ئۆلەند

دوورگەکانی ئۆلەند (بە سوێدی: Åland) ناوچەیەکی خودموختاری سویدی زمانە سەر بە وڵاتی فینلاند. لە باشورەوە دەریای بەلتیک لە باکورەوە کەنداوی بۆسنییا و ڕۆژھەڵاتی وڵاتی فینلەندا و لە ڕۆژاوایەوە وڵاتی سوید دەورەی دەدات.

ئۆلەند لە دوورگەیەکدا هەڵکەوتووە، کە پێی دەوترێت دوورگەکانی ئالاند، لە دەروازەی کەنداوی بۆتنیا لە دەریای باڵتیک. لە فاستا ئالاند پێکدێت کە ٩٠%ی دانیشتووانەکەی لەسەری نیشتەجێن، و نزیکەی ٦٥٠٠ سکێری و دوورگە لە ڕۆژهەڵاتی،^[١] کە نزیکەی ٦٠-٨٠یان نیشتەجێن. فاستا ئالاند لە کەناراوەکانی ڕۆسلاگن لە سوید بە درێژایی ٣٨ کم (٢٠+١⁄٢ میل دەریایی) ئاوی کراوە لە ڕۆژئاوا جیاکراوەتەوە. لە ڕۆژهەڵاتەوە دوورگەکانی ئالاند هاوتەریبە لەگەڵ دوورگەکانی فینلاند.

مێژوو

خەڵکی کلتوری سیرامیکی شانەی نزیکەی ٧٠٠٠ ساڵ لەمەوبەر دەستیان بە نیشتەجێکردنی دوورگەکانی ئالاند کرد، دوای ئەوەی زەوییەکە لە دەریاوە دەستی بە بەرزبوونەوە کرد لە دوای دوایین سەردەمی سەهۆڵبەندان. ئالاند بوو بە خاڵی کۆبوونەوە بۆ دوو کولتوری سەردەمی بەردینی نوێ: کولتوری شانەی سیرامیک و دواتر کولتوری پیت-کۆمب وێر، کە لە ڕۆژئاواوە بڵاوبووەوە.

لە سەردەمی بەرد و سەردەمی برۆنزیدا مرۆڤەکان بە ڕاوکردنی مۆر و باڵندە و ماسیگرتن و کۆکردنەوەی ڕووەک دەژیان. هەروەها کشتوکاڵکردن زوو دەستی پێکرد. هەروەها دۆزینەوە شوێنەوارییەکان هەبوون کە بانگەشەی ئەوە دەکەن[کێ؟] بەڵگەی مرۆڤخۆری مرۆڤ لە سەردەمی بەرد لە ئۆلاند نیشان دەدەن.^[٢] لە سەردەمی ئاسنەوە شەش قەڵای گردەکان لەسەر ئالاند ماونەتەوە. زیاتر لە ٣٨٠ شوێنی ناشتن لە سەردەمی ڤایکینگەکانەوە بەڵگەدار کراوە.

دروستکردنی قەڵای کاستێلهۆڵم لە ساڵانی ١٣٨٠ دەستی پێکرد. لە ساڵی ١٥٠٥ ئەفسەری دەریایی دانیمارکی سۆرن نۆربی لە کاتی هەڵمەتێکدا دەستی بەسەردا گرت. دادگاییکردنی جادووگەرەکانی کاستێلهۆڵم لە ساڵانی ١٦٦٥ و ١٦٦٨ لەوێ بەڕێوەچوو.^[٣]

ئاڵای ئالاند لە سەرەتادا بۆ دوورگەی ئۆلاند لە سوید لە ساڵی ١٥٦٠ بوو بەڵام بە هەڵە بۆ ئالاند دانرا. ئاسکێکی سووری زێڕین (ڕەسەنی ئالاند نییە) لەسەر کێڵگەیەکی شین نیشان دەدات.^[٤] بە شێوەیەکی نەریتی، لە سەرەوەی تاجە گوڵینەیەکی کۆمیتالی لە شێوازی هێرالدیکی سویدی کۆنترەوە هاتووە.

سەرچاوەکان

↑ Scheffel، Richard L.؛ Wernet، Susan J.، eds. (١٩٨٠). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. لاپەڕە ٣. ژپنک ٠-٨٩٥٧٧-٠٨٧-٣.
↑ «Ihmissyöntiä Ahvenanmaalla» (بە فینلەندی). Elävä Kivikausi. لە ٢٦ی تەممووزی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
↑ «The Kastelholm castle - ÅLAND.travel» (بە ئینگلیزی). ÅLAND.travel. لە ١٧ی تەممووزی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
↑ Nevéus، Clara؛ Wærn، Jacques de (١٩٩٢). Ny Svensk Vapenbok (بە سویدی). Stockholm: Streiffert & Co Bokförlag HB. لاپەڕە ٣٢. ژپنک ٩١-٧٨٨٦-٠٩٢-X.

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[readersnatural-1] Scheffel، Richard L.؛ Wernet، Susan J.، eds. (١٩٨٠). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. لاپەڕە ٣. ژپنک ٠-٨٩٥٧٧-٠٨٧-٣.

[2] «Ihmissyöntiä Ahvenanmaalla» (بە فینلەندی). Elävä Kivikausi. لە ٢٦ی تەممووزی ٢٠٢٥ ھێنراوە.

[3] «The Kastelholm castle - ÅLAND.travel» (بە ئینگلیزی). ÅLAND.travel. لە ١٧ی تەممووزی ٢٠٢٥ ھێنراوە.

[auto1-4] Nevéus، Clara؛ Wærn، Jacques de (١٩٩٢). Ny Svensk Vapenbok (بە سویدی). Stockholm: Streiffert & Co Bokförlag HB. لاپەڕە ٣٢. ژپنک ٩١-٧٨٨٦-٠٩٢-X.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]