بۆ ناوەڕۆک بازبدە

جاف

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە جافەکانەوە ڕەوانە کراوە)
  ئەم وتارە سەبارەت بە ھۆزی جاف نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە جاف (ڕوونکردنەوە).

جاف (بەکوردی: جاف؛ هەروەها جەهف، جاف، جاف، کاف) گەورەترین هۆزی کوردە کە بە خێڵ ناسراوە، لە ناوچە سنوورییەکانی ئێران و عێراق دەژی. دڵیان لە نێوان سلێمانی تا سنەدایە.[١][٢] خێڵەکە زۆرینە پابەندن بە مەکتەبی شافیعی لەگەڵ زۆرێک لە شوێنکەوتوانی نەقشبەندی و قادرییە.[٣] لە ساڵی ١١١٤ لە لایەن زاهر بەگی جافەوە سەری هەڵدا، سەرکردە گرنگەکانی تر بریتی بوون لە محەمەد پاشا جاف،[٤][٥] خاتوون ئادێلە، عوسمان پاشا جاف و مەحمود پاشا جاف، ماڵی باوباپیرانیان قەڵای شێروانە.[٦][٧][٨] ئیمپراتۆریەتی عوسمانی لە ساڵانی[٩][١٠] ١٧٠٠ ناوی پاشا[١١] کە نازناوێکی بەرزی پێبەخشیون. ئەوان گەورەترین عەشیرەتی کوردن لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە نزیکەی ٤ ملیۆن کەس و بە زمانی بابانی سۆرانی دەزانن. تا ساڵانی[١٢][١٣] ١٨٦٠ حوکمڕانی میرنشینی ئەردەڵانیان کردووە.[١٤]

دابەشبوونی جوگرافی

[دەستکاری]

هۆزی جاف لەم شار و شارۆچکانەدا دەژین: هەڵەبجە، کەلار، سلێمانی، ڕوانسەر، سنە، جوانرۆ، سەلاسی باوەجانی، کرماشان، زانکێن.[١٥][١٦][١٧]

مێژوو

[دەستکاری]

ڕۆژئاوا پەیوەندییەکانی لەگەڵ هۆزی جاف لە جەنگی جیهانی یەکەمدا دەستپێکرد، کاتێک ئیلی بانیستەر سۆان پەیوەندی دروستکرد. دوای شەڕ، عەشیرەتەکە دژی شێخ مەحمود بەرزنجی وەستایەوە، هەروەها بە شکستی بەریتانیا لە پێدانی ئۆتۆنۆمی کورد لە عێراق.[١٨] لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا، هۆزەکە یەک لەسەر نۆی عێراقیان کۆنترۆڵکرد و سیستەمی پەیوەندییەکانی وڵاتەکەیان کۆنترۆڵکرد. لە ساڵی ١٩٣٣ نزیکەی ١٠٠ هەزار تفەنگ لە دەستی ئەو عەشیرەتەدا بوو، بە پێچەوانەی تاکە ١٥ هەزار تفەنگ لەلایەن عێراقی تازە دامەزراوەوە. لەم ماوەیەدا هۆزەکە دانیشتوو بوون.[١٩]

ئەندامانی دیار

[دەستکاری]

سەرکردە و سیاسەتمەداران

  • محەممەد پاشا جاف، پاشای کورد و سەرۆکی باڵای عەشیرەتی جاف، لە ساڵی ١٧٣٤ قەڵای شێروانە دروست دەکات.
  • حەزرەتی مەولانا خالیدی نەقشبەندی. لە تیرەی میکائیڵی هۆزی جاف. ڕێبەری تەریقەتی نەقشبەندی بووە لە تەواوی جیهان تەنها لە ناوچەی سلێمانی ١٢هەزار دەروێشی هەبووە.
  • عوسمان پاشا جاف، (لەدایکبووی ١٨٤٦) پادشای کورد، سەرکردەی عەشیرەتی جاف، هاوسەرگیری لەگەڵ ئادێلا خانمی عەشیرەتی ئەردەڵانی کۆن کردووە.[٢٠]
  • ئادێلا جاف (١٨٤٧-١٩٢٤)، لەلایەن ئینگلیزەکانەوە بە شازادەی ئازاکان ناودەبرا؛ هاوسەرگیری لەگەڵ شای کورد عوسمان پاشا جاف کردووە، بە ڕۆڵی لە ناوچەکەدا بەناوبانگ بووە، واتە لە سەردەمی شیخ مەحموود ئەلجاف حەفید.
  • ئەحمەد موختار جاف (١٨٩٨-١٩٣٤)، ئەندامی پەرلەمانی عێراق و سەرۆکی شارەوانی هەڵەبجە بووە.
  • نەوزاد داود بەگ جاف (ناسراو بە نۆزاد داود فەتاح ئەلجاف)، سەرۆکی کەناری باکووری عێراق و سەرۆکی عەشیرەتی جاف.[٢١][٢٢][٢٣]
  • ئەکرەم حەمید بەگزادە جاف، سەرکردەیەکی کورد و سیاسەتمەدار و وەزیری پێشووی کشتوکاڵ لە عێراق.

هەمزه اسعد جاف لەدایك بووی سالی ١٩٧٤ی گوندی بۆگد، مامۆستا و ناوداري كورد. خاوەنی دەیان كتێبي سیاسي و وانەبێژییه.

  • ھانا جاف (لەدایکبووی ١٩٨٦)، لەدایکبوی ئەمریکی مەکسیکی-کورد کە سیاسەتمەدار و خێرخواز و نووسەر و وتەبێژە.[٢٤][٢٥][٢٦]

هونەرمەندان، شاعیران، گۆرانیبێژ

  • خانەیی قوبادی جاف (نزیکەی ١٧٠٠-١٧٥٩)، شاعیرێکی سەدەی ١٨ی جاف.[٢٧]
  • نالی جاف (1797 یان 1800-1855 یان 1856)، شاعیر کە بەشداری کرد لە کردنی زمانی ئەدەبی سۆرانی باشووری کوردستان.[٢٨]
  • عەبدوڵڵا گۆران جاف (١٩٠٤-١٩٦٢).
  • تارا جاف (لەدایکبووی ١٩٥٨)، گۆرانیبێژ و مۆسیقاژەنی پسپۆڕی چەپکە گوڵ.[٢٩]

زانایان و ئەکادیمیەکان

  • فێرێدون بیگلاری (لەدایکبووی ١٩٧٠)، شوێنەوارناس و کۆڕاتۆری مۆزەخانە.[٣٠]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «Kurdish tribal map of Iraq : showing the Iraq portion of Kurdistan and the major Kurdish tribal divisions within Iraq». Yale University. 1944.
  2. ^ Hamzeh’ee، M. Reza Fariborz (2008). «Jaf». Iranica Online. لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  3. ^ Hamzeh’ee، M. Reza Fariborz (2008). «Jaf». Iranica Online. لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  4. ^ «Jaff family, Jaff Tribe, and Kurdistan» (بە ئینگلیزی). Revista Kuadro. ٤ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 2019-04-04 suggested (یارمەتی)
  5. ^ «A Brief Reading About Jaff Tribe». zivmagazine.com (بە ئینگلیزی). Zîv Kurdish Mosaic. ١ی حوزەیرانی ٢٠٢٠. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  6. ^ «Jaff family, Jaff Tribe, and Kurdistan». bizarro.fm (بە ئینگلیزی). Bizarro FM. ٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  7. ^ «Develan monumento a Mohamed Pasha Jaff en Tlalpan». noticieros.televisa.com (بە ئیسپانی). Noticieros Televisa. ١ی ئازاری ٢٠١٤. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  8. ^ «Hanna Jaff vive un amor 'real'». elimparcial.com (بە ئیسپانی). El Imparcial. ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٠. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  9. ^ «Hanna and Harry: A Mexican Netflix Reality Star Will Soon Marry Into the British Royal Family». nbcsandiego.com (بە ئینگلیزی). NBC San Diego. ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٠. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  10. ^ «Hanna Jaff pospone su boda con aristócrata inglés». revistaclase.mx (بە ئیسپانی). Revista Clase. ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٠. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  11. ^ «La tribu jaff en la actualidad». altonivel.com.mx (بە ئیسپانی). Alto Nivel. ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  12. ^ «Kurdish woman plans to run for seat in Mexican Congress». kurdistan24.net (بە ئینگلیزی). Kurdistan 24. ٣ی نیسانی ٢٠١٧. لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  13. ^ Mirwaisi، Hamma F. (2010). Return of the Medes: An Analysis of Iranian History. Wheatmark, Inc. p. 330. ISBN 9781604944495.
  14. ^ Hamzeh’ee، M. Reza Fariborz (2008). «Jaf». Iranica Online. لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  15. ^ Hamzeh’ee، M. Reza Fariborz (2008). «Jaf». Iranica Online. لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  16. ^ «Kurdish tribal map of Iraq : showing the Iraq portion of Kurdistan and the major Kurdish tribal divisions within Iraq». Yale University. 1944.
  17. ^ «Country Policy and Information Note Iraq: Blood feuds». United States Department of Justice. 2017: 14–16. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 2020-06-20 ھێنراوە. {{cite journal}}: بیرخستنەوەی journal پێویستی بە |journal= ھەیە (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)
  18. ^ Tripp, Charles. A History of Iraq. Cambridge Press, 2007. Page 33-34
  19. ^ «Country Policy and Information Note Iraq: Blood feuds». United States Department of Justice. 2017: 14–16. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 2020-06-20 ھێنراوە. {{cite journal}}: بیرخستنەوەی journal پێویستی بە |journal= ھەیە (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)
  20. ^ Tarih :17/N /1312 (Hicrî) Dosya No :35 Gömlek No :1312 Fon Kodu :İ..HUS.mm
  21. ^ «North Bank "in Good Position for Growth"» (بە ئینگلیزی). Iraq Business News. ٣١ی ئایاری ٢٠١٤. لە ٢٨ی ئایاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
  22. ^ «"Don't miss out, be a pioneer"» (بە ئینگلیزی). The Worldfolio. 2012. لە ٢٨ی ئایاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
  23. ^ «La tribu Jaff en la actualidad» (بە ئیسپانی). The Worldfolio. ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦. لە ٢٨ی ئایاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
  24. ^ «Meet Hanna Jaff, the Latina who'll soon be part of the British royal family». HOLA! (بە ئینگلیزی). لە 17 September 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  25. ^ «Hanna Jaff, la mexicana que formará parte de la familia real inglesa». Vogue (بە ئیسپانی). لە 17 September 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  26. ^ «Filántropa mexicana se casará con un miembro de la realeza inglesa». Cosmopolitan (بە ئیسپانی). لە ڕەسەنەکە لە ١ی نیسانی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە 17 September 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  27. ^ ḴĀNĀ QOBĀDI, Encyclopedia Iranica, accessed December 1, 2012
  28. ^ Keith Hitchins, "NALÎ" in Encyclaopedia Iranica
  29. ^ World on Your Street, BBC Radio 3.
  30. ^ «Fereidoun Biglari». scholar.google.com.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=جاف&oldid=1383816»