مەلا غەفوور دەباغی
مەلا غەفوور دەبباغی ناسراو بە حافزی مەهابادی (لەدایکبووی ١٩٢٧ لە سەقز – مردووی ١٩٩٠ لە مەهاباد) شاعیر و وەرگێڕێکی کورد بوو.
مەلا غەفوور دەبباغی | |
|---|---|
| لەدایکبوون | ۱۳۰۶ هەتاوی ١٩٢٧ زایینی |
| مەرگ | ٢١ی گەلاوێژی ۱۳۶٩ ١٢ی ئابی ١٩٩٠ |
| شوێنی دۆزینەی تەرم | گڵکۆی شاعیرانی مەهاباد |
| نەتەوە | کورد |
| ناوەکانی تر | حافزی مەهابادی |
| پیشە | شاعیر، وەرگێڕ |
| ئایین | ئیسلام، سوننە |
ژیان
[دەستکاری]غه‌فوور ده‌بباغی کوڕی دەروێش عەبدوڵڵا ساڵی ١٣٠٦ی هه‌تاوی له شاری سەقز له دایک بووه. بابی چه‌رمچی (ده‌بباغ) بووه و بەهۆی پێشه‌که‌ی ماوه‌یه‌ک پاش له دایک بوونی غه‌فوور له سه‌قز ڕۆیشتووە و ده‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌که‌ی له شاری بانە گیرساوەتەوە. غه‌فوور له ته‌مه‌نی سێ ساڵه‌ییدا خورێلکه (هاوڵه)ی گرتووە و سۆمای چاوەکانی له ده‌ست داوە. حەوت ساڵانە بووە کە بابی ناردوویەتی لای (میرزا محه‌ممه‌د که‌ریمی مەخروونی) تا قورئان له‌به‌ر کات و ئه‌ویش تا چارده ساڵه‌یی نیوه‌ی له‌به‌ر کردووە. هه‌ر ئه‌و ساڵه‌یش (واته ساڵی ١٣٢٠ی هه‌تاوی) بەهۆی داگیرسانی ئاگری جەنگی جیھانیی دووەم له ئێراندا و لاواز که‌وتنی حکوومه‌تی ناوه‌ندی، (محه‌ممه‌د ڕه‌شید خان) له بانه دژ به ده‌وڵه‌ت ڕاوەستاوە و ده‌روێش عه‌بدوڵڵا و بنه‌ماڵه‌که‌ی کۆچیان کردووە بۆ مه‌هاباد. له مه‌هاباد غه‌فوور لەلای (مه‌لا محه‌ممه‌دی حاجی بایزی) کاری ناته‌واوی خۆی ته‌واو کردووە و تا ساڵی ١٣٢٨ هەموو قورئانی له‌به‌ر کردووە و لەکن (قازی محه‌ممه‌دی خزری نزریوه‌یی) بڕێک ده‌رسی فه‌قێیەتی خوێندووە. پاش کووده‌تای عه‌بدوولکه‌ریم قاسم له هاوینی ١٣٣٨ی هه‌تاوی له عێراق، ده‌ستی بە وتنی شیعر بۆ خه‌ڵکی نه‌دار و هه‌ژار کردووە. ساڵی ١٣٥٠ خه‌تی بره‌یل (نووسینی تایبەت بە نابینایان) فێر بووە و کومه‌ڵێ په‌ند و مه‌ته‌ڵۆکه و کورته چیرۆکی کۆ کردووەتەوە که ساواک لێی ئەستاندووە و قه‌ت به خۆی و که‌سی تریشی نەداوەتەوە، دواتر لە ساڵی ١٣٥٦دا حەولی داوە لەسەرڕاوە بیاننوسێتەوە. حافز مەهابادی چوار کەڕت ژیانی هاوسەرگیری پێک هێناوه و خاوەنی کچێک و چوار کوڕ بووه بە ناوەکانی: (کەژاڵ)، (برایم)، (سمایل)، (فایق) و (ڕێبوار). له ئا‌کامدا له ڕۆژی بیست و یه‌کی گه‌لاوێژی ١٣٦٩ی هەتاویدا کۆچی دوایی کردووە و تەرمەکەیشی لە گۆڕستانی بوداق سوڵتانی شاری مەهاباد بەشی ناوداران و شاعیران بە خاک ئەسپێردراوە.[١][٢]
بەرهەمەکان
[دەستکاری]- دیاری مەهاباد (کۆمەڵە شێعر)[٣]
- چوارێنەکانی فەڕوخی یەزدی (وەرگێڕان لە فارسییەوە بۆ کوردی)[٤]
- دیوانی حافزی مەهابادی
- پەندی پێشینیان
- ئاسۆی ڕوون[٥]
نموونەی شیعری
[دەستکاری]| ئەی تەختی هەنێت، تەختی سزا دانە پەری گیان | وەی چاڵی چەنەت قوژبنی زیندانە پەری گیان | |
| شمشێری برۆت پارە دەکا جەرگی ئەویندار | خنجێری موژەت قاتڵی لاوانە پەری گیان | |
| بسکت شەوەیە، ئاڵی دڵە ڕوومەتی ئاڵت | ئەم خاڵ و خەتەت قابزی سەد گیانە پەری گیان | |
| چاوت چەتەیە، پیاوکوژە، سێدارەیە بەژنت | ڕووت ڕێگرە، کەزیەت پەتی خنکانە پەری گیان | |
| بەرگێکە بڕاوە بە قەد و قامەتی شۆخت | ئەم جەور و جەفا و خەڵکی بە کوشت دانە پەری گیان | |
| لێوت وەکوو یاقووتە، بزەت قووتە، ددانت | مروارییە، یا خۆ دووڕە مەرجانە پەری گیان | |
| چاومەستی و تەڕدەستی و ئاشقکوژی و ناز | تەننازی و عەییاری لە تۆ جوانە پەری گیان | |
| چاوم نییە، زۆر موستەحەقی خێر و زەکاتم | ماچێ بدە بەم کوێرە بەسزمانە پەری گیان |
سەرچاوەکان
[دەستکاری]
- ^ «ساڵڕۆژی کۆچی شاعێری گەورەی مەهاباد " مەلا غەفوور دەباغی " بەناوبانگ بە " حافزی مەهابادی " بەرز ڕادەگرین». Peyama Kurd (بە ئینگلیزی). لە ١٠ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ sardashtalan (٤ی نیسانی ٢٠١٨). «ئاوڕێکی نوێ لەسەر ژیان و بەرهەمەکانی شاعیری کورد مەلا غەفوور دەباغی/وتووێژ لەگەڵ ئیبراهیم دەباغی». Roji Kurd ڕۆژی کورد. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی نیسانی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ دیاری مەهاباد، مەلا غەفوور دەباغی، چاپی یەکەم: خاکەلێوەی ١٣٦٣ (١٩٨٤)، چاپەمەنی سەیدیان. چاپی دووەم: پووشپەڕی ١٣٦٨ (١٩٨٩)، چاپەمەنی سەیدیان
- ^ کتێبی "نگاهی به تاریخ مهاباد" نووسینی سەید محەممەد سەمەدی ، ١٣٧٣ هەتاوی
- ^ «ڕێوڕەسمی بڵاوکردنەوەی چوار کتێبی کوردی لە بۆکان». www.asoyroj.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی نیسانی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.