کوردانی گورجستان

کوردە گورجستانییەکان
ناوچەکان بە ژمارەی دانیشتووانی بەرچاو
	باتومی، مسختی، جاواختی، ئاجارستان، روستاوی، و ئەبخازیا.
زمانەکان
	کوردی, ڕووسی
ئایین
	ئیسلامی شیعە; بێدین; ئێزیدی

لە سەدەی ٢٠دا، گەلێ هەڵهاتن لە ئیمپراتۆریەتیی عوسمانیەوە بۆ ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی لەدەست چەوساندنەوەی ئاینی. لە گورجستان، کوردەکان خۆشگوزەرانتربوون وەک لە کوردەکان لە تورکیا و کوردەکان لە ئێران و تووشی هیچ چەوساندنەوەیەک نەهاتن لە گورجستان، بەڵام گەڕاندنەوەی ناوی کوردیی خێزانییان هەوڵێکی زیاتریدەوێ بەپێی چالاکێکی مەدەنی کورد لە گورجستان. کوردەکان خوێندنگە، پەرتوکی خوێندن، و چاپەمەنی خۆیانیان هەیە لە گورجستان. وێژە لەنێویاندا نەما لە سەرەتای ١٩٩٠کاندا. بەپێی ڕاپۆرتی ١٩٩٨ی کۆمیساریای بەرزی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران، دەوروبەری %٨٠ی دانیشتوانی کوردی گورجستان ئێزیدین. کوردەکانی گورجستان لەڕووی ڕامیارییەوە بێلایەنن، لەگەڵ ئەوەشدا لە ١٩٩٩دا، خۆپێشاندانێکی گەورەیان ئەنجامدا لە تبلیس، کە تیایدا داوای ئازادکردی دامەزرێنەری پارتی کرێکارانی کوردستان، عەبدوڵڵا ئۆجەلانیان دەکرد. کوردەکانی گورجستان ئێستا ئەلفوبێی سیرلیک بەکاردێنن. زووتر لە ١٩٢٠کاندا، ئەلفوبێی لاتینییان بەکاردێنا.

مێژوو

یەکەمین کوردەکان هاتن بۆ گورجستان لە سەردەمی دەسەڵاتی پادشا جۆرجیی سێهەمی گورجستان لە سەدەی ١٢دا. هۆزگەلێکی کورد پەیدابوون لە گورجستان لە سەدەی ١٦دا لە شاری متسختا. لە سەدەی ١٨دا، کوردەکان گەیشتنە تبلیس، لە سەردەمی هێرکلیس خانی شانشینی کاخیتی لە سەروبەری ئازادبوونی کوردەکان لە تورکیا. کە ڕووسیا و ئێران ڕێکەوتننامەی تورکمانچاییان واژۆکرد لە ١٨٢٨دا، کوردەکان هەلی کارکردنیان لە گورجستان بەدەستهێنا. زۆربەی کوردەکانی وان و قەرس نەفیکران بۆ گورجستان لە ١٩١٨دا، دوای ئەوەی کە تورکیا سەرکوتیکردن لە ڕووی ڕامیاری و ئاینییەوە. هەروەها کوردەکانی گورجستان بوونە قوربانی پاکتاوەکانی ستالین لە ١٩٤٤دا. لە نێوان ١٩٧٩ و ١٩٨٩دا، دانیشتوانی کورد لە گورجستان زیادیکرد بە ڕێژەی %٣٠. کاتێ گورجستان سەربەخۆبوو، دانیشتوانی کورد لە گورجستان کەمیکرد.

ئایین

لە ساڵی ١٩٨٩ زۆربەی کوردەکان پابەند بوون بە ئایینی ئێزیدییەوە. ئێزیدییەکان لە گورجستان وەک نەتەوەیی کورد ناسراون.^[٧]

