پێڕستی زانا موسڵمانەکان کە بە دامەزرێنەری بوارێک دادەنرێن
ئەمەی خوارەوە پێڕستێکە لە زانایانی موسڵمانی شارستانییەتی ئیسلامی سەدەی ناوەڕاست کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دانپێدانراون کەلەلایەن ھەندێک لە زانایانی سەردەمەوە وەک باوک یان دامەزرێنەری بوارێک وەسف کراون.
- زەھراوی: «باوکی نەشتەرگەری مۆدێرن».[١]
- ئیبن نەفیس: «باوکی فیزیۆلۆژی و ئەناتۆمی سووڕی خوێن».[٢][٣][٤]
- عەبباس کوڕی فیرناس: «باوکی فڕۆکەوانی سەدەی ناوەڕاست».
- ئیبن ئەلھەیسەم: «باوکی بیناییی مۆدێرن».[٥][٦]
- جابیر کوڕی حەییان: «باوکی کیمیا».
- ئیبن خەلدوون: «باوکی کۆمەڵناسی و مێژوونووس و ئابووری مۆدێرن». زیاتر بە کتێبی موقادیمە ناسراوە.
- ئیبن سینا: «بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک باوکی پزیشکی سەرەتایی مۆدێرن و ھەروەھا باوکی دەرمانناسی کلینیکی سەیر دەکرێت، بەناوبانگترین بەرھەمی ئەو کانونەی پزیشکییە».[٧][٨]
- ئیبن مەجووسی: «دامەزرێنەری فیزیۆلۆژیای ئەناتۆمی»، جگە لەوەش، ئەو بەشەی کە تایبەتە بە پێست لە کتێبی (کتێبی شاھانە)یدا کە بە «باوکی پێستناسی عەرەبی» سەیری دەکات.
- بیروونی: «دامەزرێنەری ئیندۆلۆجی»، «باوکی بەرواردکاری ئایینی» و جیۆدیزیا و «یەکەم مرۆڤناس» ناونیشانەکانی بۆ وەسفکردنیسەرنجڕاکێشی سەرەتای سەدەی ١١ی ھیندستان. جۆرج مۆرگێنستیرن بە «دامەزرێنەری توێژینەوە بەراوردکارییەکان لە کولتوری مرۆڤدا» سەیری دەکرد. ھەروەھا بیروونی بە «باوکی دەرمانسازی ئیسلامی» ناسراوە.
- محەممەد کوڕی مووسا خوارزمی: بەناوبانگترینیان بە «باوکی جەبر» خوارزمی کاریگەرییەکی ھێندە گەورەی لەسەر بواری ماتماتیکەوە بووە کە وشەی ھاوناوی 'ئەلگۆریتم' و ھەروەھا 'جەبر' بۆ ئەو دەگەڕێتەوە.[٩]
- ئیبن حەزم: باوکی بەراوردکاری ئایینی و "لە ڕۆژئاوا وەک دامەزرێنەری زانستی بەراوردکاری ئایینی (ئایینناسی) ڕێزی لێدەگیرێت". ئەلفڕێد گویلۆم بە ئاوازدانەری "یەکەم لێکۆڵینەوەی ڕەخنەیی باڵای سیستماتیکی لە پەیمانی کۆن و پەیمانی نوێ" ناوی دەبات. بەڵام ویلیام مۆنتگۆمێری وات موناقەشەی لەسەر ئەو ئیدیعایە دەکات و دەڵێت کە پێش بەرھەمەکەی ئیبن حەزم بەرھەمەکانی پێشووتر بە زمانی عەرەبیھاتوون و "ئامانجەکە مشتومڕاوی بووە و وەسفکەر نەبووە".
- فارابی: وەک «دامەزرێنەری نیوئەفلاتۆنیزمی ئیسلامی» و لەلایەن ھەندێک کەسەوە وەک «باوکی لۆژیکی فەرمی لە جیھانی ئیسلامیدا» سەیر دەکرێت.[١٠]
- محەممەد ئیدریسی: "باوکی نەخشەی جیھان".
- ئیبن ڕوشد: لە ڕۆژاوا بە شرۆڤەکار ناسراوە، "باوکی بیری ئازاد و بێباوەڕ" و لەلایەن ھەندێکەوە بە "باوکی عەقڵانییەت" و "باوکی دامەزرێنەری بیری عەلمانی لە ئەوروپای ڕۆژئاوا" وەسف کراوە. ئێرنست ڕینان ئاڤێرۆی بە عەقڵانیی ڕەھا ناوبرد، و بە باوکی بیرکردنەوەی ئازاد و ناکۆکی سەیری دەکرد.[١١][١٢]
- ئەبووبەکر ڕازی: ڕیساڵی ئەو لەسەر نەخۆشییەکانی منداڵان وای کردووە زۆر کەس بە «باوکی پزیشکی منداڵانی» بزانن. ھەروەھا وەک «دامەزرێنەری ڕاستەقینەی پزیشکی کلینیکی لە ئیسلامدا» ستایشی کراوە.
- محەممەد کوڕی حەسەن شەیبەنی: «باوکی یاسای نێودەوڵەتی موسڵمان».
- ئەلجەزەری: «باوکی ئۆتۆماتیک و ڕۆبۆتیک».
- شەھابەدین سوھرەوەردی: «دامەزرێنەری قوتابخانەی ڕۆشنگەری فەلسەفەی ئیسلامی».
- نەسیرەددینی تووسی: «باوکی سێگۆشەزانی» وەک دیسیپلینێکی بیرکاری لە مافی خۆیدا.[١٣][١٤][١٥]
- سەید حوسێن نەسر: 'باوکی دامەزرێنەری' ئیکۆتۆلۆژیای ئیسلامی.[١٦]
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Wijesinha، S. S. «El Zahrawi (936-1013 AD), the father of operative surgery». Annals of The Royal College of Surgeons of England. 65 (6): 423. ISSN 0035-8843.
- ^ Greydanus، Donald E. (2012-04-02). Pharmacotherapeutics in Medical Disorders (بە ئینگلیزی). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-027636-7.
- ^ Moore، Lisa Jean (2014-11-06). The Body: Social and Cultural Dissections (بە ئینگلیزی). Routledge. ISBN 978-1-136-77172-9.
- ^ deVries، Catherine R. (2012). Global Surgery and Public Health: A New Paradigm (بە ئینگلیزی). Jones & Bartlett Publishers. ISBN 978-0-7637-8048-7.
- ^ https://plus.google.com/+UNESCO (٨ی ئەیلوولی ٢٠١٥). «International Year of Light: Ibn al Haytham, pioneer of modern optics celebrated at UNESCO». UNESCO (بە ئینگلیزی). لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
{{cite web}}:|دوایین=has generic name (یارمەتی); بەستەری دەرەکی لە|دوایین= - ^ «The 'first true scientist'» (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2009-01-04. لە 2022-10-08 ھێنراوە.
- ^ Khan، Murad Ahmad (2015). «IBN SINA AND THE ROOTS OF THE SEVEN DOCTRINES OF PRESERVATION OF HEALTH». Acta medico-historica adriatica: AMHA. 13 Suppl 2: 87–102. ISSN 1334-4366.
- ^ https://www.researchgate.net/publication/233825605_Avicenna%27s_Canon_of_Medicine_A_Look_at_Health_Public_Health_and_Environmental_Sanitation
- ^ «Home». Lowell Milken Center (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ١ی شوباتی ٢٠١٨. لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Fakhry، Majid. A History of Islamic Philosophy: third edition. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13220-6.
- ^ «Home | John Carter Brown Library». jcblibrary.org. لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ https://prism.ucalgary.ca/bitstream/handle/1880/47472/2008_HMD_Ahmed.pdf;jsessionid=AD734126AF471B2D339A912C813CD239?sequence=1
- ^ «Nasir al-Din al-Tusi - Biography». Maths History (بە ئینگلیزی). لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Berggren، J. L. (2013)، Lindberg، David C. (ed.)، «Islamic Mathematics»، The Cambridge History of Science: Volume 2: Medieval Science، The Cambridge History of Science، Vol. 2، Cambridge: Cambridge University Press، pp. 62–83، ISBN 978-0-521-59448-6، لە 2022-10-08 ھێنراوە
- ^ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Islamic environmentalism: The call to eco-jihad - Qantara.de». Qantara.de - Dialogue with the Islamic World (بە ئینگلیزی). لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
