بۆ ناوەڕۆک بازبدە

گرێتا توونبەری

Checked
لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە

گرێتا توونبەری

FRSGS
Greta Thunberg
گرێتا توونبەری لە ٤ی ئازاری ٢٠٢٠
لەدایکبوون
گرێتا تینتین ئەلیونوورا ئارنمان توونبەری[١][٢]

(٢٠٠٣-٠١-٠٣) ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٣ (تەمەن ٢١ ساڵ)
ستۆکھۆڵم، سوێد
پیشە
چالاکبوون٢٠١٨–ئێستا
بزاڤمانگرتنی خوێندنگە بۆ ئاووھەوا
باوان
  • سڤانتی توونبەری (باوک)
  • مالینا ئرنمان (دایک)
خزمەکانئۆلۆف توونبەری (باپیرە)
خەڵاتەکان
  • خەڵاتی فریت ئۆرد (٢٠١٩)
  • خەڵاتی ڕیچێل کارسن (٢٠١٩)
  • خەڵاتی مافی ژیانکردن (٢٠١٩)
  • خەڵاتی ئاشتیی مناڵانی جیھانی (٢٠١٩)
  • کەسایەتیی ساڵ، تایم (کۆوار) (٢٠١٩)
واژوو

گرێتا تینتین ئەلیونوورا ئارنمان توونبەری (FRSGS) (سویدی: [ˈɡrêːta ˈtʉ̂ːnbærj] (سەبارەت بەم پەڕگەیە گوێگرتن)؛ لەدایکبووی ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٣) کچە چالاکوانێکی سویدیی بواری گۆڕانی ئاووھەوایە. گرێتا لە ژمارەیەکی زۆر خۆپیشانداندا سەبارەت بە گۆڕانی ئاووھەوا بەشداریی کردووە. گرێتا کاتێک بە قسەکانی، باسەکانی گۆڕانی ئاووھەوای خستەوە بیری جیھان ناوبانگی لە جیھان پەیدا کرد،[٣] ھەروەھا بەھۆی بچووکیی تەمەنی و شێوازی قسەکردنی ڕاستەوخۆ (بێ پێچ و پەنا) بەناوبانگە.[٤] گرێتا ڕەخنەی لە سەرکردە جیھانییەکان گرتووە، کە تا ئێستا ھیچ کارێکی جدییان لەسەر بابەتی گۆڕانی ئاووھەوا نەکردووە.[٥]

چالاکییەکانی گرێتا ئەوکاتە دەستی پێ کرد، کە دایک و باوکی ڕازی کرد کە بۆ کەمکردنەوە شوێنپێی کاربۆنیان ھەندێک کەرستە لە ماڵەوە بەکارنەھێنن. لە ئابی ٢٠١٨، کاتێک تەمەنی ١٥ ساڵان بوو، مانگرتنی لە خوێندن ڕاگەیاند، لەبەردەم پەرلەمانی سوێد داوای کارکردنی بەھێزتری دەکرد لەمەڕ گۆڕانەکانی ئاووھەوا. بە گرتنی دروشمی Skolstrejk för klimatet (مانگرتنی خوێندنگە بۆ ئاووھەوا)، بەزوویی خوێندکارانی دیکەش لە شوێنی خۆیان دەستیان بە ناڕەزایی دەربڕین کرد. دواتر بەیەکەوە، بزاڤی مانگرتنی خوێندنگەیان بۆ ئاووھەوا لەژێر ناوی Fridays for Future (ھەینییەکان بۆ داھاتوو) ڕاگەیاند. دوای ئەوەی گرێتا بانگھێشتی کۆنفرانسی گۆڕانی ئاووھەوای نەتەوە یەکگرتووەکانی ٢٠١٨ کرا، مانگرتنی خوێندکاران ھەموو ھەفتەیەک لە شوێنە جیاجیاکانی جیھان دەکرا. لە ٢٠١٩، لە چەندین شار خۆپشاندانی گەورە ئەنجام درا، کە ھەریەکەیان بە بەشداری زیاتر لە ملیۆنێک کەس، زۆرینەش خوێندکار بوون.[٦][٧] بۆ ئەوەی بە فڕۆکە گەشت نەکات، گرێتا بە پاپۆڕ چووە کۆڕبەندی کارکردن لەسەر ئاووھەوا، کە لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی ٢٠١٩ بەڕێوەچوو. لەوێ لە وتارەکەیدا، گرێتا بە ڕستەی «چۆن دەوێرن؟» ڕەخنەی لە سەرکردەکان و جیھان لەبارەی کەمتەرخەمییان لەسەر گۆڕانەکانی ئاووھەوا گرت. قسەکانی توونبەری دەنگدانەوەی گەورەی میدیاییی بەدوای خۆیدا ھێنا.

بەناوبانگبوونی گرێتا لەپڕێکدا، وای کرد وەک سەرکردەیەک چاوی لێ بکرێت،[٨] لە ھەمان کاتیشدا بکرێتە ئامانجی ڕەخنەگرتن.[٩] کاریگەرییەکانی گرێتا، لەلایەن گاردیان و ڕۆژنامەکانی دیکەوە بە «کاریگەریی گرێتا» وەسف کرا.[١٠] گرێتا چەند خەڵاتێکی پێ دراوە لەوانە: شانازینامەی ھاوڕێیەتی لە کۆمەڵگەی جوگرافیی شاھانەی سکۆتلاندی؛ لەلایەن گۆڤاری تایم وەک یەکێک لە ١٠٠ کاریگەرترین کەسایەتیی ساڵ ھەڵبژێردرا، کە ناوبراو بچووکترینیان بوو؛ ھەروەھا لەلایەن فۆربزەوە، لە پێڕستی ١٠٠ بەھێزترین ژنانی ٢٠١٩ ھەڵبژێردرا.[١١] ھەروەھا بۆ بردنەوەی خەڵاتی ئاشتیی نۆبێل بۆ ساڵانی ٢٠١٩، ٢٠٢٠ و ٢٠٢١ پاڵێوراو بووە.[١٢]

گرێتا وڵاتانی زۆر گەڕاوە کە خەڵک و سیاسەتوانەکان دەربارەی کێشەکانی گۆڕانی ئاووھەوا ئاگادار بکاتەوە. لە زۆر شوێندا وەکوو نەتەوە یەکگرتووەکان و کۆنگرەی ویلایەتە یەکگرتووەکاندا دەربارەی ئامانجەکانی قسەی کردووە. ھەروەھا خۆپیشاندانی مناڵانی جیھانی ڕاگەیاندووە[١٣] بۆ ئاگادارکردنەوەی وڵاتەکان لە مەترسییەکانی قەیرانی ئاووھەوا.[١٤]

سەرەتای ژیان

[دەستکاری]

گرێتا توونبەری لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٣ لە ستۆکھۆڵم، سوێد لەدایکبووە.[١٥][١٦] دایکی گرێتا، مالینا ئێرنمان، مێزۆ-سۆپرانۆیێکە و باوکی، سڤانت توونبەری، ئەکتەر، نووسەر و بەرھەمھێنەرە. باپیری، ئۆلۆف توونبەری، ئەکتەرە. گرێتا خوشکێکی ھەیە بە ناوی بیاتا، کە سێ ساڵ لەو بچووکترە و لە ئێستادا گۆرانیبێژە.[١٧]

کێشەی دەروونی

[دەستکاری]

توونبەری لە تەمەنی ٨ ساڵیدا دەربارەی کێشەکانی ئاووھەوای زانی، و لەوە تێنەدەگەیشت کە بۆچی کارێکی زۆر کەم بۆ چارەسەری ئەم کێشە گەورەیە کراوە.[١٨] بارودۆخەکە ئەوی دڵتەنگ کردبوو، ھەربۆیە قسەی نەدەکرد و نانی نەدەخوارد، کە لە ئەنجامدا و لەماوەی دوو مانگدا ٢٢ کیلۆ لە کێشی خۆی لەدەست دا.[١٩] ھەروەھا تووشی نەخۆشیی تێکچوونی بیر، ڕاڕایی (OCD)، ھەروەھا کۆنیشانی ئەسپێرگەری بوو.[١٨] لە یەکەم وتاری لەسەر داواکاری کارکردن بۆ کێشەی ئاووھەوا، گرێتا ھۆکاری بێدەنگبوونی لە ھەندێک باردا بۆ بارودۆخی تەندروستیی خۆی گەڕاندەوە، مەبەستی لەوەش ئەوەیە کە ئەو «تەنیا لەکاتی پێویستیدا قسە دەکات.»[١٨]

گرێتا ماوەی سێ بۆ چوار ساڵان، بەرلەوەی مان لە قوتابخانە بگرێت تووشی خەمۆکی بووبوو.[٢٠] کاتێک دەستی بە دەربڕینی ناڕەزایی کرد، دایک و باوکی پشتگیرییان نەدەکرد. باوکی لەوبارەیەوە وتی «[ئێمە] ڕێز لەوە دەگرین کە ئەو دەیەوێت بۆی دەجەنگێت. ئەو دەتوانێت لە ماڵەوە بەخەمباری بمێنێتەوە، یانیش لەدەرەوە ناڕەزایی دەرببڕێت، کە بەمە دڵشادبێت».[٢١] نەخۆشییەکانی گرێتا لەلایەن دایکییەوە باسکرا و ئەمەش دەنگدانەوەی لە ئاستی سوێد پەیداکرد. دواتر کەمپەینێکیان بۆ یارمەتیدانی خێزانەکانی دیکە کە منداڵەکانیان ھەمان نەخۆشییان ھەیە کرد.[٢٢] گرێتا لەمبارەیەوە وتوویەتی کە ڕاستە کۆنیشانی ئەسپێرگەری لەپێشتردا کارەکانی ئەوی سنووردار کردووە، بەڵام ڕوانینی خۆی بۆ ئەو شتە نەخۆشی نییە، بەڵکوو «ھێزێکی گەورەیە».[٢٣]

چالاکی لە ماڵەوە

[دەستکاری]

"من نەخۆشی کۆنیشانی ئەسپێرگەری، ڕاڕایی (OCD) و کەم دوان (کەم قسەکردن)م ھەیە. بەسادەیی واتا تەنیا ئەوکاتانە دەتوانم قسە بکەم کە پێویستە. ئیستاش یەکێک لەو ساتانەیە."

— گرێتا توونبەری لە کۆنفڕانسی تێد
ستۆکھۆڵم، تشرینی دووەمی ٢٠١٨[٢٤]

بۆ ماوەی دوو ساڵان، گرێتا ئالنگاریی خێزانەکەی بۆ دوورخستەوە لە شتوومەکی ناپێویست و ئەو شتانەی زیان بە ژینگە دەگەیەنن کرد، و بۆ ئەوەش بوو بە ڤیگان، دووبارە بەکارھێنانەوەی کەرستەکان ھەروەھا وازھێنان لە گەشت بە فڕۆکە بە مەبەستی پاراستنی ژینگە.[٢٥][٢٦][٢٧] گرێتا لەبارەی ڕازیکردنی دایک و باوکییەوە وتی ھەوڵمدا بەڕێگای گرافیک و دراوە (داتا) بۆیان بسەلمێنم، بەڵام سوودی نەبوو. گرێتا ئاگاداری دایک و باوکی کردەوە کە ئەوان داھاتووی ئەو دەبەن.[٢٨] وازھێنان لە گەشتی فڕۆکە، مانای وازھێنانی دایکی بوو لە کاری گۆرانیبێژی ئۆپێرا.[٢١]

لە ٢٠١٥، دایکی وازی لە فڕین ھێنا و دوای ساڵیک، دایکی پشتگیریی لە بڕیاری کچەکەی کرد. خێزانی گرێتا لە کێڵگەیەک لە دەرەوەی شار سەوزە بەرھەمدێنن، و بە یارمەتیی خانەی خۆری کارەبا بەرھەمدێنن. ئەوان ئۆتۆمۆبیلی کارەبایی بەکار دەبەن. دایکی ئەو کتێبێکی لەبارەی ئۆتیزم و ماخۆلان نووسیوە و بۆ کچەکانی بڵاوکردووەتەوە.[١٨] گرێتا کۆنیشانی ئەسپێرگەری ھەیە.[١٨] گرێتا سوپاسی دایک و باوکی دەکات، کە بەدەنگ داواکارییەکەی چوون و بۆئەوەی ئومێد بەو بدەن تاکوو گۆڕانکاری دروست بکات شێوازی ژیانیان گۆڕی.[٢٥] ئەم چیڕۆکە خێزانییە لە کتێبی «دیمەنەکان لە دڵمەوە» باسکراوە.[٢٩]

لە چاوپێکەوتنێکی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩، لە تۆڕی بی بی سی، باوکی گرێتا وتی ژنەکەی وازی لە گەشتی فڕۆکە ھێناوە چونکە ئەو دەیەوێت کچەکەی بپاریزێت نەوەک وەک بابەتێکی ئاووھەوا: «بۆئەوەی ڕاستی بڵێم، دایکی ئەو کارەی نەکردووە بۆ پاراستنی ئاووھەوا. ئەو بۆ پاراستنی مناڵەکەی وا دەکات چونکە بینی ئەو کارە چەندە لای ئەو بەمانایە، و کاتێک ئەم بڕیارەی دا، بینی کە بەھۆی بڕیارەکەوە چەندە گرێتا پڕ وزە بووە.»[٣٠]

چالاکوانی

[دەستکاری]

مانگرتن لەبەردەم پەرلەمانی سوێد

[دەستکاری]
گرێتا توونبەری لەکاتی بەرزکردنەوەی درووشمی Skolstrejk för klimatet (واتە:مانگرتن لەخوێندن بۆ ئاووھەوا) لەبەردەم پەرلەمانی سوێد.

