دەروازە:تیۆریی ژمارەکان

تیۆریی ژمارەکان چییە؟  زانست:     مێژوو    ماتماتیک    جوگرافیا    زانایان    ژینناسی    کیمیا    فیزیک    پزیشکی    تەکنۆلۆژیا   بەخێربێن بۆ دەروازەی تیۆریی ژمارەکان! تیۆریی ژمارەکان (بە ئینگلیزی: Number theory) لقێکە لە زانستی بیرکاری کە باسی تایبەتمەندییەکانی ژمارە تەواوەکان دەکات. کارڵ فریدریش گاوس (١٧٧٧–١٨٥٥) لە وتەیەکی خۆیدا دەڵێت: «بیرکاری شاژنی ھەموو زانستەکان و تیۆریی ژمارەکان شاژنی بیرکارییە». زیاتر لەبارەی تیۆریی ژمارەوە… ھەنووکە ٣٦٥ وتار لە دەروازەی تیۆریی ژمارەکاندا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە وتاری ھەڵبژێردراو لە بیرکاریدا فاکتۆریێل (بە فەڕەنسی: Factorielle) یان لێکدراوی ژمارەیەکی سروشتی بریتییە لە ئەنجامی لێکدانی ژمارەکە لە تەواوی ژمارە تەواوە ئەرێنییەکانی چووکەتر لە خۆی. فاکتۆریێلی ژمارەی $n$ بە $n!$ ھێما دەکرێ و «ئێن فاکتۆریێل» دەخوێندرێتەوە. بە پێی گرێبەست، فاکتۆریێلی سیفر دەبێتە یەک. ڕێسای فانکشنی فاکتۆریێل بەم شێوەیە: $n!=\prod _{k=1}^{n}k\qquad \forall n\in \mathbb {N} .\!$ $n!={\begin{cases}n\leq 1&1\\n>1&n(n-1)!\\\end{cases}}\qquad \forall n\in \mathbb {N} .$ نموونە $5!=1\cdot 2\cdot 3\cdot 4\cdot 5=120\$ $6!=1\cdot 2\cdot 3\cdot 4\cdot 5\cdot 6=720\$ لە ئاستێکی سەرتردا، بە بەکارھێنانی فانکشنی گاما، پێناسەیەک بۆ فاکتۆریێل خراوەتەڕوو، کە بەپێی ئەم پێناسەیە، دەتوانرێت بۆ ھەموو ژمارەیەک، بێجگە لە ژمارە تەواوە نەرێنییەکان بەھای فاکتۆریێل ھەژمار بکرێت: $n!=\int _{0}^{\infty }t^{n}e^{-t}\,dt$ زیاتر... وێنەی ھەڵبژێردراو نامەی گۆڵدباخ بۆ ئۆیلەر، حوزەیرانی ١٧٤٢ زانای ھەڵبژێردراو ئیقلیدس، ئیقلید یان یوکلید (لەدایکبووی ٣٠٠ی پ. ز)، بیرکارێکی یۆنانی بوو کە بە باوکی ئەندازە ناوی دەرکردووە. کتێبەکەی بە ناوی توخمەکان یەکێک لەو کارانەیە کە زۆرترین کاریگەرییان ھەبووە لە مێژووی بیرکاریدا، بە چەشنێک کە ھەر لە کاتی بڵاوبوونەوەیەوە ھەتا کۆتاییی سەدەی ١٩ھەم و سەرەتای سەدەی ٢٠ەم کتێبی سەرەکیی وانەبێژی بووە بۆ فێرکردنی بیرکاری (بەتایبەت ئەندازە). لەو کارەدا پرەنسیپەکان و بنەواشەکانی ئەو زانستەی کە ئەمڕۆژە پێدەوترێ ئەندازەی ئیقلیدسی لە ژمارەیەکی کەم بەڵگەنەویستەوە ھەڵھێنجراون. زیاتر... ئایا زانیوتە؟ دوا تیۆرمی فێرما پێش ئەوەی بسەلمێنرێت، لە ڕیکۆردەکانی جیھانی کتێبی گینسدا بە «ئەستەمترین کێشەی ماتماتیکی» ناسراوە. نۆزدە ژمارەیەکی دڵخۆشە! بیست، ژمارەیەکی بەئەدەبە. ٣٠ و ١٤٠ دوو ژمارەی ھاوڕێن. گەورەترین ژمارەی سەرەتایی کە تا کانوونی دووەمی ٢٠١٩ دۆزراوەتەوە بریتییە لە ٢٨٢٬٥٨٩٬٩٣٣ − ١, ژمارەیەک بە ٢٤٬٨٦٢٬٠٤٨ ڕەنووس. $11\times 11=121$ و $111\times 111=12321$ و $1111\times 1111=1234321$. مەزندە کراوە ھەر ژمارەیەکی جووت دەتوانرێت بەشێوەی سەرجەمی دوو ژمارەی سەرەتایی بنووسرێت. بۆ $n>2$ ھاوکێشەی $x^{n}+y^{n}=z^{n}$ ھیچ وڵامێکی تەواوی ئەرێنی نییە. پۆلەکان تیۆریی ژمارەکان پاشیەکیی ژمارە تەواوەکان ژمارە سەرەکییەکان وتەی ھەڵبژێردراو « دەپرسن بۆچی ژمارەکان جوانن؟ وەکوو ئەوەیە بڵێن بۆچی سیمفۆنی نۆیەمی بێتھۆڤن جوانە. ئەگەر نازانن بۆچی، ھیچ کەسێکیش ناتوانێت، پێتان بڵێت. من دەزانم ژمارەکان جوانن، ئەگەر ئەوان جوان نەبن، ھیچ شتێکی تر ناتوانیت جوان بێت. » —پال ئێردۆش دەروازە پەیوەندیدارەکان ماتماتیک شیکاریی ماتماتیکی ئەندازە تیۆریی کۆمەڵە جەبر ئامار فیزیک کتێب ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت داڕێژەی {{دەروازە|تیۆریی ژمارەکان}} لەسەر ئەو وتارانە دابنێ کە پەیوەندییان بە تیۆریی ژمارەکانەوە ھەیە. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارە سەرەکییەکان بدە. پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا ویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگ و زاراوەنامە دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان