قەزای بەردەڕەش

قەزای بەردەڕەش
قەزا
نەخشەی قەزای بەردەڕەش لە پارێزگای دھۆکدا ڕەنگی(قاوەیی تۆخ)
قەزای بەردەڕەش
وڵات	کوردستان عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
پارێزگا	پارێزگای دھۆک
مەڵبەند	بەردەڕەش
ڕووبەر
• سەرجەم	١٬٢٩٥ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٠٠ میلی چوارگۆشە)
بەرزترین بەرزایی	٤٧١ مەتر (١٬٥٤٥ پێ)
ژمارەی دانیشتووان  (٢٠١٠)
• سەرجەم	١٥٢٬١٢٤
• چڕی	١١٢ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٩٠ کەس لە میلی چوارگۆشە)
سەرناوی دانیشتوو	ئاکرێی
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (کورمانجی و سۆرانی)، عەرەبی، سوریانی
• ئایین	ئیسلام (سوننە و شیعە)، مەسیحی و ئێزیدی
• ب پ م(٢٠١٧)	٠،٧٥٨ بەرز · ٢٦مین
ناوچەی کاتی	UTC+3:30 (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+4:30 (ھاوین)
تەلەفۆن	٠٠٩٦٤

بەردەڕەش ٧٠ کم باکووری ڕۆژاوای ھەولێری پایتەخت، ٣٢ کم باکووری ڕۆژھەڵاتی مووسڵ، قەزایەکە سەر بە پارێزگای دھۆک.

جوگرافیای بەردەڕەش

قەزای بەردەڕەش دەکەوێتە باشووری ڕۆژھەلاتی پارێزگای دھۆک و دەکەوێتە نێوان زێی گەورە لەلای ڕۆژھەڵات و ڕووباری خازر لەلای ڕۆژاوا و سنووری قەزاکە بەم شێوەیە:

• باکوور: قەزای ئاکرێ و قەزای شێخان.
• ڕۆژھەلات: قەزای ئاکرێ و زێی گەورە.
• ڕۆژاوا: قەزای شێخان و ڕووباری خازر و قەزای حەمدانییە.
• باشوور: پارێزگای ھەولێر.

ژمارەی دانیشتوانی سەنتەری قەزای بەردەڕەش زیاترە لە ٢٦٬٥٣٥ کەس. گوندەکانی سەر بە سەنتەری قەزا: زمزمۆک، مەم و زین، ئامیان، ئامیانۆک، شیوەرە، زەوی ڕەش، کانیلان.

بە قەزابوونی بەردەرەش

لەبەر ئەوەی شوێنی بەردەڕەش شوێنێکی ستراتیژییە و دەکەوێتە نێوان شاری مووسل و قەزای ئاکرێ و ھەردوو پارێزگای دھۆک و ھەولێری پایتەخت پێکەوە دەبەستێتەوە، و ڕووبەری دەڤەرەکە ٣٩٩٬٢٠٠ دۆنم زەوی کشتوکاڵییە و ژمارەی دانیشتوانی زیاتربوو لە ١٣٠٬٠٠٠ کەس، و لەبەر تێپەڕبوونی ١١٦ ساڵ بەسەر بە ناحیە بوونی، بڕیاری بە قەزای بوونی بەردەڕەش دەرچوو لەلایەن حکوومەتی ھەرێمی کوردستانەوە. بەپێی بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان کابینەی پێنجەم، ژمارە ١٠ لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ بەردەڕەش بوو بە قەزا و دوو ناحیەی نوێش ھاتنە دامەزراندن لەگەڵ بەستنەوەی ناحیەی کەلەک بە بەردەڕەش؛ و ئێستاش قەزای بەردەڕەش لەم سێ ناحیە یە پێک دێت:

• ناحیەی ڕۆڤیا
• ناحیەی کەڵەک
• ناحیەی دارەتوو

لە دوای دەرچوونی بڕیاری بە قەزا بوونی بەردەڕەش، لە ڕێورەسمێکدا لە ٨/٤/٢٠٠٧ بڕیارەکە جێبەجێ کرا و مازن محەممەد سەعید وەکو یەکەم قایمەقامی قەزای بەردەڕەش دەستنیشان کرا.

