بەنداوی ئاراس

بەنداوی ئاراس
بەنداوی ئاراس
	بەردی بناغەی بەنداوی ئاراس
	ھەڵکەوتەی بەنداوی ئاراس
شوێن	ئێران و کۆماری ئۆتۆنۆمی ناخچەوان
پۆتان	39°05′27″N 45°24′08″E / 39.09083°N 45.40222°Eپۆتانەکان: 39°05′27″N 45°24′08″E / 39.09083°N 45.40222°E
ڕەوش	کار دەکات
دەستپێکردنی سازکردن	١٩٦٤
ڕێکەوتی کردنەوە	١٩٧١
کارگێڕ(ەکان)	وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی ئێران و ئازەربایجان
بەنداو و ساڕێژگە
جۆری بەنداو	Cylindrical arch
Impounds	ڕووباری ئاراس
بەرزایی	٤٠ مەتر
درێژی	١٢٠٦ مەتر
پانایی (پۆپنە)	٨ مەتر
ساڕێژگە	١
جۆری ساڕێژگە	Service: Tunnel; Emergency: Bell-mouth
دەفرایەتیی ساڕێژگە	Service: 66.5 m3/s; Emergency: 1860 m3/s
ھەماری ئاو
دروست دەکات	دەریاچەی ئاراس
سەرجەمی دەفرایەتی	1.35 km3
ڕووبەر	145 km2
وێستگەی وزە
ڕێکەوتی ڕاسپاردن	١٩٧١
Hydraulic head	95 m (rated)
تورباینەکان	٤*١١ مێگاوات Francis-type
دەفرایەتیی دامەزراو	٤٤ مێگاوات

بەنداوی ئاراس (بە فارسی: سَدِّ اَرَس) بەنداوێکی خاکییە، لەسەر ڕووباری ئاراس لە سنووری نێوان ئێران و ئازەربایجانە، لە ناوبەینی شارۆچکەی پۆلدەشت و شاری ناخچەوان ھەڵکەوتووە. مەبەستی سەرەکی دروستکردنی ئەم بەنداوە بۆ دەستخستنی ووزەی کارەبا و گلدانەوەی ئاو بوو.

مێژوو

لە(١١ی ئابی ١٩٥٧)دا پرۆتۆکۆڵێک لە نێوان یەکێتیی سۆڤیەت و ئێراندا واژۆکرا بۆ دروست کردنی بەنداوی ئاراس لە سەر ڕووباری ئاراس. کە ئەوکات ووڵاتی ئازەربایجان لە ژێر دەسەڵاتی یەکێتیی سۆڤیەتدا بوو. دروستکردنی بەنداوەکە لە ساڵی ١٩٦١دا دەستی پێکرد و لە ساڵی ١٩٧٠ تەواو بوو، بەڵام بەنداوەکە بەفەرمی لە (٢٨ی حوزەیرانی ١٩٧١) کرایەوە بە ئامادەبوونی سافی ئەسفیای جێگری سەرۆک وەزیرانی ئێران و میخائیل یەفریمۆڤی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی یەکێتیی سۆڤیەت.^[١]

تایبەت مەندی

بەنداو

بەنداوەکە لە بناغەکەیەوە (٤٤م) درێژە و لە لێواری سەرەوەی (٣٤م) درێژە، ئەم بەنداوە لە لم و ناوەندەکەی لە گڵ دروست کراوە.

گلدانەوەی ئاو

لەکاتی ئاسایدا بەرزی ئاوەکەی لەئاستی ڕووی دەریاوە دەکاتە (٧٧٧،٥م)، توانی گلدانەوەی ئاوی (١،٣کم^٣)یە و ڕووبەری ڕووی ئاوەکەی (١٤٥کم^٢)یە، ئەوپەڕی توانای گلدانەوەی ئاوی ئەم بەنداوە (١،٧٥کم^٣)یە، درێژی ئاوی گلدراوە (٥٢کم)ە و پانییەکی (٦کم)ە، قوڵترین خاڵی ئەم بەنداوە لەکاتی ئاسایدا (١٨،٢م)ە.^[٢]

چوار وێزگەی کارۆئاوی ھەیە کە ھەر یەکەلە ئێران و ئازەربایجان دوودانەیان بەردەکەوێت.
لەگەڵ کردنەوەی ئەم بەنداوە توانای ئاودانی (٤٠٠٠٠٠ ھێکتار) زەوی کشتوکاڵی ھەیە لە دەشتی موغان.
ئەم بەنداوە لەبەرئەوەی خوێی زۆرە توانای بەخێوکردنی ماسی تیادانییە.^[٣]

وێستگەی ووزە

ئەم بەنداوە چوار تۆڕباینی ھەیە کە ھەریەکەیان توانای (١١ مێگاوات)ی ھەیە و ھەریەکە لە ئێران و ئازەربایجان دووانیان بەردەکەوێت، تێکڕای بەدەست ھێنانی ووزەی کارەبا (٤٤مێگاوت)ە.^[٤]

ئەمانەش ببینە

بەنداوەکانی کوردستان

سەرچاوەکان

^ The Science and Politics of Large Dam Project Aras river basin: dam facility and water management policy. An analysis on performance (PDF). Eawag. March 2007. لە 29 January 2011 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)^{[بەستەری مردوو]}^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]}
^ https://www.eawag.ch/research_e/apec/seminars/Case%20studies/2006/Aras%20dam.pdf^{[بەستەری مردوو]}
^ https://web.archive.org/web/20120509234305/http://www.law.fsu.edu/library/collection/LimitsinSeas/IBS025.pdf
^ https://books.google.iq/books?id=dbqRxXWl7GkC&pg=PA135&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false^{[بەستەری مردوو]}

ئەم «بەنداو» وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[arasd-1] The Science and Politics of Large Dam Project Aras river basin: dam facility and water management policy. An analysis on performance (PDF). Eawag. March 2007. لە 29 January 2011 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)^{[بەستەری مردوو]}^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]}

[2] ttps://www.eawag.ch/research_e/apec/seminars/Case%20studies/2006/Aras%20dam.pdf^{[بەستەری مردوو]}

[3] ttps://web.archive.org/web/20120509234305/http://www.law.fsu.edu/library/collection/LimitsinSeas/IBS025.pdf

[4] ttps://books.google.iq/books?id=dbqRxXWl7GkC&pg=PA135&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false^{[بەستەری مردوو]}

[١]

[٢]

[٣]

[٤]