شارستانی بەدرە
ئەم وتارە سەبارەت بە شارستانی بەدرە نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە بەدرە (ڕوونکردنەوە).شارستان | |
 | |
| وڵات |  کوردستان |
| پارێزگا | ئیلام |
| شارستان | بەدرە |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠٠٦) | |
| • سەرجەم | ۱۶٬۴۷۸ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (باشووری) |
| • ئایین | ئیسلام (شیعە) |
| کۆدی تەلەفۆن | ۰۸۴ |
شارستانی بەدرە یا بەیرە یەکێک لە شارستانەکانی(قەزا) پارێزگای ئیلامی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە و ناوەندەکەی شاری بەدرەیە. بەدرە ٣٨ کیلۆمەتر لە شاری دەڕەشار دوورە.
مێژوو[دەستکاری]
بەدرە ساڵی ١٣٤٧ی هەتاوی(١٩٦٨ی زایینی) لە ناوچەیەکی گوندیی بۆ بەشی بەدرە و ناوچەی شاری بەدرە گۆڕدرا[١] و تا ساڵی ١٣٩٢ی هەتاوی(٢٠١٣ز) بەپێی دابەشکردنەکانی وڵاتی ئێران بەشێک لە شارستانی دەڕەشار بوو بەڵام لە ٢٠١٣ بەولاوە وەک شارستانێکی سەربەخۆ لە شارستانی دەڕەشار جیا کرایەوە.
جوگرافیا[دەستکاری]
ناوچەی جوگرافیی بەدرە بە درێژیی و پانایی نزیک ٧٠ لە ٩ کیلۆمەتر و ڕووبەری ٦٢٥ کیلۆمەتری دووجێ، سروشتێکی کوێستانی و دارستانی هەیە و نزیکەی ٨٠ لە سەدی ناوچەکە بە لێڕە چڕەکانی بەڕوو داپۆشراوە.[٢] بڵیندترین خاڵی بەرزایی ئەم شارستانە لوتکەی وەرزەڕین بە بەرزایی ٣٢٠٠ مەتر لە ئاستی دەریایە. مەودای نێوان بەدرە تا ناوەندی پارێزگە واتە ئیلام ٧٠ کیلۆمەترە.
دابەشکاری[دەستکاری]
- بەشەکانی شارستانی بەدرە:
- بەشی ناوەندی
- بەشی هندەمینی
- به شی عه لیشروان
ناوەندی شار: بەدرە
- کۆمەڵە گوندەکانی بەشی ناوەندی:
- کۆمەڵە گوندی دووسان
زمان[دەستکاری]
زمانی دانیشتووانی شارستانی بەدرە کوردییە و بە دیالێکتی کوردیی باشووری و زاری فەیلی(ئیلامی) قسە دەکەن.[٣]
ژمارەی دانیشتووان[دەستکاری]
بەپێی سەرژمێری ناوەندی ئاماری ئێران، ژمارەی دانیشتووانی شارستانی بەدرە لە ساڵی ٢٠٠٦، ١٦٥١٧ کەس بووە[٤]
دیمەنی گەشتیاری[دەستکاری]
دیمەنی مێژوویی[دەستکاری]
تەپەکانی لارت[دەستکاری]
تەپەکانی لارت هی سەردەمی ساسانی - سەردەمانی پاش ئیسلامن و لە شارستانی بەدرە، بەشی ناوەندی شارستانی بەدرە، گوندی ئاوهەری خواری هەڵکەوتوون و وەک ئاسەواری نەتەوەیی ئێران تۆمار کراوە.[٥]
ئاسەواری دۆڵی دەربەند[دەستکاری]
ئاسەواری دۆڵی دەربەند هی سەردەمانی ساسانی- سەدەکانی سەرەتایی پاش ئیسلامین و لە شارستانی بەدرە بەشی هندەمینی، گوندی گەچ کۆبان و ٣ کیلۆمەتری گەرووی دەربەند هەڵکەوتوون و وەک ئاسەواری نەتەوەیی ئێران تۆمار کراون.[٦]
دیمەنی سروشتی[دەستکاری]
لە ناوچە سەرنجڕاکێشەکانی ئەم هەرێمە گوندی کەم، دۆڵی ڕازیانە و تاڤگەی دەربەند و کوێستانی کەڤەرە کە لە زستانەوە تا کۆتایی وەرزی بەهار بەفری پێوەیە.[٧]
دەریاچەی بەنداوی سەیمەڕەش لە دیمەنە سەرنجڕاکێشەکانی شارستانی بەدرەیە.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ غەفور، عەبدوڵڵا, فەرهەنگی جوگرافیایی کوردستان, (دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم, ٢٠٠٢), ل٢٣.
- ^ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- ^ کریمی دوستان، غلامحسین, کردی ایلامی: بررسی گویش بدره , (انتشارات دانشگاه کردستان, ١٣٨٠), شابک : 964-7425-01-5.
- ^ «سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی‌ها بر حسب سواد» (فارسی).
- ^ «سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری» ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە..
- ^ «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر»[بەستەری مردوو][بەستەری مردووی ھەمیشەیی].
- ^ «با پیگیری‌های مصرانه دکتر احمدی، بخش بدره به شهرستان ارتقاء یافت/هندمینی به بخش مستقل» ٦ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە..
| شارستانەکان و شارەکان |
|  |
|---|---|---|
| وتاری پەیوەندیدار | ||
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شارستانی بەدرە تێدایە. |