ناحیەی دارەتوو

دارەتوو یەکێکە لەو ناحیانەی کە لە دوای بە قەزابوونی بەردەڕەش بووەتە ناحیە، و ژمارەی دانیشتوانی زیاترە لە ٢٨٬٨٢٦ کە و لە ٢٩ گوند پێکھاتووە:

• قادسیە کچکە، قادسی زێباری
• قادسیە گەورە
• بارەوان گچکە
• بارەوان گەورە
• بەنێنان
• بیۆک
• تربە سپی
• خارووک
• خرابە یاسین
• خەندەک
• دالەڕێ
• درین بۆت
• دووگوندان گچکە
• دووگوندان گەورە
• دووسەرە
• زەنگەنان
• شەمسەخڕ
• شێخالک
• کۆراو
• کەونەباک
• کێلی
• گربدەو کەون
• گربدەو نوێ
• گردەپان
• گەلووک
• گۆمەزەرد
• گوندی ئەحمەد بەگ
• مۆریلان
• ھەنجیرۆک کەون
• ھەنجیرۆک نوێ

ناحیەی ڕۆڤیا

ڕۆڤیا یەکێکە لە ناحیەکانی قەزای بەردەرەش و ژمارەی دانیشتوانی زیاترە لە ٢٩ ھەزار کەس و لەم گوندانە پێکھاتووە:

• یەکمالە
• کانی ئەسپان گچکە
• دولیجان گەورە
• دولیجان ێالح
• دولیجان کتو
• دولیجان تارق
• زیلکە عەبدولعەزیز
• کانی ئەسپان گەورە
• قەرەناز
• گرگە جوو
• نەزراوە
• جوجەر گەورە
• دیناران
• جوجەر گچکە
• ئۆمەرسێنان
• کەندالەسۆر
• جەنگە
• گربەویل گەورە
• پەلاسان
• شێخانۆک
• گربەویل گچکە
• توبزاوە گەورە
• تۆبزاوە گچکە
• سێگردک
• عەلیشانە
• خرابە یاسین
• پیربوب
• ئیسماوە
• خرابە سەعدوون
• دۆستەک
• بامەڕزێ
• بەردەسۆر
• حەسەنییە
• خەمیس گچکە
• بەردە زیو
• ئەللاھی
• پیرچاوش
• چەمە
• خرابە واش
• دەربیستان گەورە
• گریگا
• دەربیستان گچکە
• ھزار جووت

ناحیەی کەلەک

کەلەک لە ساڵی ١٨٨٠ سەر بە دەڤەری شێخان بوو، و لە ساڵی ١٩٣٠ بە قەزای ئاکرێوە بەستراوە تاوەکو ١٩٦٨ کە جارێکی تر بەستراوەتەوە بە قەزای حەمدانییە. کەلەک لە ساڵی ١٩٧٢ بووەتە ناحیە و ٢٨ گوند لەخۆی دەگرێت و سەر بە قەزای حەمدانییە بووە، تاوەکو ١١ی حوزەیرانی ١٩٨٧ ناحیەی کەلەک ھەڵوەشێندرایەوە و لەگەڵ ھەر ٢٨ گوندەکانی بەسترانەوە بە سەنتەری قەزای حەمدانییەوە، لە دوای ڕاپەرینی بەھاری ١٩٩٠، کەلەک لەگەڵ چەند گوندێکی وەکو کەورە سۆر، گەویلان بۆت، کۆمەڵگای بشیریان ئازادکران و لە ساڵی ١٩٩٧ بە بڕیارێکی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان بە قەزای ئاکرێ بەسترایەوە. لەدوای بە قەزا بوونی بەردەڕەشیش، کەلەک بە قەزای بەردەڕەش بەسترایەوە. ژمارەی دانیشتوانی ئەم ناحیەیە زیاترە لە ٣١٬٣٠٥ کەس و لەم گوندانە پێکھاتووە.

• کومەڵگای بشیریان
• شێخەمیر
• کەورەسۆر
• بەدەنەی بچووک
• بەدەنەی گەورە
• گەویلان بۆتان
• گەویلان ئازاد
• ترجلە
• ئاج قەلا گەورە
• زەھرە خاتوون
• گوبەیبا
• نازمییە
• مفتییە
• خازری نوێ
• ئاچ قەلا بچووک
• زەنگل
• بحرە (شیرەکان)
• گولە بۆر
• تەل ئەسوەد گچکە (تل اسود)
• تەل ئەسوەد گەورە
• تولەبەن
• گەزەکان
• جەمە کور
• قەسرۆک
• حەسەن شام
• تورکماس
• سێودینان
• مەنگووبە
• عەلیاوە