پێرستی زانا موسڵمانەکان کە بە باوک یان دامەزرێنەری بوارێک پێناسە دەکرێن

ئەمەی خوارەوە لیستێکە لە زانایانی موسڵمانی شارستانییەتی ئیسلامی سەدەی ناوەڕاست کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دانپێدانراون کەلەلایەن ھەندێک لە زانایانی سەردەمەوە وەک باوک یان دامەزرێنەری بوارێک وەسف کراون:

زاھراوی: «باوکی نەشتەرگەری مۆدێرن».^[١]
ئیبن نەفیس: «باوکی فیزیۆلۆژیا و ئەناتۆمی سووڕی خوێن».^[٢]^[٣]^[٤]
عەبباس کوڕی فیرناس: «باوکی فڕۆکەوانی سەدەی ناوەڕاست».
ئیبن ئەلھەیسەم: «باوکی بیناییی مۆدێرن».^[٥]^[٦]
جابیر کوڕی حەییان: «باوکی کیمیا».
ئیبن خەلدوون: «باوکی کۆمەڵناسی و مێژوونووس و ئابووری مۆدێرن». زیاتر بە کتێبی موقادیمە ناسراوە.
ئیبن سینا: «بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک باوکی پزیشکی سەرەتایی مۆدێرن و ھەروەھا باوکی دەرمانناسی کلینیکی سەیر دەکرێت، بەناوبانگترین بەرھەمی ئەو کانونەی پزیشکییە».^[٧]^[٨]
ئیبن مەجووسی: «دامەزرێنەری فیزیۆلۆژیای ئەناتۆمی»، جگە لەوەش، ئەو بەشەی کە تایبەتە بە پێست لە کتێبی (کتێبی شاھانە)یدا کە بە «باوکی پێستناسی عەرەبی» سەیری دەکات.
بیروونی: «دامەزرێنەری ئیندۆلۆجی»، «باوکی بەرواردکاری ئایینی» و جیۆدیزیا و «یەکەم مرۆڤناس» ناونیشانەکانی بۆ وەسفکردنیسەرنجڕاکێشی سەرەتای سەدەی ١١ی ھیندستان. جۆرج مۆرگێنستیرن بە «دامەزرێنەری توێژینەوە بەراوردکارییەکان لە کولتوری مرۆڤدا» سەیری دەکرد. ھەروەھا بیروونی بە «باوکی دەرمانسازی ئیسلامی» ناسراوە.
محەممەد کوڕی مووسا خوارزمی: بەناوبانگترینیان بە «باوکی جەبر» خوارزمی کاریگەرییەکی ھێندە گەورەی لەسەر بواری ماتماتیکەوە بووە کە وشەی ھاوناوی 'ئەلگۆریتم' و ھەروەھا 'جەبر' بۆ ئەو دەگەڕێتەوە.^[٩]
ئیبن حەزم: باوکی بەراوردکاری ئایینی و "لە ڕۆژئاوا وەک دامەزرێنەری زانستی بەراوردکاری ئایینی (ئایینناسی) ڕێزی لێدەگیرێت". ئەلفڕێد گویلۆم بە ئاوازدانەری "یەکەم لێکۆڵینەوەی ڕەخنەیی باڵای سیستماتیکی لە پەیمانی کۆن و پەیمانی نوێ" ناوی دەبات. بەڵام ویلیام مۆنتگۆمێری وات موناقەشەی لەسەر ئەو ئیدیعایە دەکات و دەڵێت کە پێش بەرھەمەکەی ئیبن حەزم بەرھەمەکانی پێشووتر بە زمانی عەرەبیھاتوون و "ئامانجەکە مشتومڕاوی بووە و وەسفکەر نەبووە".
فارابی: وەک «دامەزرێنەری نیوئەفلاتۆنیزمی ئیسلامی» و لەلایەن ھەندێک کەسەوە وەک «باوکی لۆژیکی فەرمی لە جیھانی ئیسلامیدا» سەیر دەکرێت.^[١٠]
محەممەد ئیدریسی: "باوکی نەخشەی جیھان".
ئیبن ڕوشد: لە ڕۆژاوا بە شرۆڤەکار ناسراوە، "باوکی بیری ئازاد و بێباوەڕ" و لەلایەن ھەندێکەوە بە "باوکی عەقڵانییەت" و "باوکی دامەزرێنەری بیری عەلمانی لە ئەوروپای ڕۆژئاوا" وەسف کراوە. ئێرنست ڕینان ئاڤێرۆی بە عەقڵانیی ڕەھا ناوبرد، و بە باوکی بیرکردنەوەی ئازاد و ناکۆکی سەیری دەکرد.^[١١]^[١٢]
ئەبووبەکر ڕازی: ڕیساڵی ئەو لەسەر نەخۆشییەکانی منداڵان وای کردووە زۆر کەس بە «باوکی پزیشکی منداڵانی» بزانن. ھەروەھا وەک «دامەزرێنەری ڕاستەقینەی پزیشکی کلینیکی لە ئیسلامدا» ستایشی کراوە.
محەممەد کوڕی حەسەن شەیبەنی: «باوکی یاسای نێودەوڵەتی موسڵمانان».
ئەلجەزەری: «باوکی ئۆتۆماتیک و ڕۆبۆتیک».
شەھابەدین سوھرەوەردی: «دامەزرێنەری قوتابخانەی ڕۆشنگەری فەلسەفەی ئیسلامی».
نەسیرەددینی تووسی: «باوکی سێگۆشەزانی» وەک دیسیپلینێکی بیرکاری لە مافی خۆیدا.^[١٣]^[١٤]^[١٥]
سەید حوسێن نەسر: 'باوکی دامەزرێنەری' ئیکۆتۆلۆژیای ئیسلامی.^[١٦]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

^ Wijesinha, S. S. "El Zahrawi (936-1013 AD), the father of operative surgery". Annals of The Royal College of Surgeons of England. 65 (6): 423. ISSN 0035-8843.
^ Greydanus, Donald E.; Patel, Dilip R.; Omar, Hatim A.; Feucht, Cynthia; Merrick, Joav (2012-04-02). Pharmacotherapeutics in Medical Disorders (بە ئینگلیزی). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-027636-7.
^ Moore, Lisa Jean; Casper, Monica J. (2014-11-06). The Body: Social and Cultural Dissections (بە ئینگلیزی). Routledge. ISBN 978-1-136-77172-9.
^ deVries, Catherine R.; Price, Raymond R. (2012). Global Surgery and Public Health: A New Paradigm (بە ئینگلیزی). Jones & Bartlett Publishers. ISBN 978-0-7637-8048-7.
^ https://plus.google.com/+UNESCO (2015-09-08). "International Year of Light: Ibn al Haytham, pioneer of modern optics celebrated at UNESCO". UNESCO (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08. {{cite web}}: |last= has generic name (help); External link in |last= (help)
^ "The 'first true scientist'" (بە ئینگلیزی). 2009-01-04. Retrieved 2022-10-08.
^ Khan, Murad Ahmad; Raza, Fauzia; Khan, Iqbal Akhtar (2015). "IBN SINA AND THE ROOTS OF THE SEVEN DOCTRINES OF PRESERVATION OF HEALTH". Acta medico-historica adriatica: AMHA. 13 Suppl 2: 87–102. ISSN 1334-4366.
^ https://www.researchgate.net/publication/233825605_Avicenna%27s_Canon_of_Medicine_A_Look_at_Health_Public_Health_and_Environmental_Sanitation
^ "Home". Lowell Milken Center (بە ئینگلیزی). 2018-02-01. Retrieved 2022-10-08.
^ Fakhry, Majid. A History of Islamic Philosophy: third edition. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13220-6.
^ "Home | John Carter Brown Library". jcblibrary.org. Retrieved 2022-10-08.
^ https://prism.ucalgary.ca/bitstream/handle/1880/47472/2008_HMD_Ahmed.pdf;jsessionid=AD734126AF471B2D339A912C813CD239?sequence=1
^ "Nasir al-Din al-Tusi - Biography". Maths History (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08.
^ Berggren, J. L. (2013), Lindberg, David C.; Shank, Michael H. (eds.), "Islamic Mathematics", The Cambridge History of Science: Volume 2: Medieval Science, The Cambridge History of Science, Cambridge: Cambridge University Press, vol. 2, pp. 62–83, ISBN 978-0-521-59448-6, retrieved 2022-10-08
^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08.
^ "Islamic environmentalism: The call to eco-jihad - Qantara.de". Qantara.de - Dialogue with the Islamic World (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08.

ئەمانەش ببینە[دەستکاری]

[1] Wijesinha, S. S. "El Zahrawi (936-1013 AD), the father of operative surgery". Annals of The Royal College of Surgeons of England. 65 (6): 423. ISSN 0035-8843.

[2] Greydanus, Donald E.; Patel, Dilip R.; Omar, Hatim A.; Feucht, Cynthia; Merrick, Joav (2012-04-02). Pharmacotherapeutics in Medical Disorders (بە ئینگلیزی). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-027636-7.

[3] Moore, Lisa Jean; Casper, Monica J. (2014-11-06). The Body: Social and Cultural Dissections (بە ئینگلیزی). Routledge. ISBN 978-1-136-77172-9.

[4] Vries, Catherine R.; Price, Raymond R. (2012). Global Surgery and Public Health: A New Paradigm (بە ئینگلیزی). Jones & Bartlett Publishers. ISBN 978-0-7637-8048-7.

[5] ttps://plus.google.com/+UNESCO (2015-09-08). "International Year of Light: Ibn al Haytham, pioneer of modern optics celebrated at UNESCO". UNESCO (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08. {{cite web}}: |last= has generic name (help); External link in |last= (help)

[6] "The 'first true scientist'" (بە ئینگلیزی). 2009-01-04. Retrieved 2022-10-08.

[7] Khan, Murad Ahmad; Raza, Fauzia; Khan, Iqbal Akhtar (2015). "IBN SINA AND THE ROOTS OF THE SEVEN DOCTRINES OF PRESERVATION OF HEALTH". Acta medico-historica adriatica: AMHA. 13 Suppl 2: 87–102. ISSN 1334-4366.

[8] ttps://www.researchgate.net/publication/233825605_Avicenna%27s_Canon_of_Medicine_A_Look_at_Health_Public_Health_and_Environmental_Sanitation

[9] "Home". Lowell Milken Center (بە ئینگلیزی). 2018-02-01. Retrieved 2022-10-08.

[10] Fakhry, Majid. A History of Islamic Philosophy: third edition. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13220-6.

[11] "Home | John Carter Brown Library". jcblibrary.org. Retrieved 2022-10-08.

[12] ttps://prism.ucalgary.ca/bitstream/handle/1880/47472/2008_HMD_Ahmed.pdf;jsessionid=AD734126AF471B2D339A912C813CD239?sequence=1

[13] "Nasir al-Din al-Tusi - Biography". Maths History (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08.

[14] Berggren, J. L. (2013), Lindberg, David C.; Shank, Michael H. (eds.), "Islamic Mathematics", The Cambridge History of Science: Volume 2: Medieval Science, The Cambridge History of Science, Cambridge: Cambridge University Press, vol. 2, pp. 62–83, ISBN 978-0-521-59448-6, retrieved 2022-10-08

[15] Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08.

[16] "Islamic environmentalism: The call to eco-jihad - Qantara.de". Qantara.de - Dialogue with the Islamic World (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-08.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]