ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانی
| ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانی | |
|---|---|
| بە ئیسپانی: Imperio español | |
| بەشێکە لە | یەکگرتویی ئێبیریا |
| دامەزران | ١٢ی تشرینی یەکەمی ١٤٩٢ |
| ناو بە زمانی فەرمی | Monarquía universal española(Monarquía hispánica /Monarquía de España /Monarquía española) |
| ئایین | Latin Church |
| بەشداربووە لە | Eighty Years' War |
| دامەزرێنەر | Catholic Monarchs |
| زمانی فەرمی | زمانی ئیسپانی |
| سروودی نیشتمانی | Marcha Real |
| کیشوەر | ئەمریکاکان، ئاسیا، ئەورووپا، ئەفریقا، ئۆقیانووسیا |
| پایتەخت | Madrid city، Toledo city، Valladolid city |
| پۆتانی شوێن | ٤٠°٢٥′٠″N ٣°٤١′٠″W |
| شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت | polysynodal monarchy، personal union، absolute monarchy |
| Diplomatic relation | Mosquitia |
| دانیشتووان | ٦٠٬٠٠٠٬٠٠٠ |
| دراو | Spanish real، پێزێتای ئیسپانی، Spanish dollar |
| گۆڕدراوە لەلایەن | ئیسپانیا |
| جێگەی دەگرێتەوە | تاجی ئەراگۆن، Crown of Castile |
| زمانەکان | زمانی ئیسپانی |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | dynastic union of Aragon and Castile |
| کۆتاییھاتن | ٢ی حوزەیرانی ١٨٩٩ |
| ڕووبەر | ٢٠٬٠٠٠٬٠٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
| ئایینی فەرمی | Latin Church، کاسۆلیکی |
| Patron saint | Immaculate Conception of Mary |
| Gregorian calendar start date | ١٥ی تشرینی یەکەمی ١٥٨٢ |
 | |
ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا (بە ئیسپانی: imperio dè españa) ھەندێکجار بە پاشایەتیی ئیسپانی یان پاشایەتیی کاسۆلیکی ناودەبرێت،[١][٢][٣] ئیمپراتۆریەتێکی داگیرکاری ئیسپانی بوو، لە نێوان ساڵانی ١٤٩٢ز تا ١٩٧٦ز فەرمانڕەوایەتی کردووە؛ کە لە ١٧ی نیسانی ١٤٩٢ لەسەر دەستی ئیزابێلای یەکەم و فێردیناندی پێنجەم دامەزرا.[٤][٥] بە ھاوبەشی لەگەڵ ئیمپراتۆریەتیی پورتوگالی، یەکەم ئیمپراتۆریەت بوون کە سەردەمی دۆزینەوە جوگرافییەکانی لە ئەورووپا دەستپێکرد،[٦] بەشێکی بەرفراوانی ئەمریکاکان و ئەفریقا و دوورگە جیاوازەکانی ئاسیا و ئۆقیانووسەکانی کۆنترۆڵکرد، لەگەڵ ئەو خاکانە سەر بە ئەورووپا بوون.[٧] یەکێک بوو لە بەھێزترین ئیمپراتۆریەتەکانی سەرەتای سەردەمی نوێ، بە «ئەو ئیمپراتۆریەتەی کە خۆر ھەرگیز لەسەری ئاوا نابێت» ناسرا بوو.[٨] لە ساڵی ١٨١٠ خاکی ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا لە لووتکەی دەسەڵاتیدا گەیشتە زیاتر لە ١٣ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە (٥ ملیۆن میل چوارگۆشە)، ئەمەش وای کرد کە ببێتە یەکێک لە گەورەترین ئیمپراتۆریەتەکانی مێژوو.[٩]
پێڕستی پاشاکان
[دەستکاری]| ناو | ماوەی دەسەڵات | وێنە |
|---|---|---|
| ئیزابێلای یەکەم | ١٤٧٤
١٥٠٤ |
_-_RCIN_403445_-_Royal_Collection.jpg) |
| چارلسی یەکەم | ١٥١٩
١٥٥٦ |
 |
| فلیپی دووەم | ١٥٥٦
١٥٩٨ |
 |
| فلیپی سێیەم | ١٥٩٨
١٦٢١ |
_-_Google_Art_Project.jpg) |
| فلیپی چوارەم | ١٦٢١
١٦٦٥ |
 |
| چاڕڵسی دووەم | ١٦٦٥
١٧٠٠ |
 |
| چاڕڵسی سێیەم | ١٧٠٠
١٧١٥ |
 |
| فلیپی پێنجەم(١) | ١٧٠٠
١٧٢٤ |
.png) |
| لویسی یەکەم | ١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٢٤
١٥ی ئابی ١٧٢٤ |
 |
| فلیپی پێنجەم(٢) | ١٧٢٤
١٧٤٦ |
 |
| فێردیناندی شەشەم | ١٧٤٦
١٧٥٩ |
 |
| چاڕڵزی سێیەم | ١٠ی ئابی ١٧٥٩
١٤ی کانوونی یەکەمی ١٧٨٨ |
|
| چاڕلزی چوارەم | ١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٨٨
١٩ی ئاداری ١٨٠٨ |
 |
| فێردیناندی حەوتەم | ١٩ی ئاداری ١٨٠٨
٦ی ئایاری ١٨٠٨ |
_-_Prado.jpg) |
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Fernández Álvarez، Manuel (١٩٧٩). España y los españoles en los tiempos modernos (بە ئیسپانی). University of Salamanca. لاپەڕە ١٢٨.
- ^ Schneider, Reinhold, 'El Rey de Dios', Belacqva (2002)
- ^ Hugh Thomas, 'World Without End: The Global Empire of Philip II', Penguin; first edition (2015)
- ^ Wright، Edmund، ed. (2015). A Dictionary of World History (چاپی 2nd). Oxford: Oxford University Press. doi:١٠.١٠٩٣/acref/٩٧٨٠١٩٢٨٠٧٠٠٧.٠٠١.٠٠٠١. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-١٧٢٦٩٢-٧.
- ^ Echávez-Solano، Nelsy؛ Dworkin y Méndez، Kenya C.، eds. (2007). Spanish and Empire. Nashville, Tenn.: Vanderbilt University Press. لاپەڕە xi–xvi. doi:١٠.٢٣٠٧/j.ctv١٦٧٥٥vb.٣. ژپنک ٩٧٨-٠-٨٢٦٥-١٥٦٦-٧.
- ^ Beaule، Christine؛ Douglass، John G.، eds. (2020). The Global Spanish Empire: Five Hundred Years of Place Making and Pluralism. Amerind Studies in Anthropology. Tucson: University of Arizona Press. لاپەڕە ٣–١٥. doi:١٠.٢٣٠٧/j.ctv١٠٥bb٤١. ژپنک ٩٧٨-٠-٨١٦٥-٤٥٧١-١. JSTOR j.ctv١٠٥bb٤١. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە – لەڕێگەی Open Research Library.
- ^ Gibson.
- ^ Márquez، Carlos E. (2016). «Plus Ultra and the Empire Upon Which the Sun Never Set». لە Tarver، H. Micheal؛ Slape، Emily (eds.). The Spanish Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. لاپەڕە ١٦١. ژپنک ٩٧٨-١-٦١٠٦٩-٤٢٢-٣. لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Taagepera، Rein (September 1997). «Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia» (PDF). International Studies Quarterly. ٤١ (3): ٤٩٢–٥٠٢. doi:١٠.١١١١/٠٠٢٠-٨٨٣٣.٠٠٠٥٣. JSTOR ٢٦٠٠٧٩٣. لە ٧ی تەممووزی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە ٧ی تەممووزی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
| نێونەتەوەیی | |
|---|---|
| نەتەوەیی | |
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانی تێدایە. |