شێرکۆ بێکەس

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
  ئەم وتارە سەبارەت بە شێرکۆ بێکەس نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە ‏بێکەس (ڕوونکردنەوە).
شێرکۆ بێکەس
شێرکۆ بێکەس
ناوی خۆماڵیشێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا
لەدایکبوونشێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا بێکەس
(١٩٤٠-0٥-0٢) ٢ی ئایاری ١٩٤٠
سلێمانی،  کوردستان
مردن٤ی ئابی ٢٠١٣(٢٠١٣-٠٨-٠٤) (٧٣ ساڵ ژیاوە)
ستۆکھۆڵم،  سوێد
شوێنی گۆڕپارکی ئازادی، سلێمانی
نازناوجوامێر
پیشە
زمانکوردی
نەتەوەکورد
خەڵاتە دیارەکانخەڵاتی تۆخۆڵسکی (١٩٨٧)
خەڵاتی پیرەمێرد (٢٠٠١)
خەڵاتی قەقنەسی زێڕین (٢٠٠٥)[١]
چالاکی ساڵانی١٩٦٨–٢٠١٣
ھاوسەرنەسرین ئەحمەد میرزا (١٩٦٩-٢٠١٣)[٢]
منداڵەکانھەڵۆ، ھانا، ھەڵبەست، ھێژا
خزمەکانفایەق بێکەس (باوک)
شەفیقە سەعید (دایک)[٣]

شێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا بێکەس (لەدایکبووی ٢ی ئایاری ١٩٤٠ لە سلێمانی، عێراق – مردووی ٤ی ئابی ٢٠١٣ لە ستۆکھۆڵم، سوێد) شاعیرێکی کورد بوو. کوڕی فایەق بێکەس بوو، و یەکێک بوو لەو شاعیرانەی کە شیعری ھاوچەرخی کوردیی دامەزراندووە شاعیرێکی بە توانا بوە.

شێرکۆ بێکەس یەکەم وەزیری ڕۆشنبیری لە ھەرێمی کوردستان و ھەروەھا لە خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان ئەندامی پەرلەمانیش بووە. شێکۆ بێکەس ئەندامی یەکێتیی نووسەرانی کورد، سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی کوردستان و یەکێتیی نووسەرانی سوێد بوو.[٤]

ژیان[دەستکاری]

شێرکۆ بێکەس ڕۆژی ٢ی مەیی ساڵی ١٩٤٠ لە گەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایکبووە. شێرکۆ یەکەمین شیعری خۆی لە تەمەنی ١٧ ساڵیدا بڵاوکردەوە. ساڵی ١٩٦٨ یەکەمین پەرتووکی شیعری خۆی بە ناوی «تریفەی ھەڵبەست» لە (بەغدا) لە چاپ دا. لە ساڵی ١٩٧٠ لەگەڵ کۆمەڵێک لە شاعیرانی بەناوبانگی ئەو سەردەمە بانگەوازێکیان بۆ گۆڕانکاری لە شیعری کوردی و بە تایبەت چوون بە لای شیعری نوێی کوردییەوە بڵاو کردەوە.

ساڵی ١٩٨۷ لە وڵاتی سوید خەڵاتی «تۆخۆڵسکی» پێ بەخشرا و شیعرەکانی بە زۆر زمانی دنیا وەرگێڕدا. لە ساڵی ١٩٩٨ەوە ھەتا کۆتایی ژیان، ئەندامی ئەنتەلۆجیای خوێندنی پۆلەکانی ئامریکا و کەنەدا بوو. لە ھەمان ساڵدا بە یارمەتی کۆمەڵێ کەس و ھاوڕێی، «دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم»یان دامەزراند.

لە ساڵی ٢٠٠١ ناوەندی چاپ و ڕاگەیاندنی «خاک» خەڵاتی پیرەمێردی شاعیری بە شێرکۆ بەخشی. لە ساڵی ٢٠٠٩دا تەواوی بەرھەمەکانی لە ھەشت ھەزار پەڕەدا لە چاپ درا.[٥]

شیعر[دەستکاری]

شێرکۆ بێکەس یەکێک بوە لە دامەزرێنەرانی سەردەمی شیعری نوێی کوردی و ھونەری کوردی بە زمانی شیعری نوێ ناساند. شیعری شێرکۆ زۆرجار باسی لە نیشتمانپەروەری و خۆشەویستی ئاو و خاک کردووە.[ژێدەر پێویستە]

نموونەی ھەڵبەستی شێرکۆ بێکەس[دەستکاری]

سەدرەدین عارف، جەلالی میرزا کەریم، حسێن عارف، شێرکۆ بێ‌کەس، کەمال ڕەئووف محەمەد (لە دواوە)، جەمال شارباژێڕی (لە پێشەوە).
شێرکۆ بێکەس و ئەحمەد سەلام

نموونەی یەکەم[دەستکاری]

لە لای ئەوان
لە پشت ھەموو پیاوێکەوە ژنێک ھەیە
دەس بە مۆم و دەس بە کتێب و ڕۆژنامە و
بە شمشاڵ و بە کەمانچە و
دەس بە شەوبۆی خۆشەویستی
لە لای ئێمەش
لە پشت ھەموو ژنێکەوە پیاوێک ھەیە
دەس بە مار و بە بلۆک و بە دڕکەزی و
بە بەردەکانی تەڵاق و
دەس بە خوێنی مەرگدۆستی

نموونەی دووەم[دەستکاری]

وێنەیەک

چوار منداڵی..
تورک و فارس و
عەرەب و کورد
بە ھەر چواریان
وێنەی پیاوێکیان دروستکرد
یەکەم: سەری
دووەم: دەستی
سێیەم: لەشی و قاچەکانی
چوارەم: چەکی
کردە شانی!

بەرھەمەکان[دەستکاری]

شیعر[دەستکاری]

شانۆنامە[دەستکاری]

وەرگێڕان[دەستکاری]

منداڵان[دەستکاری]

بیرەوەری[دەستکاری]

وەرگێران[دەستکاری]

  • مەرایا ساغیرە، وێنەکراوی فواد عەلی، ١٢٥ پەڕە، چاپی الاھالی، دیمەشق، سوریا ١٩٨٨
  • سما سپێگلار: دیکتەر ١٩٧٨–١٩٨٩، نۆرسبێرگ، چاپخانەی کوردستان، ١٩٨٩.ISBN 91-87096-05-6

وەسیەتنامە[دەستکاری]

وەسیەتنامە

من نامەوێت لە ھیچ کام لە گرد و گردۆڵەکەکاندا بنێژرێم کە دیارن و ناویان ئەبرێ، یەکەم لەبەرئەوەی پڕبونەتەوە و دووەم لەبەرئەوەی من حەز بە قەرەباڵغی زۆر ناکەم، من ئەمەوێ ئەگەر سەرۆکی شارەوانی و ئەنجومەنی شارەوانی شارەکەم ڕێگەم پێبدا و ئەوەم پێ ڕەوا ببینن کە لە پارکی ئازادیدا و بە تەنیشت مۆنۆمێنتەکەی شەھیدانی ١٩٦٣ی سلێمانییەوە بمنێژن، ئەوێ خۆشترە و تەنگەنەفەس نابم، من حەز ئەکەم بە مردویش نزیکی ئەو خەڵکەو ژن و پیاوی شارەکەم و دەنگی مۆسیقا و گۆرانی و ھەڵپەڕکێ و یانە جوانەکانی ئەو پارکە بم. با کتێبخانەکەم و دیوانەکانم و وێنەکانم ببرێن بۆ شوێن مەزارەکەم، با کافتریایەک و باخچەیەکی بچکۆلانە لەو شوێنەدا ھەبێت بۆئەوەی شاعیران و نوسەران و کچ و کوڕی دڵدار ببنە میوانم، من ئەمەوێ لە ئێستەوە بەچاوی خەیاڵ تەماشای ئەو پارکە بکەم و دوای مردنی خۆم ببینم، ئەمەوێ بەدەم چریکەی دیلان و ئەڵڵا وەیسییەکەی مەردان و سرودی خوایە وەتەن ئاواکەیەوە ئاڵای کوردستانم تێوە پێچرابێ و بنێژرێم، من ئەمەوێ لە پرسەکەمدا مۆسیقا لێبدرێت، لەناو مەزارەکەمدا تابلۆی جوانی ھونەرمەندانی شارەکەم ھەڵبواسن، من ئەمەوێ دوای خۆم و بەناوی «بێکەس» ەوە خەڵاتێکی ساڵانە تەرخان بکرێ و بدرێت بە جوانترین دیوانە شیعری ھەڵبژێردراوی ئەو ساڵە و خەرجی ئەم خەڵاتەیش لەو میراتە بدرێ کە جێیدەھێڵم.

شێرکۆ بێکەس


خەڵاتەکان[دەستکاری]

  • خەڵاتی تۆخۆڵسکی، سوێد (١٩٨٧)
  • خەڵاتی پیرەمێرد، ناوەندی خاک، ھەرێمی کوردستان (٢٠٠١)[٢]
  • خەڵاتی قەقنەسی زێڕین، عێراق (٢٠٠٥)[١]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]