ژمارەی دانیشتوانی ئێزیدی لە گورجستان لە ساڵانی نەوەدەکانەوە بەرەو کەمبوونەوە دەچێت، ئەمەش زیاتر بەهۆی کۆچی ئابوورییەوە بۆ ڕووسیای دراوسێ و ئەورووپای ڕۆژاوا و ئەمریکای باکوور. بەپێی سەرژمێرییەک کە لە ساڵی ١٩٨٩ ئەنجامدراوە، زیاتر لە ٣٠ هەزار ئێزیدی لە گورجستان هەبووە؛ بەڵام بەپێی سەرژمێری ساڵی ٢٠٠٢ تەنها نزیکەی ١٨ هەزار ئێزیدی لە گورجستان ماونەتەوە. ئەمڕۆ ژمارەیان نزیکەی ١٢ هەزار کەسە (بەپێی نەتەوە، نزیکەی ٨٥٠٠ بەپێی ئایین) بەپێی دوایین سەرژمێری نیشتمانی، لەنێویاندا پەنابەرانی ئەم دواییەی شەنگال لە عێراق، کە دوای کۆمەڵکوژیی ئێزدییەکان لەلایەن داعش بەرەو گورجستان هەڵھاتن.^[٨]^[٩]^[١٠]

لەیەکچوون لە نێوان کورد و گورجییەکاندا

سەرچاوەکان

^ ^ئ ^ا «The Human Rights situation of the Yezidi minority in the Transcaucasus» (PDF). United Nations High Commissioner for Refugees. United Nations High Commissioner for Refugees. p. 18.
^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری report نەدراوە
^ «Ethno-demographic history of Abkhazia, 1886 - 1989» (PDF). Abkhaz World. لە 25 August 2013 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)
^ ^ئ ^ا ^ب ^پ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری prayer نەدراوە
^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری book1 نەدراوە
^ «Ethnic Groups of Georgia: Census 2002 (Total/Percentage)» (PDF). EcmiCausasus. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 August 2013 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |dead-url= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
^ «მრავალეთნიკური საქართველო (მოკლე ცნობარი) - საქართველოს ქურთები» (بە گۆرجستانی). The National Parliamentary Library of Georgia. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 13 June 2019 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «Yazidi temple, third in the world, opened in Tbilisi». DFWatch. 2015-06-19. لە 2015-06-19 ھێنراوە.
^ «Yazidis in Tbilisi call on the world to stop ISIS». Democracy & Freedom Watch. 13 August 2014. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ «"The Yezidis of Georgia – On the Verge of Extinction?" von Jenny Thomsen». لە ڕەسەنەکە لە ٤ی شوباتی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2019-08-30 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)

[unhcr-1] ئ ^ا «The Human Rights situation of the Yezidi minority in the Transcaucasus» (PDF). United Nations High Commissioner for Refugees. United Nations High Commissioner for Refugees. p. 18.

[report-2] ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری report نەدراوە

[3] «Ethno-demographic history of Abkhazia, 1886 - 1989» (PDF). Abkhaz World. لە 25 August 2013 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)

[prayer-4] ئ ^ا ^ب ^پ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری prayer نەدراوە

[book1-5] ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری book1 نەدراوە

[6] «Ethnic Groups of Georgia: Census 2002 (Total/Percentage)» (PDF). EcmiCausasus. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 August 2013 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |dead-url= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)

[7] «მრავალეთნიკური საქართველო (მოკლე ცნობარი) - საქართველოს ქურთები» (بە گۆرجستانی). The National Parliamentary Library of Georgia. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 13 June 2019 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[temple-8] «Yazidi temple, third in the world, opened in Tbilisi». DFWatch. 2015-06-19. لە 2015-06-19 ھێنراوە.

[9] «Yazidis in Tbilisi call on the world to stop ISIS». Democracy & Freedom Watch. 13 August 2014. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[EA.de-10] «"The Yezidis of Georgia – On the Verge of Extinction?" von Jenny Thomsen». لە ڕەسەنەکە لە ٤ی شوباتی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2019-08-30 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

ب و د دانیشتوانی کورد
شوێنە کۆنەکانی کورد	عێراق ئێران سووریا تورکیا
ڕۆژھەڵاتی ناوین	ئیسرائیل جوولەکەکان ئوردن لوبنان فەلەستین
یەکێتیی سۆڤیەتی پێشوو	ئەرمەنستان ئازەربایجان گورجستان کازاخستان ڕووسیا تورکمانستان ئوکراینا
ئەورووپا	فینلەندا فەڕەنسا ئەڵمانیا یۆنان ھۆلەند سوێد بەریتانیا
ئەمریکای باکوور	کەنەدا ئەمریکا
ئاسیا	ژاپۆن پاکستان
ئۆقیانووسیا	ئوسترالیا نیوزیلاند