لە ئابی ٢٠١٨، گرێتا دەستیکرد بە مانگرتن لە قوتابخانە لەپێناو باشترکردنی ڕەوشی ئاووھەوا، ئەو لەبەردەم خەڵک وتاری پێشکەشدەکرد و قسەی دەکرد، بەمەش لە ئاستی جیھان، وەک چالاکوانێکی ئاووھەوا ناسرا. لە چاوپێکەوتننێکی لەگەڵ ئامی گوودمان لە (دیموکراسی ناو!)، وتی سەرەتای بیرۆکەی کارکردنی لەبواری ئاووھەوا دەگەڕێتەوە بۆ ڕووداوی ھێرش و تەقەکردن لە ئامادەیی ستۆنمان دۆگلاس لە فلۆریدا، ئەمریکا کە وایکرد قوتابییەکان نەچنە قوتابخانە.[٢٥] بەشێک لە چالاکوانە گەنجەکانی قوتابخانەکە «ڕێپێوانی ژیانی ئێمە» یان سازکرد بۆ پشتگیریکردن لە یاسای سنووردارکردنی چەک.[٢٥][٣١] لە ئایاری ٢٠١٨، گرێتا لە پێشبڕکێی نووسینی داڕشتن لەبارەی گۆڕانەکانی ئاووھەوا خەڵاتێکی بردەوە، پێشبڕکێیەکە لەلایەن ڕۆژنامەی سوێدی سڤێنسکا داگبلادێت ڕێکخراوبوو. لە بەشێکیدا، گرێتا نووسیبووی "دەمەوێت ھەست بە سەلامەتی بکەم. بەڵام چۆن ھەست بە سەلامەتی بکەم کاتێک دەزانم لە گەورەترین قەیرانی مێژووی مرۆڤایەتیدام؟"[٣٢]

لەدوای بڵاوبوونەوەی وتارەکەی، لەلایەن 'بۆ تۆرین فرۆم فۆسل فری دالساند'، گرێبەستێکی واژووکرد، کە گرووپێکن ئارەزووی ئەنجامدانی چالاکییان ھەیە لەبارەی گۆڕانەکانی ئاووھەوا. گرێتا لەچەند دانیشتنێکی ئەواندا بەشاریکردم دەزگاکە پێشنیاری کرد کە منداڵانی دیکەش مانبگرن لە قوتابخانە.[٣٣] گرێتا ھەوڵی دا، ئەمکارە لەگەڵ قوتابییانی دیکە بکات بەڵام «ھیچ کەس بەڕاستی مەیلی نەبوو»، ھەربۆیە گرێتا بڕیاریدا بەتەنیا مانبگرێت.[١٨]

لە ٢٠ی ئابی ٢٠١٨، توونبەری کە ئەوکاتە لە پۆلی نۆ بوو، بڕیاریدا نەچێتە قوتابخانە تاکوو ٩ی ئەیلوول، ھەڵبژاردنی گشتی سوێد. ناڕەزایییەکانی دەستپێکرد لەماوەی ھاتنی گەرمی و ئاگرێکی زۆر لە سوێد، کە بەلانی کەمەوە ٢٦٢ ساڵە سوێد ئەو گەرمییەی بەخۆیەوە نەدیتبوو.[٢١] داواکارییەکانی گرێتا، بریتیبوون لە حکوومەتی سوێدی بەکارھێنانی کاربۆن کەمبکاتەوە بەگوێرەی ڕێککەوتننامەی پاریس، بۆ ئەوەش ئەو لەماوەی سێ حەفتەدا، ھەموو ڕۆژێک لەبەردەم پەرلەمانی سوێد ناڕەزایی دەردەبڕی لەکاتی دەوامی قوتابخانەدا لەگەڵ بەرزکردنەوەی نووسراوی Skolstrejk för klimatet (واتە:مانگرتن لەخوێندن بۆ ئاووھەوا).[٣٤][٣٥]

گرێتا لەبەرەی بۆچوونی مامۆستاکانی وتوویەتی ئەوان بۆچوونی جیاوازیان لەبەرامبەر من و نەچوونە قوتابخانە ھەبووە: «خەڵک وابیردەکەنەوە کە من کارێکی باش دەکەم، بەڵام مامۆستاکانم دەڵێن دەبێت وازبێنم.»[٢١]

پاسکیلێک لە سوێد، کە کە وتەیەکی گرێتای لەسەرە: "گۆڕانی ئاووھەوا دەبێت وەک قەیران مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت! ئاووھەوا گرنگترین کێشەی ھەڵبژاردنەکانە!" (١١ی ئەیلوولی ٢٠١٨)

چالاکی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان

[دەستکاری]

گرێتا وێنەی یەکەم ڕۆژی مانگرتنەکەی لە تۆڕەکانی ئینستاگرام، تویتەر و تۆڕەکانی دیکە بڵاوکردەوە، وێنەکان دەنگدانەوەی باشیان ھێنا.[٣٦] ئەوڕۆژە گرێتا، لەلایەن چالاکوانی گەنجی دیکەوە پشتگیری لێکرا، بۆ ڕۆژی دواتر لەلایەن چەند چالاکوانێکی ناسراوەوە فۆلۆو (شوێنکەوتن) کرا.[٣٦] نوێنەرێکی بانکی نۆردیای فرلەندی، یەکێک لە توویتەکانی گرێتای توویتکردەوە بۆ زیاتر لە ٢٠٠ ھەزار شوێنەکەوتووەکانی لەو تۆڕە. لەماوەی کەمتر لە حەفتەیەک، گرێتا بووە ڕووماڵی گرنگی میدیا جیھانییەکان.[٣٦]

یەکێک لە کۆمپانیا سویدییەکانی تۆڕی کۆمەڵایەتی، کە گرنگی بە گۆڕانەکانی ئاووھەوا دەدات، بەناوی 'ئێمە کاتمان نییە' (WDHT)، ئینگمار ڕەنتزۆگ دامەزرێنەرەکەی لەبارەی گرێتاوە وتی ئەو تەنیا بۆ خۆناساندن و بەناوبانگبوون مانیگرتووە، ئینگمار قسەکانی لە تۆڕەکانی فەیسبووک، ئینستاگرام و کەناڵی یوتیووبی کۆمپانیاکەی بڵاوکردەوە.[٣٧] دواتر ئینگمار داوای لە گرێتا کرد کە وەک خۆبەخش کاری ڕاوێژکاری بۆ کۆمپانیاکەی بکات. دوای ڕازیبوونی، ئەوا ئەو ناوی گرێتای بەبێ پرسی ئەو بەکاردەھێنا بۆ کۆکردنەوەی پارە بۆ ڕێکراوەکەی، کە ناوبراو بەڕێوبەری جێبەجێکاری بوو.[٣٨] گرێتا ھیچ پارەیەکی لەلایەن کۆمپانیاکە پێنەندرا،[٣٧] ھەروەھا گرێبەستەکەشی وەک خۆبەخش ھەڵوەشاندەوە، دوای ئەوەی زانی لەژێر ناوی ئەو، کۆمپانیاکە پارە کۆدەکەنەوە.[٣٩]

لە دوای تشرینی یەکەمی ٢٠١٨، چالاکییەکانی گرێتا لە تەواوی ئەورووپا بوو بەباس، لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانیشیدا، بەردەوام شوێنکەوتووی زیاددەبوو لەنێویشاندا کەسایەتییە ناسراوەکان ھەبوون. گرێتا لە دوای کانوونی یەکەمی ٢٠١٧، و ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی گشتی ٢٠١٨، بەردەوامی بە مانگرتنەکانی دەدا لە ڕۆژانی ھەینی. ئەو بووە سەرچاوەی ئیلھامبەخش، بۆ قوتابیانی جیھان تاکو مانبگرن. لەو مانگەدا، زیاتر لە ٢٠٠ ھەزار قوتابی لە ٢٧٠ شاردا مانیانگرت.[٤٠]

ناڕەزایی و وتاردانەکان لە ئەورووپا

[دەستکاری]
شوێن گرێتا بکەون! مانگرتن بۆ ئاووھەوا، درووشمێکی ناڕەزایییەکان، لە بەرلین.

وتاردانەکەی گرێتا، لەکاتی کۆنفرانسی ٢٠١٨ی گۆڕانی ئاووھەوای نەتەوە یەکگرتووەکان بەجیھان بڵاوبوویەوە.[٤١] لە کۆنفڕانسەکە، گرێتا بەسەرکردەکانی جیھانی وت، ئەوەندە گەورە نین تاکوو لەم باسە وەک خۆی تێبگەن.[٤٢] لە نیوەی یەکەمی ٢٠١٩، بەشداریکرد لە کۆمەڵێک گردبوونەوە و ناڕەزایی قوتابیان لە شارە جیاوازەکانی ئەوورپا، ھەروەھا بانگێشتکرا بۆ ئامادەبوون و قسەکردن لە چەند کۆڕبەندێک و دانیشتنێکی پەرلەمانی جیاواز. لە کانوونی دووەمی ٢٠١٩، کۆڕبەندی ئابووری جیھان، گرێتا وتارێکی پێشکەشکرد و وتی «ماڵەکانمان لەنێو ئاگردایە».[٤٣] گرێتا بۆ پەرلەمانی ئەورووپا، بەریتانیا و فەڕەنسا بانگێشتکرا، کە دواتر لەلایەن چەند سیاسییەکی ڕاست ڕەو بایکۆتی دانیشتن لەگەڵ ئەو کرا.[٤٤][٤٥] لە دیدارێکی کورتدا، پاپا فرانسیس سوپاسی چالاکییەکانی کرد و ھانی بەردەوامبوونی دا.[٤٦] لە ئازاری ٢٠١٩، وەک جاران، گرێتا بەردەوامبوو لە ناڕەزایییەکانی بەردەم پەرلەمانی سوێد لە ڕۆژانی ھەینی، ھەروەھا ژمارەیەک خوێندکاریش دەھاتنە پاڵییەوە. بەقسەی باوکی، چالاکییەکانی ئەو ڕێگری نەکردووە لە ئەنجامدانی ئەرکەکانی قوتابخانەی، بەڵام ئەو کاتەکانی کەمبوونەتەوە.[٤٧] بە نمرەیەکی باش لە قوتابخانەی ناوەندی دەرچوو.[٤٨] لە تەممووزی ٢٠١٩، بەپێی ڕاپۆرتێکی گۆڤاری تایم، ئەوا ئەو ساڵە بۆ گرێتا دەبێتە ساڵێکی دابڕان لە خوێندن، بەھۆی دیدارەکانی لەئەمریکا بۆ بینینی ئەو کەسانەی لەبواری ئاووھەوا کاردەکەن.[٤٩]

ساڵی دابڕان

[دەستکاری]

لە ئابی ٢٠١٩، توونبەری، گەشتی ئۆقیانووسی ئاتلانتیک کرد، کاتێک لە بەندەری شاری پلیموت، ئینگلتەڕا گەشتی کرد بەرەو نیویۆرک، ئەمریکا، گەشتەکە لەڕێگای یەختێکی ١٨ مەتری بوو، کە کەل و پەلی وزەی خۆر و ژێردەریایی تێدابوو. شێوازی گەشتکردنەکە بۆ گەیاندنی پەیامی کەم بەکارھێنانی دووکەڵ بوو، بەمەبەستی پاراستنی ژینگە. کەناڵی فەڕەنسا ٢٤، ھەواڵی ئەوەی بڵاوکردەوە کە دەستەیەک دەچنە نیویۆرک، بۆئەوەی دواتر یەختەکە بگەڕێننەوە ئەورووپا.[٥٠] گەشتەکە ١٥ ڕۆژی خایاند، لە ١٤ تاکوو ٢٨ی ئابی ٢٠١٩. گرێتا بانگێشتکرابوو بۆ شایەتیدان لە لیژنەی قەیرانەکانی ئاووھەوا لە کۆنگرێسی ئەمریکا لە ڕۆژی ١٨ی ئەیلوول. لەبڕی شایەتیدا، ئەوا گرێتا بە ٨ ڕستە ڕاپۆرتی ئای پی سی سی لەبارەی گەرمبوونی زەوی بە ١٫٥ سلیزی وەک بەڵگەیەک پێشکەشکرد.[٥١]

گرێتا توونبەری، لەکاتی وتاردان لە ڕێپێوانی ٢٠١٩ی مۆنتریال، کەنەدا.

کۆڕبەندی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئاووھەوا

[دەستکاری]

لە ٢٣ی ئەیلوول، توونبەری لە کۆڕبەندی کارکردنی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ ئاووھەوا بەشداربوو لە نیویۆرک.[٥٢][٥٣] لەو ڕۆژەدا، ڕێکخراوی یوونیسێف ڕایگەیاند کە گرێتا و ١٥ منداڵی چالاکوانی دیکە، بەیەکەوە سکاڵا لە دژی پێنج وڵات تۆماردەکەن کە کار بە ڕێنمایییەکانی کەمکردنەوەی دووکەڵ ناکەن، کە لەڕێککەوننامەی پاریس لەسەری ڕێککەوتبوون، وڵاتەکانیش: ئەرژەنتین، بەڕازیل، فەڕەنسا، ئەڵمانیا و تورکیا بوون.[٥٤][٥٥] سکاڵاکە ئالنگاری ئەو وڵاتانەی دەکرد لەسەر بژاردەی سێیەم لە پڕۆتۆکۆلی ڕێککەوتننامەی مافەکانی منداڵ. ئەو پڕۆتۆکۆڵە، ڕێگا بە مندڵان دەدات یانیش نوێنەرەکانیان، کە دەتوانن سکاڵا بکەن کاتێک ھەستدەکەن مافەکانیان پێشێل کراوە، ئەوکاتە لیژنەی مافەکانی منداڵ،[٥٦] لەئەگەری سەرکەوتنی سکاڵاکە، بۆیان ھەیە لێپرسینەوە لەگەڵ ئەو وڵاتانە بکەن.[٥٧][٥٨]

لە کۆڕبەندەکەدا، گرێتا بەسەرکردەکانی جیھانی وت: "ئەوە شتێکی تەوا ھەڵەیە. من نەدەبوو لێرەبم. دەبوو لە قوتابخانە بم لەلایەکی دیکەی ئۆقیانووسەکە بم. لەگەڵ ئەوەش دێن بەئێمە دەڵێن بەھیوا بین؟ چۆن دەوێرن! ئێوە خەونەکانی من دزی و مندڵیی منتان پڕ کرد لە قسە بەتاڵەکانتان. وە ھێشتا پێم وایە من یەکێکم لە کەسە بەبەختەکان، خەڵکانێک ھەن ئازار دەچێژن. خەڵکانێک ھەن دەمرن. تەواوی سیستمی ژینگە ڕووخاوە. ئێمە لەسەرەتای لەناوچوونە گەورەکەین. وە ھەموو ئەوشتەی کە ئێوە دەتوانن قسەی لەسەربکەن پارە و چیڕۆکە ئەفسانەکانی گەشەسەندی ئابوورییە. ئێوە چۆن دەوێرن!"[٥٩]

مانگرتنی پایزی گۆڕانەکانی ئاووھەوا

[دەستکاری]

لە کەنەدا، توونبەری بەشداریکرد لەچەند ناڕەزایییەک لە شارەکانی مۆنتریال، ئێدمنتن وە ڤانکۆڤەر لەنێویشاندا بەشداربوو لە ڕێپێوانی ٢٧ی ئەیلوول، مانگرتنی جیھانی بۆ ئاووھەوا لە مۆنتریال.[٦٠] مانگرتنی قوتابخانەکان بۆ ئاووھەوا، لە ڕۆژانی ٢٠ بۆ ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٩ بەبەشداری چوار میلیۆن کەس بەڕێوەچوو، بەقسەی یەکێک لە ئامادەکارەکان.[٦١] لە مانگرتنەکەی مۆنتریال، سەدان ھەزار کەس بەشداربوون، کە بەیەکێک لە گەورەترین ڕێپێوانەکانی مێژووی شارەکە دادەنرێت. سەرۆکوەزیرانی کەنەدا، جەستن ترودۆ بەشداری لە ڕێپێوانەکە کرد، وە لەگەڵ گرێتا بۆ ماوەیەکی کەم قسەیانکرد.[٦٢] لە ئەمریکا، گرێتا بەشداربوو لە ڕێپێوانی شارەکانی نیویۆرک ستی، لۆوا ستی، لۆس ئەنجەلۆس و ڕارلۆت دینڤەر. لە زۆربەی قسەکانی لە شارە جیاوازەکان، گرێتا ئاماژەی بەودەکرد کە ئێستا لەسەر خاکی سوورپێستەکانە و تا ئێستا مرۆڤایەتی سوود لەئەزموونی ئەوان وەردەگرێت.[٦٣][٦٤]

بەشداریکردن لە COP25

[دەستکاری]

توونبەری لە ئەمریکا مایەوە، بەڕێگای وشکانی گەشتیکرد بۆ بەشداریکردن لە کۆنفڕانسی گۆڕەکانی ئاووھەوای نەتەوەیەکگرتووەکان (COP25)، سەرەتا وا دانرابوو لە سانتیاگۆ، چیلی لە مانگی کانوونی یەکەم بکرێت. بەڵام دواتر لەماوەیەکی کەمدا، ڕاگەیەندرا کە کۆنفڕاسی (COP25) لە مەدرید، ئیسپانیا دەکرێت بەھۆی بەڕیوەچوونی خۆپشاندانێکی گەورە لە چیلی.[٦٥] توونبەری ڕەتیکردەوە کە فڕۆکە بەکاربھێنێت، بەھۆی بەکارھێنانی کاربۆن لە ھەوادا، ھەربۆیە لە سۆشیال میدیاکانیدا، ئەوەی بڵاوکردەوە کەپێویستە گەشتی ئۆقیانووسی ئاتلانتیک بکاتەوە. ڕیلی وایتلیوم لەگەڵ ژنەکەی، ئیلیانا کاراوسو، دوو ئوسترالین کە بە یەختێک لەدەوری جیھاندا گەشتیان دەکرد، ئەوا پێشنیارێکیان خستەر بەردەم توونبەری تا لەگەڵ خۆیاندا بیبەن. لە ڕۆژی ١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩، ئەوا بە یەختەکە گەشتی ھامپتن، ڤیرجینایان دەستپێکرد بەرەو لیسبۆن، پرتووگال. لەکاتی دەرچوونی بۆ گەشتەکە، گرێتا وتی «پەیامی من بۆ ئەمریکییەکان ھەمان پەیامە بۆ خەڵکی ھەموو شوێنێک - کەیەکبگرن لەپشت زانست و کار بە زانست بکەن.»[٦٦][٦٧][٦٨]

لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩، توونبەری گەیشتە لیسبۆنە. دواتر گەشتیکرد بەرەو مەدرید و وتاری لە کۆنفڕانسەکە پێشکەشکرد، ھەروەھا لەگەڵ خەڵکی شارەکە، بەشداریشی کرد لە ناڕەزایی ڕۆژی ھەینی وەک جاران. بەر لەو ڕێپێوانە، لەکاتی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی، گرێتا وتی پێویستمان بەکاری زیاترە، مانگرتنی قوتابخانە شتێکی وای بەدەستنەھێنا، چونکە بەکارھێنانی گازی سەوز بەردەوام ڕوو لەبەرزبوونەوە دەکات بەڕێژەی ٤٪ لەوەتەی ٢٠١٥.[٦٩][٧٠]

چالاکی دیکە لە ئەورووپا

[دەستکاری]
گرێتا لەکاتی قسەکردن بۆ لیژنەی ژینگە لە پەرلەمانی ئەورووپا.

لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩، لە ڕادیۆی بی بی سی. چاوپێکەوتنێکی لەبارەی گۆڕانەکانی ئاووھەوا کرد، لەگەڵ سێر دەیڤد ئەتینبرە، سەرۆکی بانکی ئینگلتەڕا، ماڕک کارنی ھەروەھا ڕۆبێرت دل ناجا، بەڕێوبەری شێل ئۆیل کرد. دواتر بی بی سی چاوپێکەوتنەکەی بەشێوەی پۆدکاست بڵاوکردەوە.[٧١] لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠، گریتا داوای لە کۆمپانیای سێمێنس کرد کە چیتر کەلووپەلی شەمەندەفەر نەنێرێت بۆ کۆمپانیایەکی ھیندی بەناوی ئەدانی لە ئوسترالیا،[٧٢] بەڵام ڕۆژی ١٣ی کانوونی دووەم، سیمێنس ڕایگەیاند کە ئەوە شانازییە بۆ ئەوان کە بەردەوامبن لە ڕێککەوتنەکەیان لەگەڵ کۆمپانیای ئەدانی.[٧٣]

لە ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠، توونبەری گەڕایەوە بۆ بەشداریکردن لە کۆڕبەندی ئابووری جیھان، کە لە داڤۆس، سوویس بەڕێوە چوو، لەوێ دوو وتاری پێشکەشکرد، ھەروەھا بەشداربوو لە پانێلێکی نیویۆرک تایمز و کۆڕبەندی ئابووری جیھانی لە قسەکانیدا، گرێتا کۆمەڵێک لە وتەکانی پێشووی باسکردەوە، بەڵام زیاتر جەختی لە «ماڵەکانمان ھێشتا لەنێو ئاگردایە» کردەوە. وەک گاڵتەیەکیش، گرێتا وتی ئەو ناتوانێت گلەیی لە گوێ لێنەگیران لێی بکات، وتی «ھەمیشە گوێ بۆمن گیراوە.»[٧٤][٧٥][٧٦]

لە ٤ی ئازاری ٢٠٢٠، توونبەری لە دانیشتنێکی گرنگی لیژنەی ژینگە لە پەرلەمانی ئەورووپا بەشداریکرد و قسەی لەبارەی یاسای ئاووھەوای ئەورووپا کرد، ئاماژەشی بەوەکرد کە داواکارییە نوێکەی لیژنەی ژینگە لە پەرلەمانی ئەورووپا خۆبەدەستەودانە.[٧٧]

شوێنی لە گۆڕانەکانی ئاووھەوا

[دەستکاری]
گرێتا لە کۆڕبەندی ئابووری جیھانی ساڵی ٢٠١٩، داڤۆس.

توونبەری پێی وایە مرۆڤایەتی ڕووبەڕووی قەیرانێکی گەورەدەبێتەوە بەھۆی گەرمبوونی زەوی[٧٨] وە نەوە باڵغبووەکانی ئێستا ھۆکاری درووستبوونی ئەو کێشەیەن.[٧٩] زۆرجار بەوێنە و گڕافیک (نموونەی "خانووەکەمان دەسووتێت") بەکاردێنێت بۆ پشتگیریکردن لە قسەکانی لەبەرامبەر بازرگان و کەسایەتییە سیاسییەکان، ھەروەھا بۆ کارە ھەڵەکانی ئەوان، لەمەر ھەنگاونان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە.[٨٠][٨١] توونبەری ئاماژە بەوەدەکات کە گۆڕانەکانی ئاووھەوا کاریگەری دەبێت لەسەر گەنجەکان و داھاتووی مرۆڤایەتی. ھەروەھا تووێژ لەسەر ئەوە دەکات، کە ئەم نەوەیە ھیچ داھاتوویەکی نابیت، چونکە «ئەو داھاتووە فرۆشراوە بۆئەوەی ژمارەیەکی کەم لە خەڵک، بڕەپارەیەکی بێ ھەژمار قازانج بکەن».[٨٢] گرێتا ئاماژەش بەوەدەکات، کە خەڵکی نیوەگۆی باشووری زەوی (ئاسیا، ئەفریقا و ئەمریکای لاتین) بەھۆی گۆڕانەکانی ئاووھەوا تووشی زۆرترین ناڕەحەتی دەبنەوە، وێڕای ئەوەی ئەوان بەشدارن لەکەمتر بەکارھێنانی کاربۆنی دائۆکساید.[٨٣] توونبەری پشتگیری لە گەنجە چالاکوانەکانی وڵاتە گەشەسەندووەکان دەکات، کە ئێستا ڕووبەڕووی گۆڕانەکانی ئاووھەوا بوونەتەوە. لە کانوونی یەکەمی ٢٠١٩، لە مەدرید وتی: «ئێمە باسی داھاتوومان دەکەن، ئەوان باسی ئێستایان دەکەن.»[٨٤]

لەو کۆڕبەندانەی کە گرێتا بەشداربووە، ڕەخنەی لە سەرکردەکانی جیھان گرتووەم لەسەر کەمتەرخەمیان بۆ بابەتەکە. ھەروەھا ئەوەشی ڕاگەیاند کە کەمکردنەوەی دووکەڵ و گاز بەس نابێت، تا ئەوکاتە ئاستەکەی نەگەیەندریتە سفڕ ئەمەش ئەگەر زەوی وا بەردەوام گەرمببێت بۆ کەمتر لە ١٫٥ سلیزی. لەنیسانی ٢٠١٩، قسەی بۆ پەرلەمانی بەریتانیا کرد، گرێتا وتی: "ئەو ڕاستییەی کە ئێمە لەکاتی قسەکانمان لەبڕی وشەی "وەستان" وشەی "کەمکردنەوە"ی بەکارھێنانی دووکەڵ و گاز ئەوا لەوانەیە گەورەترین ناچاری بەھۆی بەردەوامی بازرگانییەکانەوە بێت وەک ھەمیشە".[٨٥][٨٦] بۆئەوەی کاری پێویست بکرێت، گرێتا ئەوەشی بە سەرکردەکان وت کە پێویست ناکات گوێ لە ئەو بگرن، بەڵکوو دەبێت گوێ لە زاناکان بگرن کە چۆن ئەو قەیرانە چارەدەکرێت.[٨٥][٨٧]

بەدیاریکراوتر، توونبەری وتوویەتی ئەو ڕێککەوتننامەیەی لە پاریس کراوە بەس نییە بۆ سنووردارکردنی گەرمبوونی زەوی لە ١٫٥ پلەی سلیزی. پێویستە ئاستی بەکارھێنانی گازی گرینھواز کەمبکرێتەوە پێش ٢٠٢٠، وەک لە وردەکارییەکانی ڕاپۆرتی ٢٠١٨ی ئای پی سی سی لەسەر گەرمبوونی زەوی بڵاوکراوەتەوە.[٨٨] لە شووباتی ٢٠١٩، لە کۆنفڕانسێکی کۆمیتەی ئابووری و کۆمەڵایەتی ئەوورووپا، گرێتا وتی کەمکردنەوەی دووکەڵ بەڕێژەی ٤٠٪ بۆ ساڵی ٢٠٢٠ «بەس نییە بۆ پاراستنی داھاتووی ئەو منداڵانەی ئەمڕۆ گەورەدەبن» وە دەبێت ئەورووپا ڕێژەی کەمکردنەوەی گازی دووانەئۆکسیدی کاربۆن بەڕێژەی ٨٠٪ کەمبکاتەوە.[٨٩][٩٠]

لەبارەی ڤایرۆسی کۆرۆنا (کۆڤید-١٩)

[دەستکاری]

لە ئازاری ٢٠٢٠، گرێتا وایزانی کە تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بووە بەڵام، بەڵام تەنھا بەرزبوونەوەی پلەی گەرمیی لەشی بوو.[٩١] لەمبارەیەوە توونبەری ئاماژەی بەوەدا کە ئێستا دەبێت ھاوتەریبانە کاربکرێت لەسەر کێشەی ئاووھەوا و چارەسەری ڤایرۆسی کۆرۆنا، وە قەیرانی تەندرووستی نەکرێتە بیانوو بۆ کەمکردنەوەی بەکارھێنانی دووکەڵی کاربۆن. توونبەری لەچاوپێکەوتنێکی دیکەشدا وتی «ئەگەر یەک ڤایرۆس بتوانێت کێشە بۆ تەواوی سیستمی ئابوور درووستبکات لەماوەی چەند حەفتەیەکدا، ھەروەھا بتوانێت کۆمەڵگاکان دابخات، ئەوە دەرخەری ئەو ڕاستییەیە کە کۆمەڵگاکان پتەونین. ھەروەھا ئەوەش پشاندەدات لەکاتی فریاکەوتندا، ئێمە دەتوانین کاربکەین و ئاکارەکانمان بەخێرایی بگۆڕین.»[٩٢]

کاردانەوەکان

[دەستکاری]

گرێتا توونبەری ستایش و ڕەخنەی تووندی پێگەیشت لەلایەن کەسایەتییە سیاسیی و ڕاگەیاندنەکان.

پێشوازی نێودەوڵەتی

[دەستکاری]

لە شووباتی ٢٠١٩، ٢٤٤ کەسایەتی ئەکادیمی نامەیەکی کراوەی پشتگیریان واژووکرد، کەتێیدا کە گرێتا بۆتە سەرچاوەی ئیلھام بەخش بۆیان بە مانگرتنی لە قوتابخانە، بەمەبەستی گوێگرتن لێی.[٩٣] سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، ئەنتۆنیۆ گۆتیرێس پشتگیری گرێتای کرد لە مانگرتنی لە قوتابخانە، دانی بەوە دانا کە «نەوەی سەردەمی من شکستیان ھێنان لە وەڵامدانەوەیەکی باش بۆ گۆڕانە دراماتیکییەکان ئاووھەوا. ئەوە بەقووڵی لەلایەن گەنجەکانەوە ھەستی پێدەکرێت. سەرسام نیم کە ئەوان تووڕەبن.»[٩٤] لەکاتی قسەکردنی لە بۆنەیەک، لە ئایاری ٢٠١٩، نیوزلاند ئەوا گوتیرێس وتی «نەوەی ئێمە نەمانتوانی لە جەنگی گۆڕانەکانی ئاووھەوا سەرکەوتووبین» ئێستا لەسەر گەنجەکان ماوەتەوە کە «ھەسارەکە ڕزگاربکەن».[٩٥]

سیاسییەکان

[دەستکاری]

لەبارەی ڕەخنەگرەکانی:
"زۆر گاڵتەجارانەیە کاتێک ھەموو ئەوشتەی کەسانێک دەتوانن بیکەن، بریتییە لە گاڵتەکردن پێت، یان باسی ڕووخسار و کەسایەتیت دەکەن، وەک ئەوەی ئەوان ھیچ وتووێژ و قسەیەکی دیکەیان نەبێت بۆ گوتن."

— گرێتا توونبەری
کەسایەتی ساڵ
گۆڤاری تایم، تشرینی یەکەمی ٢٠١٩

کاندیدانی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا، کامەلا ھاریس، بیتۆ ڕۆرکی لەگەڵ بێرنی ساندەرس پشتگیری خۆیان بۆ قسەکانی گرێتا لە نیویۆرک، ئەیلوولی ٢٠١٩ ڕاگەیاند.[٩٦] ئەنجێلا مێرکل، ڕاوێژکاری ئەڵمانیا، ئاشکرایکرد کە چالاکییەکانی گەنجێکی وەک گرێتا وای لە حکوومەتەکەی کردووە کە ھەنگاوی خێراتر بنێت لەسەر گۆڕانەکانی ئاووھەوا.[٩٧]

توونبەری لەلایەن سیاسییەکانیشەوە ڕەخنەی ئاڕاستەکراوە، لەوانەش سەرۆکوەزیرانی ئوسترالیا، سکۆت مۆریسن، ڕاوێژکاری ئەڵمانیا ئەنگێلا مێرکڵ، سەرۆکی ڕووسیا ڤلادمیر پۆتین، ئۆپێک ھەروەھا چەندجارێکیش لەلایەن دۆناڵد تڕەمپ، سەرۆککۆماری ئەمریکا.[٩٨] ڕەخنەکان خۆی لەنێوان ھێرشکردنە سەر کەسایەتی گرێتا و زۆر بچووککردنەوەی کێشە گەورەکە دەبینێتەوە.

لە تشرینی یەکەمی ٢٠١٩، ڤلادمیر پۆتین لە وەسفی گرێتا وتی «کچێکی بەڕێز و خۆشەویستە»، لەھەمان کاتدا ئاماژەی بەوەکرد کە ئەو یاری پێدەکرێت بەپێی ویستی کەسانێک. پوتین ڕەخنەی لەئەو گرت و بە «کەم شارەزا» ناوی برد: «ھیچ کەسێک بۆ گرێتای ڕووننەکردۆتەوە کە جیھانی مۆدێرن ئاڵۆز و جیاوازە وە خەڵکی لەوڵاتانی ئەفریقا یان ئاسیا دەیانەوێت بەھەمان سەرمایەی کەسێکی سوێدی بژین.» گرێتا ھاوشێوەی کاردانەوەی بۆ قسەکانی تڕەمپ، ئەوا لەتوویتەر لە بەشی بایۆکەی نووسی لە کاردانەوەی وەسفەکەی پۆتین نووسی «کچێکی بەڕێز بەڵام بەزانیاری کەمەوە».[٩٩] لە کانوونی یەکەمی ٢٠١٩، گرێتا نووسی "سوورپێستەکان کووژران بەھۆی ھەوڵەکانیان بۆ پاراستنی دارستان و لەناوبردنی نایاسایی دارستانەکان. دووبارە و دووبارە. بەڕاستی شەرمە کە جیھان بەرامبەر ئەوە بەبێدەنگی بمێنێتەوە." دوای دوو ڕۆژ، کاتێک لەمبارەیەوە پرسیار لە جایر بۆلسۆنارۆ، سەرۆکی بەڕازیل کرا، وتی: "گرێتا دەڵێت سوورپێستەکان مردوون چونکە ئەوان ھەوڵی پاراستنی ئەمەزۆنیان دەدا. ئەوە مایەی سەرسامییە کە میدیاکان بۆتە دەنگی گەمژەیەکی ئاوا." لە ھەمان ڕۆژدا، گرێتا لە بایۆی تویتەرەکەیدا نووسی "pirralha"، کە بەزمانی پووتووگالی واتای گەمژە دێت، کە لەلایەن سەرۆکی بەڕازیل وا وەسفی ئەو کرابوو.[١٠٠]

لە ئەیلوولی ٢٠١٩، دۆنالد ترەمپ ڤیدیۆیەکی بڵاوکردەوە کاتیک کە گرێتا بەتوڕەیییەوە ناوی سەرکردەکانی جیھان دەھێنێت، لەگەڵ دیمەنی قسەکانی کە دەڵێت "خەڵکانێک ھەن دەمرن. تەواوی سیستمی ژینگە ڕووخاوە. ئێمە لەسەرەتای لەناوچوونە گەورەکەین." ترەمپ لەبارەی گرێتا نووسی: "واپێدەچێت ئەو کچێکی زۆر دڵخۆشبێت، چاوەڕێی داھاتوویەکی گەشی لێدەکەم. دڵخۆشم بەبینینی!" گرێتا لەکاردانەوەیدا، ڕوونکردنەوەی بایۆی توویتەرەکەی گۆڕی، کە ئەو "تێناگەم کە گەورەکان گاڵتە بە بچووک و ھەرزەکارەکان دەکەن کاتێک دەیانەوێت قسەبکەن لەبارەی زانست، ئەمەش لەوکاتەی ئەوان دەتوانن کاری باشتر بکەن لەبڕی ئەوە."[١٠١] لە کانوونی یەکەمی ٢٠١٩، ترەمپ جارێکی دیکە گاڵتەی بە گرێتا کردەوە کاتێک ناوی وەک کەسایەتی ساڵی گۆڤاری تایم ھات: "زۆر گاڵتەجارانەیە"، تڕەمپ لە توویتەکەیدا نووسی. "گرێتا پێویستە کار لەسەر کێشەی بەڕێوەبردنی تووڕەیییەکەی بکات، ئینجنا بچێتە فیلمێکی کلاسیکی ھاوڕێینانە! چێژ ببینە گرێتا چێژ!" توونبەر لەوەڵامی تڕەمپدا، دەربارەی بایۆکەی لە توویتەر گۆڕی: "ھەرزەکارێک کە کار لەسەر کێشەی تووڕەیییەکەی دەکات. ئێستا چێژ دەبینێت و سەیری فیلمێکی کلاسیکی دەکات لەگەڵ ھاوڕێیەکی."[١٠٢]

لەچاوپێکەوتنی لەگەڵ سوین ھایننز لە گۆڤاری تایم، گرێتا وتی «زۆر گاڵتەجارانەیە کاتێک ھەموو ئەوشتەی کەسانێک دەتوانن بیکەن، بریتییە لە گاڵتەکردن پێت، یان باسی ڕووخسار و کەسایەتیت دەکەن، وەک ئەوەی ئەوان ھیچ وتووێژ و قسەیەکی دیکەیان نەبێت بۆ گوتن.»[١٠٣] جۆو بایدن، جێگری پێشووی سەرۆککۆماری ئەمریکا و کاندیدی داھاتووی دێموکراتەکان بۆ ھەڵبژاردنی ٢٠٢٠، لە وەڵامی توویتە گاڵتەئامێزەکەی ترەمپ وتی «تۆ چ جۆرە سەرۆکێکی کە گاڵتە بە ھەرزەکارێک دەکەیت؟ @دۆننالدترەمپ، تۆ دەتوانی شتگەلێک لە گرێتاوە فێربیت لەبارەی سەرکردایەتیکردن.»[١٠٤]

ڕاگەیاندن

[دەستکاری]

لە ئابی ٢٠١٩، سکۆت والسمان لە ساینتفیک ئەمێریکان نووسی ڕەخنەگرانی گرێتا، ڕەخنە لە کەسایەتی و ئۆتیزم بوونی دەگرن.[١٠٥] ئەدیتیا چاکربۆرتی، لە گاردیان نووسی کە ستوونووسانی وەک بریندان نیل، تۆبی یەنگ، بلۆگی گویدۆ فاوکس لەگەڵ ھێلین دەیل و ڕۆد لیدل لە سپێکتەتۆر و سەندەی تایمز بەشێوەی ناشرین ھێرشدەکەنە سەر کەسێتی گرێتا. پێشکەشکاری تەلەفزیۆنی بەریتانی پیرس مۆرگەن، ئەویش گاڵتەی بە گرێتا کرد.[١٠٦]

مانگرتن بۆ ئاووھەوا، لە ژنێف، ئەیلوولی ٢٠١٩.

کاریگەرییەکەی گرێتا

[دەستکاری]

گرێتا کاریگەری لەسەر ژمارەیەک ھاوتەمەنی خۆی درووستکرد، ئەمەش بە «کاریگەرییەکەی گرێتا» وەسفدەکرێت.[١٠٧] لە وەڵامی وتارەکانی، ئەوا چەند سیاسییەکیش باسی ئەویان کرد لەگەڵ پێویستی کارکردن لەسەر گۆڕانەکانی ئاووھەوا. سکرتێری ژینگەی بەریتانیا، مایکل گۆڤ، وتی: "کاتێک گوێ لەتۆ دەگرم، ھەست بە ئاسوودەیییەکی زۆر دەکەم. لەھەمان کاتیش بەرپرسیارێتی و تاوان. من لەنەوەی دایک و باوکتم، دەشڵێم کە ئێمە بەدەم پێویستی چارەسەرکردنی قەیرانی گۆڕانەکانی ئاووھەوا و ژینگە نەچووین، کە ئێمە یارمەتیدەربووین بۆ درووستبوونی." ئێد میلاباند، سیاسیی لە حیزبی کرێکارانی بەریتانیا، کە بەرپرسیاربوو لە ناساندنی بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانەکانی ئاووھەوای ٢٠٠٨، وتی: :تۆ ئێمەت بەخەبەر ھێنایەوە، سوپاست دەکەین. ھەموو ئەو گەنجانەی کە چوونەتە مانگرتنەکە ئەوا ڕەنگدانەوەیەکی وەک ئاوێنەیان بەکۆمەڵگای ئێمە بەخشی… تۆ فێری وانەیەکی گرنگت کردین. تۆ لەناو قەرەباڵەغییەکدا بەرز وەستایت."[١٠]

لە شووباتی ٢٠١٩، گرێتا لە ستەیج لەگەڵ سەرۆکی کۆمسیۆنی ئەورووپا، جان کلۆد یەنکەر وەستا، لەوێ جان ئاماھەی بەوەدا «لە بودجەی ساڵانی داھاتوو ٢٠١٢ بۆ ٢٠٢٧، لە ھەر چوارەم یۆڕۆیەک لە بودجەی یەکێتیی ئەورووپا، دەچێتە بودجەی بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانەکانی ئاووھەوا.»[١٠٨] لە ئایاری ٢٠١٩، باسکردنی گۆڕانەکانی ئاووھەوا، باسێکی گرنگی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی ئەوورپا بوو، ھەربۆیەش پارتە سەوزەکان باشترین دەنگیان لەمێژووی خۆیاند ھێنا، کە ژمارەی ئەندامەکانیان لە پەرلەمان لە ٥٢ بەرزبوویەوە بۆ ٧٢.[١٠٩] زۆرێک لەو کورسیانە، بەدەنگی خەڵکی وڵاتانی باکووری ئەورووپا بەدەستھاتبوون، کە لەژێر کاریگەری گرێتا ناڕەزاییان دەردەبڕی.[١١٠]

لە ئابی ٢٠١٩، بڵاوکراوە و کتێبی منداڵان لەبارەی قەیرانی گۆڕانەکانی ئاووھەوا بۆ دوو ھێندەی ساڵی پێشتر زیادیکرد. دەزگاکانی چاپ، ئەوەیان بۆ کاریگەری گرێتا توونبەری گەڕاندەوە.[١١١] لەژێر کاریگەری گرێتا، سەرمایەدار و وەبەرھەمھێنەرە خێرخوازەکان لە ئەمریکا بڕی ٦٠٠ ھەزار دۆلاریان بەخشی،[١١٢] بۆ پشتگیرکردن لە گرووپە یاخیبوو و مانگرتووەکانی قوتابخانە بۆ دامەزراندنی ڕێکخراوی ھاریکاری فریاکەوتنی ئاووھەوا.[١١٣][١١٤][١١٥] تاڤۆن نێلسن، یەکێک لەو خێرخوازانە ئاماژەی بەوەکرد، سەد ھێندەی دیکە کۆمەک کۆدەکرێتەوە لە ھەفتە و مانگەکانی ئایندە.[١١٢] لە کانوونی دووەمی ٢٠١٩، نیو ساینتیست لەوەسفی گرێتا و کۆمەڵەکەی نووسی: «ساڵی بەخەبەرھاتنەوەی جیھان بۆ گۆڕانی ئاووھەوا.»[١١٦]

فڕینی شەرم

[دەستکاری]

گرێتا پێشەوایەتی لە بزووتنەوەی دژە-فڕین دەکات، لەبەرامبەردا بانگەشە بۆ گەشتکردن دەکات لەڕێگای شەمەنەدەفەر لەبڕی فڕین.[١١٧] ئەو وشەیەی کە وەسفی ئەم بزووتنەوەیە دەکات، بریتییە لە (flygskam) یان فڕینی شەرم.[١١٨][١١٩] ئەوە ھەستێکە کە لای خەڵک درووستدەبێت، بۆ بەکارنەھێنانی فڕۆکە بەھۆی زۆر بەکارھێنانی گاز لەلایەن کۆمپانیاکانی ھێڵێ فڕۆکەوانی. لە بنەڕەتدا، ئەم ھەنگاوە دەگەڕێتەوە بۆ یاریزانی ئۆلەمپیکی سوێدی بیرن فێری، بەڵام دەنگدانەوەیەکی گەورەتری بەدوای خۆی ھێنا لەدوای چالاکییەکانی گرێتا، کە ڕەتی کردەوە بەفڕۆکە گەشتبکات لەپێناو ژینگە. گرێتا لە کەمپەینەکانی داوای فڕینی کەمتری دەکرد، ھەروەھا کردییە بەشێک لە قسەکانی ساڵی ٢٠١٩ لەکاتی گەشتی ھۆشیارکردنەوەکەی لە ئەورووپا.[١٢٠] دواتر سوێد بڕیاریدا، کە ٤٪ گەشتە ناوخۆیییەکان کەمبکاتەوە، لەبەرامبەردا گەشتی شەمەندەفەر زیاتر بکات. بی بی سی نووسی کە ئەم بزووتنەوەیە دەکرێت کاریگەری بخاتە سەر گەشەکردنی ڕێژەی گەشتە ئاسمانییەکان، بەڵام فڕۆکە ئاسمانییەکان و بۆینگ لەبەرامبەردا دەڵێن، ئەوان پێشبینی دەکەن ٤٪ گەشتەکان زیادبکەن تاکوو ساڵی ٢٠٣٥.[١٢١][١٢٢] لە حوزەیرانی ٢٠١٩، ھێڵی شەمەندەفەری سوێد ڕایگەیانند کە ژمارەی گەشتە ناوخۆیییەکان لەڕێگای شەمەندەفەر بەڕێژی ٨٪ بەرزبوونەتەوە بەراورد بە پارساڵ.[١٢٣]

ناوبانگ لە کەلتور و ھونەر

[دەستکاری]

گرێگا توونبەری لەبواری کەلتوور و ھونەر بۆتە ناوێکی دیار.[١٢٤] گریتا ئەند زە گیانتس، ناوی کتێبێکە لەلایەن زۆی تەکەر و زۆی پەرسیچۆ نووسراوە، ھەروەھا لەلایەن دەزگای کتێبی منداڵانی فرانسیس لینکۆڵن بڵاوکراوەتەوە، کە لە چیڕۆکی ژیانی گرێتاوە سەرچاوەی گرتووە.[١٢٥] وێنەکێشی ئەمریکی، ئیلیزابێت پەیتن پۆرترەیتێکی گرێتای، لەیەکێک لە وێنە سەرەکییەکانی پێشانگایەکی دانا.[١٢٤] گرێتا لەسەر ڕووپەڕی گۆڤاری تایم دەرکەوت، لەچاپی ئایاری ٢٠١٩، کە وەک کەسێکی کاریگەر پشاندرا،[١٠٣] ھەروەھا وەک سەرکردەیەکی دواڕۆژ.[١٢٦] گرێتا و ١٥ چالاکوانی دیکە لەسەر ڕووپەڕی گۆڤاری فاشن، ڤۆگ دەرکەوتن لە ئەیلوولی ٢٠١٩.[١٢٧]

ھەندێک لە وتار و وتەکانی گرێتا لەگەڵ گۆرانی و میوزیک تێکەڵکران. لە ساڵی ٢٠١٩، بەشداریکرد لە دانانی دەنگی بۆ گۆرانی زە ١٩٧٥، لەگەڵ گرووپێک کە ھەمان ناوی گۆرانییەکەیان ھەبوو. لە گۆرانییەکە، گرێتا دەڵێت «ھەمووان لەدەرەوەن، ئێستا کاتی خەباتی مەدەنییە. ئێستا کاتی یاخیبوونە.»[١٢٨] میوزیکژەنانی ئوسترالی، مێگان واشینتن لەگەڵ ئاوازدانەر ڕۆبێرت دەیڤدسن درووشمی «چۆن دەوێریت» یان بەکارھێنا بۆ یەکێک لەبۆنەکانیان.[١٢٩] دیجەی سلیم، تێکەڵەیەکی لە وتارەکەی گرێتا و سەمایەکی خۆی بەناوی 'ڕایت ھێر، ڕایت ناو' بڵاوکردەوە.[١٣٠] جارێکی تر جیھانی گرێتا گەورەدەکەینەوە، فیلمێکی بەڵگەنامەیی ٣٠ خوولەکییە لەلایەن ڤیسەوە کە چاوپێکەوتنی تێدایە لەگەڵ کۆمەڵێک گەنجی سەرکردەی خۆپشاندەرەکانی ئەورووپا، ھەروەھا ڕێپێوانی ناڕەزایییەکانی گۆڕانی ئاووھەوای جیھانی ساڵی ٢٠١٩ لەخۆگرت.[١٣١][١٣٢] فیلمێکی بەڵگەنامەیی دیکە، لە تۆڕی ھولو، بڕیارە کاری بەرھەمھێنانی لەسەر بکرێت لەلایەن سیسیلیا نیسان و فرێدریک ھینگ، ھەروەھا لەلایەن ناتان گرۆسمان دەرھێنانی بۆبکرێت.[١٣٣] لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠، گرێتا ڕایگەیاند کە مافی بەکارھێنانی ناوەکانی «ھەینییەکان بۆ داھاتوو» ھەروەھا «مانگرتن بۆ ئاووھەوا» وەردەگرێت، بەمەبەستی بەکارنەھێنانی لەلایەن کەسانی دیکەوە بۆ بەمەبەستی بازرگانی.

لە شووباتی ٢٠٢٠، تۆڕی بی بی سی ڕایگەیاند کە فیلمێکی بەڵگەنامەیی بەرھەم دەھێنن لەسەر ژیان و چالاکییەکانی گرێتا.[١٣٤]

خەڵات و ڕێزلێنان

[دەستکاری]

بەھۆی چالاکییەکانییەوە گرێتا توونبەری چەندین خەڵات و ڕێزلێنانی پێدراوە. بەرلەوەی دەست بەمانگترن لە قوتابخانە بکات لە ئایاری ٢٠١٨، پێشبڕکێیەکی داڕشتنی لەبارەی گۆڕانەکانی ئاووھەوا بردەوە، کە لەلایەن ڕۆژنامەی سوێدی سڤێنسکا داگبلادێت ڕێکخرابوو.[٣٢] توونبەری ئامادەبوونی لە خەڵاتەکان ڕەتدەکردەوە، ئەگەر پێویستی بەگەشتی ئاسمانی بووایە، لەوانەش خەڵاتی ئاشتی منداڵانی نێودەوڵەتی.[١٣٥] جگە لەوەی چەندین خەڵاتی لەلایەن ڕێکخراوە ناحکومییەکان پێدرا، ئەوا لەلایەن پەیمانگا زانستییەکانیش خەڵات و پیزانینی وەرگرتووە.[١٣٦][١٣٧]

  • ناوی لەلیستی ٢٥ کاریگەرترین نەوجەوانانی جیھان بۆ ساڵی ٢٠١٨ ھات، لەلایەن گۆڤاری تایم.[١٣٨]
  • فرایشوت سکۆلارشیپ، ساڵی ٢٠١٨، بۆ ڕۆڵ و کاریگەری گەنجی ساڵ.[١٣٩]
  • پاڵێوراوکردنی بۆ خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی، لە ساڵی ٢٠١٨، لەلایەن سێ ئەندام لە پەرلەمانی نەرویژ،[١٤٠][١٤١] لە ساڵی ٢٠٢٠، لەلایەن یاسادانەرانی سوێد دیسانەوە پاڵێوراوکرایەوە.[١٤٢]
  • خەڵاتی ژنی ساڵی سوێدی (Årets Svenska Kvinna)، ئازاری ٢٠١٩، لەلایەن دامەزراوەی پەروەردەیی ژنانی سوێد.[١٤٣]
  • خەڵاتی ڕیچێل کارسن، ئازاری ٢٠١٩، خەڵاتێکی تایبەت بۆ ئەو ژنانەیە کە خۆیان تەرخان دەکەن بە بابەتی ژینگە لە نەرویژ یان جیھان.[١٤٤][١٤٥]
  • خەڵاتی گۆڵدن کامێرا فیلم و تەلەڤیزیۆن، ئازاری ٢٠١٩، خەڵاتێکی تایبەت بۆ کارکردن لە گۆڕانکاری ئاووھەوا. توونبەری خەڵاتەکەی بەخشییە ئەو چالاکوانانەی کە ناڕەزاییان دەربڕیبوو لەدژی تێکدانی دارستانی ھامباخ.[١٤٦]
  • خەڵاتی فریت ئۆرد بۆ ئازادی ڕادەربڕین، نیسانی ٢٠١٩، لەگەڵ «ڕێکخراوی ژینگەیی گەنجان و سرووشت» بەھاوبەشی پێدرا. توونبەری ئەو بەڕە پارەیەی کە پێیدرا، بەخشییە سکاڵایەک بۆ وەستاندنی نەرویژ لە گەڕانی نەوت لە بەستەڵەکی باکوور.[١٤٧]
  • لە نیسانی ٢٠١٩، لەلایەن گۆڤاریم تایم وەک یەکێک لە ١٠٠ کاریگەرترین کەسایەتییەکانی ساڵ ھەڵبژێردرا.[١٤٨]
  • خەڵاتی لاوداتۆ سی، لە نیسانی ٢٠١٩، لەلایەن دووەم نوێنەری پاپا فرانسیس، خەڵاتەکەی پێدرا «بۆ ئاگاداربوون لە ماڵە ھاوبەشەکەمان.»[١٤٩]
  • دۆکتۆرایەکی شانازی، ئایاری ٢٠١٩، لەلایەن زانکۆی مۆنسی بەلژیکی لەبەر «بەرزکردنەوەی وشیاری لەبارەی گەشەپێدانێکی جێگیر.»[١٣٧][١٥٠]
  • خەڵاتی بەزەیی بەناوبانگ، حوزەیرانی ٢٠١٩، دیارترین خەڵاتی ڕێکخراوی لێبووردنی نێودەوڵەتی پێدرا لەبەرامبەر سەرکردایەتیکردن لە بزووتنەوەی ئاووھەوا، بەشداربوون لە ھەینییەکان بۆ داھاتوو.[١٥١][١٥٢]
  • مێدالیای گیدزی ژینگەیی، تەممووزی ٢٠١٩، لەلایەن کۆمەڵگای جیۆگرافیکالی شاھانەی سکۆتلەندا، خەڵاتەکەی وەرگرت بۆ «چالاکییە بێوێنەکان، توێژینەوە یان بەشداریکردن لە ڕێککەوتن و پاراستنی ژینگە و گەشەپێدانی جێگیری.»[١٥٣]
    • خەڵاتی ھاوڕێیەتی شانازی کۆمەڵگای جیۆگرافیکالی شاھانەی سکۆتلەندا، تەممووزی ٢٠١٩، خۆکارانە دەدرێت لەگەڵ پێدانی خەڵاتی مێدالیای گیدزی ژینگەیی.[١٥٤]
  • خەلاتی ڕایت لیڤلھوود، ئەیلوولی ٢٠١٩، لەلایەن ڕێکخراوی ڕایت لیڤلھوود، کە ناسراوە بە خەڵاتی نۆبڵی سوێدی، گرێتا بووە یەکێک لە چوار براوەکەی ساڵی ٢٠١٩، بۆ «بەخشینی ئیلھام و داواکردن لە سەرکردە سیاسییەکان بەمەبەستی کارکردنی پێویست لەبواری گۆڕانە ژینگەیییەکان لەڕێگای زانستەوە.»[١٥٥]
  • خەڵاتی کلیلی شاری مۆنتریال، ئەیلوولی ٢٠١٩، لەلایەن سەرۆکی شارەوانی شارەکە.[٦٠]
  • خەڵاتی نێلئۆپتۆدیس گریتەی، تشیرنی یەکەمی ٢٠٠٩.[١٥٦][١٥٧]
  • خەڵاتی ئاشتی منداڵانی نێودەوڵەتی، تشرینی یەکەمی ٢٠١٩، بەھاوبەشی لەگەڵ دیڤینا مەعلوومی ١٤ ساڵان، لە کامیروون، وەریگرت لەلایەن ڕێکخراوی کیدزڕایت.[١٥٨]
  • خەڵاتی ئەو ژنانەی لە بەھەشتەوە ھاتوون، تشرینی یەکەمی ٢٠١٩.[١٥٩][١٦٠]
  • خەڵاتی نۆردیک کۆنسل ئینڤایرۆمێنت، تشرینی یەکەمی ٢٠١٩، گرێتا خەڵات و پارەکەی ڕەتکردەوە، چونکە پێی وایە وڵاتانی باکوور (نۆردیک) پارێزەری لەکەم بەکارھێنانی دووکەڵ ناکەن.[١٦١][١٦٢]
  • خەڵاتی کەسایەتی ساڵی گۆڤاری تایم، کانوونی یەکەمی ٢٠١٩، لەلایەن گۆڤاری تایم، یەکەمجارە کەسێکی لەدایکبووی سەدەی ٢١ ئەم خەڵاتە بباتەوە، ھەروەھا بووە بچووکترین کەس ئەو خەڵاتەی پێبدرێت.[١٦٣][١٦٤][١٦٥]
  • خەڵاتی گلامۆور وۆمەنی ساڵی ٢٠١٩، لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ لەلایەن گۆڤاری گلامۆور. لەلایەن ژان فۆندا وەرگیرا، قسەیەکی گرێتای کرد لەڕێوەڕەسمە و وتی: «ئەگەر سوێدییەک، نەوجەوانێک، گێلێکی زانستخواز، کەسێک کە ڕەتدەکاتەوە بە فڕۆکە بفڕێت و ھەرگیز مەیکئەپی نەکردووە یان قژی چاکبکات ئەوا بتوانێت ببێتە ژنی ساڵ لەلایەن گەورەترین گۆڤاری فاشن لە جیھان، ئەوا وابیردەکەمەوە ھیچ شتێک مەحاڵ نییە».[١٦٦]
  • خەڵاتی نەیچەر ١٠، لە کانوونی یەکەمی ٢٠١٩. خەڵاتێکی ساڵانەیە دەدرێت بە ١٠ کەسی زانستخواز.[١٦٧]
  • ١٠٠ بەھێزترین ژنانی ساڵ، لە لیستی فۆربیس، ساڵی ٢٠١٩.[١٦٨]

