دەروازە:ئوردن
پێشەکی
ئەردەن یان ئوردون یان بە فەرمی شانشینی ئوردونی ھاشیمی (بە عەرەبی: المملکة الأردنية الهاشمية، Al-Mamlakah al-ʾUrdunniyyah al-Hāšimiyyah) وڵاتێکی عەرەبی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستە دەکەوێتە باشووری ڕۆژئاوای کیشوەری ئاسیاوە، ڕووبەری خاکەکەی ٨٩٬٢١٠ کیلۆمەتری چوارگۆشەیە و ژمارەی دانیشتووانەکەی شەش ملیۆن کەس دەبێت. دراوسێکانی ئوردن ئەمانەن: لە باکوورەوە سووریا، لە باشووری خۆرھەڵاتەوە عەرەبستانی سەعوودی، لە باکووری ڕۆژھەڵاتیشەوە عێراق، لە خۆرئاواوە ئیسرائیل و کەنارەکانی خۆرئاوای ڕووباری ئوردن سنووریان لەگەڵ ئەو وڵاتەدا ھەیە، لە باشووریشەوە ٢٦ کیلۆمەتر سنووری ئاوی لە کەنداوی عەقەبەدا ھەیە لەگەڵ ئەمانەشدا لە ناو وڵاتانی عەرەبیدا ئوردن کەمترین سنووری ئاوی ھەیە پایتەختی ئەم وڵاتە شاری عەممانە. وتاری ھەڵبژێردراوپەیماننامەی ئاشتی نێوان ئوردن و ئیسرائیل (بە عیبری: הסכם השלום בין ישראל לירדן، بە عەرەبی: معاهدة السلام الأردنية الإسرائيلية) (یاخود بە ڕێککەوتنامەی دۆڵی عەرەبە ناسراوە) پەیماننامەیەکی ئاشتی بوو لەنێوان ئیسرائیل و ئۆردەن مۆرکرا لەبارەی سنوورە نێودەولەتییەکانی نێوانیان لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٤ مۆرکرا لە دۆڵی عەرەبە. بەپێی ئەم پەیماننامەیە ھەریەک لە لایەنەکان سازشیان لەبارەی سنوورەکانیانەوە کرد. ئەم پەیماننامەیە پەیوەندی ڕاستەوخۆی ھەبوو بە گڕژییەکانی نێوان ئیسرائیل و (ڕێکخراوی ئازادی فەلەستینی). بەھۆی ئەم پەیماننامەیە ئۆردەن بوو بە دووەم دەولەتی عەرەبی (دوای میسر) کە پەیوەندی دیپلۆماسی لەگەڵ ئیسرائیل ببەستێت. بەھۆی ناھەمواری باری ئابووری و سیاسی و ستراتیژی ئۆردەن ئەم پەیماننامەیە ژیڕترین و باشترین ھەڵبژاردەی ئۆردەن بوو تا زیاتر خاکەکەی لەدەست نەدات. پارێزگایەکی ئوردنپارێزگای مەعان بریتیە لەگەورەترین پارێزگاکانی ئوردەن لە ڕووی ڕووبەرەوە، یەکەم ناوچە بوو کە لەدەرەوەی جیھانی عەرەبی ئاینی ئیسلامی پێ گەیشت، بەپێی سەرژمێری ساڵی ٢٠١٥ ژمارەی دانیشتوانیان ١٤٤٬٠٨٢ کەسە، ئەم ڕێژەیەش دابەش بووە بۆ دوو بەش دەشتەکی و شارنشیین، شۆڕشی مەزنی عەرەبی لەم دەڤەرە دەستی پێکرد و کاتێک شازادە فەیسەڵ سەردانی عەممانی کرد بەم ناوچەیە تێپەڕ بوو. کەدووری نێوان مەعان و عەممان ٢١٦کم ە. کاتی خۆی عومەری کوڕی مەعان کوڕی بەنی ئومەییە ماڵێکی لەسەر ڕێی کاروانانی حەج دروستکردبوو ناوی نابوو شاری نەتەوەی شوعەیب، لەنزیک ماڵەکە بازاڕێکی درووستکرد بۆ کاروانچی و حاجیەکان. دواتر ھاشمیەکان برەوی زیاتریان پێدا لە ١١/٢/ ١٩٢٠ شازادە عەبدوڵلا سەردانی ناوچەکەی کرد لەلایەن خەڵکەکە پێشوازی گەرمی لێکرا، کاتێک شازادە عەبدوللا سەردانی مەعانی کرد چوارمانگ بوو فەرەنسیەکان سەربەخۆییان بە سووریەکان بەخشیبوو. بۆیە مەعان ببوە زێدی چاوپێکەوتنی شۆڕشگێرانی عەرەبی لە سووریا و عێراق و ئوردەن کە دواتر چوون بۆ عەممان. ئایا دەزانیت؟جوگرافیای ئوردنئوردن یان بە فەرمی شانشینی ئوردونی ھاشیمی وڵاتێکی عەرەبی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستە ئەکەوێتە باشووری ڕۆژئاوای کیشوەری ئاسیاوە، ڕووبەری خاکەکی ٨٩٬٣٤٢ کیلۆمەتری چوارگۆشەیە. لە باکوورەوە سوریا، لە باشووری خۆرھەڵاتەوە عەرەبستانی سەعوودی، لە باکووری ڕۆژھەڵاتیشەوە عێراق، لە خۆرئاواوە ئیسرائیل و کەنارەکانی خۆرئاوای ڕووباری ئوردن سنوریان لەگەڵ ئەو وڵاتەدا ھەیە، لە باشوریشەوە ٢٦ کیلۆمەتر سنوری ئاوی لە کەنداوی عەقەبەدا ھەیە. لەگەڵ ئەمانەشدا لە ناو وڵاتانی عەرەبیدا ئوردن کەمترین سنوری ئاوی ھەیە. پایتەختی ئەم وڵاتە شاری عەممانە. کەش و هەوایەکی مام ناوەندی هەیە هاوینانی گەرم و زستانانی ساردە. بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٤ ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی ئوردن ٧٬٥٠٤٬٨١٢ کەس بووە کە دەکاتە ٠٫١٠ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مامناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٢٣٫٧ ساڵە. ھەروەھا ٨٣ لە سەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین. دەڤەر و شارەکانی ئوردنعەممان پایتەخت و گەورەترین شاری وڵاتی ئوردنە. ئەم شارە مەڵبەندی کلتووری و سیاسی ئەم ناوچەیەیە و یەکێکە لە شارە هەرە کۆنەکانی جیهان. ژمارەی دانیشتوانی ئەم شارە لە ساڵی ٢٠١١ گەیشتە ٢،٨٤٢،٦٢٩ کەس. وێنەی ھەڵبژێردراومێژووی ئوردنمێژووی ئوردن باسکردنە لە مێژووی وڵاتی ئوردن کە تێیدا باس لە ڕوودا و پێشھاتەکانی ڕابردووی ئەم وڵاتە دەکات ھۆکارێکە بۆ ئەوەی نەوەی ئێستا ئاشنای ڕابردووی ئەم وڵاتە بن لەم وڵاتە چەندین زلھێز حکومڕانییان کردووە و کردوویانە بە بەشێک لە خاکەکەی خۆیان وەک ئیمپراتۆری ڕۆم و بێزەنتی و دەوڵەتی ئیسلامی بۆ ماوەیەکیش لەژێر دەستی بەریتانییەکان بوو .وتەی ھەڵبژێردراو
پۆلەکان[[Special:RandomInCategory/پۆل:دەروازەی ئوردن/وتارە پەیوەندیدارەکان| کەسایەتییە ئوردنییەکانسەعد جومعە (بە عەرەبی: سعد جمعة) (١٩١٦ — ١٩ی ئابی ١٩٧٩) نووسەر و سیاسەتوانێکی ئوردنی بەڕەگەز کورد، و ١٧ەمین سەرۆکوەزیری ئوردن بوو.
ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت
دەروازە پەیوەندیدارەکانپڕۆژەکانی تری ویکیمیدیاویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک:
دەروازەکان |