میرنشینی ئیسلامیی بیارە
| Islamic Emirate of Byara میرنشینی ئیسلامی بیارە |
||||
|---|---|---|---|---|
|
||||
 نەخشەی میرنشینی ئیسلامی بیارە (ڕەش) کە پارێزگای ھەڵەبجە دەگرێتەوە
|
||||
| پایتەخت و گەورەترین شار | بیارە | |||
| زمانە فەرمییەکان | زمانی کوردی | |||
| دەوڵەت | ئیمارەتی ئیسلامی | |||
| - | میر | مەلا کرێکار | ||
| - | یاریدەدەرەکان | عەلی باپیر و وەریا ساڵح | ||
| دامەزران | ئەیلولی ٢٠٠١ | |||
| دراو | تمەنی ئێرانی، دیناری عێراقی (دیفاکتۆ) | |||
میرنشینی ئیسلامیی بیارە وڵاتێکی کوردی دانپێدانەنراو بوو لەسەر بنەمای یاسای شەریعەتی ئیسلامی فەرمانڕەوایی دەکرد، کە لە ساڵی ٢٠٠١ لە عێراق سەربەخۆیی ڕاگەیاند و لە ٢٠٠٣ کۆتایی پێھات.
دامەزراندن
[دەستکاری]لە ئەیلوولی ۲۰۰۱، لە ناوچەی بیارە، کە دەکەوێتە ناوچەی هه‌ورامان لەسەر سنووری ئێران و عێراق، گرووپێکی جیھادیی کورد بە ناوی ئەنسارولئیسلام، میرنشینی ئیسلامیی بیارەیان دامەزراند، کە بیارە ناوەندەکەی بوو. مەلا کرێکار، سەرکردەی ئەنسارولئیسلام بەرپرسی میرنشین بوو، وریا ساڵح و عەلی باپیر جێگرەکەی بوون. ئەم میرنشینە یەکەم جار بوو کە ئیسلامیەکانی کورد لە کۆنترۆڵکردنی خاک و دانانی یاسای شەریعەتدا سەرکەوتوو بوون. جیھادییە کوردەکان لە ئێرانەوە پشتیوانییەکی گرنگیان لە سنووربەزاندنەوە پێشکەش بە میرنیشینەکەوە دەکرد. کاتێک ئەو ناوچەیە لە ژێر گەمارۆدا بوو، جیھادییە کوردەکانی رۆژهەڵات تۆڕیان دانا کە بە شێوەیەکی نایاسایی بە قاچاخ دەچوونە ناوچەکە و یارمەتی میرنشینەکەیان دەدا.[١][٢][٣]
ژیانی ژێر میرنشینی
[دەستکاری]میرنشینیی ئیسلامی بیارە لە دۆخێکی ترسناکدا بوو. هەموو شوێنێک لە دوورەوە لەلایەن دوژمنانەوە دەورە دراون، وەک هەرێمی کوردستان، عێراق، ئێران، تورکیا و سوریا، هەرچەندە ٢ی کۆتایی بێکاریگەر بوون چونکە زۆر دوور بوون. یەکێک لە هۆکارەکانی مانەوەی، ئەوە بوو کە کوردانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان بە نایاسایی کەلوپەلیان دەهێنایە ناوچەکە و لەبەر ئەوەی ئوسامە بن لادن هاوکاری و پارەی بۆ بیارە ناردبوو.[٤] چەکدارانی ئەنسارولئیسلام لە میرنشینی ئیسلامی بیارە هەردوو ناسنامەی کورد و موسڵمانیان لە باوەش گرت و بانگەشەیان بۆ ژیانێکی ئایینی و کولتووری و نەریتی دەکرد، هەربۆیە بۆچی چەکدارانی ئەنسارولئیسلام جلوبەرگی کوردییان لەبەر دەکرد و تەنها بە کوردی قسەیان دەکرد، و هاندەرانی لایەنگرانی خۆیان هان دەدا بۆ ئەوەی هەمان شت بکەن. هەروەها ئەنسارولئیسلام تۆمەتبار کراوە بە ئەنجامدانی دڕندەیی بەرامبەر بۆ سەر غەیرە موسڵمانان، جێبەجێکردنی یاسای توندی شەریعەت، لەناوبردنی هەر شتێک کە بانگەشەی "نائیسلامی" دەکات، هەروەها پیسکردنی مەزارگە سۆفییەکان. هەروەها هیومان ڕایتس وۆچ ئەنسارولئیسلامی بە ئەشکەنجەدانی دیلەکان و لەسێدارەدانی هەر پێشمەرگەیەکی دیل، سوپای عێراق، یان سەربازێکی سوپای ئەمریکا تۆمەتبارکرد، بەزۆری بە سەربڕین.[٥][٦][٧]
شکست هێنان
[دەستکاری]
لە ئۆپەراسیۆنی ڤایکینگ ھامەر، دوای ئەوەی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٠٣دا سەرکردایەتی زنجیرەیەک هێرشی مووشەکیی کردە سەر بیارا میرنشینیەکە کۆتایی هات، پاشان هێرشێکی دەستپێکرد. دوای لەدەستدانی میرنشینی، چەکدارانی ئەنسار لە سنووری ئێران و عێراق کۆبوونەوە و کوردەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان کە مافی پەنابەرییان بە چەکدارانی ئەنسار لە ئێران دا، سەربازانی ئەنساریان لە ناوچە ئارامەکاندا نیشتەجێ کرد. بەشێک لە جیهادیەکان لە ئێران نیشتەجێ بوون و هەندێکی تریش دوای هێوربوونەوەی شەڕ گەڕانەوە بۆ عێراق.[٨][٩][١٠][١١][١٢][١٣]
لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٦ و لە دەوروبەری ١٥ ساڵەی بەیارە، مەلا کرێکار ڕایگەیاند کە "هیوادارم بە زووترین کات لە عێراق جیا ببینەوە. بە دڵ و گیان پشتگیریی دەبم. ئێمە لە ساڵی ١٩٢١ بە هێزەوە لکێندراین بە دەوڵەتی عێراقەوە، دەوڵەتێک کە ئا دەوڵەتی شکستخواردوو بە هەموو مانایەک، یەکەم جار کە عێراق فڕۆکەی کڕی، شانشینی کوردستان و سلێمانییان بۆردومان کرد، ئەگەر بەشێکی بچووکی کوردستان لە عێراق داببڕدرێت و سەربەخۆیی ڕابگەیەنێت، من بە تەواوی پشتگیریی دەکەم". هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، هیچ نەرێنییەک بەرامبەر هیچ بەرپرسێکی حکومەتی کوردی نییە. ھۆشیار زێباری دووپاتی کردەوە کە حکومەت ئاشتی لەگەڵ کرێکار کرد.[١٤]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ www.rudaw.net https://www.rudaw.net/english/kurdistan/03092020. لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ «How ISIS Infiltrated Iranian Kurdistan». iranwire.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ www.rudaw.net https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/23062020. لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ Terrorism & Its Effects. Sanchez, Juan. Global Media, 2007.
- ^ «Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan (Human Rights Watch Backgrounder, )». www.hrw.org.
- ^ «Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan». Human Rights Watch. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Brynjar، Lia. Understanding Jihadi Proto-States - JSTOR. JSTOR 26297412.
- ^ https://www.rudaw.net/english/kurdistan/03092020 داڕێژە:Bare URL inline
- ^ «How ISIS Infiltrated Iranian Kurdistan». iranwire.com.
- ^ https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/23062020 داڕێژە:Bare URL inline
- ^ Masters of Chaos, Chapter 13 p. 7 2012-02-14 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.
- ^ John Pike. «Ansar al Islam (Supporters of Islam)». لە ٢٠ی ئازاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ «Radical Islam in Iraqi Kurdistan: The Mouse that Roared?». International Crisis Group. ٧ی شوباتی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ Mahmud Yasin Kurdi (٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٦). «Time has come to break from Iraq, says radical Kurdish cleric Mulla Krekar». rudaw.net. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
