ناحیەی زوممار

ناحیەی زوممار
ناحیەی زوممار
ناحیە
وڵات	کوردستان; عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
پارێزگا	پارێزگای نەینەوا
قەزا	تەلەعفەر
بوون بە ناحیە	١٩٢٨
ڕووبەر
• سەرجەم	١٢٦٨ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٤٩٠ میلی چوارگۆشە)
بەرزایی	٣٩٥ مەتر (١٬٢٩٦ پێ)
بەرزترین بەرزایی	٥٩١ مەتر (١٬٩٣٩ پێ)
نزمترین بەرزایی	٣٠٧ مەتر (١٬٠٠٧ پێ)
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (کورمانجی)، عەرەبی
• ئایین	ئیسلام(سوننە)
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٠٠٩٦٤

ناحیەی زوممار، (بە عەرەبی: ناحیة زمار، بە ئینگلیزی: Zummar subdistrict) یەکێکە لە ناحیەکانی قەزای تەلەعفەر لە پارێزگای نەینەوا لە ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارەدێی زوممارە.^[١]^[٢]

ناو

ناوی ئەم ناحیە لە ناوەندەکەی وەرگیراوە کە ئەویش شارەدێی زوممارە.^[٣]

مێژوو

لە ساڵی ١٨٧٩دا شاری مووسڵ سەرلەنوێ کرایەوە ناوەندی ویلایەتی مووسڵ لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانیدا، قەزای شنگال یەکێک بوو لە شەش قەزاکانی، ناحیەی تەلەعفەر و ناحیەی زوممار سەر بە قەزای شنگال بوون. ئەم دابەشی کارگێڕییە تاوەکو داگیرکردنی عێراق و ھەرێمی کوردستان لەلایەن ئینگلیزەوە لە ساڵی ١٩١٨ ھەر پەیڕەوی دەکرا. لەگەڵ دامەزراندنی حکومی پاشایەتی عەرەبی لە عێراق ناوچەی جزیری باشووری کوردستان دابەشکرایە سەر قەزای تەلەعفەر و قەزای شنگال و ناوچەی بادۆش درایە پاڵ مووسڵ.^[٤]

جوگرافیا

سنوری ناحیەی زوممار:

لە باکوورەوە ناحیەی باتێل و ناحیەی سێمێل
لە باشوورەوە ناحیەی ڕەبیعە و ئاڤگەنی
لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی ئەلقۆش و ناحیەی وانکێ.
لە ڕۆژاواوە ناحیەی ڕەبیعە و ناحیەی دێرکێ.^[٥]

دانیشتووان

پێکھاتەی دانیشتووانی ناحیەکە بەم جۆرەیە:

لێکۆڵینەوە لە پێکھاتەی دانیشتووانی ناحیەکە، بە ھۆی کەمبوونی سەرژمێری ڕاستەقینە و دوور لە دەستکاری و ڕاگواستن و بە عەرەباندنە بەردەوامەکانی ناوچە کوردنشینەکانەوە کارێکی ئاسان نییە، بەڵام دەتوانینبڵێین کە ڕێژەی ھەر دوو نەتەوەی کورد زۆرینەیە و عەرەب کەمینەیە.^[٦]
ھەرچەندە لە ساڵی ١٩٥٧ەوە سەرژمێرییەکی ڕاست و دروست بێ دەسکاری نەکراوە، بەڵام نکۆڵی لەوە ناکرێت، کە زۆربەی دانیشتوانی زوممار کوردن، پێش بە عەرەبکردنی ناوچەکە لە ساڵی ١٩٧٥وە، ٦٠٪ کورد بوون، ٣٥٪ عەرەب بوون و ٥٪ مەسیحی و تورکمان بوون.

کشتووکاڵ

شوێنەوار

کارگێڕی

لە ڕووی کارگێڕییەوە ئەم ناحیە پێک ھاتووە لە (٦٧) گوند.^[٧]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ د.عەبدوڵا غەفور. «گوندەکانی کوردستان لەسەرژمێری ساڵی ١٩٥٧دا» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ جەمیل ڕۆژبەیانی. وڵاتەکەت-باشتر-بناسە/ «ووڵاتەکەت بناسە» (PDF) (بە کوردی). {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)^{[بەستەری مردوو]}
^ د.عەبدوڵا غەفور. «گوندەکانی کوردستان لەسەرژمێری ساڵی ١٩٥٧دا» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «ڕووپێوی دیمۆگرافی لە ھەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ د.عەبدوڵا غەفور. «گوندەکانی کوردستان لەسەرژمێری ساڵی ١٩٧٧دا» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «Demographic Survey» (PDF) (بە ئینگلیزی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[1] د.عەبدوڵا غەفور. «گوندەکانی کوردستان لەسەرژمێری ساڵی ١٩٥٧دا» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[2] دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[3] جەمیل ڕۆژبەیانی. وڵاتەکەت-باشتر-بناسە/ «ووڵاتەکەت بناسە» (PDF) (بە کوردی). {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)^{[بەستەری مردوو]}

[4] د.عەبدوڵا غەفور. «گوندەکانی کوردستان لەسەرژمێری ساڵی ١٩٥٧دا» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[5] دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «ڕووپێوی دیمۆگرافی لە ھەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[6] د.عەبدوڵا غەفور. «گوندەکانی کوردستان لەسەرژمێری ساڵی ١٩٧٧دا» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[7] دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «Demographic Survey» (PDF) (بە ئینگلیزی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

ب و د پارێزگای نەینەوا
کوردستان > باشوور
قەزای مووسڵ (ناوەند)	ناحیەی باشیک ناحیەی شورە ناحیەی حەمام عەلیل ناحیەی گەیارە ناحیەی موحەلەبیە
قەزای شنگال	ناحیەی ناوەندی قەزای شنگال ناحیەی سنونێ(الشمال) ناحیەی قەیرەوان
قەزای تەلەعفەر	ناحیەی ناوەندی قەزای تەلەعفەر ناحیەی زوممار ناحیەی ئاڤگەنی(العیاضیة) ناحیەی ڕەبیعە
قەزای تلکێف	ناحیەی ناوەندی قەزای تلکێف ناحیەی ئەلقۆش ناحیەی وانکێ
قەزای حەمدانیە	ناحیەی ناوەندی قەزای حەمدانیە ناحیەی نەمروود ناحیەی بەرتڵە
قەزای بەعاج	ناحیەی ناوەندی قەزای بەعاج ناحیەی قەحتانیە
قەزای حەزەر	ناحیەی ناوەندی قەزای حەزەر ناحیەی تەل عەبتە
ناوەند: مووسڵ، شارۆچکەکان: تەلەعفەر، شنگال، تلکێف، قەرەقووش، بەرتڵە، بەعشیقە