دەروازە:خەیاڵی زانستی

دەستکاری   بەخێربێن دەستکاری   دەستپێک خەیاڵی زانستی (بە ئینگلیزی: Science Fiction) جۆرێکی نووسینە، چیڕۆکێکی خەیاڵی زانستی دەشێت ڕۆمان، فیلم، پڕۆگرامی تیڤی و بەرھەمی تری ئەدەبی بێت. خەیاڵی زانستی بەزۆری دەربارەی ئایندەیە، دەشێ دەربارەی زانستێکی نوێ یان داھێنانەکانی وەکوو ئامێری کات و ڕۆبۆتەکان بێت. چیڕۆکە خەیاڵییە زانستییەکان بەزۆری لە جیھانێکدان کە زۆر جیاوازە لە جیھانی ڕاستەقینە، دەکرێ زانست و ئامێرگەڵێکی وایان ھەبێ کە لە ڕاستیدا بوونیان نەبێت، زۆربەی ئەم چیڕۆکانەش لە جیھانێکی ترن. خەیاڵی زانستی جیاوازە لە فەنتازیا، چیڕۆکە فەنتازییەکان بەزۆری باسی جادوو و شتانێک دەکەن کە بوونیان نییە و زانست نین. ئیسحاک ئەسیمۆڤ نووسەرێکی بەناوبانگ بوو لە بواری خەیاڵی زانستی، ئەو وتوویەتی خەیاڵی زانستی شتێکە ئەگەری بوونی لێدەکرێ، بەڵام فەنتازیا نا. نووسەران بەزۆری خەیاڵی زانستی بەکاردەھێنن بۆ ڕوونکردنەوەی کێشە (پرسیار) و گرفتەکانی ڕۆژانە لە ڕێگەی دانانیان لە ئایندەدا. ئاسایییانە ئەوان جیھانێک فەراھەمدێنن کە زۆر جیاوازە و دەبێتە یارمەتیدەر بۆ خەڵکی بۆ تێبینی کردنی بیرۆکە گرنگەکان. ھەنووکە ٥٤٨ وتار لە دەروازەی خەیاڵی زانستیدا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری هەڵبژێردراو ڤێنەم: با کارنەیج بێت (بە ئینگلیزی: Venom: Let There be carnage) فیلمێکی سووپەرھیرۆی ئەمریکییە و لەسەر بنەمای کارەکتەری کۆمیکەکانی ماڕڤڵ ڤێنوم دروست کراوە و لە ساڵی ٢٠٢١ نمایشکرا. ئەم فیلمە لەلایەن کۆمپانیای کۆلومبیا پیکچەرز بە ھاوکاری مارڤڵ ئینتەرتەیمێنت و تێنسێنت پیکچەرز بەرھەم ھێنراوە و لەلایەن گرووپی سینەمایی سۆنی پیکچەرز بڵاوکراوەتەوە. دووەم فیلمە لە گەردوونی مارڤڵی سۆنی پیکچەرز و درێژەی فیلمی ڤێنوم (٢٠١٨) فیلمەکە لە دەرھێنانی ئەندی سێرکیسە لە سیناریۆیەک کە لەلایەن کێلی مارسێلەوە نووسراوە، لەسەر بنەمای چیرۆکێک کە بە ھاوکاری تۆم ھاردی دانراوە. لەم فیلمەدا تۆم ھاردی ڕۆڵی ڤێنەم/ئێدی برۆک دەگێڕێت و شانبەشانی میشێل ویلیامز، نائۆمی ھاریس، ڕید سکۆت، ستیڤن گراھام و ودی ھاریلسن. لە فیلمەکەدا برۆک ھەوڵدەدات کاروانی ڕۆژنامەگەری خۆی زیندوو بکاتەوە بە چاوپێکەوتن لەگەڵ بکوژی زنجیرەیی کلیتۆس کاسیدی (ھارێلسۆن)، کە میوانداری ھاوژینێکی نامۆی ھاوشێوەی ڤینۆم دەکات بە ناوی کارناج. ئەم فیلمە بۆ یەکەمجار لە لەندەن لە ١٤ی ئەیلوولی ٢٠٢١ نمایشکرا، و لە ١ی تشرینی یەکەمدا لە ئەمریکا نمایشکرا، دوای چەندین دواکەوتن لە ڕێکەوتی سەرەتایی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ بەھۆی پەتای کۆڤید-١٩. فیلمەکە سەرکەوتنی بەدەستھێنا لە بۆکس ئۆفیسدا، داھاتی ٥٠٦٫٩ ملیۆن دۆلاری لەسەر ئاستی جیھان و بووە حەوتەم زۆرترین داھاتی ساڵی ٢٠٢، بەڵام داھاتەکەی ٣٤٩٫٢ ملیۆن دۆلار کەمتر بوو لە فیلمەکەی پێش خۆی. لەلایەن ڕەخنەگرانەوە پێداچوونەوەی تێکەڵاوی وەرگرت، کە ستایشی زنجیرە ئەکشنەکان، کیمیای نێوان برۆک و ڤینۆم، دیمەنی ناوەڕاستی کریدت و نمایشەکانی ھاردی و ھارێلسۆنیان کرد، ھەروەھا ڕەخنەیان لە سیناریۆکەش گرت، لەکاتێکدا ماوەی کورتی نمایشکردنی بۆچوونی دابەشکراوی بەدەستھێنا. فیلمی سێیەمی ڤینۆم لە پەرەپێداندایە. زیاتر... دەستکاری   وێنەی هەڵبژێردراو ئارتەر سی کلارک، یەکێکە لە نووسەرە هەرە گرنگەکانی خەیاڵی زانستیی سەخت دەستکاری   ژیاننامە ھێربەرت جۆرج وێڵز (بە ئینگلیزی: H. G. Wells؛ لەدایکبووی ٢١ی ئەیلوولی ١٨٦٦ لە کێنت، ئینگلتەرا – مردووی ١٣ی ئابی ١٩٤٦). نووسەر و چیرۆکنووسێکی ئینگلیز بوو. بەوە ناسرابوو کە لایەنێکی زانستی لە چیرۆکەکانیدا ھەبوو، کە چیرۆکەکانی زیاتر بریتی بوون لە چیرۆکی خەیاڵی زانستی، و باسی بارودۆخی جیھان دەکات لەداھاتوودا. بە یەکێک لەدامەزرێنەرانی ئەدەبیی خەیاڵیی زانستی دادەنرێت. توانی ناوبانگێکی زۆر لەڕێگەی بوارە ئەدەبییەکەی بەدەستبھێنێت، بە پێچەوانە جوڵ ڤێرن کە ڕەخنەی کۆمەڵایەتی زۆر لە چیرۆکەکانی گیرا. زیاتر... دەستکاری   وتاری پەیوەندیدار خوێنمژ (بە ئینگلیزی: Vampire) بوونەوەرێکە لە فۆلکلۆردا ھەیە کە لەسەر ھێزی ژیانی زیندووان، کە بە گشتی لەسەر شێوەی خوێنە، گوزەران دەکات. لە فۆلکلۆری ئەورووپیدا، خوێنمژەکان بوونەوەری نەمردوو بوون کە بە زۆری سەردانی کەسە نزیک و خۆشەویستەکانیان دەکرد و دەبوونە ھۆکاری ئازار و مردن لەو گەڕەکانەی کە لە کاتی زیندووبوونیان نیشتەجێی ببوون. خوێنمژەکان کفنیان لەبەر دەکرد و بە گشتی بە ڕووکارێکی ئاوساوی سوور یاخود تاریک دەناسران، بە پێچەوانەی ئەو تایبەتمەندییە ھاوچەرخەی کە بۆ خوێنمژەکان داندراوە لە سەدەی ١٩ تاوەکوو ئێستا، کە گوایە لاواز و ڕەنگ کاڵن. خوێنمژەکان لە زۆرێک لە چاندەکاندا بوونیان ھەبووە و تۆمارکراون؛ دەستەواژەی «ڤامپایەر»، کە لە زمانی ئینگلیزیدا بەواتای خوێنمژ دێت، لە ڕۆژاوای ئەورووپا بەناوبانگ بوو دوای ھێستێریایەکی بەلاشاوی سەدەی ھەژدەھەم کە بالکان و ئەورووپای ڕۆژھەڵاتی گرتبۆوە. زیاتر... دەستکاری   پۆلەکان خەیاڵی زانستی بابەتە خەیاڵییە زانستییەکان پێڕستە خەیاڵییە زانستییەکان توێژینەوە خەیاڵییە زانستییەکان چاندە خەیاڵییە زانستییەکان چەشنەکانی خەیاڵی زانستی خەڵاتە خەیاڵییە زانستییەکان خەیاڵی زانستی بەپێی زنجیرەفیلم خەیاڵی زانستی بەپێی قۆناغ خەیاڵی زانستی بەپێی ناوەند خەیاڵی زانستی بەپێی نەتەوایەتی زاراوە خەیاڵییە زانستییەکان زنجیرە وێبە خەیاڵییە زانستییەکان ڕێکخراوە خەیاڵییە زانستییەکان کارەکان سەبارەت بە خەیاڵی زانستی کارەکان سەبارەت بە داھاتوو کۆلکە خەیاڵییە زانستییەکان کەسایەتییە خەیاڵییە زانستییەکان مێژووی خەیاڵی زانستی وێنە خەیاڵییە زانستییەکان دەستکاری   وتاری پەیوەندیدار مێژووی خەیاڵی زانستی (بە ئینگلیزی: History of Science fiction) ژانری زانستی خەیاڵی زۆر بەرفراوان و ھەمەچەشنە و تەنانەت بۆ شارەزا و ئارەزومەندانی ئەم ژانرەش ئاسان نییە پێناسەیەکی وردی بۆ بکرێت. ئەم نەبوونی یەکدەنگییە لە باسەکانی پەیوەست بە مێژووی ئەم ژانرەدا بە تایبەت لە دیاریکردنی سەرچاوەی وردی ئەو ژانرەدا دەبینرێت. دوو قوتابخانەی بیرکردنەوەی فراوان ھەیە، یەکێکیان ڕەگ و ڕیشەی ئەم ژانرە دەگەڕێنێتەوە بۆ بەرھەمە خەیاڵییە سەرەتایییەکانی وەک داستانی سۆمەری گیلگامێش (سەرەتاترین نوسخەی دەقی سۆمەری دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی ساڵانی ٢١٥٠–٢٠٠٠ پێش زایین). ڕژێمی دووەم باس لەوە دەکات کە چیرۆکی زانستی خەیاڵی لە نێوان سەدەی ١٧ و سەرەتای سەدەی نۆزدەھەمدا دەرکەوتووە و تەنھا دوای شۆڕشی زانستی و دۆزینەوە گرنگەکان لە بوارە زانستییە جیاوازەکاندا، لەوانە فەلەکناسی و فیزیا و بیرکاری. زیاتر... دەستکاری   وتە « چیرۆکی خەیاڵییە زانستییەکان ئەوانەن کە هەندێک لایەنی زانستی داهاتوو یان تەکنۆلۆژیای بەرز دەگێڕنەوە، کە ئەگەر زانست یان تەکنەلۆژیای لێبسەنیتەوە، چیرۆکەکە دەڕووخێت. » —بێن بۆڤا دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان فیلم ئەنیمەیشن زانست ھۆڵیوود بۆڵیوود ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ھونەرەکان چاند ھیندستان مێژوو کۆمەڵگا کۆمپانیا ئابووری وزە دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی زانستی خەیاڵی بدە. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. داڕێژەی {{دەروازە|زانستی خەیاڵی}} بۆ ئەو وتارانە دابنێ کە پەیوەندییان بە زانستی خەیاڵییەوە ھەیە. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا ویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگ و زاراوەنامە دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان