بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ھێرشەکانی مومبای ٢٠٠٨

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ھێرشەکانی مومبای ٢٠٠٨
شوێنی ڕووداوەکان
شوێنمومبای
ڕێکەوت٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ (2008-11-26) – ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ (2008-11-29)
٢١:٣٠ (٢٦/١١) – ٠٨:٠٠ (٢٩/١١) (بەکاتی ھیند (UTC+05:30))
چەکوچۆڵ(ەکان)ئەی کەی-٤٧، ئار دی ئێکس، ئای ئی دی س، ڕوماننە
قوربانی١٦٦ کەس مردن + ٩ چەکداری ھێرشەکە
ھەنگاونەر(انی) تۆمەتبارزەکی رەحمان لەکھوی
لەشکر تەیبە
ژمارەی بەشداربووان١٠

هێرشەکانی مومبای ٢٠٠٨ (ھەروەھا پێی دەگوترێت: ٢٦/١١)[١] چەند هێرشێکی تیرۆریستی بوو لەلایەن گرووپێکەوە کە لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ کرایە سەر شاری مومبای لە هیندستان. ھێرشەکە لەلایەن گرووپی لەشکر تەییبە ئەنجام درا کە گرووپێکی پاکستانی بوون، لە ١٢ ناوچەی مومبای چەندین ڕووداوی تەقەکردن و تەقینەوە لە ماوەی چوار ڕۆژدا لە مومبای ڕوویاندا.[٢][٣][٤] ڕووداوەکە بەخێرایی لە ئاستی جیهان دەنگدانەوەی هەبوو، کە لە ٢٦ی تشرینی دووەم تاکوو ٢٩ی تشرینی دووەم درێژەی کێشا. بەلانی کەم ١٧٤ کەس مردن، لەنێویاندا ٩ چەکدار هەبوون وە زیاتر لە ٣٠٠ کەسیش برینداربوون.[٥][٦]

هەشت لە شوێنەکانی هێرشەکە لە باشووری مومبای ڕوویان دابوو لەوانە وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی، ئۆبێرۆی گرووپ،[٧] لیۆپۆلد کافێ، نەخۆشخانەی جاما،[٧] نەریمان ھاوس کە سەنتەرێکی کۆمەڵگای جوولەکەیە لە مومبای،[٨] تاج مەحەل پالاس ھۆتێل،[٧] وە مێترۆ سینەما.[٩] هەروەها کۆڵانی پشت باڵەخانەی تایمز ئۆف ئیندیا و کۆلێژی ست خاڤێر.[٧] تەقینەوەیەکیش لە ناوچەی مازاگاون ڕوویدا.[١٠] لە بەرەبەیانی ٢٨ی تشرینی دووەم، سەرجەم ناوچەکان کۆنترۆڵ کرایەوە لەلایەن ئاسایش و پۆلیسی مومبای جگە لە تاج هۆتێل نەبێت. لە ٢٩ی تشرینی دووەم، ھێزی پاسەوانی ئاسایشی نەتەوەیی ھیند (NSG) ئۆپەراسیۆنی بلاک تۆرنادۆیان ئەنجامدا بۆ کوشتنی ئەو چەکدارانەی کە لە تاج هۆتێل مابوونەوە و لە ئەرکەکەیان سەرکەوتوو بوون و هێرشەکەیان بۆ سەر مومبای بە کۆتایی ھێنا.[١١]

پاکستان ھێرشکردنە سەر مومبای ئیدانە کرد.[١٢][١٣] بەھۆی ئەوەی کە ئەجمەل قەساب، یەکێک بوو لە تەقەکەرەکانی ڕووداوەکە، ئەو لە ڕووداوەکە ڕزگاری بوو بەمەش دەرکەوت کە ھێرشکەرەکان سەر بە گرووپی لەشکر تەییبە بوون.[١٤] حکوومەتی ھیندستان ئەوەی ڕاگەیاند کە چەکدارەکان لە پاکستانەوە هاتبوونە ناو وڵاتەکەی،[١٥]دواتر پاکستانیش ئەوە دووپات کردەوە کە تەقەکەرە ڕزگاربووەکە هاوڵاتییەکی پاکستانییە.[١٦] لە ساڵی ٢٠١٨، سەرۆکوەزیرانی پێشووی پاکستان، نەواز شەریف ئاشکرایکرد کە پاکستان ڕۆڵی گرنگی هەبووە لە ڕووداوی هێرشەکانی مومبای لە ساڵی ٢٠٠٨.[١٧][١٨]

پێش ڕووداوەکان

[دەستکاری]
تەقینەوەی شەمەندەفەرێک، تەممووزی ٢٠٠٦ لە مومبای.

پێشتر چەندین هێرشی تیرۆریستی لە مومبای ئەنجام درابوون. لە ١٢ی ئازاری ١٩٩٣، بەهۆی زنجیرە تەقینەوەیەک لە شارەکە ئەوا ٢٥٧ کەس کوژران و ٧٠٠ کەسیش برینداربوون.[١٩] ئەو هێرشە بۆ تۆڵەسەندنەوە خوێنی موسڵمانان بوو کە لە ئاژاوەیەکی هیندستاندا کوژرابوون.[٢٠]

لە ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٢، تەقینەوەیەک لە ناوچەی گاتکۆپەر ڕوویدا کە بەم هۆیەوە ٢ کەس کوژران و ٢٠ کەسیش برینداربوون.[٢١] لە ٢٥ی ئابی ٢٠٠٣، تەقینەوەیەک لە باشووری مومبای لە نزیک دەروازەی هیند ڕوویدا، بەلانی کەم ٤٤ کەس کوژران و ١٥٠ کەسیش برینداربوون.[٢٢] ١١ی تەممووزی ٢٠٠٦، حەوت بۆمب تەقییەوە لە ماوەی ١١ خولەکدا لە وێستگەی شەمەندەفەری مومبای،[٢٣] بووە ھۆی کوژرانی ٢٠٩ کەس کە لەنێویاندا ٢٢ بیانی ھەبوو،[٢٤][٢٥][٢٦] لە پاڵ برینداربوونی زیاتر لە ٧٠٠ کەسی دیکە.[٢٧][٢٨] بە قسەی پۆلیسی مومبای، هێرشەکە لەلایەن گرووپی لەشکر تەییبە و بزووتنەوەی خوێندکارانی ئیسلامیی لە هیندستان ئەنجامدراوە.[٢٩][٣٠]

ڕاھێنان

[دەستکاری]

گرووپێکی ٢٤–٢٦ کەسی لە چیاکانی موزەفەرئاباد لە پاکستان مەشقیان پێدراوە.[٣١][٣٢] بەپێی ڕاپۆرتی میدیا ھیندی و ئەمریکییەکان مەشق و ڕاھێنانکردنی پیاوەکان ئەم شتانەی لەخۆ گرتووە.

  • دەروونی؛ باسکردنی ئیسلام و بیرۆکەی جیھاد وەک چارەسەرێک بۆ دۆخی موسڵمانان لە هیند ،[٣٣] چیچان، فەلەستین و گشت جیهان .
  • خولی سەربازیی سەرەتایی کە پێیان دەگوت دەورەی عام.
  • خولی سەربازیی پێشکەوتوو کە پێیان دەگوت دەورەی خاس لە ناوچەی مانسھرە لە پاکستان.[٣٣] لە ڕاپۆرتێکی نیویۆرک تایمز لەسەر قسەی سەرچاوەیەک کە ناوی ئاشکرا نەکردبوو لە وەزارەتی بەرگری ئەمریکا، بۆ ئەم جۆرە ڕاهێنانە سوود لە چەک و ئەزموونی سەربازانی پاکستانی خانەنشینبوو بینراوە.[٣٤]
  • پێدانی مەشقی کۆماندۆ بە دەستەیەکی بچووک کە پێیان دەگوترێت خۆبەختکار (فیداییەکان) کە ئامانجییان لە هێرشی سەر مومبای هەبوو.[٣٥]

ھێرش

[دەستکاری]

یەکەم ڕووداو کە تێبینی کرا لە ٢٦ی تشرینی دووەم، لە دەورووبەری کاتژمێر ٨ی شەو بوو بە کاتی ھیند، کاتێک دوو پیاو بە بەلەمێکی تیژڕەوەوە لە کەنارەکانی نزیک ناوچەی کۆلابا دادەبەزن. لەو کاتە ماسیگرەکان پرسیاریان لێکردوون بۆ کوێ دەچن ئەوانیش وەڵامی ئەوەیان داوەتەوە کە «خەریکی کاری خۆتبە»، ماسیگرەکان ھەواڵی ڕووداوەکەیان بە پۆلیس داوە بەڵام پۆلیسی ناوچەکە بە دەنگ هەواڵەکەی ئەواندا نەچوون.[٣٦]

چاتراپاتی شیڤاجی

[دەستکاری]
شوێنی[بەستەری مردوو‍] گولە لە وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی.

وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی لەلایەن دوو تەقەکەرەوە ھێرشی کرایەسەر، ئیسماعیل خان و ئەجمەل قەساب.[٣٧] قەساب دواتر بەزیندوویی گیرا، کاتێک لەلایەن پۆلیسەوە دەستگیرکرا ئەمەش پاش ناسینەوەی ناوبراو لەسەر قسەی شایەتحاڵەکان. ھێرشەکە لە کاتژمێر ٢١:٣٠ دەستیپێکرد کاتێک دوو پیاو دەچنە ناو سەرنشینەکان و دەست بەدەستڕێژی تەقە دەکەن[٣٨] بەبەکارھێنانی چەکی ئەکی کەی ٤٧.[٣٩] لەم ھێرشەدا چەکدارەکان ٥٨ کەسیان کووشت و ١٠٤ کەسی دیکەشیان بریندارکرد،[٣٩] ھێرشەکەیان لە کاتژمێر ٢٢:٤٥ کۆتایی ھات.[٣٨] ھێزەکانی ئاسایش و خزمەتگووزاری ئێمرجێنسی بەخێرایی گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە. لەکاتی ھێرشەکە، ئاگادارییەک لەلایەن کەسی ئاگادارکەرەوەی وێستگەی شەمەندەفەرەکە بەناوی ڤیشنو زەندی بڵاوکرایەوە لەبارەی ڕووداوەکەوە و ئەمەش یارمەتی زۆرێک لە سەرنشینەکانی دا کە ژیانی سەلامەت بێت.[٤٠] دواتر، دوو چەکدارەکە لەسەر شەقام تەقەیان لەچەند ڕێبوار و ئەفسەرێکی پۆلیس کرد، لەئەنجامدا ھەشت ئەفسەری پۆلیسیان کووشت. ھێرشکارەکان بە بنکەی پۆلیسدا تێپەڕین، لەبڕی ئەوەی ئەفسەرەکانی پۆلیس ڕووبەڕوویان ببنەوە بەوەی دەشزانرا کە ھێرشکارەکان گولەیان پێنەمابوو بەلام پۆلیسەکان گڵۆپەکانیان کووژاندەوە و ھەوڵی پاراستنی دەروازەکانیان دا.

دواتر ھێرشکارەکان، چوونە نەخۆشخانەی کاما بۆ کووشتنی نەخۆشەکان.[٤١] کارمەندەکانی نەخۆشخانەکە، دەروازە و شوێنی نەخۆشەکانیان داخست لەپێناو سەلامەتیان. دەستەی دژەتیرۆری مومبای بە ڕابەرایەتی ئەفسەری پلەباڵا ھیمنەت کارکاری ھاتنە وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی بەڵام لەگەڕان بەدوای قەساب و خان بەجێمان. قەساب و خان، دەستدرێژی گولەیان کردە سەر ئوتومبێلی دەستەکە و ھەریەکە لە کارکاری، ڤیجای سالاسکار، ئەشۆک کامتی و ئەفسەرێکی دیکەشیان

شوێنی[بەستەری مردوو‍] گولە لە لیۆپۆلد کافێ

کووشت. تەنیا یەک پۆلیس ڕزگاری بوو بەناوی ئەرون جادەڤ، کە ئەویش بریندارببوو.[٤٢] قەساب و خان دەستیان بەسەر ئوتومبێلی پۆلیسدا گرت، بەڵام دواتر جێیان ھێشت لەبڕی ئەوەی ئوتومبێلی ئاسایی گەشتیارانیان بەکارھێنا. دواتر لەشەڕێکی دیکەدا، خان دەکووژرێت و قەسابیش بەبریندارییەوە دەستگیر دەکرێت.[٤٣] ئەفسەری پۆلیس توکارەم ئۆمبلیش کووژرا لەوکاتەی ویستی ھێرشبکاتە سەر قەساب.

لیۆپۆلد کافێ

[دەستکاری]

لیۆلۆلد کافێ، چێشتخانە و مەیخانەیەکی بەناوبانگە لەناوچەی کۆلابا لە باشووری مومبای، یەکێکبووە لەیەکەمین ئەو شوێنانەی کە ھێرشی کرایە سەر.[٤٤] چەکداران شوعەیب، سوھەیب و ئەبو عومەر،[٣٧] تەقەیان لە کافێیەکە کرد لە ئێوارەی ٢٦ی تشرینی دووەم لە کاتژمێر ٢١:٣٠ بۆ ٢١:٤٨، تێیدا ١٠ کەسیان کووشت (لەنێویاندا کەسی بیانی ھەبوو) وە چەندین کەسی دیکەشیان بریندارکرد.[٤٥]

تەقینەوەی بۆمب لەناو تاکسی

[دەستکاری]

دوو تەقینەوە لە ناو تاکسی ڕوویاندا، بەھۆی بۆمبی کاتبۆداڕێژراو. یەکەم بۆمب لە کاتژمێر ٢٢:٤٠ تەقییەوە لەناوچەی پارلا کەبووە ھۆی کووژرانی شوفێری تاکسییەکە و سەرنشینەکەی. دووەم بۆمب لە ناوچەی وادی بەندەر تەقییەوە لەنێوان کاتژمێر ٢٢:٢٠ بۆ ٢٢:٢٥. سێ کەس، بە شووفێری تاکسییەکەشەوە کووژران، وە نزیکەی ١٥ کەسیش برینداربوون.[١٠][٤٦]

تاج مەحەل ھۆتێل و ئۆبێرۆی تریدێنت

[دەستکاری]
بەشێک[بەستەری مردوو‍] لە زینەکانی ھۆتێلی ئۆبێرۆی تریدێنت

ھەردوو ھۆتێل، تاج مەحەل پالاس ھۆتێل و ئۆبێرۆی تریدێنت، دوو شوێنی دیکە بوون کەبوونە ئامانجی ھێرشەکان. شەش بۆمب لە ھۆتێلی تاج مەحەل دانرابوون - یەکێکیال لە لۆبی، دووان لە بەرزکەرەوەکان، سێ لە ڕێستوورانت، وە دانەیەکیش لە ئۆبێرۆی تریدێنت.[٤٧][٤٨] لەشەوی یەکەمی ھێرشەکە لە تاج، ئاگرکووژێنەرەوەکان ٢٠٠ بارمەتەیان ڕزگار کرد لەڕێگای پەنجەرەکانەوە.

سی ئێن ئێن لە بەیانی ڕۆژی ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨، ئەوەی بڵاوکردەوە کە سەرجەم بارمەتەکان ئازادکراون و سەرچاوەکەشی لە پۆلیسی باڵای مەھاراشتراوە وەرگرتبوو.[٤٩] بەڵام درەنگانی ئەو ڕۆژە، ئەوە زانرا کە ھێشتا لە تاج ھۆتێل دوو چەکدار بارمتەیان لەلا ماوە و لەنێویشاندا کەسانی بیانی ھەن.[٥٠] ژمارەیەک لە پەرلەمانتاری پەرلەمانی ئەورووپا لەلیژنەی بازرگانی نێودەوڵەتی لە تاج ھۆتێل بوون،[٥١] بەڵام ھیچیان بریندارنەبوون.[٥٢]

نەریمان ھاوس

[دەستکاری]

نەریمان ھاوس سەنتەرێکی بزووتنەوەی چابادی جوولەکەکانە، کەیەکێکە لەشوێنە دیارەکانی ناوچەی کۆلابا لە باشووری مومبای، لەلایەن دوو چەکدارەوە دەستیبەسەردا دەگیرێت و چەند دانیشتوویێکی شوێنەکەش وەک بارمەتە دەگیرێن.[٥٣] پۆلیس باڵەخانەکانی دەورووبەری چۆڵکرد، لەگەڵ چەکدارەکان کردیان بە شەڕە تەقە، یەکێک لە چەکدارەکان برینداربوو. خەڵک باڵەخانەکە ئاگادارکرانەوە کە لەژوورەکانیاندا بمێننەوە. چەکدارەکان قومبەلەیەکی دەستیان فڕێدایە یەکێک لە کۆڵانەکانی ئەو دەورووبەرە کە ھیچ زیانێکی لێنەکەوتەوە. کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی (ھێزی پاسەوانی نیشتمانی) لە دەلھییەوە گەیشتنە شوێنەکە. لەڕۆژی یەکەمی ھێرشەکە، نۆ لە بارمتەکان لە نھۆمی یەکەمی نەریمان ھاوس ڕزگارکران. لە ڕۆژی دووەمدا، کۆماندۆکان لەڕێگای ھەلیکۆپتەرەوە چوونە ژوورەوە و لەباڵەخانەکانی دەورووبەریش بە نیشانەگرەوەکان (قەناسبەدەست) دەورەدرا. لەدوای شەڕێکی سەخت، ھەڤالدەر گەجیندەر سینگ کەیەکێکبوو لە کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی لەگەڵ ھەردوو ھێرشکارەکە کووژران.[٥٤][٥٥] رابی/حاخامی جوو گاڤریەل ھۆلتزبەرگ لەگەڵ ژنە دووگیانەکەی ڕیڤیکا ھۆلتزبەرگ و شەش لە بارمەتەی دیکە لەلایەن چەکدارەکانەوە کووژران.[٥٦] بەپێی قسەی دەزگای ھەواڵگری ھیندی کە لەڕێگای شەپۆڵە ڕادیۆییەکانەوە دەستیانکەوت، ھێرشکارەکان لەپاکستانەوە ئەوەیان پێ دەگوترا کە بارمەتە جووەکان بەقەد ٥٠ کەسی نا جوو دیکە بۆئەوان گرنگە. دواتریش لەڕێگای نیشانەکانی سەر جەستەیان ئەوە دەرکەوت جووەکان لەژوورەوە ئازاردراون لەلایەن چەکدارەکانەوە.[٥٧][٥٨]

بەشداریکردنی ئێن ئێس گی

[دەستکاری]

لەکاتی ھێرشەکاندا، ھەردوو ھۆتێلەکە لەلایەن ھێزی کردەی بەپەلە (RAF)ی ھیندی، ھێزی کۆماندۆی دەریاوانی (MARCOS) لەگەڵ ھێزی کۆماندۆی پاسەوانی نیشتمانی (NSG) دەورەدران.[٥٩][٦٠] کاتێک ھەواڵی ئەوە بڵاوبوویەوە کە چەکدارەکان سوود لە ھەواڵی میدیاکان دەبینن،[٦١] ھێزەکان چوونە ناو ھۆتێلەکان و ھەر ٩ چەکدارەکەیان کووشت لە بەرەبەیانی ٢٩ی تشرینی دووەم.[٦٢][٦٣] ئەفسەری پلە باڵا ساندی لە ھێزەکانی ئێن ئێس گی کووژرا لەوکاتەی کە ویستی ژیانی کۆماندۆ سونێل یادەڤ ڕزگاربکات، لەوکاتەی کە ناوبراو تەقەی لە قاچی درابوو لەکاتی ئۆپەراسیۆنی ڕزگارکردنی ھۆتێلی تاج.[٦٤][٦٥] ٣٢ لە بارمتەکانی ھۆتێلی ئۆبێرۆی تریدێنت کووژران.[٦٦]

کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی چوون بەشداریانکرد لە ڕزگارکردنی نەریمان ھاوس لەڕۆژی یەکەمی ھێرشەکە، نۆ لە بارمتەکان لە نھۆمی یەکەمی نەریمان ھاوس ڕزگارکران. لە ڕۆژی دووەمدا، کۆماندۆکان لەڕێگای ھەلیکۆپتەرەوە چوونە ژوورەوە و لەباڵەخانەکانی دەورووبەریش بە نیشانەگرەوەکان (قەناسبەدەست) دەورەدرا. لەدوای شەڕێکی سەخت، ھەڤالدەر گەجیندەر سینگ کەیەکێکبوو لە کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی لەگەڵ ھەردوو ھێرشکارەکە کووژران.[٥٤][٥٥] لە بەرەبەیانی ٢٨ی تشرینی دووەم، نەریما ھاوس لەگەڵ ھۆتێل ئۆبێرۆی تریدێنت پاککرانەوە لەدەست چەکدارەکان. دواتر ئەوەش وترا کە تاج ھۆتێل ڕزگارکراوە لەدەست چەکدارەکان، بەڵام دوای درەنگانێک ئەوە پشت ڕاستکرایەوە کەھێشتا دوو بۆ سێ چەکدار لەژوورەوەن و دەنگی تەقینەوە و گولە بیستراوە.[٦٧] دواتر ئۆپەراسیۆنی پاککردنەوەی ھۆتێلی تاج، لەلایەن ئێن ئێس گییەوە لە ڕۆژی ٢٩ی تشرینی دووەم لەکاتژمێر ٨ی بەیانی تەواوبوو بە کووشتنی سێ چەکدارەکەی تر.[٦٨] ھێزەکانی ئێن ئێس گی ٢٥٠ بارمتەیان لە ھۆتێل ئۆبێرۆی ڕزگارکرد، ٣٠٠ کەسیش لە ھۆتێل تاج لەگەڵ ٦٠ کەس لە ١٢ خێزانی جیاواز لە نەریمان ھاوس.[٦٩] دواتر پۆلیس دەستیانگرت بەسەر بەلەمێک لە چەک و تەقەمەنی لەکەنارەکانی مومبای.[٧٠]

پاشھاتەکان

[دەستکاری]

ھێرشی مومبای لەلایەن گرووپی لەشکری تەیبە ئەنجامدرا لە پاکستانەوە، ھێرشەکە لەلایەن ١٠ چەکداری لاوی ڕاھێنانپێکراو ئەنجامدرا. چەکدارەکان گەیەنێدراونەتە مومبای و لەپاکستانەوە ئاڕاستە و ڕێنمایی کراون لەڕێگای مۆبایل و VoIP.[٧١][٧٢][٧٣] لە تەمموزی ٢٠٠٩، دەزگا فەرمییەکانی پاکستان دانیان بەفەرمی باسی ئەوەیانکرد کە لەشکری تەیبە ھێرشەکەیان ئەنجامداوە و کامپیان لە کەراچی و تەھتە.[٧٤] لە تشرینی دووەمی ٢٠٠٩، پاکستان چەند کەسێکیان دەستگیرکرد لەسەر ڕووداوەکە.[٧٥]

بەشی پۆلیسی مومبای ٣٧ گومانلێکراوی دیاریکرد کە دەستیان ھەبووە لەپلانی ھێرشەکە، لەنێویاندا دوو ئەفسەری سووپا ھەبوون. ھەموو گومانلێکراوەکان جگە لەدووانیان پاکستانی بوون.[٧٦] لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩، دوو لە گومانلێکراوەکان لە ئەمریکا دەستگیرکران وە زانیاری لەسەر ھێرشکارەکانی دیکە دۆزرانەوە.[٧٧][٧٨] یەکێکیش لەو گومانلێکراوانە، پیاوێکی پاکستانی ئەمریکی بوو بەناوی دەیڤد ھیدلوەی (داوود سەید گەیلانی)، ئەوەی لەسەر زانرا کە ناوبراو بەر لە ڕووداوەکە چەندجارێک گەشتی بۆ ھیندستان کردووە. لەنیسانی ٢٠١١، ئەمریکا چەند گومانلێکراوێکی دیکەی ھێرشەکەی دەستگیرکرد کە دەستیان ھەبوو لەپلان و ڕاھێنانی گرووپەکە.[٧٩]

دانووستان لەگەڵ پاکستان

[دەستکاری]

سەرۆکوەزیرانی پاکستان یووسف ڕەزا گەیلانی و سەرۆک ئاسف عەلی زەرداری ئیدانەی ھێرشەکەیان کرد.[١٢][١٣] پاکاستان بەڵێنی ئەوەیدا کە ھاوکاردەبن بۆ لێکۆڵینەوە لەسەر ڕووداوەکان، سەرۆک پاکستان زەرداری سوێندی ئەوەی خوارد ھەر دەستەیەک لەناوخۆی پاکستان دەستیان لەوکارەھەبێت بەتووندی سزا دەدرێن.[٨٠]

لەسەرەتادا، پاکستان ڕەتیکردەوە کە بەرپرسیاربێت لە ھێرشەکە، لەبەرامبەردا تۆمەتەکانی ئاراستەی بەنگلادیش و ھیندستانکرد کە لەوێوە پلان و ھێرشەکان ئاراستەکرابن.[٨١] لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩، دەزگای فەرمی پاکستانی ئەوەیان پشتڕاستکردەوە کە ئەجمەل قەساب پاکستانی بووە.[١٦][٨٢][٨٣] وە کەیسێکی تۆمارکرد لەسەر سێ تۆمەتباری دیکەی ھێرشەکە کە پاکستانی بوون.[٨٤] ھیندستان ئەوەی ڕاگەیاند کە ھێرشکارەکان دەبێت لەلایەن دەزگای ھەواڵگری پاکستانییەوە یارمەتیدرابن، پاکستان ئەوەی ڕەتکردەوە.[٧٣][٨٢] لەژێر فشاری ئەمریکا و نەتەوە یەکگرتووەکان، پاکستان چەند ئەندامێکی گرووپی جەماعەتولدەعوەی دەستگیرکرد، وە دامەزرێنەرەکەشی لەماڵێکدا زیندانیکرد بەڵام دوای چەند ڕۆژێک بەئازادکراوی بینرا.[٨٥] ڕۆژنامەنووس و دەزگاکانی ڕاگەیاندن باسیان لەوەکرد کە پاکستان ڕیگایان پێنادات چاوپێکەوتن و ڕاپۆرت لەگوندەکەی قەساب ئەنجامبدەن.[٨٦][٨٧]

لێکۆڵینەوە

[دەستکاری]

بەپێی لێکۆڵینەوەکان، ھێرشکارەکان لەدەریای شاری کەراچییەوە لەپاکستان پەڕیونەتەوە دەریای عەرەبی. بەلەمێکیان لەگرووپێکی ماسیگری ھیندی فڕاندووە و چوار ماسیگریشیان کووشتووە لەسەر بەلەمەکە، دواتر کاپتنەکەیان ناچارکردووە بۆئەوەی بیانگەیەنێتە مومبای و دواتریش دەیکووژن. بەشێک لەدەستەی ھێرشکارەکان، پێشتر لەپاکستان زیندانیبوون بەھۆی ڕاوکردنی ماسی بەشێوەی نایاسایی.[٨٨][٨٩]

قوربانییەکان

[دەستکاری]

بەلانی کەم ١٧٤ کەس، لەکەسانی مەدەنی (سڤیل)، ھێزەکانی پۆلیس و ئاسایش لەگەڵ ٩ چەکدارەکە. ئەوانەی لە ھێرشەکە کووژران، ھاوڵاتی ٢٦ وڵاتی جیاوازبوون.[٤٩][٩٠][٩١][٩٢][٩٣] یەکێک لە چەکدارەکان دەستگیرکرا.[٩٤] جەستەی زۆرێک لە دیلە کووژراوان نیشانەی ئازار و ئەشکنەجەیان پیوە دیاربوو.[٩٥] بەشێک لەوانەی کووژران، کەسانی ناسراوبوون لە بازرگانی، میدیا و ئاسایشدا.[٩٦][٩٧][٩٨]

وڵات کووژراوەکان بریندارەکان
 ھیندستان ١٣٩ ٢٥٦
 ویلایەتە یەکگرتووەکان[ئ] ٦[٩٩][١٠٠] ٢[١٠٠]
 ئەڵمانیا ٣[١٠١] ٣
 ئیسرائیل ٢[١٠٢] –
 ئوسترالیا ٢[١٠٣] ٢
 کەنەدا ٢[١٠٤] ٢
 فەڕەنسا ٢[١٠٥] –
 ئیتاڵیا ١[١٠٦] –
 شانشینی یەکگرتوو ١[ا][١٠٧] ٧
 ھۆلەند ١[١٠٨] ١[١٠٩]
 ژاپۆن ١[١١٠] ١
 ئوردن ١ ١
 مالیزیا ١[١١١] –
 مۆریس ١[١١٢][١١٣] –
 مەکسیک ١[١١٤] –
 سینگاپوور ١[١١٥] –
 تایلەند ١[١١٦] –
 نەمسا – ١[١١٧]
 ئیسپانیا – ٢[١٠١][١١٨][١١٩]
 چین – ١[١٠١]
 عومان – ٢[١٠١]
 فلیپین – ١[١٢٠]
 فینلاند – ١[١٠١]
 نەرویژ – ١[١٢١]
گشتی ١٦٦ ٢٩٣
شوێن جۆری ھێرش کووژراوەکان ڕزگاربووەکان
مومبای هاربەر تەقەکردن، بارمەتەگرتن ٤ نییە
وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی تەقەکردن، ھێرشکردن بە ڕومانە ٥٨[١٢٢][١٢٣] نییە
لیۆپۆلد کافێ ڕێستورانتێکی گەشتیاری لە کۆلابا Colaba; 18°55′20″N 72°49′54″E / 18.922272°N 72.831566°E / 18.922272; 72.831566 تەقەکردن؛ تەقاندنی ڕومانە.[١٢٤] ١٠[١٢٥] نییە
ھۆتێلی تاج مەحەل پالاس 18°55′18″N 72°50′00″E / 18.921739°N 72.83331°E / 18.921739; 72.83331 تەقەکردن؛[١٢٦] شەش تەقینەوە؛ تەقە لە نھۆمی زەوی، نھۆمی یەکەم و نھۆمی سەرەوە؛ بارمتە؛[٤٩] RDX ێک دۆزرایەوە.[٥٠] ٣١[١٢٧](وە کۆمانۆیەکیش) نزیکەی ٢٥٠
ئۆربێرۆی تریدنێت لە نەریمان پۆینت 18°55′38″N 72°49′14″E / 18.927118°N 72.820618°E / 18.927118; 72.820618 تەقەکردن؛ تەقینەوە، بارمەتەگرتن ٣٠[١٢٨] ١٤٣
مێترۆ سینەما 18°56′35″N 72°49′46″E / 18.943178°N 72.829474°E / 18.943178; 72.829474 تەقەکردن لە ناو جێپێکی ڕفێندراوی پۆلیس.[١٢٩] نزیکەی ١٠ نییە
نەخۆشخانەی جاما; 18°56′34″N 72°49′59″E / 18.94266°N 72.832993°E / 18.94266; 72.832993 تەقەکردن؛ بارمەتەگرتن.[١٣٠] ٥ پیاوی پۆلیس[١٢٢] نییە
سەنتەرێکی جووەکان لە نەریمان پۆینت 18°54′59″N 72°49′40″E / 18.916517°N 72.827682°E / 18.916517; 72.827682 دەستبەسەرداگرتن؛ تەقەکردن؛ بارمتەگرتن.[١٣١] ٧ (بە کۆماندۆیەکیشەوە)[١٣٢][١٣٣] ٩
ڤیلە پارلە، ناوچەیەک لە باکووری مومبایە کە دەکەوێتە نزیک فڕۆکەخانە. تەقاندنەوەی ئوتومبێل.[١٣٤] ١[١٢٢] نییە
کۆڵانی بادرودین تایابجی لە پشت باڵەخاننەی تایمز ئۆف ئیندیا.18°56′32″N 72°50′01″E / 18.942117°N 72.833734°E / 18.942117; 72.833734 کووشتنی پۆلیس بەتەقە ٩ پیاوی پۆلیس نییە
مازاگوۆن؛ کەنارەکانی مومبای. تەقینەوە; دەستبەسەر داگرتنی بەلەمێکی پڕ لە چەک.[٧٠] نییە نییە

دەرەنجام

[دەستکاری]

ھێرشەکە پێی گوترا ٢٦/١١، ئەمەش بەھۆی ئەو ڕۆژەی کە ڕووداوەکە تێیدا ڕوویدا. لیژنەی باڵا لەلێکۆڵێنەوەی ڕووداوەکە دوای زیاتر لەتێپەڕبوون لەساڵێک بەسەر ڕووداوەکە، ڕاپۆرتێکیان درووستکرد. ڕاپۆرتەکە ئاماژەی بەوەدەکرد کە ئەم ھێرشە زیاتربووە لە توانا و وەڵامدانەوەکانی ھێزەکانی پۆلیس، ھەروەھا ئاماژەیان بەھەڵەکانی فەرماندەی پۆلیسی مومبای حەسەن غەفوور کرد کە جووڵانەوە و مامەڵەی لەگەڵ ڕووداوەکان ھەڵەبووە.[١٣٥]

ھاوڵاتیان[بەستەری مردوو‍] لەنزیک تاج ھۆتێل، داوا لە حکوومەت دەکەن کاردانەوە بنوێنێت.

حکوومەتی ویلایەتی مەھاراشترا، بڕیدا بە کڕینی ٣٦ بەلەمی خێرا بۆ چاودێریکردن و پاراستنی کەنار دەریاکانی لەگەڵ چەند ھەلیکۆپتەرێک بۆ ھەمان ھۆکار. ھەروەھا پلانی دامەزراندنی ھێزێکی تایبەت بە دژە تیرۆردا بەناوی ھێزی یەکەم، لەگەڵ پڕچەککردنیان بە چەکی نوێ و تایبەت کە لەئاستی پۆلیسی مومبای زیاتربێت.[١٣٦] سەرۆکوەزیران مەنھۆمان سینگ ئەوەی ڕاگەیاند ئەوان پلانی دامەزراندنی دەزگای لێکۆڵینەوە و سیخووری بەھێز دادەمەزرێنن ھاوشێوەی ئێف بی ئای بۆ ڕووبەرووبونەوەی تیرۆر.[١٣٧] بۆئەم مەبەستەش ھیندستان دەزگای لێکۆڵینەوەی نەتەوەیی (NIA) دامەزرا و یاسای دژە تیرۆریشی لەگەڵ UAPA 2008نوێکردەوە. لەلایەن وەزارەتی ناوخۆشەوە، سەنتەری (NCTC) دامەزرا بۆکۆکردنەوە ھەموو ڕاپۆرت، داتا و پووختەی زانیارییەکان کە لە پۆلیس، دەزگا ھەواڵگرییە جۆراوجۆرەکان و شوێنە جیاجیاکان پێیان دەگات.

وەزیری دەرەوەی ئەوکاتی ھیند پرانەبی موکەرجی ئەوەی ڕاگەیاند کەئەگەری ھەیە ھێرش بکەنە سەر کەمپی تیرۆریستان لە ناو پاکستان. لەم کاتەدا ھەڵوێستی ئەمریکاش گۆڕانکاری بەسەردا دەھات لەبەرامبەر ھەردوو وڵاتدا،[١٣٨] لەم کاتەدا ئەمریکا پێشەوایەتی ھێزەکانی ناتۆ بوو لە شەڕی ئەفغانستان[١٣٩] و شەڕی جیھان بەرامبەر تیرۆر.[١٤٠] بەرپرسێکی باڵای ئێف بی ئای ڕۆبەر مولەر ئەوەی ئاشکرا کرد لەدوای ڕووداوەکان، ھاوکاری نێوان دەزگا ھەواڵگرییەکانی ھند لەگەڵ ئەواندا زۆر باشتربووە بەراورد بەھەرکاتێدا.[١٤١] لەبەرامبەرد سکرتێری ئینتەرپۆل ڕۆنالد نۆبڵ ئەوەی ئاشکراکرد کە دەزگا ھەواڵگرییەکانی ھند ھیچ زانیارییەک لەگەڵ ئینتەرپۆل ھاوبەش ناکەن.[١٤٢]

پێکردنی[بەستەری مردوو‍] مۆم و گێڕانی ماتەمینی لەنزیک دەرەوازەی ھیند لە مومبای.

سنوورەکانی پاکستان

[دەستکاری]

پاکستان ھێزەکانی بردە سەر سنووری ولاتەکەی و ھند، ئەمەش لەوەی نەکا ھند ھێرش بکاتە سەر ناوخۆی وڵاتەکەی. دوای چەند ڕۆژێک لە وتووێژ، دواتر پاکستان ھێزەکانی لەسەر سنوور کشاندەوە.[١٤٣]

کاردانەوەکان

[دەستکاری]

خەڵکی ھیند ڕەخنەی تووندیان ئاڕاستەی کەسە سیاسییەکانیان کرد و بەناشایستە لەقەڵەمیاندان و بەھۆکاری ھێرشەکانیان زانی. لەسەر ڕووپەری ڕۆژنامەی تایمز ئۆف ئیندیا نووسرا «سیاسییەکانمان ڕۆڵی بێتاوانێکی مردوو دەگێڕن».[١٤٤] لەنێو سیاسییەکانی ھند و مومبای، دەستلەکارکێشانەوە دەستیپێکرد لەنێویانیشدا وەزیری ناوخۆ شیڤراج پاتل، سەرۆکی وەزیرانی مەھاراشترا و جێگرەکەی.[١٤٥][١٤٦] دەرھێنەرێکی بۆلیوود، رام گۆپەل ڤارما فیلمێکی لەسەر ھێرشەکە دەرھێنا بەناوی (The Attacks of 26/11). مووسڵمانە ھیندییەکان، ئیدانە ڕووداوەکانیان کرد و ئەوەیان ڕەتکردەوە کە تیرۆریستە کووژراوەکان بنێژن، گرووپێک لەموسڵمانانیش خۆپشاندانیانکرد دژ بە ھێرشەکە.[١٤٧] مزگەوتەکان بۆماوەیەک بێدەنگبوون. پێداچوونەوە بۆ شێوازی گواستنەوە گەیاندن لە مومبای دەستیپێکرد.[١٤٨] ماتەمین و داگیرساندنی مۆم لەتەواوی ھیندستان بۆ ڕووداوەکە ئەنجامدرا. لەئاستی جیھانیش، وڵاتان، ڕێکخراوە جیھانییەکان و کەسایەتییە جیھانییەکان ئیدانەی ئەو ھێرشە تیرۆریستییەیانکرد کە خەڵکانی سڤیل بوونە قووربانی.[١٤٩]

میدیاکان بەگرنگییەوە لە ڕووداوەکەیان دەڕووانی و سۆشیال میدیای وەک توویتەر و فلیکر بۆ ڕووماڵی ڕووداوەکان بەکارھات، ھەروەھا چەندین بلۆگی ھیندی بەنووسین و وتار ڕووماڵی ڕووداوەکانیان دەکرد.[١٥٠] نەخشەی ھێرشەکە لەڕێگای گووگڵ ماپسەوە لەلایەن ڕۆژنامەوانانی وێب درووستکرا.[١٥١] نیویۆرک تایمز لە تەمموزی ٢٠٠٩، ڕووداوەکانی بەوە وەسفکرد کە ڕەنگە تا ئێستا باشترین و بەڵگەدراوترین ڕووداوبێت لەئاستی جیھان.[١٥٢]

بڵاوکراوەکان

[دەستکاری]

فیلمی بەڵگەنامەیی

[دەستکاری]

ئۆپراسیۆنی بلاک تۆرنادۆ زنجیرە دکۆیومێنتارییەکی ساڵی ٢٠١٨ بوو لەلایەن کەناڵی دیسکۆڤەری پەخشکرا.[١٥٣][١٥٤]

فیلمەکان

[دەستکاری]
  • ھۆتێل مومبای (٢٠١٨) فیلمێکی ئەمریکی-ئوسترالییە لەجۆری ھەستبزوێن لەلایەن ئەنتۆنی ماراس دەرھێنراوە و لەلایەن جۆن جۆلی و ماراسەوە نووسراوە. فیلمەکە ڕەخنەی ئەوەی لێگیرا کەبەھیچ شێوەیەک باسی ڕۆڵی پاکستان نەکرا لەھێرشەکە.[١٥٥]
  • ھێرشەکەی ٢٦/١١ فیلمێکی ھیندییە لە ساڵی ٢٠١٣ نمایشکرا کە لەلایەن ڕام گۆپال ڤارماوە کاری دەرھێنانی بۆکرا و باس لە ڕووداوەکانی ھێرشەکە دەکات.
  • تاج مەحەل فیلمێکە لە ساڵی ٢٠١٥ نمایشکرا، فیلمەکە فەڕەنسی و بەلجیکییە لەجۆری ھەستبزوێن و دراما. نیکۆلاس سادا دەرھێنەری فیلمەکەیە. کە فیستیڤاڵی فیلمی نێودەوڵەتی ڤیەننا نمایشکرا. فیلمەکە باس لەکچێکی ١٨ ساڵی فەڕەنسی دەکات کەبەتەنیایە و لەتاج ھۆتێلە لەکاتی ڕووداوەکان.
  • تیرۆر لە مومبای، فیلمێکە لە ساڵی ٢٠٠٩ نمایشکرا لەسەر ڕووداوەکەی ٢٠٠٨. لەفیلمەکە چەند زانیاری و تۆمارێکی دەنگی و تەلەفۆن لەنێوان ھێرشکارەکان و دەستەکەیان لەپاکستان بۆیەکەمینجار بڵاوکرایەوە، ھەروەھا دانپیادانی تاکە ھێرشکاری ڕووداوەکەی تێدابوو.
  • دەستبەسەرداگرتنی مومبا: چوار ڕۆژ تیرۆر. فیلمێکی ٢٠١٨ەیە باس لەباروودۆخی چەند کەسێکی بیانی دەکات لە تاج ھۆتێل لەکاتی ڕووداوەکان.

کتێب

[دەستکاری]

دەستبەسەرداگرتنەکە: ھێرشی سەر تاج فیلمێکی ناخەیاڵییە لەلایەن کاتی سکۆت کلێرک و ئەدریان لیڤی نووسراوە. باس لەڕدووداوەکانی ھێرشەکەی مومبای ٢٠٠٨ دەکات لەکاتی شەوی ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. کتێبەکە لە ساڵی ٢٠١٣ لەلایەن پێنگوین بووکسەوە بڵاوکرایەوە.[١٥٦]

تێبینییەکان

[دەستکاری]
  1. ^ Two with dual US-Israeli citizenship.
  2. ^ Dual British-Cypriot citizenship.

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «26/11 Mumbai Terror Attacks Aftermath: Security Audits Carried Out On 227 Non-Major Seaports Till Date». NDTV. ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧. لە ٢٣ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  2. ^ Friedman، Thomas (١٧ی شوباتی ٢٠٠٩). «No Way, No How, Not Here». The New York Times. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی ئایاری ٢٠١٠ ھێنراوە.
  3. ^ Indian Muslims hailed for not burying 26/11 attackers، Sify News، ١٩ی شوباتی ٢٠٠٩، لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە، لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە
  4. ^ Schifrin، Nick (٢٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩). «Mumbai Terror Attacks: 7 Pakistanis Charged – Action Comes a Year After India's Worst Terrorist Attacks; 164 Die». ABC News. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی ئایاری ٢٠١٠ ھێنراوە.
  5. ^ «Mumbai terrorist attacks of 2008». Encyclopaedia Britannica. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  6. ^ Black، Ian (٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Attacks draw worldwide condemnation». The Guardian. UK. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  7. ^ ئ ا ب پ «Wave of Terror Attacks Strikes India's Mumbai, Killing at Least 182». Fox News Channel. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  8. ^ Kahn، Jeremy (٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Jews of Mumbai, a Tiny and Eclectic Group, Suddenly Reconsider Their Serene Existence». The New York Times. لە ٢٠ی ئابی ٢٠١٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  9. ^ Magnier، Mark (٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Mumbai police officers describe nightmare of attack». Los Angeles Times. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  10. ^ ئ ا «Tracing the terror route». The Indian Express. India. ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  11. ^ «Police declare Mumbai siege over». BBC. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  12. ^ ئ ا «PM Gilani denounces Mumbai attacks». The International News. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  13. ^ ئ ا «PM Gilani expresses condolences for slain ISI men». The International News. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  14. ^ «Lashkar-e-Taiba (Army of the Pure) (aka Lashkar e-Tayyiba, Lashkar e-Toiba; Lashkar-i-Taiba) – Council on Foreign Relations». Cfr.org. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە. ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  15. ^ Somini Sengupta؛ Eric Schmitt (٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Ex-US Official Cites Pakistani Training for India Attackers». The New York Times. لە ٢ی نیسانی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  16. ^ ئ ا «Pakistan Continues to Resist India Pressure on Mumbai». Time. ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩. لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە. ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  17. ^ Hashim، Asad. «Ex-Pakistan PM Sharif slammed for Mumbai attack remark». www.aljazeera.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
  18. ^ Farmer، Ben (٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٩). «Pakistan trained al-Qaeda, says Imran Khan». The Daily Telegraph. لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە. Pakistan's security apparatus has in the past angrily rejected politicians linking it to militancy. Nawaz Sharif, the former prime minister, faced treason charges last year after an interview where he suggested the Pakistani state played a role in the 2008 Mumbai attack that killed 166 people.
  19. ^ «1993: Bombay hit by devastating bombs». BBC. ١٢ی ئازاری ١٩٩٣. لە ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
  20. ^ «How the 1993 blasts changed Mumbai forever». BBC News. ٣٠ی تەممووزی ٢٠١٥. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  21. ^ «Blast outside Ghatkopar station in Mumbai, 10 killed». rediff.com India Limited. ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٢. لە ١١ی ئابی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئابی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  22. ^ «2003: Bombay rocked by twin car bombs». BBC. ٢٥ی ئابی ٢٠٠٣. لە ١٠ی نیسانی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئابی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  23. ^ «For the record: The 11/7 chargesheet». rediff.com India Limited. ١١ی تەممووزی ٢٠٠٨. لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئابی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  24. ^ «India: A major terror target». The Times of India. India. ٣٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  25. ^ «Gunfire heard at two Mumbai hotels - CNN.com». لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  26. ^ Dwight Hamilton؛ Kostas Rimsa (١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٧). Terror Threat: International and Homegrown Terrorists and Their Threat to Canada. Dundurn Press Ltd. لاپەڕە ١٠٣. ژپنک ٩٧٨-١-٥٥٠٠٢-٧٣٦-٥. لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١١ ھێنراوە.
  27. ^ «Rs 50, 000 not enough for injured». Indian Express Newspapers (Mumbai) Ltd. ٢١ی تەممووزی ٢٠٠٦. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  28. ^ Editorial – K. Jaishankar – IJCJS vol 2 issue 2 July–December, 2008 ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Sascv.org. Retrieved on 19 June 2014.
  29. ^ «India police: Indian Government spy agency behind Mumbai bombings». CNN. ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٦. لە ٢٣ی نیسانی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  30. ^ «Mumbai Police blames ISI, LeT for 7/11 blasts». The Times of India. India. ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠٠٦. لە ١٩ی ئابی ٢٠٠٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  31. ^ Blakely، Rhys (٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «City fears five terrorists are missing». The Times. London. لە ٢٣ی نیسانی ٢٠١٠ ھێنراوە.[بەستەری مردوو‍](خۆتۆمارکردن پێویستە)
  32. ^ Rahman، Maseeh؛ Jones, Sam (١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Rumours abound as inquiry begins its search for truth». The Guardian. London. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  33. ^ ئ ا Swami، Praveen (٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «A journey into the Lashkar». The Hindu. Chennai. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  34. ^ Schmitt، Eric؛ Sengupta، Somini (٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «New York Times, Quoting a former US defence official». The New York Times. لە ٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی نیسانی ٢٠١٠ ھێنراوە.
  35. ^ Williams، Matthias (٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Militants in Mumbai wanted an Indian 9/11». Reuters. لە ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  36. ^ Moreau، Ron؛ Mazumdar, Sudip (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «The Pakistan Connection». Newsweek. لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  37. ^ ئ ا «Meet the men who attacked Mumbai ...». Rainbow Skill: Knowledge Portal. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
  38. ^ ئ ا «3 witnesses identify Kasab, court takes on record CCTV footage». The Economic Times. India. ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٩. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  39. ^ ئ ا «Photographer recalls Mumbai attacks». The News International. ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٠٩. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  40. ^ «26/11 attacks: Two years on, rail announcer Vishnu Zende has moved on». DNA. PTI. ٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠. لە ١٨ی ئایاری ٢٠١٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
  41. ^ «Judgement, THE HIGH COURT OF JUDICATURE AT BOMBAY, THE JUDGMENT RESERVED: 7 FEBRUARY 2011; THE ORDER IS PRONOUNCED: 21 FEBRUARY 2011». The Times Of India. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  42. ^ «Info from cop in Karkare's jeep led to Kasab's arrest». Mid Day. ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ١٧ی حوزەیرانی ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە.
  43. ^ «Jukexboxes on the Moon: Stardom is martyrdom: India arrives in the American imagination». Triple Canopy. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە.
  44. ^ Blakely، Rhys؛ Page، Jeremy (١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Defiant Leopold café shows that Mumbai is not afraid». The Times. UK. لە ١٩ی ئازاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.[بەستەری مردوو‍]
  45. ^ «Leopold Cafe reopens amidst desolation». Deccan Herald. India. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئازاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  46. ^ «Mumbai attack: Timeline of how the terror unfolded». Daily Mirror. UK. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی حوزەیرانی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی ئایاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  47. ^ «Taj Hotel Burns, 2 Terrorists Killed». CNN IBN. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٤ی ئابی ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  48. ^ «Taj Hotel Attacked». TTKN News. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  49. ^ ئ ا ب «Scores killed in Mumbai rampage». CNN. ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  50. ^ ئ ا Stevens، Andrew؛ Kapur، Mallika؛ O'Sullivan، Phil؛ Turner، Phillip؛ Hiranand، Ravi؛ Wong، Yasmin؛ Shah Singh، Harmeet (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Fighting reported at Mumbai Jewish center». CNN. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  51. ^ Charter، David (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Tory MEP flees for his life as gunman starts spraying the hotel bar with bullets». The Times. London. لە ١٨ی ئەیلوولی ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  52. ^ «EU trade delegation in Mumbai safe, delegate says». Deutsche Presse-Agentur. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  53. ^ Vaakov Lappin (٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Consulate: Unspecified number of Israelis missing in Mumbai». The Jerusalem Post. لە ٦ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  54. ^ ئ ا «NSG ends reign of terror at Nariman». The Times of India. India. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  55. ^ ئ ا «Siege at Nariman House ends, two terrorists killed». The Hindu. Chennai, India. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  56. ^ Daniel Trotta (٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Rabbi killed in Mumbai had gone to serve Jews». Reuters. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  57. ^ Gee، Alastair (١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩)، «Mumbai terror attacks: And then they came for the Jews»، The Times، London، لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە، لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە
  58. ^ Gee، Alastair، «And then they came for the Jews»، Samoa Observer، لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی ئایاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە، لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە ١٠ی ئایاری ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  59. ^ Pasricha، Anjana (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Commandos Launch Operations to Clear Luxury Hotels Seized by Gunmen in Mumbai». VOA News. Voice of America. لە ڕەسەنەکە لە ١٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. ١٧ی ئازاری ٢٠٠٩ لە Archive.is، ئەرشیڤ کراوە
  60. ^ «We want all Mujahideen released: Terrorist inside Oberoi». The Times of India. India. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  61. ^ Patrick Frater (٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Indian journalists in media firestorm». Variety. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  62. ^ «Mumbai operation appears nearly over». CNN. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٨ی ئازاری ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  63. ^ «Oberoi standoff ends». CNN. ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  64. ^ «Terrorists had no plan to blow up Taj: NSG DG». Rediff. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  65. ^ «NSG commando recounts gunfight with terrorists». CNN IBN. لە ١ی تەممووزی ٢٠١٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  66. ^ Blakely، Rhys (٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «A taste of defiance as massacre hotel opens for high tea». The Times. UK. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١١ ھێنراوە.[بەستەری مردوو‍]
  67. ^ «Gunbattle enters third day, intense firing at Taj hotel». ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  68. ^ «Taj operation over, three terrorists killed». Hindustan Times. India. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  69. ^ «Battle for Mumbai ends, death toll rises to 195». The Times of India. India. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  70. ^ ئ ا «Timeline: one night of slaughter and mayhem». Evening Standard. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  71. ^ Schmitt، Eric؛ Somini Sengupta, Jane Perlez (٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «US and India See Link to Militants in Pakistan». The New York Times. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  72. ^ Perlez، Jane؛ Masood، Salman (٢٧ی تەممووزی ٢٠٠٩). «Terror Ties Run Deep in Pakistan, Mumbai Case Shows». The New York Times. لاپەڕە A٤. لە ٣١ی ئازاری ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  73. ^ ئ ا Schmitt، Eric؛ Sengupta، Somini (٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Ex-US Official Cites Pakistani Training for India Attackers». The New York Times. لە ٣١ی ئازاری ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  74. ^ Hussain، Zahid (٢٨ی تەممووزی ٢٠٠٩). «Islamabad Tells of Plot by Lashkar». The Wall Street Journal. Islamabad. لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  75. ^ Schifrin، Nick (٢٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩). «Mumbai terror attacks: 7 Pakistanis charged». ABC News. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  76. ^ Rhys Blakely (٢٦ی شوباتی ٢٠٠٩). «Pakistani Army colonel 'was involved' in Mumbai terror attacks». The Times. London. لە ١٤ی ئابی ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  77. ^ «Who are David Headley, Tahawwur Rana?». CNN IBN. ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩. لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە. ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  78. ^ Mohan، Vishwa (٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩). «Headley link traced to Pak, 2 LeT men arrested». The Times of India. India. لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  79. ^ Associated Press, "Four more men charged in Mumbai attack", Japan Times, 27 April 2011, p. 4.
  80. ^ «Mumbai attacks: Pakistan's Asif Ali Zardari vows 'action' against militants». ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  81. ^ ئ ا Richard A. Oppel؛ Salman Masood (٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩). «Gunman in Mumbai Siege a Pakistani, Official Says». The New York Times. لە ١١ی نیسانی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  82. ^ Mubashir Zaidi (٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩). «Surviving gunman's identity established as Pakistani». Dawn. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئایاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە. ٣١ی ئازاری ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  83. ^ «Part of 26/11 plan made on our land, admits Pakistan». NDTV. ١٢ی شوباتی ٢٠٠٩. لە ١٣ی شوباتی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  84. ^ Rupert، James (٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩). «Pakistan's Partial Crackdown Lets Imams Preach Jihad». Bloomberg. لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  85. ^ Reporters Without Borders (١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩). «Two journalists held after helping media probe Mumbai attacker's background». Reporters Without Borders. لە ٤ی ئازاری ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە.
  86. ^ Nirupama Subramanian (٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩). «Kasab's village remains a no-go area for journalists». The Hindu. Chennai, India. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە.
  87. ^ «Slain navigator of Porbandar trawler was imprisoned in Pak». The Economic Times. India. ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠٠٨. لە ٢٨ی ئایاری ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  88. ^ «Terror boat was almost nabbed off Mumbai». The Economic Times. India. ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی ئایاری ٢٠١٠ ھێنراوە.
  89. ^ «Mumbai terrorist attacks of 2008». Encyclopaedia Britannica. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  90. ^ «Indian forces storm Jewish centre». BBC News. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  91. ^ «One Japanese killed, another wounded in Mumbai shootings». Channel NewsAsia. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  92. ^ P.S. Suryanarayana (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Caught in the crossfire, 9 foreign nationals killed». The Hindu. Chennai, India. لە ٣ی تەممووزی ٢٠١٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  93. ^ Stevens، Andrew؛ Kapur، Mallika؛ Shah Singh، Harmeet؛ Ahmed، Saeed؛ Sidner، Sara؛ Vinci، Alessio؛ Sayah، Reza؛ Newton، Paula (٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Indian official: Terrorists wanted to kill 5,000». CNN. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. {{cite news}}: نرخی |یەکەم2= بپشکنە (یارمەتی); نرخی |یەکەم8= بپشکنە (یارمەتی)
  94. ^ Krishnakumar P؛ Vicky Nanjappa (٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Rediff: Doctors shocked at hostages's torture». Rediff.com. لە ٥ی ئازاری ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  95. ^ Naughton، Philippe (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «British yachting tycoon Andreas Liveras killed in Bombay terror attacks». The Times. UK. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی تەممووزی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  96. ^ «Three top cops die on duty». The Times of India. India. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  97. ^ «Indian victims include financier, journalist, actor's sister, police». CNN. ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  98. ^ «Israel: 6 bodies removed from Jewish center». Associated Press. ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  99. ^ ئ ا «Turkish Press Daily News». turkishpress.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  100. ^ ئ ا ب پ ت ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری ASSOCIATED PRESS-27th نەدراوە
  101. ^ «Pulwama attack: India will 'completely isolate' Pakistan». BBC (بە ئینگلیزی). ١٦ی شوباتی ٢٠١٩. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی شوباتی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  102. ^ «Aussies in Mumbai accounted for: DFAT». ABC News. ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  103. ^ «Identity of 2nd Canadian killed in Mumbai attacks confirmed Social Sharing». لە ٣١ی ئازاری ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  104. ^ «Battle rages for Mumbai hostages». BBC News. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  105. ^ «Ucciso da una granata era in in viaggio col figlio». لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  106. ^ «Briton killed in Mumbai». لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  107. ^ «Dutch died in Mumbai: NOS News». لە ڕەسەنەکە لە ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  108. ^ «Dutchman wounded in Mumbai: Nu.nl». لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  109. ^ «List of those known to have died in the Mumbai attacks». لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  110. ^ «Hema died of smoke inhalation, says consul-general». The Star. The Star. ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  111. ^ «CEO of Mauritian bank reported missing in Mumbai». nerve.in. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  112. ^ Correspondent، By Pamela Raghunath, (٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Commandos free Mumbai». لە ڕەسەنەکە لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. {{cite web}}: |دوایین= has generic name (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە فرەکان: authors list (بەستەر) ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  113. ^ «Mexican national among Mumbai victims: Mexican Foreign Ministry». The Times of India. ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  114. ^ «Sporean hostage killed». The Straits Times. ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  115. ^ Thai woman shot dead my militants in Mumbai, Bangkok Post, Accessed 29 November 2008
  116. ^ Kumar، Raj (٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «13 foreigners died in Mumbai: MHA». The Telegraph. Calcutta, India. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  117. ^ Ediciones El País. «El matrimonio español herido en el atentado de Bombay vuelve a casa». EL PAÍS. لە ٢٠ی ئایاری ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  118. ^ «Los dos españoles heridos en los atentados de Bombay regresarán a España en un avión-ambulancia». Internacional (بە Spanish). Europa Press. ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ٦ی ئایاری ٢٠١٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.{{cite news}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  119. ^ «Filipino tourist injured in Mumbai hotel attack». لە ٢٢ی ئایاری ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  120. ^ «Norway condemns terrorist attacks in India». Norwegian Broadcasting Corporation. The Norway Post. ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  121. ^ ئ ا ب Sullivan، Tim؛ Ravi Nessman (٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «India terror begins with corpses on train platform». AP via Yahoo! News. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  122. ^ Of 58 killed at terminus, 22 were Muslims, The Times of India ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. (3 December 2008)
  123. ^ Blakely, Rhys؛ Jeremy Pag (١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Defiant Leopold café shows that Mumbai is not afraid». The Times. London. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.[بەستەری مردوو‍]
  124. ^ Blakely، Rhys؛ Page، Jeremy (١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Defiant Leopold caf shows that Mumbai is not afraid». The Times. London. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠١٠ ھێنراوە.[بەستەری مردوو‍]
  125. ^ «Scores killed in Mumbai attacks». لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  126. ^ «Topic Galleries». Chicago Tribune.[بەستەری مردووی ھەمیشەیی‍]
  127. ^ «TaraTV». لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی ئازاری ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  128. ^ «India under attack». The Economist print edition. The Economist. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ١٠ی شوباتی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  129. ^ «Mumbai terror kills 65». لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئازاری ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  130. ^ «Encounter on at Nariman House in South Mumbai». لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئابی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  131. ^ Velsey، Kim. «The New York Times - Breaking News, World News & Multimedia». International Herald Tribune. لە ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئایاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
  132. ^ «Slain NSG commando paid tributes at special ceremony in Delhi». لە ٢٦ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  133. ^ TERROR TAKES OVER MUMBAI 22 October 2009 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.. The Statesman.
  134. ^ “There was absence of overt leadership on the part of Hasan Gafoor, the CP, and lack of visible Command and Control at the CP’s office,” said the report prepared by former Governor and Union Home Secretary R.D. Pradhan. PTI (٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٩). «Pradhan Committee finds serious lapses on Gafoor's part». The Hindu. Chennai, India. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی تەممووزی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە. ٣١ی تەممووزی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  135. ^ Sapna Agarwal (٢٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «No consensus on security plan even a month after Mumbai attacks». Business Standard. لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  136. ^ «PM for federal agency, better legal framework». NDTV. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکە لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  137. ^ «Mumbai attacks probed as India-Pakistan relations strained». CNN. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ١٩ی شوباتی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  138. ^ Jeremy Page؛ Tom Coghlan؛ Zahid Hussain (١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Mumbai attacks 'were a ploy to wreck Obama plan to isolate al-Qaeda'». The Times. UK. لە ٤ی حوزەیرانی ٢٠١١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  139. ^ «Don't look at Mumbai attacks through prism of Kashmir». Rediff News. Rediff.com. ١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ٢ی ئازاری ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  140. ^ «FBI chief hails India cooperation after Mumbai attacks». The Economic Times. India. ٣ی ئازاری ٢٠٠٩. لە ٦ی ئابی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی ئابی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  141. ^ «Interpol 'not given Mumbai data'». BBC. ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ١٧ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  142. ^ PTI (١٦ی حوزەیرانی ٢٠٠٩). «Pak might soon move troops from border with India». The Times of India. New York. لە ٢٩ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی تەممووزی ٢٠١١ ھێنراوە.
  143. ^ «India directs anger at politicians after Mumbai attacks». ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ٢٨ی ئایاری ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  144. ^ Aditi Pai (٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Vilasrao Deshmukh quits as Maharashtra CM». India Today. لە ٢٢ی ئابی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
  145. ^ «Maharashtra Deputy CM RR Patil resigns». CNN-IBN. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  146. ^ ROBERT F. WORTH. «Muslims in India Put Aside Grievances to Repudiate Terrorism». New York Times. لە ١٧ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی تەممووزی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  147. ^ Erika Kinetz (١٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨). «Mumbai attack dents business travel». Yahoo News. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  148. ^ Rivers، Tom (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Mumbai Attacks Draw Worldwide Condemnation». Voice of America. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە. ١٨ی ئازاری ٢٠٠٩ لە Archive.is، ئەرشیڤ کراوە
  149. ^ Claudine Beaumont (٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Mumbai attacks: Twitter and Flickr used to break news». The Daily Telegraph. London. لە ١٩ی شوباتی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  150. ^ Robert Mackey (٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨). «Tracking the Mumbai Attacks». The New York Times. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی شوباتی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  151. ^ Polgreen، Lydia؛ Vikas Bajaj (٢٠ی تەممووزی ٢٠٠٩). «Suspect Stirs Mumbai Court by Confessing». The New York Times. لە ١٧ی تەممووزی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تەممووزی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  152. ^ «This R-Day, get ready for Discovery channel's 'Battle Ops'». The Hindu. 25 کانوونی دووەمی ٢٠١٨. لە ٦ی ئابی ٢٠١٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٨ ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
  153. ^ «9:56 Operation Black Tornado: How 26/11 Mumbai Attack Started». Veer by Discovery. لە ٢٠ی نیسانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  154. ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ٧ی ئابی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئابی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  155. ^ «The Siege takes the reader into the heart of the 26/11 attack». IBNLive. لە ٥ی شوباتی ٢٠١٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.
ویکیمیدیا کامنز میدیای پەیوەندیداری بە ھێرشەکانی مومبای ٢٠٠٨ تێدایە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ھێرشەکانی_مومبای_٢٠٠٨&oldid=1429151»