کارەکان

[دەستکاری]
  • دیمەنەکان لە دڵمەوە، کتێبێک لەنووسینی خۆی، دایک، باوکی و خووشکەکەی، ساڵی ٢٠١٨.
  • ھیچ کەسێک بچووک نییە بۆ درووستکردنی گۆڕانکارییەک (ئایاری ٢٠١٩)، کۆکراوەی وتارەکانی لەبارەی کارکردن بۆ گۆڕانەکانی ئاووھەوا،[١٦٩] قازانجەکەی بەکارھات بۆ کاری خێرخوازی.[١٧٠]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «The 2019 Makwan Prize is awarded to Greta Thunberg». everyonegroup.com. EveryOne Group. ١٩ی ئایاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی ئابی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  2. ^ «Greta Thunberg ist eine schwedische Umweltaktivistin. Sie kämpft für den Klimaschutz und für eine bessere Zukunft» [Greta Thunberg is a Swedish environmental activist. She is fighting for climate protection and a better future.]. RTL (بە German). لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  3. ^ 'It's an existential crisis. Listen to scientists' BBC 23 April 2019
  4. ^ «'Is my English OK?': Greta Thunberg's blunt speech to UK MPs». SBS News (بە ئینگلیزی). 25 April 2019. لە 30 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 30 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  5. ^ Nordstrom، Louise (25 January 2019). «The Swedish teen holding world leaders accountable for climate change». France 24 (بە ئینگلیزی). لە 2 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 30 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  6. ^ Haynes، Suyin (24 May 2019). «Students From 1,600 Cities Just Walked Out of School to Protest Climate Change. It Could Be Greta Thunberg's Biggest Strike Yet». Time. لە 23 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  7. ^ «Students From 1,600 Cities Just Walked Out of School to Protest Climate Change. It Could Be Greta Thunberg's Biggest Strike Yet». Time. 2019-05-24..
  8. ^ Wallace-Wells، David (17 September 2019). «It's Greta's World». New York Magazine Intelligencer. لە 29 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 September 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  9. ^ «Greta Thunberg Joins Climate March on Her Last Day in Davos». New York Times. 24 Jan 2020. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  10. ^ ئ ا Watts، Jonathan (23 April 2019). «The Greta Thunberg effect: at last, MPs focus on climate change». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 28 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 30 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  11. ^ «World's Most Powerful Women». Forbes (بە ئینگلیزی). لە ١٩ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  12. ^ Terje Solsvik (26 Feb 2020). «Climate activist Thunberg heads growing field of Nobel Peace Prize candidates». Reuters. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  13. ^ «Harvard Political Review: Youth Demand Climate Action in Global School Strike». لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تەممووزی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: line feed character لە |title= لە 26 (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= و |archive-date= دیاری کراوە (یارمەتی)
  14. ^ «'The Guardian: Our leaders are like children,' school strike founder tells climate summit».
  15. ^ «Greta Thunberg's climate campaign». Arctic Portal. 21 February 2019. لە 20 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 20 September 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  16. ^ Lobbe، Anne-Marie (13 December 2018). «À 15 ans, elle remet les dirigeants mondiaux à leur place!» [At 15, she's putting world leaders in their place!] (بە فەرەنسی). Sympatico. لە 18 March 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 20 September 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  17. ^ Santiago، Ellyn (١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨). «Greta Thunberg: 5 Fast Facts You Need to Know». Heavy.com. لە ٧ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی شوباتی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  18. ^ ئ ا ب پ ت ج Thunberg، Greta (24 November 2018). School strike for climate – save the world by changing the rules. TEDxStockholm. Event occurs at 1:46. لە 29 January 2019 ھێنراوە – via YouTube. I was diagnosed with Asperger's syndrome, OCD, and selective mutism. That basically means I only speak when I think it's necessary. Now is one of those moments… I think that in many ways, we autistic are the normal ones, and the rest of the people are pretty strange, especially when it comes to the sustainability crisis, where everyone keeps saying that climate change is an existential threat and the most important issue of all and yet they just carry on like before. {{cite AV media}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  19. ^ Queally، Jon (١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨). «Depressed and Then Diagnosed With Autism, Greta Thunberg Explains Why Hope Cannot Save Planet But Bold Climate Action Still Can». Common Dreams. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  20. ^ «Greta Thunberg's father: 'She is happy, but I worry'». BBC News. ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩. لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
  21. ^ ئ ا ب پ Crouch، David (1 September 2018). «The Swedish 15-year-old who's cutting class to fight the climate crisis». The Guardian. لە 4 January 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 12 May 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  22. ^ Olsson، Christer (20 May 2015). «Det har varit ett helvetiskt år» [That has been a hell of a year]. Expressen. Stockholm. لە ڕەسەنەکە لە 10 October 2019 ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archivedate= (یارمەتی)
  23. ^ «Greta Thunberg responds to Asperger's critics: 'It's a superpower'». The Guardian. 2 September 2019. لە 2 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 2 September 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  24. ^ «Teen Climate Activist Greta Thunberg Arrives in New York After Sailing The Atlantic». NPR.org. ٢٨ی ئابی ٢٠١٩. لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
  25. ^ ئ ا ب پ Thunberg، Greta (11 December 2018). «School Strike for Climate: Meet 15-Year-Old Activist Greta Thunberg, Who Inspired a Global Movement». Democracy Now! (چاوپێکەوتن). چاوپێکەوتن لەلایەن Amy Goodman کراوە. لە 17 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite interview}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  26. ^ «Climate crusading schoolgirl Greta Thunberg pleads next generation's case». The Straits Times. AFP. ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  27. ^ Watts، Jonathan (11 March 2019). «Greta Thunberg, schoolgirl climate change warrior: 'Some people can let things go. I can't'». The Guardian. لە 11 March 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 24 October 2019 ھێنراوە. Her parents were the guinea pigs. She discovered she had remarkable powers of persuasion, and her mother gave up flying, which had a severe impact on her career. Her father became a vegetarian. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  28. ^ Chiorando، Maria (٢٩ی نیسانی ٢٠١٩). «Environmentalist Greta Thunberg Made Her Parents Feel Guilty For Eating Meat And Dairy». Vegan News, Plant Based Living, Food, Health & more (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  29. ^ Lambeck، Petra (٦ی ئایاری ٢٠١٩). «'Scenes From the Heart': Backstory of 16-Year-Old Climate Activist Greta Thunberg». The Wire. لە ڕەسەنەکە لە ١ی تەممووزی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی ئابی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  30. ^ McGrath، Dominic (31 December 2019). «'We thought it was a bad idea': Greta Thunberg's dad says he was worried about her climate activism». Thejournal.ie. لە 31 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  31. ^ «The Guardian view on teenage activists: protesters not puppets». The Guardian. 7 February 2019. لە 11 February 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 11 February 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  32. ^ ئ ا Tait، Amelia (6 June 2019). «Greta Thunberg: How one teenager became the voice of the planet». Wired. لە 23 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 24 August 2019 ھێنراوە. I want to feel safe", she wrote. "How can I feel safe when I know we are in the greatest crisis in human history? {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  33. ^ Lindeque، Brent (٥ی ئایاری ٢٠١٩). «Greta Thunberg: School strike for climate and to save the world!». Good Things Guy. لە ١٢ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
  34. ^ Gessen، Masha (2 October 2018). «The Fifteen-Year-Old Climate Activist Who Is Demanding a New Kind of Politics». The New Yorker. لە 5 January 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  35. ^ «Time Person Of The Year Is Greta Thunberg». Tech Warrant. 12 December 2019. لە 15 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 15 December 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  36. ^ ئ ا ب Tait، Amelia (6 June 2019). «Greta Thunberg: How one teenager became the voice of the planet». Wired. لە 23 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
  37. ^ ئ ا «Start-up used teen climate activist to raise millions: Swedish paper». The Local. ٩ی شوباتی ٢٠١٩. لە ٢٧ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  38. ^ Oroschakoff، Kalina (11 February 2019). «Teen climate icon used for fundraising without her knowledge». Politico Europe. لە 2 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  39. ^ Thunberg، Greta (٢ی شوباتی ٢٠١٩). «Recently I've seen many rumors…». لە ١٢ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٩ ھێنراوە – via Facebook.
  40. ^ Carrington، Damian (4 December 2018). «'Our leaders are like children', school strike founder tells climate summit». The Guardian. لە 2 January 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  41. ^ «Greta Thunberg: Are We Running Out Of Time To Save Our Planet?». NPR.org (بە ئینگلیزی). لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  42. ^ «Teen tells climate negotiators they aren't mature enough». CNN. لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  43. ^ Baschuk، Bryce (١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠). «Trump to attend Davos as impeachment and Iran concerns loom». www.aljazeera.com. لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  44. ^ «French MPs boycott 'apocalypse guru' Thunberg». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2019-07-23. لە 2020-01-31 ھێنراوە.
  45. ^ «Greta Thunberg speaks at British parliament». Financial Times (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ٢٥ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  46. ^ die Alcolea، Rosa (١٧ی نیسانی ٢٠١٩). «Pope Thanks and Encourages Greta Thunberg in Her Commitment to Defend the Environment». ZENIT - English (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  47. ^ Watts، Jonathan (11 March 2019). «Greta Thunberg, schoolgirl climate change warrior: 'Some people can let things go. I can't'». The Guardian. لە 11 March 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 11 March 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  48. ^ Bershidsky، Leonid (١٨ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «Bloomberg - Are you a robot?». www.bloomberg.com. لە ٣ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە. {{cite web}}: Cite uses generic title (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  49. ^ Haynes، Suyin (29 July 2019). «Climate Activist Greta Thunberg to Set Sail for the Americas». Time (بە ئینگلیزی). لە 4 October 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 3 October 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  50. ^ «Greta Thunberg's yacht due in New York on Tuesday». France 24. AFP. 26 August 2019. لە 26 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 October 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  51. ^ Thunberg، Greta (١٨ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «Voices Leading the Next Generation on the Global Climate Crisis». United States House of Representatives. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  52. ^ «Greta Thunberg sets sail for New York on zero-carbon yacht». The Guardian. ١٤ی ئابی ٢٠١٩. لە ١ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  53. ^ Picheta، Rob (29 August 2019). «Greta Thunberg reaches New York after 15-day yacht journey». لە 28 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 28 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  54. ^ Thompson، Georgina. «16 children, including Greta Thunberg, file landmark complaint to the United Nations Committee on the Rights of the Child». www.unicef.org (ھەواڵ). لە 25 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 25 September 2019 ھێنراوە. {{cite press release}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  55. ^ «Countries violate rights over climate change, argue youth activists in landmark UN complaint». UN News. ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٩. لە ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  56. ^ «Information Pack about the Optional Protocol to the Convention on theRights of the Child on a Communications Procedure (OP3 CRC)» (PDF). لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  57. ^ Kahn، Brian (٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «It's Kids vs. the World in a Landmark New Climate Lawsuit». Gizmodo. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  58. ^ Lee، Stephen (23 September 2019). «Greta Thunberg Leads Young People in Climate Complaint to UN». Bloomberg. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 23 September 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
  59. ^ «Transcript: Greta Thunberg's Speech at the U.N. Climate Action Summit». NPR.org (بە ئینگلیزی). ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٩. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  60. ^ ئ ا «Greta Thunberg "incredibly honoured" to receive key to city of Montreal». dailyhive.com (بە ئینگلیزی). ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٩. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  61. ^ «How big was the global climate strike? 4 million people, activists estimate». Vox. ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٩. لە ٢١ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری نەناسراوی |author-first1= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first2= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  62. ^ «'We will not be bystanders': Greta Thunberg tells hundreds of thousands at Montreal climate march». Global News. ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  63. ^ Breaux، Aimee (26 November 2019). «Greta Thunberg took a Tesla to Iowa. Here's what she had to say». Iowa City Press-Citizen (بە ئینگلیزی). لە 7 November 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  64. ^ Georgiou، Aristos (12 October 2019). «Greta Thunberg says Friday climate strike will go on for "as long as it takes" to stir world leaders into action». Newsweek (بە ئینگلیزی). لە 6 November 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 7 November 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  65. ^ «Chile cancels global climate summit amid unrest». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 30 October 2019. لە 31 October 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 31 October 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  66. ^ Sengupta، Somini (12 November 2019). «Greta Thunberg Sets Sail, Again, After Climate Talks Relocate». The New York Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ISSN 0362-4331. لە 14 November 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 14 November 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  67. ^ Shine، Rhiannon (١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩). «Australian sailing couple and their son come to Greta Thunberg's rescue». ABC News (بە ئینگلیزیی ئۆسترالیایی). لە ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  68. ^ Holden، Emily (12 November 2019). «Greta Thunberg leaves US with simple climate crisis message: vote». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 14 November 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 14 November 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  69. ^ Harvey، Fiona (6 December 2019). «Greta Thunberg says school strikes have achieved nothing». The Guardian. لە 7 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archivedate= (یارمەتی)
  70. ^ Kaminski، Isabella (7 December 2019). «'We have achieved nothing': Greta Thunberg urges 'concrete action' during Madrid climate conference». The Independent. لە 7 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archivedate= (یارمەتی)
  71. ^ «BBC Radio 4 – Best of Today, Today guest edits: Greta Thunberg». BBC (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  72. ^ «Bau Australien: Greta Thunberg fordert Siemens zur Aufgabe von Kohle-Projekt auf». Frankfurter Allgemeine Zeitung (بە ئەڵمانی). ISSN 0174-4909. لە 2020-01-12 ھێنراوە.
  73. ^ Readfearn، Graham (2020-01-13). «Adani coalmine: Siemens CEO has 'empathy' for environment but refuses to quit contract». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 2020-01-13 ھێنراوە.
  74. ^ Sengupta، Somini (2020-01-21). «Greta Thunberg's Message at Davos Forum: 'Our House Is Still on Fire'». The New York Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ISSN 0362-4331. لە 2020-01-21 ھێنراوە.
  75. ^ Elliott، Larry (2020-01-21). «Greta Thunberg tells leaders at Davos to heed global heating science». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 2020-01-21 ھێنراوە.
  76. ^ «Thunberg at TIME Panel: 'Pretty Much Nothing Has Been Done' on Climate». Time (بە ئینگلیزی). لە ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  77. ^ «Greta Thunberg to MEPs: "we will not allow you to surrender our future"». European Parliament (ھەواڵ). 4 March 2020. لە 5 March 2020 ھێنراوە. {{cite press release}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
  78. ^ Oroschakoff، Kalina (16 April 2019). «Climate icon Greta Thunberg finds that political change is 'complicated'». Politico. لە ڕەسەنەکە لە 6 August 2019 ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
  79. ^ Thunberg، Greta (13 December 2018). «You Are Stealing Our Future: Greta Thunberg, 15, Condemns the World's Inaction on Climate Change». Democracy Now! (چاوپێکەوتن). چاوپێکەوتن لەلایەن Amy Goodman کراوە. لە 4 January 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 13 December 2018 ھێنراوە. {{cite interview}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  80. ^ Hertsgaard، Mark (28 January 2019). «The Climate Kids Are Coming». The Nation. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 14 February 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  81. ^ Germanos، Andrea (٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨). «'This Is Our Darkest Hour': With Declaration of Rebellion, New Group Vows Mass Civil Disobedience to Save Planet». Common Dreams. لە ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  82. ^ Thunberg، Greta (23 April 2019). «'You did not act in time': Greta Thunberg's full speech to MPs». The Guardian. لە 31 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 31 August 2019 ھێنراوە – via www.theguardian.com. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  83. ^ Johnson، Jake (٧ی حوزەیرانی ٢٠١٩). «For 'Challenging Us All to Confront the Realities of the Climate Crisis,' Greta Thunberg and Fridays for Future Movement Win Amnesty's Top Human Rights Award». Common Dreams (بە ئینگلیزی). لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  84. ^ «Too much of a Greta thing? Activist urges focus on others». AP News. Associated Press. ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  85. ^ ئ ا Thunberg، Greta (25 January 2019). «'Our house is on fire': Greta Thunberg, 16, urges leaders to act on climate». The Guardian. لە 25 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 14 February 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  86. ^ Caldwell، Christopher (2 August 2019). «Opinion | The Problem With Greta Thunberg's Climate Activism». لە 19 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 21 August 2019 ھێنراوە – via NYTimes.com. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  87. ^ «'It's an existential crisis. Listen to scientists'». BBC News. لە ١٤ی ئابی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی ئابی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  88. ^ Germanos، Andrea (٢٩ی تەممووزی ٢٠١٩). «To Deliver 'Fundamental Message' for 'Survival of Future Generations,' Greta Thunberg to Sail Atlantic for Americas». Common Dreams. لە ٣١ی ئابی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی ئابی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  89. ^ Carmichael، Lachlan (22 February 2019). «Climate activist Thunberg urges EU to double carbon reduction targets». Agence France-Presse. لە 21 February 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 February 2019 ھێنراوە – via Yahoo! News. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  90. ^ Rankin، Jennifer (21 February 2019). «Greta Thunberg tells EU: your climate targets need doubling». The Guardian. لە 1 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 31 August 2019 ھێنراوە – via www.theguardian.com. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  91. ^ Greta Thunberg says it's 'extremely likely' she had coronavirus after her trip to central Europe، ماڵپەڕی ئەمریکای ئەمڕۆ، ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٠ نووسراوە.
  92. ^ Greta: We must fight the climate crisis and pandemic simultaneously, New Scientist, 30 march 2020
  93. ^ «School climate strike children's brave stand has our support». The Guardian. 13 February 2019. لە 25 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  94. ^ Guterres، António (15 March 2019). «The climate strikers should inspire us all to act at the next UN summit». The Guardian. لە 18 March 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 18 March 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  95. ^ Walls، Jason (13 May 2019). «UN Secretary-General Antonio Guterres says his generation should have done more on climate change». The New Zealand Herald. لە 16 May 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  96. ^ Bonn، Tess (٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «Climate change activist: Thunberg 'being the face of this issue terrifies so many people'». TheHill (بە ئینگلیزی). لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  97. ^ «Merkel says Greta Thunberg 'drove us' to move on climate change». France 24 (بە ئینگلیزی). ١٩ی تەممووزی ٢٠١٩. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  98. ^ «Climate campaigners 'greatest threat' to oil sector: OPEC». Agence France-Presse. 2 July 2019. لە ڕەسەنەکە لە 4 July 2019 ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
  99. ^ Multiple sources:
  100. ^ «Ativista Greta Thunberg muda descrição no Twitter para 'pirralha' após declaração de Bolsonaro» [Activist Greta Thunberg changes her Twitter's description to "brat" after Bolsonaro's declaration]. G1 (بە Portuguese). 10 December 2019. لە 10 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 10 December 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  101. ^ Multiple sources:
  102. ^ Taylor، Derrick Bryson (12 December 2019). «Trump Mocks Greta Thunberg on Twitter, and She Jabs Back». The New York Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ISSN 0362-4331. لە 14 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 14 December 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  103. ^ ئ ا Haynes، Suyin (16 May 2019). «'Now I Am Speaking to the Whole World.' How Teen Climate Activist Greta Thunberg Got Everyone to Listen». Time. لە 22 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  104. ^ Stracqualursi، Veronica (١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩). «Trump again mocks teen climate activist Greta Thunberg». CNN. لە ١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  105. ^ Waldman، Scott (9 August 2019). «Climate Deniers Launch Personal Attacks on Teen Activist» (بە ئینگلیزی). لە 10 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 29 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  106. ^ Percival، Ash (8 October 2019). «Piers Morgan Mocks Greta Thunberg As He Launches Attack On 'Shameless Extinction Rebellion Hypocrites'». Huffington Post. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  107. ^ Nevett، Joshua (٣ی ئایاری ٢٠١٩). «The Greta effect? Meet the schoolgirl climate warriors». BBC News. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  108. ^ Roth، Clare (21 February 2019). «Swedish student leader wins EU pledge to spend billions on climate». Reuters. لە 25 June 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  109. ^ «2019 European election results – Comparative tool». European Parliament. لە ٥ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  110. ^ Henley، Jon (27 May 2019). «Five things we have learned from election results across Europe». The Guardian. لە 13 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  111. ^ Ferguson، Donna (11 August 2019). «'Greta effect' leads to boom in children's environmental books». The Guardian. لە 20 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 21 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  112. ^ ئ ا Taylor، Matthew (12 July 2019). «US philanthropists vow to raise millions for climate activists». The Guardian. لە 21 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  113. ^ «ClimateEmergencyFund.org». لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  114. ^ Roberts، David (8 October 2019). «"Our bet is paying off": why philanthropists are raising money for climate activists». Vox. لە 28 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  115. ^ Firozi، Paulina (12 July 2019). «The Energy 202: Cash, banners and bullhorns: Big philanthropists throw weight behind disruptive climate activists». The Washington Post. لە 18 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  116. ^ Vaughan، Adam (18 December 2019). «The Year the World Woke up to Climate Change». New Scientist. Vol. 244, no. 3261/62. p. 20–21. لە 22 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 3 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  117. ^ «How Greta Thunberg and 'flygskam' are forcing aviation industry to act on climate change». www.thelocal.se. ٩ی حوزەیرانی ٢٠١٩. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  118. ^ Henley، Jon (4 June 2019). «#stayontheground: Swedes turn to trains amid climate 'flight shame'». The Guardian. لە 21 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  119. ^ Orange، Richard (26 April 2019). «Greta Thunberg's train journey through Europe highlights no-fly movement». The Guardian. لە 4 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  120. ^ «What is flygskam? Greta speaks up about 'flight-shaming' - CBBC Newsround» (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە 2020-01-25 ھێنراوە.
  121. ^ Timperley، Jocelyn (١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «Why 'flight shame' is making people swap planes for trains». BBC Future (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  122. ^ «Sweden's Flight Shame Is Having A Turbulent Effect On P... | 10 daily». 10daily.com.au. لە ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  123. ^ correspondent، Jon Henley Europe (2019-06-04). «#stayontheground: Swedes turn to trains amid climate 'flight shame'». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 2020-01-18 ھێنراوە. {{cite news}}: |last= has generic name (یارمەتی)
  124. ^ ئ ا Grozdanic، Sanja (١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩). «5 popular artistic depictions of Greta Thunberg». www.sleek-mag.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  125. ^ Greta and the Giants: inspired by Greta Thunberg's stand to save the world. November 2019. ISBN 978-0-7112-5377-3.
  126. ^ Gilliver، Liam (١٦ی ئایاری ٢٠١٩). «Greta Thunberg on the Cover of TIME: 'Now I Am Speaking to the Whole World'». Plant Based News. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  127. ^ «Meghan Markle puts Sinéad Burke on the cover of Vogue's September issue». The Irish Times. 29 July 2019. لە ٢٩ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 31 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |dead-url= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
  128. ^ Snapes، Laura (25 July 2019). «'Time to rebel': Greta Thunberg adds voice to new song by the 1975». The Guardian. لە 24 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 25 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  129. ^ Clear، Source: Crystal (2019-12-09). «Greta Thunberg's 'how dare you' speech performed by Megan Washington and Robert Davidson – video». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 2020-02-02 ھێنراوە.
  130. ^ Eede، Christian (١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩). «Fatboy Slim plays Greta Thunberg 'Right Here, Right Now' mash-up: Watch». DJMag.com. لە ٢ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  131. ^ Hill، Katie (٢٧ی ئایاری ٢٠١٩). «Make the world Greta again». MyGreenPod. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  132. ^ «Make The World Greta Again». Vice. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  133. ^ Voytko، Lisette (١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩). «Greta Thunberg Documentary Set For Hulu Premiere In 2020». Forbes (بە ئینگلیزی). لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  134. ^ Harper، Jennifer (١١ی شوباتی ٢٠٢٠). «Greta Thunberg lands her own TV show». The Washington Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ١٢ی شوباتی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  135. ^ «Climate activist Greta Thunberg wins children's award». CityNews Edmonton. ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩. لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  136. ^ «Nature's 10: Ten people who mattered in science in 2019». Nature. 576 (7787): 361–372. 2019. Bibcode:2019Natur.576..361C. doi:10.1038/d41586-019-03749-0. ISSN 0028-0836. PMID 31848484. {{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی |author-first1= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first2= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first3= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first4= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first5= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first6= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first7= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first8= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first9= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  137. ^ ئ ا Schneider، Oscar (16 May 2019). «Belgian university will honour young climate-activist Greta Thunberg». The Belgian Times. لە 25 August 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 25 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  138. ^ «TIME's 25 Most Influential Teens of 2018». TIME. 7 December 2018. لە 8 December 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 December 2018 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  139. ^ Rosengren، Lina (٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨). «Greta Thunberg blir Årets unga förebild». Aktuell Hållbarhet (بە سویدی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  140. ^ Vagianos، Alanna (14 March 2019). «16-Year-Old Climate Activist Greta Thunberg Nominated For Nobel Peace Prize». HuffPost. لە 28 March 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 March 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  141. ^ hermesauto (١٥ی ئازاری ٢٠١٩). «Nobel Peace Prize nomination for student climate campaigner Greta Thunberg». The Straits Times (بە ئینگلیزی). لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  142. ^ Moore، Mark (٣ی شوباتی ٢٠٢٠). «Greta Thunberg nominated for Nobel Peace Prize». New York Post (بە ئینگلیزی). لە ٣ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  143. ^ «Årets Svenska Kvinna 2019» [Swedish Woman of the Year 2019]. Swedish Women's Educational Association (بە Swedish). ٣٠ی ئازاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  144. ^ Torgersen، Hilde (22 March 2019). «Greta Thunberg is honored with an environmental award». NRK (TV/Radio/Internet) News Agency. لە 9 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  145. ^ «Rachel Carson prisen». www.rachelcarsonprisen.no. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  146. ^ dpa, AFP (31 March 2019). «Greta Thunberg wins German Golden Camera award». Deutsche Welle. لە 24 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  147. ^ «Swedish Climate Activist Will Use Prize Money from Norway to Sue Norway». The Nordic Page. 24 April 2019. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 24 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  148. ^ González، Emma. «Greta Thunberg». Time. لە 17 April 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 18 April 2019 ھێنراوە. {{cite magazine}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  149. ^ «Greta Thunberg Winner of the Laudato Si' Prize 2019!». Fundacion Milarepa Chile. ١٩ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٢٠ی نیسانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی نیسانی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  150. ^ Saintghislain، Valery (٢ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «La rentrée académique de l'UMONS du 10/10/2019 placée sous le signe du développement durable et des 10 ans de la fusion» [The start of the UMONS academic year on 10 October 2019 under the banner of sustainable development and 10 years of fusion]. لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  151. ^ «Climate activists Greta Thunberg and the Fridays for Future movement honoured with top Amnesty International award». Amnesty International. ٧ی حوزەیرانی ٢٠١٩. لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  152. ^ «Greta Thunberg and Fridays for Future receive Amnesty International's top honour». www.amnesty.org. لە ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  153. ^ «Greta wins prestigious Scottish award». The Herald. 12 July 2019. لە 12 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 13 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  154. ^ «Honorary Fellowship». RSGS.org. Royal Scottish Geographical Society. لە ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  155. ^ Ahlander، Johan (25 September 2019). «Climate activist Greta Thunberg wins 'alternative Nobel Prize'». Reuters (بە ئینگلیزی). لە 25 September 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 25 September 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  156. ^ «Greta Thunberg: New beetle named after climate activist». BBC News. 25 October 2019. لە 25 October 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 25 October 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  157. ^ Darby، Michael (2019). «Studies of Ptiliidae (Coleoptera) in the Spirit Collection of the Natural History Museum, London, 6: New species and records collected by W.C. Block in Kenya and Uganda, 1964–1965». Entomologist's Monthly Magazine. 155 (4): 239–257. doi:10.31184/M00138908.1554.3999.
  158. ^ KidsRights (4 October 2019). «Desmond Tutu Announces the Winners of the International Children's Peace Prize 2019: Greta Thunberg (16) From Sweden and Divina Maloum (14) From Cameroon». www.prnewswire.com (ھەواڵ) (بە ئینگلیزی). لە 7 October 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 13 October 2019 ھێنراوە. {{cite press release}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  159. ^ Milman، Oliver (9 October 2019). «Greta Thunberg, favourite to win Nobel peace prize, honoured at Standing Rock». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 9 October 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 9 October 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  160. ^ Hurtado، Daniela (٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩). «Swedish climate activist Greta Thunberg visits Standing Rock». www.kfyrtv.com (بە ئینگلیزی). لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  161. ^ «Greta Thunberg declined a climate award because the world needs more action, fewer awards». CNN. 29 October 2019. لە 30 October 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 30 October 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first1= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first2= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  162. ^ Agence France-Presse (29 October 2019). «'The climate doesn't need awards': Greta Thunberg declines environmental prize». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN 0261-3077. لە 30 October 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 30 October 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  163. ^ Ali، Safia Samee (١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩). «Greta Thunberg is Time's 2019 Person of the Year». nbcnews.com. لە ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  164. ^ Knowles، Hannah (11 December 2019). «Time 2019 Person of the Year is Greta Thunberg». The Washington Post. لە 11 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 11 December 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  165. ^ Jordans، Frank (11 December 2019). «Thunberg 'a bit surprised' to be Time Person of the Year». AP NEWS. لە 13 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 13 December 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  166. ^ «Jane Fonda Accepts Award on Greta Thunberg's Behalf». Glamour Videos. لە ٤ی شوباتی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  167. ^ «Nature's 10: Ten people who mattered in science in 2019». Nature. 576 (7787): 361–372. 2019. Bibcode:2019Natur.576..361C. doi:10.1038/d41586-019-03749-0. ISSN 0028-0836. PMID 31848484. {{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی |author-first1= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first2= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first3= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first4= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first5= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first6= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first7= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first8= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |author-first9= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  168. ^ ١٠٠ بەھێزترین ژنی ساڵ، فۆربیس، ١ی نیسانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  169. ^ «No One Is Too Small to Make a Difference». Penguin Books UK. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  170. ^ «Send us your questions for climate activist Greta Thunberg». The Guardian. 24 May 2019. لە 21 July 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 July 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=گرێتا_توونبەری&oldid=1368576»