شارستانی ھلێران

شارستانی ھلێران
شارستانی ھلێران
شارستان
	بە فارسی: شهرستان ھلیلان; بە ئینگلیزی: Holeylan County
	وێنەی سەرەوە:; شارستانەکانی پارێزگای ئیلام; وێنەی خوارەوە:; شارستانی ھلێران لە ڕۆژھەڵاتی پارێزگای ئیلام.
	شارستانی ھلێران
	شارستانی ھلێران جێگەی لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان دا شارستانی ھلێران جێگە لە ئێراندا
	پۆتانەکان: 33°44′00″N 47°09′00″E / 33.73333°N 47.15°Eپۆتانەکان: 33°44′00″N 47°09′00″E / 33.73333°N 47.15°E
وڵات	ئێران
ھەرێم	ڕۆژھەڵاتی کوردستان
پارێزگا	پارێزگای ئیلام
ناوەند	تۆحید
ژمارەی ناوچەکان	٢
ژمارەی گوندەوارەکان	٤
بوون بە شارستان	٢٠١٩
دەسەڵات
• ڕاژۆر	کۆرش عەیوزی
بەرزایی	٩٤٠ مەتر (٣٬٠٨٠ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٦)
• سەرجەم	١٥٬٢٧٦
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (لەکی
• ئایین	ئیسلام(شیعە)
• ب پ م(٢٠١٧)	٠٬٨١٥; بەرز · ٨مین
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
پۆستاڵکۆد	٦٩٣١١–٦٩٩٩١
پلانی ژمارەدان بە تەلەفۆن	٩٨٨٤+
تەلەفۆن	٠٤٤١
وێبگە	http://www.portal-il.ir/fa-ir/

^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]}

شارستانی ھلێران،(بە فارسی: شھرستان ھلیلان) لە پارێزگای ئیلامی ڕۆژھەڵاتی کوردستان ھەڵکەوتووە. ناوەندی ئەم شارستانە شارۆچکەی تۆحیدە. بەپێی ئاماری سەرژمێری ساڵی ٢٠١٦، ژمارەی دانیشتووانی ئەم شارستانە ١٥٬٢٧٦.^[٣]

زۆرینەی خەڵکی شارستانی ھولێران کوردە لەکەکانن و بە زمانی کوردیی لەکی دەئاخێڤێنن و زۆربەیان سەربە ئایینی ئیسلامی شیعەن و ھەندێکیشیان یارسانن.

گەشتیاری

لە نێو جوانییەکانی ئەم دەڤەرەدا دەتوانین ئاماژە بە ڕووباری سیمرێ، گەرووی تیر، قەڵای سام، پردی دۆختار و سۆن، گۆڕستانی مێژوویی بان لەکان، سێ گۆڕستانی گوندی مەھدیە و گۆڕی ئیمام زادە محەممەدی نزیک ناوچەی ھلێران بکەین. ^[٤]

تایبەت مەندی

ئەم شارستانە یەکێکە لە ناوچە بێبەشەکانی پارێزگاکە، لە ساڵانی ڕابردوودا ڕێوشوێنی تێدا گیراوەتەبەر، بەڵام ھەوڵی زیاتری پێویستە، ناوچەکانی زەردەڵانی بێبەش کردووە، کە پێشتر تێپەڕاندنی قورس بوو، بەڵام ئێستا باشتر بووە و ھاتووچۆی زۆرە ئاسان. لە ڕابردوودا ئەم شارستانە یەکێک بوو لە بەشە سەرەکییەکانی پارێزگای کرماشان (ژەنەڕاڵ ڕاولینسۆن ١٨٣٦)، کە ڕاکێشرا بۆ ناو خاکی پارێزگای کرماشان، بەڵام دواتر لە پارێزگای کرماشان جیاکرایەوە و لکێندرا بە پارێزگای ئیلامەوە، بەجۆرێک کە ئێستا نیوەی دیکەی ئەو شارستانەیە لە کرماشان. ھەروەھا زۆربەی کاروباری ئیداری و سەفەر و کەسوکاری دانیشتوانی ئەم شارستانە لە شاری کرماشانن.^[٥]

مێژوو

ناوچەی ھلێران لە ساڵی ٢٠١٩دا جیابووەوە لە شارستانی چەرداوڕ، بۆ شارستان بەرزکرایەوە و بوو بە یازدەھەمین شارستانی پارێزگای ئیلام.^[٦]

دابەشی کارگێڕی

شارستانی ھلێران ٢ شارستان و ٤ گوندەوار و ١ شارۆچکە لەخۆدەگرێت بەم شێوەیەی خوارەوە:

ناوچە	ناوچەی ناوەند	دانیشتوان لە ٢٠١٦	ناوی گوندەوار	ناوەندی گوندەوار	دانیشتوان لە ٢٠١٦	شارۆچکە	دانیشتوان لە ٢٠١٦
ناوەند	تۆحید	٩٬٠٥٩ کەس	گۆران	شێراوەن	٤٬٤٤٤ کەس	تۆحید	٢٬١٢٨ کەس
ناوەند	تۆحید	٩٬٠٥٩ کەس	داجیوەن	سەگڵەوەن	٢٬٤٨٧ کەس	تۆحید	٢٬١٢٨ کەس
جەزمان	کووانی مایی	٦٬٢١٧ کەس	داربێد	سەرچەم	٣٬٧٠٣ کەس	****************
جەزمان	کووانی مایی	٦٬٢١٧ کەس	زەردەڵان	پیازاوا	٢٬٥١٤ کەس	****************

دانیشتوان

بەپێی سەرژمێری ناوەندی ئاماری ئێران، ژمارەی دانیشتوانی شارستانی ھلێران لە ساڵی ٢٠١٦دا یەکسان بە ١٥ ھەزار و ٢٧٦ کەس بووە.^[٧]

جوگرافیا

شارستانی ھلێران لە بەشی باکووری ڕۆژھەڵاتی پارێزگای ئیلام ھەڵکەوتووە. ئەم شارستانە لە باشوورەوە تەنیشت شارستانی کوودەشت سەر بە پارێزگای لوڕستان و لە ڕۆژئاوای پارێزگای کرماشان لە باکوورەوە شارستانی ئارووناوایە. ئەم شارستانە وەھا ھەڵکەوتووە کە درێژ و تەسکە و ئەمەش وایکردووە گوندەکانی ڕۆژھەڵاتی زۆر لە ناوەندی پارێزگای ئیلام دوور بن و زۆربەی ھاتوچۆیان لەگەڵ شاری کرماشانە کە کەمتر لێی دوورە.^[٨]

ئاوھەوا

زۆربەی شارستانی ھلێران کەش و ھەوایەکی گەرم و وشکی ھەیە، کە بوونی ڕووباری سیمرێ تا ڕادەیەک وشکییەکەی مامناوەند دەکات. زستانی سووک و ھاوینی گەرمی ھەیە بە شێوەیەک کە بتوانرێت دانەوێڵە و بەرھەمی ھاوینە دووبارە دروێنە بکرێتەوە.^[٩]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ https://web.archive.org/web/20190327172500/https://azgharbi.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=5667c51a-59d4-482f-a804-bfe650b98de0
^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
^ https://web.archive.org/web/20190327172500/https://azgharbi.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=5667c51a-59d4-482f-a804-bfe650b98de0
^ طرح بررسی و سنجش شاخصھای فرھنگ عمومی کشور (شاخصھای غیرثبتی){گزارش}:استان ایلام/بە سفارش شورای فرھنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوھشگران خبرە پارس -شابک:۳–۴۰
^ اطلس گیتاشناسی استانھای ایران، تھران: ۱۳۸۳ خ.
^ https://www.irna.ir/news/83613003/استاندار-ایلام-بخش-ھلیلان-بھ-شھرستان-ارتقا-یافت
^ https://web.archive.org/web/20090805171526/http://www.amar.org.ir/portal/faces/public/census85/census85.natayej/census85.abadipage
^ https://rc.majlis.ir/fa/law/show/1408834 ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ https://www.iribnews.ir/fa/news/2608331/بخش-ھلیلان-بھ-شھرستان-ارتقاء-یافت^{[بەستەری مردوو]}

[1] ttps://web.archive.org/web/20190327172500/https://azgharbi.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=5667c51a-59d4-482f-a804-bfe650b98de0

[GlobalDataLab-2] «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.

[3] ttps://web.archive.org/web/20190327172500/https://azgharbi.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=5667c51a-59d4-482f-a804-bfe650b98de0

[4] طرح بررسی و سنجش شاخصھای فرھنگ عمومی کشور (شاخصھای غیرثبتی){گزارش}:استان ایلام/بە سفارش شورای فرھنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوھشگران خبرە پارس -شابک:۳–۴۰

[5] اطلس گیتاشناسی استانھای ایران، تھران: ۱۳۸۳ خ.

[6] ttps://www.irna.ir/news/83613003/استاندار-ایلام-بخش-ھلیلان-بھ-شھرستان-ارتقا-یافت

[7] ttps://web.archive.org/web/20090805171526/http://www.amar.org.ir/portal/faces/public/census85/census85.natayej/census85.abadipage

[8] ttps://rc.majlis.ir/fa/law/show/1408834 ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[9] ttps://www.iribnews.ir/fa/news/2608331/بخش-ھلیلان-بھ-شھرستان-ارتقاء-یافت^{[بەستەری مردوو]}

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

ب و د پارێزگای ئیلام
شارستانەکان و شارەکان	شارستانی ئاودانان (ئاودانان · مورموری · سەراوباغ) شارستانی ئیلام (ئیلام · جافراباد) شارستانی ئەیوان (ئەیوان · زەڕنە) شارستانی بەدرە (بەدرە) شارستانی چەرداوڕ (سەراوڵە · ئاسماوە) شارستانی چەوار (چەوار) شارستانی دەڕەشار (دەڕەشار · ماژین) شارستانی دێلوڕان (دێلوڕان · مووسیان · مەیمە · پەھلە) شارستانی سیروان (لوومار) شارستانی مەڵگشای (ئەرکەواز · دڵگوشا) شارستانی مێھران (مێھران · ساڵحاباد) شارستانی ھلێران (تۆحید)
وتاری پەیوەندیدار	ناوەند: ئیلام زمان: کوردی (باشووری، لەکی)، لوڕی و عەرەبی ئایین: ئیسلامی شیعە مێژوو: