ھێرشەکانی مومبای ٢٠٠٨

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ھێرشەکانی مومبای ٢٠٠٨
شوێنی ڕووداوەکان
شوێنمومبای
ڕێکەوت٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ (2008-11-26) – ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ (2008-11-29)
٢١:٣٠ (٢٦/١١) – ٠٨:٠٠ (٢٩/١١) (بەکاتی ھیند (UTC+05:30))
چەکوچۆڵ(ەکان)ئەی کەی-٤٧، ئار دی ئێکس، ئای ئی دی س، ڕوماننە
قوربانی١٦٦ کەس مردن + ٩ چەکداری ھێرشەکە
ھەنگاونەر(انی) تۆمەتبارزەکی رەحمان لەکھوی
لەشکر تەیبە
ژمارەی بەشداربووان١٠

هێرشەکانی مومبای ٢٠٠٨ (ھەروەھا پێی دەگوترێت: ٢٦/١١)[١] چەند هێرشێکی تیرۆریستی بوو لەلایەن گرووپێکەوە کە لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ کرایە سەر شاری مومبای لە هیندستان. ھێرشەکە لەلایەن گرووپی لەشکر تەییبە ئەنجام درا کە گرووپێکی پاکستانی بوون، لە ١٢ ناوچەی مومبای چەندین ڕووداوی تەقەکردن و تەقینەوە لە ماوەی چوار ڕۆژدا لە مومبای ڕوویاندا.[٢][٣][٤] ڕووداوەکە بەخێرایی لە ئاستی جیهان دەنگدانەوەی هەبوو، کە لە ٢٦ی تشرینی دووەم تاکوو ٢٩ی تشرینی دووەم درێژەی کێشا. بەلانی کەم ١٧٤ کەس مردن، لەنێویاندا ٩ چەکدار هەبوون وە زیاتر لە ٣٠٠ کەسیش برینداربوون.[٥][٦]

هەشت لە شوێنەکانی هێرشەکە لە باشووری مومبای ڕوویان دابوو لەوانە وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی، ئۆبێرۆی گرووپ،[٧] لیۆپۆلد کافێ، نەخۆشخانەی جاما،[٧] نەریمان ھاوس کە سەنتەرێکی کۆمەڵگای جوولەکەیە لە مومبای،[٨] تاج مەحەل پالاس ھۆتێل،[٧] وە مێترۆ سینەما.[٩] هەروەها کۆڵانی پشت باڵەخانەی تایمز ئۆف ئیندیا و کۆلێژی ست خاڤێر.[٧] تەقینەوەیەکیش لە ناوچەی مازاگاون ڕوویدا.[١٠] لە بەرەبەیانی ٢٨ی تشرینی دووەم، سەرجەم ناوچەکان کۆنترۆڵ کرایەوە لەلایەن ئاسایش و پۆلیسی مومبای جگە لە تاج هۆتێل نەبێت. لە ٢٩ی تشرینی دووەم، ھێزی پاسەوانی ئاسایشی نەتەوەیی ھیند (NSG) ئۆپەراسیۆنی بلاک تۆرنادۆیان ئەنجامدا بۆ کوشتنی ئەو چەکدارانەی کە لە تاج هۆتێل مابوونەوە و لە ئەرکەکەیان سەرکەوتوو بوون و هێرشەکەیان بۆ سەر مومبای بە کۆتایی ھێنا.[١١]

پاکستان ھێرشکردنە سەر مومبای ئیدانە کرد.[١٢][١٣] بەھۆی ئەوەی کە ئەجمەل قەساب، یەکێک بوو لە تەقەکەرەکانی ڕووداوەکە، ئەو لە ڕووداوەکە ڕزگاری بوو بەمەش دەرکەوت کە ھێرشکەرەکان سەر بە گرووپی لەشکر تەییبە بوون.[١٤] حکوومەتی ھیندستان ئەوەی ڕاگەیاند کە چەکدارەکان لە پاکستانەوە هاتبوونە ناو وڵاتەکەی،[١٥]دواتر پاکستانیش ئەوە دووپات کردەوە کە تەقەکەرە ڕزگاربووەکە هاوڵاتییەکی پاکستانییە.[١٦] لە ساڵی ٢٠١٨، سەرۆکوەزیرانی پێشووی پاکستان، نەواز شەریف ئاشکرایکرد کە پاکستان ڕۆڵی گرنگی هەبووە لە ڕووداوی هێرشەکانی مومبای لە ساڵی ٢٠٠٨.[١٧][١٨]

پێش ڕووداوەکان[دەستکاری]

تەقینەوەی شەمەندەفەرێک، تەممووزی ٢٠٠٦ لە مومبای.

پێشتر چەندین هێرشی تیرۆریستی لە مومبای ئەنجام درابوون. لە ١٢ی ئازاری ١٩٩٣، بەهۆی زنجیرە تەقینەوەیەک لە شارەکە ئەوا ٢٥٧ کەس کوژران و ٧٠٠ کەسیش برینداربوون.[١٩] ئەو هێرشە بۆ تۆڵەسەندنەوە خوێنی موسڵمانان بوو کە لە ئاژاوەیەکی هیندستاندا کوژرابوون.[٢٠]

لە ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٢، تەقینەوەیەک لە ناوچەی گاتکۆپەر ڕوویدا کە بەم هۆیەوە ٢ کەس کوژران و ٢٠ کەسیش برینداربوون.[٢١] لە ٢٥ی ئابی ٢٠٠٣، تەقینەوەیەک لە باشووری مومبای لە نزیک دەروازەی هیند ڕوویدا، بەلانی کەم ٤٤ کەس کوژران و ١٥٠ کەسیش برینداربوون.[٢٢] ١١ی تەممووزی ٢٠٠٦، حەوت بۆمب تەقییەوە لە ماوەی ١١ خولەکدا لە وێستگەی شەمەندەفەری مومبای،[٢٣] بووە ھۆی کوژرانی ٢٠٩ کەس کە لەنێویاندا ٢٢ بیانی ھەبوو،[٢٤][٢٥][٢٦] لە پاڵ برینداربوونی زیاتر لە ٧٠٠ کەسی دیکە.[٢٧][٢٨] بە قسەی پۆلیسی مومبای، هێرشەکە لەلایەن گرووپی لەشکر تەییبە و بزووتنەوەی خوێندکارانی ئیسلامیی لە هیندستان ئەنجامدراوە.[٢٩][٣٠]

ڕاھێنان[دەستکاری]

گرووپێکی ٢٤–٢٦ کەسی لە چیاکانی موزەفەرئاباد لە پاکستان مەشقیان پێدراوە.[٣١][٣٢] بەپێی ڕاپۆرتی میدیا ھیندی و ئەمریکییەکان مەشق و ڕاھێنانکردنی پیاوەکان ئەم شتانەی لەخۆ گرتووە.

  • دەروونی؛ باسکردنی ئیسلام و بیرۆکەی جیھاد وەک چارەسەرێک بۆ دۆخی موسڵمانان لە هیند ،[٣٣] چیچان، فەلەستین و گشت جیهان .
  • خولی سەربازیی سەرەتایی کە پێیان دەگوت دەورەی عام.
  • خولی سەربازیی پێشکەوتوو کە پێیان دەگوت دەورەی خاس لە ناوچەی مانسھرە لە پاکستان.[٣٣] لە ڕاپۆرتێکی نیویۆرک تایمز لەسەر قسەی سەرچاوەیەک کە ناوی ئاشکرا نەکردبوو لە وەزارەتی بەرگری ئەمریکا، بۆ ئەم جۆرە ڕاهێنانە سوود لە چەک و ئەزموونی سەربازانی پاکستانی خانەنشینبوو بینراوە.[٣٤]
  • پێدانی مەشقی کۆماندۆ بە دەستەیەکی بچووک کە پێیان دەگوترێت خۆبەختکار (فیداییەکان) کە ئامانجییان لە هێرشی سەر مومبای هەبوو.[٣٥]

ھێرش[دەستکاری]

یەکەم ڕووداو کە تێبینی کرا لە ٢٦ی تشرینی دووەم، لە دەورووبەری کاتژمێر ٨ی شەو بوو بە کاتی ھیند، کاتێک دوو پیاو بە بەلەمێکی تیژڕەوەوە لە کەنارەکانی نزیک ناوچەی کۆلابا دادەبەزن. لەو کاتە ماسیگرەکان پرسیاریان لێکردوون بۆ کوێ دەچن ئەوانیش وەڵامی ئەوەیان داوەتەوە کە «خەریکی کاری خۆتبە»، ماسیگرەکان ھەواڵی ڕووداوەکەیان بە پۆلیس داوە بەڵام پۆلیسی ناوچەکە بە دەنگ هەواڵەکەی ئەواندا نەچوون.[٣٦]

چاتراپاتی شیڤاجی[دەستکاری]

شوێنی[بەستەری مردوو] گولە لە وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی.

وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی لەلایەن دوو تەقەکەرەوە ھێرشی کرایەسەر، ئیسماعیل خان و ئەجمەل قەساب.[٣٧] قەساب دواتر بەزیندوویی گیرا، کاتێک لەلایەن پۆلیسەوە دەستگیرکرا ئەمەش پاش ناسینەوەی ناوبراو لەسەر قسەی شایەتحاڵەکان. ھێرشەکە لە کاتژمێر ٢١:٣٠ دەستیپێکرد کاتێک دوو پیاو دەچنە ناو سەرنشینەکان و دەست بەدەستڕێژی تەقە دەکەن[٣٨] بەبەکارھێنانی چەکی ئەکی کەی ٤٧.[٣٩] لەم ھێرشەدا چەکدارەکان ٥٨ کەسیان کووشت و ١٠٤ کەسی دیکەشیان بریندارکرد،[٣٩] ھێرشەکەیان لە کاتژمێر ٢٢:٤٥ کۆتایی ھات.[٣٨] ھێزەکانی ئاسایش و خزمەتگووزاری ئێمرجێنسی بەخێرایی گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە. لەکاتی ھێرشەکە، ئاگادارییەک لەلایەن کەسی ئاگادارکەرەوەی وێستگەی شەمەندەفەرەکە بەناوی ڤیشنو زەندی بڵاوکرایەوە لەبارەی ڕووداوەکەوە و ئەمەش یارمەتی زۆرێک لە سەرنشینەکانی دا کە ژیانی سەلامەت بێت.[٤٠] دواتر، دوو چەکدارەکە لەسەر شەقام تەقەیان لەچەند ڕێبوار و ئەفسەرێکی پۆلیس کرد، لەئەنجامدا ھەشت ئەفسەری پۆلیسیان کووشت. ھێرشکارەکان بە بنکەی پۆلیسدا تێپەڕین، لەبڕی ئەوەی ئەفسەرەکانی پۆلیس ڕووبەڕوویان ببنەوە بەوەی دەشزانرا کە ھێرشکارەکان گولەیان پێنەمابوو بەلام پۆلیسەکان گڵۆپەکانیان کووژاندەوە و ھەوڵی پاراستنی دەروازەکانیان دا.

دواتر ھێرشکارەکان، چوونە نەخۆشخانەی کاما بۆ کووشتنی نەخۆشەکان.[٤١] کارمەندەکانی نەخۆشخانەکە، دەروازە و شوێنی نەخۆشەکانیان داخست لەپێناو سەلامەتیان. دەستەی دژەتیرۆری مومبای بە ڕابەرایەتی ئەفسەری پلەباڵا ھیمنەت کارکاری ھاتنە وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی بەڵام لەگەڕان بەدوای قەساب و خان بەجێمان. قەساب و خان، دەستدرێژی گولەیان کردە سەر ئوتومبێلی دەستەکە و ھەریەکە لە کارکاری، ڤیجای سالاسکار، ئەشۆک کامتی و ئەفسەرێکی دیکەشیان

شوێنی[بەستەری مردوو] گولە لە لیۆپۆلد کافێ

کووشت. تەنیا یەک پۆلیس ڕزگاری بوو بەناوی ئەرون جادەڤ، کە ئەویش بریندارببوو.[٤٢] قەساب و خان دەستیان بەسەر ئوتومبێلی پۆلیسدا گرت، بەڵام دواتر جێیان ھێشت لەبڕی ئەوەی ئوتومبێلی ئاسایی گەشتیارانیان بەکارھێنا. دواتر لەشەڕێکی دیکەدا، خان دەکووژرێت و قەسابیش بەبریندارییەوە دەستگیر دەکرێت.[٤٣] ئەفسەری پۆلیس توکارەم ئۆمبلیش کووژرا لەوکاتەی ویستی ھێرشبکاتە سەر قەساب.

لیۆپۆلد کافێ[دەستکاری]

لیۆلۆلد کافێ، چێشتخانە و مەیخانەیەکی بەناوبانگە لەناوچەی کۆلابا لە باشووری مومبای، یەکێکبووە لەیەکەمین ئەو شوێنانەی کە ھێرشی کرایە سەر.[٤٤] چەکداران شوعەیب، سوھەیب و ئەبو عومەر،[٣٧] تەقەیان لە کافێیەکە کرد لە ئێوارەی ٢٦ی تشرینی دووەم لە کاتژمێر ٢١:٣٠ بۆ ٢١:٤٨، تێیدا ١٠ کەسیان کووشت (لەنێویاندا کەسی بیانی ھەبوو) وە چەندین کەسی دیکەشیان بریندارکرد.[٤٥]

تەقینەوەی بۆمب لەناو تاکسی[دەستکاری]

دوو تەقینەوە لە ناو تاکسی ڕوویاندا، بەھۆی بۆمبی کاتبۆداڕێژراو. یەکەم بۆمب لە کاتژمێر ٢٢:٤٠ تەقییەوە لەناوچەی پارلا کەبووە ھۆی کووژرانی شوفێری تاکسییەکە و سەرنشینەکەی. دووەم بۆمب لە ناوچەی وادی بەندەر تەقییەوە لەنێوان کاتژمێر ٢٢:٢٠ بۆ ٢٢:٢٥. سێ کەس، بە شووفێری تاکسییەکەشەوە کووژران، وە نزیکەی ١٥ کەسیش برینداربوون.[١٠][٤٦]

تاج مەحەل ھۆتێل و ئۆبێرۆی تریدێنت[دەستکاری]

بەشێک[بەستەری مردوو] لە زینەکانی ھۆتێلی ئۆبێرۆی تریدێنت

ھەردوو ھۆتێل، تاج مەحەل پالاس ھۆتێل و ئۆبێرۆی تریدێنت، دوو شوێنی دیکە بوون کەبوونە ئامانجی ھێرشەکان. شەش بۆمب لە ھۆتێلی تاج مەحەل دانرابوون - یەکێکیال لە لۆبی، دووان لە بەرزکەرەوەکان، سێ لە ڕێستوورانت، وە دانەیەکیش لە ئۆبێرۆی تریدێنت.[٤٧][٤٨] لەشەوی یەکەمی ھێرشەکە لە تاج، ئاگرکووژێنەرەوەکان ٢٠٠ بارمەتەیان ڕزگار کرد لەڕێگای پەنجەرەکانەوە.

سی ئێن ئێن لە بەیانی ڕۆژی ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨، ئەوەی بڵاوکردەوە کە سەرجەم بارمەتەکان ئازادکراون و سەرچاوەکەشی لە پۆلیسی باڵای مەھاراشتراوە وەرگرتبوو.[٤٩] بەڵام درەنگانی ئەو ڕۆژە، ئەوە زانرا کە ھێشتا لە تاج ھۆتێل دوو چەکدار بارمتەیان لەلا ماوە و لەنێویشاندا کەسانی بیانی ھەن.[٥٠] ژمارەیەک لە پەرلەمانتاری پەرلەمانی ئەورووپا لەلیژنەی بازرگانی نێودەوڵەتی لە تاج ھۆتێل بوون،[٥١] بەڵام ھیچیان بریندارنەبوون.[٥٢]

نەریمان ھاوس[دەستکاری]

نەریمان ھاوس سەنتەرێکی بزووتنەوەی چابادی جوولەکەکانە، کەیەکێکە لەشوێنە دیارەکانی ناوچەی کۆلابا لە باشووری مومبای، لەلایەن دوو چەکدارەوە دەستیبەسەردا دەگیرێت و چەند دانیشتوویێکی شوێنەکەش وەک بارمەتە دەگیرێن.[٥٣] پۆلیس باڵەخانەکانی دەورووبەری چۆڵکرد، لەگەڵ چەکدارەکان کردیان بە شەڕە تەقە، یەکێک لە چەکدارەکان برینداربوو. خەڵک باڵەخانەکە ئاگادارکرانەوە کە لەژوورەکانیاندا بمێننەوە. چەکدارەکان قومبەلەیەکی دەستیان فڕێدایە یەکێک لە کۆڵانەکانی ئەو دەورووبەرە کە ھیچ زیانێکی لێنەکەوتەوە. کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی (ھێزی پاسەوانی نیشتمانی) لە دەلھییەوە گەیشتنە شوێنەکە. لەڕۆژی یەکەمی ھێرشەکە، نۆ لە بارمتەکان لە نھۆمی یەکەمی نەریمان ھاوس ڕزگارکران. لە ڕۆژی دووەمدا، کۆماندۆکان لەڕێگای ھەلیکۆپتەرەوە چوونە ژوورەوە و لەباڵەخانەکانی دەورووبەریش بە نیشانەگرەوەکان (قەناسبەدەست) دەورەدرا. لەدوای شەڕێکی سەخت، ھەڤالدەر گەجیندەر سینگ کەیەکێکبوو لە کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی لەگەڵ ھەردوو ھێرشکارەکە کووژران.[٥٤][٥٥] رابی/حاخامی جوو گاڤریەل ھۆلتزبەرگ لەگەڵ ژنە دووگیانەکەی ڕیڤیکا ھۆلتزبەرگ و شەش لە بارمەتەی دیکە لەلایەن چەکدارەکانەوە کووژران.[٥٦] بەپێی قسەی دەزگای ھەواڵگری ھیندی کە لەڕێگای شەپۆڵە ڕادیۆییەکانەوە دەستیانکەوت، ھێرشکارەکان لەپاکستانەوە ئەوەیان پێ دەگوترا کە بارمەتە جووەکان بەقەد ٥٠ کەسی نا جوو دیکە بۆئەوان گرنگە. دواتریش لەڕێگای نیشانەکانی سەر جەستەیان ئەوە دەرکەوت جووەکان لەژوورەوە ئازاردراون لەلایەن چەکدارەکانەوە.[٥٧][٥٨]

بەشداریکردنی ئێن ئێس گی[دەستکاری]

لەکاتی ھێرشەکاندا، ھەردوو ھۆتێلەکە لەلایەن ھێزی کردەی بەپەلە (RAF)ی ھیندی، ھێزی کۆماندۆی دەریاوانی (MARCOS) لەگەڵ ھێزی کۆماندۆی پاسەوانی نیشتمانی (NSG) دەورەدران.[٥٩][٦٠] کاتێک ھەواڵی ئەوە بڵاوبوویەوە کە چەکدارەکان سوود لە ھەواڵی میدیاکان دەبینن،[٦١] ھێزەکان چوونە ناو ھۆتێلەکان و ھەر ٩ چەکدارەکەیان کووشت لە بەرەبەیانی ٢٩ی تشرینی دووەم.[٦٢][٦٣] ئەفسەری پلە باڵا ساندی لە ھێزەکانی ئێن ئێس گی کووژرا لەوکاتەی کە ویستی ژیانی کۆماندۆ سونێل یادەڤ ڕزگاربکات، لەوکاتەی کە ناوبراو تەقەی لە قاچی درابوو لەکاتی ئۆپەراسیۆنی ڕزگارکردنی ھۆتێلی تاج.[٦٤][٦٥] ٣٢ لە بارمتەکانی ھۆتێلی ئۆبێرۆی تریدێنت کووژران.[٦٦]

کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی چوون بەشداریانکرد لە ڕزگارکردنی نەریمان ھاوس لەڕۆژی یەکەمی ھێرشەکە، نۆ لە بارمتەکان لە نھۆمی یەکەمی نەریمان ھاوس ڕزگارکران. لە ڕۆژی دووەمدا، کۆماندۆکان لەڕێگای ھەلیکۆپتەرەوە چوونە ژوورەوە و لەباڵەخانەکانی دەورووبەریش بە نیشانەگرەوەکان (قەناسبەدەست) دەورەدرا. لەدوای شەڕێکی سەخت، ھەڤالدەر گەجیندەر سینگ کەیەکێکبوو لە کۆماندۆکانی ئێن ئێس گی لەگەڵ ھەردوو ھێرشکارەکە کووژران.[٥٤][٥٥] لە بەرەبەیانی ٢٨ی تشرینی دووەم، نەریما ھاوس لەگەڵ ھۆتێل ئۆبێرۆی تریدێنت پاککرانەوە لەدەست چەکدارەکان. دواتر ئەوەش وترا کە تاج ھۆتێل ڕزگارکراوە لەدەست چەکدارەکان، بەڵام دوای درەنگانێک ئەوە پشت ڕاستکرایەوە کەھێشتا دوو بۆ سێ چەکدار لەژوورەوەن و دەنگی تەقینەوە و گولە بیستراوە.[٦٧] دواتر ئۆپەراسیۆنی پاککردنەوەی ھۆتێلی تاج، لەلایەن ئێن ئێس گییەوە لە ڕۆژی ٢٩ی تشرینی دووەم لەکاتژمێر ٨ی بەیانی تەواوبوو بە کووشتنی سێ چەکدارەکەی تر.[٦٨] ھێزەکانی ئێن ئێس گی ٢٥٠ بارمتەیان لە ھۆتێل ئۆبێرۆی ڕزگارکرد، ٣٠٠ کەسیش لە ھۆتێل تاج لەگەڵ ٦٠ کەس لە ١٢ خێزانی جیاواز لە نەریمان ھاوس.[٦٩] دواتر پۆلیس دەستیانگرت بەسەر بەلەمێک لە چەک و تەقەمەنی لەکەنارەکانی مومبای.[٧٠]

پاشھاتەکان[دەستکاری]

ھێرشی مومبای لەلایەن گرووپی لەشکری تەیبە ئەنجامدرا لە پاکستانەوە، ھێرشەکە لەلایەن ١٠ چەکداری لاوی ڕاھێنانپێکراو ئەنجامدرا. چەکدارەکان گەیەنێدراونەتە مومبای و لەپاکستانەوە ئاڕاستە و ڕێنمایی کراون لەڕێگای مۆبایل و VoIP.[٧١][٧٢][٧٣] لە تەمموزی ٢٠٠٩، دەزگا فەرمییەکانی پاکستان دانیان بەفەرمی باسی ئەوەیانکرد کە لەشکری تەیبە ھێرشەکەیان ئەنجامداوە و کامپیان لە کەراچی و تەھتە.[٧٤] لە تشرینی دووەمی ٢٠٠٩، پاکستان چەند کەسێکیان دەستگیرکرد لەسەر ڕووداوەکە.[٧٥]

بەشی پۆلیسی مومبای ٣٧ گومانلێکراوی دیاریکرد کە دەستیان ھەبووە لەپلانی ھێرشەکە، لەنێویاندا دوو ئەفسەری سووپا ھەبوون. ھەموو گومانلێکراوەکان جگە لەدووانیان پاکستانی بوون.[٧٦] لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩، دوو لە گومانلێکراوەکان لە ئەمریکا دەستگیرکران وە زانیاری لەسەر ھێرشکارەکانی دیکە دۆزرانەوە.[٧٧][٧٨] یەکێکیش لەو گومانلێکراوانە، پیاوێکی پاکستانی ئەمریکی بوو بەناوی دەیڤد ھیدلوەی (داوود سەید گەیلانی)، ئەوەی لەسەر زانرا کە ناوبراو بەر لە ڕووداوەکە چەندجارێک گەشتی بۆ ھیندستان کردووە. لەنیسانی ٢٠١١، ئەمریکا چەند گومانلێکراوێکی دیکەی ھێرشەکەی دەستگیرکرد کە دەستیان ھەبوو لەپلان و ڕاھێنانی گرووپەکە.[٧٩]

دانووستان لەگەڵ پاکستان[دەستکاری]

سەرۆکوەزیرانی پاکستان یووسف ڕەزا گەیلانی و سەرۆک ئاسف عەلی زەرداری ئیدانەی ھێرشەکەیان کرد.[١٢][١٣] پاکاستان بەڵێنی ئەوەیدا کە ھاوکاردەبن بۆ لێکۆڵینەوە لەسەر ڕووداوەکان، سەرۆک پاکستان زەرداری سوێندی ئەوەی خوارد ھەر دەستەیەک لەناوخۆی پاکستان دەستیان لەوکارەھەبێت بەتووندی سزا دەدرێن.[٨٠]

لەسەرەتادا، پاکستان ڕەتیکردەوە کە بەرپرسیاربێت لە ھێرشەکە، لەبەرامبەردا تۆمەتەکانی ئاراستەی بەنگلادیش و ھیندستانکرد کە لەوێوە پلان و ھێرشەکان ئاراستەکرابن.[٨١] لە ٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩، دەزگای فەرمی پاکستانی ئەوەیان پشتڕاستکردەوە کە ئەجمەل قەساب پاکستانی بووە.[١٦][٨٢][٨٣] وە کەیسێکی تۆمارکرد لەسەر سێ تۆمەتباری دیکەی ھێرشەکە کە پاکستانی بوون.[٨٤] ھیندستان ئەوەی ڕاگەیاند کە ھێرشکارەکان دەبێت لەلایەن دەزگای ھەواڵگری پاکستانییەوە یارمەتیدرابن، پاکستان ئەوەی ڕەتکردەوە.[٧٣][٨٢] لەژێر فشاری ئەمریکا و نەتەوە یەکگرتووەکان، پاکستان چەند ئەندامێکی گرووپی جەماعەتولدەعوەی دەستگیرکرد، وە دامەزرێنەرەکەشی لەماڵێکدا زیندانیکرد بەڵام دوای چەند ڕۆژێک بەئازادکراوی بینرا.[٨٥] ڕۆژنامەنووس و دەزگاکانی ڕاگەیاندن باسیان لەوەکرد کە پاکستان ڕیگایان پێنادات چاوپێکەوتن و ڕاپۆرت لەگوندەکەی قەساب ئەنجامبدەن.[٨٦][٨٧]

لێکۆڵینەوە[دەستکاری]

بەپێی لێکۆڵینەوەکان، ھێرشکارەکان لەدەریای شاری کەراچییەوە لەپاکستان پەڕیونەتەوە دەریای عەرەبی. بەلەمێکیان لەگرووپێکی ماسیگری ھیندی فڕاندووە و چوار ماسیگریشیان کووشتووە لەسەر بەلەمەکە، دواتر کاپتنەکەیان ناچارکردووە بۆئەوەی بیانگەیەنێتە مومبای و دواتریش دەیکووژن. بەشێک لەدەستەی ھێرشکارەکان، پێشتر لەپاکستان زیندانیبوون بەھۆی ڕاوکردنی ماسی بەشێوەی نایاسایی.[٨٨][٨٩]

قوربانییەکان[دەستکاری]

بەلانی کەم ١٧٤ کەس، لەکەسانی مەدەنی (سڤیل)، ھێزەکانی پۆلیس و ئاسایش لەگەڵ ٩ چەکدارەکە. ئەوانەی لە ھێرشەکە کووژران، ھاوڵاتی ٢٦ وڵاتی جیاوازبوون.[٤٩][٩٠][٩١][٩٢][٩٣] یەکێک لە چەکدارەکان دەستگیرکرا.[٩٤] جەستەی زۆرێک لە دیلە کووژراوان نیشانەی ئازار و ئەشکنەجەیان پیوە دیاربوو.[٩٥] بەشێک لەوانەی کووژران، کەسانی ناسراوبوون لە بازرگانی، میدیا و ئاسایشدا.[٩٦][٩٧][٩٨]

وڵات کووژراوەکان بریندارەکان
 ھیندستان ١٣٩ ٢٥٦
 ویلایەتە یەکگرتووەکان[ئ] ٦[٩٩][١٠٠] ٢[١٠٠]
 ئەڵمانیا ٣[١٠١] ٣
 ئیسرائیل ٢[١٠٢] –
 ئوسترالیا ٢[١٠٣] ٢
 کەنەدا ٢[١٠٤] ٢
 فەڕەنسا ٢[١٠٥] –
 ئیتالیا ١[١٠٦] –
 شانشینی یەکگرتوو ١[ا][١٠٧] ٧
 ھۆلەند ١[١٠٨] ١[١٠٩]
 ژاپۆن ١[١١٠] ١
 ئوردن ١ ١
 مالیزیا ١[١١١] –
 مۆریس ١[١١٢][١١٣] –
 مەکسیک ١[١١٤] –
 سینگاپوور ١[١١٥] –
 تایلەند ١[١١٦] –
 نەمسا – ١[١١٧]
 ئیسپانیا – ٢[١٠١][١١٨][١١٩]
 چین – ١[١٠١]
 عومان – ٢[١٠١]
 فلیپین – ١[١٢٠]
 فینلاند – ١[١٠١]
 نەرویژ – ١[١٢١]
گشتی ١٦٦ ٢٩٣
شوێن جۆری ھێرش کووژراوەکان ڕزگاربووەکان
مومبای هاربەر تەقەکردن، بارمەتەگرتن ٤ نییە
وێستگەی شەمەندەفەری چاتراپاتی شیڤاجی تەقەکردن، ھێرشکردن بە ڕومانە ٥٨[١٢٢][١٢٣] نییە
لیۆپۆلد کافێ ڕێستورانتێکی گەشتیاری لە کۆلابا Colaba; 18°55′20″N 72°49′54″E / 18.922272°N 72.831566°E / 18.922272; 72.831566 تەقەکردن؛ تەقاندنی ڕومانە.[١٢٤] ١٠[١٢٥] نییە
ھۆتێلی تاج مەحەل پالاس 18°55′18″N 72°50′00″E / 18.921739°N 72.83331°E / 18.921739; 72.83331 تەقەکردن؛[١٢٦] شەش تەقینەوە؛ تەقە لە نھۆمی زەوی، نھۆمی یەکەم و نھۆمی سەرەوە؛ بارمتە؛[٤٩] RDX ێک دۆزرایەوە.[٥٠] ٣١[١٢٧](وە کۆمانۆیەکیش) نزیکەی ٢٥٠
ئۆربێرۆی تریدنێت لە نەریمان پۆینت 18°55′38″N 72°49′14″E / 18.927118°N 72.820618°E / 18.927118; 72.820618 تەقەکردن؛ تەقینەوە، بارمەتەگرتن ٣٠[١٢٨] ١٤٣
مێترۆ سینەما 18°56′35″N 72°49′46″E / 18.943178°N 72.829474°E / 18.943178; 72.829474 تەقەکردن لە ناو جێپێکی ڕفێندراوی پۆلیس.[١٢٩] نزیکەی ١٠ نییە
نەخۆشخانەی جاما; 18°56′34″N 72°49′59″E / 18.94266°N 72.832993°E / 18.94266; 72.832993 تەقەکردن؛ بارمەتەگرتن.[١٣٠] ٥ پیاوی پۆلیس[١٢٢] نییە
سەنتەرێکی جووەکان لە نەریمان پۆینت 18°54′59″N 72°49′40″E / 18.916517°N 72.827682°E / 18.916517; 72.827682 دەستبەسەرداگرتن؛ تەقەکردن؛ بارمتەگرتن.[١٣١] ٧ (بە کۆماندۆیەکیشەوە)[١٣٢][١٣٣] ٩
ڤیلە پارلە، ناوچەیەک لە باکووری مومبایە کە دەکەوێتە نزیک فڕۆکەخانە. تەقاندنەوەی ئوتومبێل.[١٣٤] ١[١٢٢] نییە
کۆڵانی بادرودین تایابجی لە پشت باڵەخاننەی تایمز ئۆف ئیندیا.18°56′32″N 72°50′01″E / 18.942117°N 72.833734°E / 18.942117; 72.833734 کووشتنی پۆلیس بەتەقە ٩ پیاوی پۆلیس نییە
مازاگوۆن؛ کەنارەکانی مومبای. تەقینەوە; دەستبەسەر داگرتنی بەلەمێکی پڕ لە چەک.[٧٠] نییە نییە

دەرەنجام[دەستکاری]

ھێرشەکە پێی گوترا ٢٦/١١، ئەمەش بەھۆی ئەو ڕۆژەی کە ڕووداوەکە تێیدا ڕوویدا. لیژنەی باڵا لەلێکۆڵێنەوەی ڕووداوەکە دوای زیاتر لەتێپەڕبوون لەساڵێک بەسەر ڕووداوەکە، ڕاپۆرتێکیان درووستکرد. ڕاپۆرتەکە ئاماژەی بەوەدەکرد کە ئەم ھێرشە زیاتربووە لە توانا و وەڵامدانەوەکانی ھێزەکانی پۆلیس، ھەروەھا ئاماژەیان بەھەڵەکانی فەرماندەی پۆلیسی مومبای حەسەن غەفوور کرد کە جووڵانەوە و مامەڵەی لەگەڵ ڕووداوەکان ھەڵەبووە.[١٣٥]

ھاوڵاتیان[بەستەری مردوو] لەنزیک تاج ھۆتێل، داوا لە حکوومەت دەکەن کاردانەوە بنوێنێت.

حکوومەتی ویلایەتی مەھاراشترا، بڕیدا بە کڕینی ٣٦ بەلەمی خێرا بۆ چاودێریکردن و پاراستنی کەنار دەریاکانی لەگەڵ چەند ھەلیکۆپتەرێک بۆ ھەمان ھۆکار. ھەروەھا پلانی دامەزراندنی ھێزێکی تایبەت بە دژە تیرۆردا بەناوی ھێزی یەکەم، لەگەڵ پڕچەککردنیان بە چەکی نوێ و تایبەت کە لەئاستی پۆلیسی مومبای زیاتربێت.[١٣٦] سەرۆکوەزیران مەنھۆمان سینگ ئەوەی ڕاگەیاند ئەوان پلانی دامەزراندنی دەزگای لێکۆڵینەوە و سیخووری بەھێز دادەمەزرێنن ھاوشێوەی ئێف بی ئای بۆ ڕووبەرووبونەوەی تیرۆر.[١٣٧] بۆئەم مەبەستەش ھیندستان دەزگای لێکۆڵینەوەی نەتەوەیی (NIA) دامەزرا و یاسای دژە تیرۆریشی لەگەڵ UAPA 2008نوێکردەوە. لەلایەن وەزارەتی ناوخۆشەوە، سەنتەری (NCTC) دامەزرا بۆکۆکردنەوە ھەموو ڕاپۆرت، داتا و پووختەی زانیارییەکان کە لە پۆلیس، دەزگا ھەواڵگرییە جۆراوجۆرەکان و شوێنە جیاجیاکان پێیان دەگات.

وەزیری دەرەوەی ئەوکاتی ھیند پرانەبی موکەرجی ئەوەی ڕاگەیاند کەئەگەری ھەیە ھێرش بکەنە سەر کەمپی تیرۆریستان لە ناو پاکستان. لەم کاتەدا ھەڵوێستی ئەمریکاش گۆڕانکاری بەسەردا دەھات لەبەرامبەر ھەردوو وڵاتدا،[١٣٨] لەم کاتەدا ئەمریکا پێشەوایەتی ھێزەکانی ناتۆ بوو لە شەڕی ئەفغانستان[١٣٩] و شەڕی جیھان بەرامبەر تیرۆر.[١٤٠] بەرپرسێکی باڵای ئێف بی ئای ڕۆبەر مولەر ئەوەی ئاشکرا کرد لەدوای ڕووداوەکان، ھاوکاری نێوان دەزگا ھەواڵگرییەکانی ھند لەگەڵ ئەواندا زۆر باشتربووە بەراورد بەھەرکاتێدا.[١٤١] لەبەرامبەرد سکرتێری ئینتەرپۆل ڕۆنالد نۆبڵ ئەوەی ئاشکراکرد کە دەزگا ھەواڵگرییەکانی ھند ھیچ زانیارییەک لەگەڵ ئینتەرپۆل ھاوبەش ناکەن.[١٤٢]

پێکردنی[بەستەری مردوو] مۆم و گێڕانی ماتەمینی لەنزیک دەرەوازەی ھیند لە مومبای.

سنوورەکانی پاکستان[دەستکاری]

پاکستان ھێزەکانی بردە سەر سنووری ولاتەکەی و ھند، ئەمەش لەوەی نەکا ھند ھێرش بکاتە سەر ناوخۆی وڵاتەکەی. دوای چەند ڕۆژێک لە وتووێژ، دواتر پاکستان ھێزەکانی لەسەر سنوور کشاندەوە.[١٤٣]

کاردانەوەکان[دەستکاری]

خەڵکی ھیند ڕەخنەی تووندیان ئاڕاستەی کەسە سیاسییەکانیان کرد و بەناشایستە لەقەڵەمیاندان و بەھۆکاری ھێرشەکانیان زانی. لەسەر ڕووپەری ڕۆژنامەی تایمز ئۆف ئیندیا نووسرا «سیاسییەکانمان ڕۆڵی بێتاوانێکی مردوو دەگێڕن».[١٤٤] لەنێو سیاسییەکانی ھند و مومبای، دەستلەکارکێشانەوە دەستیپێکرد لەنێویانیشدا وەزیری ناوخۆ شیڤراج پاتل، سەرۆکی وەزیرانی مەھاراشترا و جێگرەکەی.[١٤٥][١٤٦] دەرھێنەرێکی بۆلیوود، رام گۆپەل ڤارما فیلمێکی لەسەر ھێرشەکە دەرھێنا بەناوی (The Attacks of 26/11). مووسڵمانە ھیندییەکان، ئیدانە ڕووداوەکانیان کرد و ئەوەیان ڕەتکردەوە کە تیرۆریستە کووژراوەکان بنێژن، گرووپێک لەموسڵمانانیش خۆپشاندانیانکرد دژ بە ھێرشەکە.[١٤٧] مزگەوتەکان بۆماوەیەک بێدەنگبوون. پێداچوونەوە بۆ شێوازی گواستنەوە گەیاندن لە مومبای دەستیپێکرد.[١٤٨] ماتەمین و داگیرساندنی مۆم لەتەواوی ھیندستان بۆ ڕووداوەکە ئەنجامدرا. لەئاستی جیھانیش، وڵاتان، ڕێکخراوە جیھانییەکان و کەسایەتییە جیھانییەکان ئیدانەی ئەو ھێرشە تیرۆریستییەیانکرد کە خەڵکانی سڤیل بوونە قووربانی.[١٤٩]

میدیاکان بەگرنگییەوە لە ڕووداوەکەیان دەڕووانی و سۆشیال میدیای وەک توویتەر و فلیکر بۆ ڕووماڵی ڕووداوەکان بەکارھات، ھەروەھا چەندین بلۆگی ھیندی بەنووسین و وتار ڕووماڵی ڕووداوەکانیان دەکرد.[١٥٠] نەخشەی ھێرشەکە لەڕێگای گووگڵ ماپسەوە لەلایەن ڕۆژنامەوانانی وێب درووستکرا.[١٥١] نیویۆرک تایمز لە تەمموزی ٢٠٠٩، ڕووداوەکانی بەوە وەسفکرد کە ڕەنگە تا ئێستا باشترین و بەڵگەدراوترین ڕووداوبێت لەئاستی جیھان.[١٥٢]

بڵاوکراوەکان[دەستکاری]

فیلمی بەڵگەنامەیی[دەستکاری]

ئۆپراسیۆنی بلاک تۆرنادۆ زنجیرە دکۆیومێنتارییەکی ساڵی ٢٠١٨ بوو لەلایەن کەناڵی دیسکۆڤەری پەخشکرا.[١٥٣][١٥٤]

فیلمەکان[دەستکاری]

  • ھۆتێل مومبای (٢٠١٨) فیلمێکی ئەمریکی-ئوسترالییە لەجۆری ھەستبزوێن لەلایەن ئەنتۆنی ماراس دەرھێنراوە و لەلایەن جۆن جۆلی و ماراسەوە نووسراوە. فیلمەکە ڕەخنەی ئەوەی لێگیرا کەبەھیچ شێوەیەک باسی ڕۆڵی پاکستان نەکرا لەھێرشەکە.[١٥٥]
  • ھێرشەکەی ٢٦/١١ فیلمێکی ھیندییە لە ساڵی ٢٠١٣ نمایشکرا کە لەلایەن ڕام گۆپال ڤارماوە کاری دەرھێنانی بۆکرا و باس لە ڕووداوەکانی ھێرشەکە دەکات.
  • تاج مەحەل فیلمێکە لە ساڵی ٢٠١٥ نمایشکرا، فیلمەکە فەڕەنسی و بەلجیکییە لەجۆری ھەستبزوێن و دراما. نیکۆلاس سادا دەرھێنەری فیلمەکەیە. کە فیستیڤاڵی فیلمی نێودەوڵەتی ڤیەننا نمایشکرا. فیلمەکە باس لەکچێکی ١٨ ساڵی فەڕەنسی دەکات کەبەتەنیایە و لەتاج ھۆتێلە لەکاتی ڕووداوەکان.
  • تیرۆر لە مومبای، فیلمێکە لە ساڵی ٢٠٠٩ نمایشکرا لەسەر ڕووداوەکەی ٢٠٠٨. لەفیلمەکە چەند زانیاری و تۆمارێکی دەنگی و تەلەفۆن لەنێوان ھێرشکارەکان و دەستەکەیان لەپاکستان بۆیەکەمینجار بڵاوکرایەوە، ھەروەھا دانپیادانی تاکە ھێرشکاری ڕووداوەکەی تێدابوو.
  • دەستبەسەرداگرتنی مومبا: چوار ڕۆژ تیرۆر. فیلمێکی ٢٠١٨ەیە باس لەباروودۆخی چەند کەسێکی بیانی دەکات لە تاج ھۆتێل لەکاتی ڕووداوەکان.

کتێب[دەستکاری]

دەستبەسەرداگرتنەکە: ھێرشی سەر تاج فیلمێکی ناخەیاڵییە لەلایەن کاتی سکۆت کلێرک و ئەدریان لیڤی نووسراوە. باس لەڕدووداوەکانی ھێرشەکەی مومبای ٢٠٠٨ دەکات لەکاتی شەوی ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. کتێبەکە لە ساڵی ٢٠١٣ لەلایەن پێنگوین بووکسەوە بڵاوکرایەوە.[١٥٦]

تێبینییەکان[دەستکاری]


سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ "26/11 Mumbai Terror Attacks Aftermath: Security Audits Carried Out On 227 Non-Major Seaports Till Date". NDTV. 26 November 2017. Archived from the original on 23ی Juneی 2019. Retrieved 7 December 2017. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  2. ^ Friedman, Thomas (17 February 2009). "No Way, No How, Not Here". The New York Times. Archived from the original on 29 August 2012. Retrieved 17 May 2010.
  3. ^ Indian Muslims hailed for not burying 26/11 attackers, Sify News, 19 February 2009, archived from the original on 23ی Octoberی 2010, retrieved 15 July 2011 {{citation}}: Check date values in: |archivedate= (help)
  4. ^ Schifrin, Nick (25 November 2009). "Mumbai Terror Attacks: 7 Pakistanis Charged – Action Comes a Year After India's Worst Terrorist Attacks; 164 Die". ABC News. Archived from the original on 27ی Novemberی 2009. Retrieved 17 May 2010. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  5. ^ "Mumbai terrorist attacks of 2008". Encyclopaedia Britannica. Archived from the original on 26ی Juneی 2019. Retrieved 26 November 2018. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  6. ^ Black, Ian (28 November 2008). "Attacks draw worldwide condemnation". The Guardian. UK. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 5 December 2008.
  7. ^ ئ ا ب پ "Wave of Terror Attacks Strikes India's Mumbai, Killing at Least 182". Fox News Channel. 27 تشرینی دووەم 2008. Archived from the original on 4 December 2008. Retrieved 3 December 2008.
  8. ^ Kahn, Jeremy (2 December 2008). "Jews of Mumbai, a Tiny and Eclectic Group, Suddenly Reconsider Their Serene Existence". The New York Times. Archived from the original on 20 August 2014. Retrieved 3 December 2008.
  9. ^ Magnier, Mark (3 December 2008). "Mumbai police officers describe nightmare of attack". Los Angeles Times. Archived from the original on 6 December 2008. Retrieved 3 December 2008.
  10. ^ ئ ا "Tracing the terror route". The Indian Express. India. 10 December 2008. Archived from the original on 13ی Decemberی 2008. Retrieved 9 December 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archivedate= (help)
  11. ^ "Police declare Mumbai siege over". BBC. 29 November 2008. Archived from the original on 29 November 2008. Retrieved 29 November 2008.
  12. ^ ئ ا "PM Gilani denounces Mumbai attacks". The International News. 27 November 2008. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 28 November 2008. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  13. ^ ئ ا "PM Gilani expresses condolences for slain ISI men". The International News. 27 November 2008. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 28 November 2008. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  14. ^ "Lashkar-e-Taiba (Army of the Pure) (aka Lashkar e-Tayyiba, Lashkar e-Toiba; Lashkar-i-Taiba) – Council on Foreign Relations". Cfr.org. Archived from the original on 5 June 2010. Retrieved 31 December 2010. ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  15. ^ Somini Sengupta; Eric Schmitt (3 December 2008). "Ex-US Official Cites Pakistani Training for India Attackers". The New York Times. Archived from the original on 2 April 2009. Retrieved 14 February 2009.
  16. ^ ئ ا "Pakistan Continues to Resist India Pressure on Mumbai". Time. 8 January 2009. Archived from the original on 14 January 2009. Retrieved 8 January 2009. ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  17. ^ Hashim, Asad. "Ex-Pakistan PM Sharif slammed for Mumbai attack remark". www.aljazeera.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-11-27.
  18. ^ Farmer, Ben (24 September 2019). "Pakistan trained al-Qaeda, says Imran Khan". The Daily Telegraph. Archived from the original on 24 September 2019. Retrieved 24 September 2019. Pakistan's security apparatus has in the past angrily rejected politicians linking it to militancy. Nawaz Sharif, the former prime minister, faced treason charges last year after an interview where he suggested the Pakistani state played a role in the 2008 Mumbai attack that killed 166 people.
  19. ^ "1993: Bombay hit by devastating bombs". BBC. 12 March 1993. Archived from the original on 11 December 2008. Retrieved 12 November 2010.
  20. ^ "How the 1993 blasts changed Mumbai forever". BBC News. ٢٠١٥-٠٧-٣٠. Archived from the original on 26ی Juneی 2019. Retrieved 2018-11-29. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  21. ^ "Blast outside Ghatkopar station in Mumbai, 10 killed". rediff.com India Limited. 6 December 2002. Archived from the original on 11ی Augustی 2008. Retrieved 19 August 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  22. ^ "2003: Bombay rocked by twin car bombs". BBC. 25 August 2003. Archived from the original on 10ی Aprilی 2012. Retrieved 19 August 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  23. ^ "For the record: The 11/7 chargesheet". rediff.com India Limited. 11 July 2008. Archived from the original on 12ی Octoberی 2008. Retrieved 19 August 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  24. ^ "India: A major terror target". The Times of India. India. 30 October 2008. Archived from the original on 12 January 2009. Retrieved 11 November 2008.
  25. ^ "Gunfire heard at two Mumbai hotels - CNN.com". Archived from the original on 9ی Octoberی 2017. Retrieved 26ی Juneی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  26. ^ Dwight Hamilton; Kostas Rimsa (19 November 2007). Terror Threat: International and Homegrown Terrorists and Their Threat to Canada. Dundurn Press Ltd. p. ١٠٣. ISBN 978-1-55002-736-5. Retrieved 28 September 2011.
  27. ^ "Rs 50, 000 not enough for injured". Indian Express Newspapers (Mumbai) Ltd. 21 July 2006. Archived from the original on 14ی Januaryی 2009. Retrieved 11 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help); More than one of |archivedate= و |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= و |archive-url= specified (help) ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  28. ^ Editorial – K. Jaishankar – IJCJS vol 2 issue 2 July–December, 2008 ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Sascv.org. Retrieved on 19 June 2014.
  29. ^ "India police: Indian Government spy agency behind Mumbai bombings". CNN. 1 October 2006. Archived from the original on 23ی Aprilی 2009. Retrieved 11 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  30. ^ "Mumbai Police blames ISI, LeT for 7/11 blasts". The Times of India. India. 30 September 2006. Archived from the original on 19ی Augustی 2007. Retrieved 11 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  31. ^ Blakely, Rhys (2 December 2008). "City fears five terrorists are missing". The Times. London. Retrieved 23 April 2010.(خۆتۆمارکردن پێویستە)
  32. ^ Rahman, Maseeh; Jones, Sam (1 December 2008). "Rumours abound as inquiry begins its search for truth". The Guardian. London. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 1 December 2008.
  33. ^ ئ ا Swami, Praveen (2 December 2008). "A journey into the Lashkar". The Hindu. Chennai. Archived from the original on 5ی Decemberی 2008. Retrieved 1ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help) ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  34. ^ Schmitt, Eric; Sengupta, Somini (4 December 2008). "New York Times, Quoting a former US defence official". The New York Times. Archived from the original on 7ی Novemberی 2016. Retrieved 23 April 2010. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  35. ^ Williams, Matthias (2008-11-29). "Militants in Mumbai wanted an Indian 9/11". Reuters. Archived from the original on 17ی Novemberی 2015. Retrieved 2015-11-16. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help) ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  36. ^ Moreau, Ron; Mazumdar, Sudip (27 November 2008). "The Pakistan Connection". Newsweek. Archived from the original on 6 December 2008. Retrieved 28 November 2008.
  37. ^ ئ ا "Meet the men who attacked Mumbai ..." Rainbow Skill: Knowledge Portal. Archived from the original on 13ی Novemberی 2017. Retrieved 2016-12-12. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  38. ^ ئ ا "3 witnesses identify Kasab, court takes on record CCTV footage". The Economic Times. India. 17 June 2009. Archived from the original on 26ی Juneی 2019. Retrieved 17 June 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archivedate= (help)
  39. ^ ئ ا "Photographer recalls Mumbai attacks". The News International. 16 حوزەیران 2009. Archived from the original on 20 June 2009. Retrieved 17 June 2009.
  40. ^ "26/11 attacks: Two years on, rail announcer Vishnu Zende has moved on". DNA. PTI. 24 November 2010. Archived from the original on 18ی Mayی 2015. Retrieved 8 May 2015. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  41. ^ "Judgement, THE HIGH COURT OF JUDICATURE AT BOMBAY, THE JUDGMENT RESERVED: 7 FEBRUARY 2011; THE ORDER IS PRONOUNCED: 21 FEBRUARY 2011". The Times Of India. Archived from the original on 29ی Novemberی 2013. Retrieved 1ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  42. ^ "Info from cop in Karkare's jeep led to Kasab's arrest". Mid Day. 3 December 2008. Archived from the original on 17 June 2011. Retrieved 15 July 2011.
  43. ^ "Jukexboxes on the Moon: Stardom is martyrdom: India arrives in the American imagination". Triple Canopy. Archived from the original on 13ی Julyی 2010. Retrieved 15 July 2011. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  44. ^ Blakely, Rhys; Page, Jeremy (1 December 2008). "Defiant Leopold café shows that Mumbai is not afraid". The Times. UK. Retrieved 19 March 2009.
  45. ^ "Leopold Cafe reopens amidst desolation". Deccan Herald. India. 1 December 2008. Archived from the original on 5 December 2008. Retrieved 19 March 2009.
  46. ^ "Mumbai attack: Timeline of how the terror unfolded". Daily Mirror. UK. 27 November 2008. Archived from the original on 5ی Juneی 2011. Retrieved 25 May 2009. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (help)
  47. ^ "Taj Hotel Burns, 2 Terrorists Killed". CNN IBN. 27 November 2008. Archived from the original on 24ی Augustی 2011. Retrieved 27 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٢٤ی ئابی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  48. ^ "Taj Hotel Attacked". TTKN News. 27 November 2008. Archived from the original on 13 January 2009. Retrieved 27 November 2008. {{cite news}}: More than one of |archivedate= و |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= و |archive-url= specified (help) ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  49. ^ ئ ا ب "Scores killed in Mumbai rampage". CNN. 26 November 2008. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 26 November 2008.
  50. ^ ئ ا Stevens, Andrew; Kapur, Mallika; O'Sullivan, Phil; Turner, Phillip; Hiranand, Ravi; Wong, Yasmin; Shah Singh, Harmeet (27 November 2008). "Fighting reported at Mumbai Jewish center". CNN. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 28 November 2008.
  51. ^ Charter, David (27 November 2008). "Tory MEP flees for his life as gunman starts spraying the hotel bar with bullets". The Times. London. Archived from the original on 18ی Septemberی 2011. Retrieved 21 February 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  52. ^ "EU trade delegation in Mumbai safe, delegate says". Deutsche Presse-Agentur. 27 November 2008. Archived from the original on 5ی Novemberی 2013. Retrieved 23 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  53. ^ Vaakov Lappin (29 November 2008). "Consulate: Unspecified number of Israelis missing in Mumbai". The Jerusalem Post. Archived from the original on 6ی Julyی 2019. Retrieved 27 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  54. ^ ئ ا "NSG ends reign of terror at Nariman". The Times of India. India. 29 November 2008. Archived from the original on 5ی Decemberی 2008. Retrieved 23 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  55. ^ ئ ا "Siege at Nariman House ends, two terrorists killed". The Hindu. Chennai, India. 29 November 2008. Archived from the original on 1 December 2008. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  56. ^ Daniel Trotta (28 November 2008). "Rabbi killed in Mumbai had gone to serve Jews". Reuters. Archived from the original on 3 December 2008. Retrieved 29 November 2008.
  57. ^ Gee, Alastair (1 November 2009), "Mumbai terror attacks: And then they came for the Jews", The Times, London, archived from the original on 26 March 2011, retrieved 15 July 2011
  58. ^ Gee, Alastair, "And then they came for the Jews", Samoa Observer, archived from the original on 10ی Mayی 2012, retrieved 15 July 2011 {{citation}}: Check date values in: |archivedate= (help) ١٠ی ئایاری ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  59. ^ Pasricha, Anjana (27 November 2008). "Commandos Launch Operations to Clear Luxury Hotels Seized by Gunmen in Mumbai". VOA News. Voice of America. Archived from the original on 17 March 2009. ١٧ی ئازاری ٢٠٠٩ لە Archive.is، ئەرشیڤ کراوە
  60. ^ "We want all Mujahideen released: Terrorist inside Oberoi". The Times of India. India. 27 November 2008. Archived from the original on 15ی Julyی 2019. Retrieved 27 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  61. ^ Patrick Frater (30 November 2008). "Indian journalists in media firestorm". Variety. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 1 December 2008.
  62. ^ "Mumbai operation appears nearly over". CNN. 29 November 2008. Archived from the original on 8 March 2009. Retrieved 23 February 2009.
  63. ^ "Oberoi standoff ends". CNN. 28 November 2008. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 7 March 2009.
  64. ^ "Terrorists had no plan to blow up Taj: NSG DG". Rediff. Archived from the original on 22 June 2011. Retrieved 26 November 2009.
  65. ^ "NSG commando recounts gunfight with terrorists". CNN IBN. Archived from the original on 1ی Julyی 2014. Retrieved 26 November 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  66. ^ Blakely, Rhys (22 December 2008). "A taste of defiance as massacre hotel opens for high tea". The Times. UK. Retrieved 8 January 2011.
  67. ^ "Gunbattle enters third day, intense firing at Taj hotel". 28 November 2008. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 28 November 2008. ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  68. ^ "Taj operation over, three terrorists killed". Hindustan Times. India. 29 November 2008. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 29 November 2008. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  69. ^ "Battle for Mumbai ends, death toll rises to 195". The Times of India. India. 29 November 2008. Archived from the original on 15ی Julyی 2019. Retrieved 21 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  70. ^ ئ ا "Timeline: one night of slaughter and mayhem". Evening Standard. 27 November 2008. Archived from the original on 5 December 2008. Retrieved 1 December 2008. ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  71. ^ Schmitt, Eric; Somini Sengupta, Jane Perlez (3 December 2008). "US and India See Link to Militants in Pakistan". The New York Times. Archived from the original on 26ی Juneی 2019. Retrieved 3 December 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  72. ^ Perlez, Jane; Masood, Salman (27 July 2009). "Terror Ties Run Deep in Pakistan, Mumbai Case Shows". The New York Times. p. A4. Archived from the original on 31ی Marchی 2019. Retrieved 7ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  73. ^ ئ ا Schmitt, Eric; Sengupta, Somini (4 December 2008). "Ex-US Official Cites Pakistani Training for India Attackers". The New York Times. Archived from the original on 31ی Marchی 2019. Retrieved 3 December 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  74. ^ Hussain, Zahid (28 July 2009). "Islamabad Tells of Plot by Lashkar". The Wall Street Journal. Islamabad. Archived from the original on 9ی Octoberی 2017. Retrieved 28 July 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  75. ^ Schifrin, Nick (25 November 2009). "Mumbai terror attacks: 7 Pakistanis charged". ABC News. Archived from the original on 27 November 2009. Retrieved 1 December 2009.
  76. ^ Rhys Blakely (26 February 2009). "Pakistani Army colonel 'was involved' in Mumbai terror attacks". The Times. London. Archived from the original on 14ی Augustی 2011. Retrieved 26 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  77. ^ "Who are David Headley, Tahawwur Rana?". CNN IBN. 17 November 2009. Archived from the original on 21 November 2009. Retrieved 21 November 2009. ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  78. ^ Mohan, Vishwa (7 November 2009). "Headley link traced to Pak, 2 LeT men arrested". The Times of India. India. Archived from the original on 16ی Julyی 2019. Retrieved 21 November 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  79. ^ Associated Press, "Four more men charged in Mumbai attack", Japan Times, 27 April 2011, p. 4.
  80. ^ "Mumbai attacks: Pakistan's Asif Ali Zardari vows 'action' against militants". 4 December 2008. Archived from the original on 13ی Julyی 2019. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  81. ^ ئ ا Richard A. Oppel; Salman Masood (7 January 2009). "Gunman in Mumbai Siege a Pakistani, Official Says". The New York Times. Archived from the original on 11 April 2009. Retrieved 21 February 2009.
  82. ^ Mubashir Zaidi (7 کانوونی دووەم 2009). "Surviving gunman's identity established as Pakistani". Dawn. Archived from the original on 28 May 2009. Retrieved 7 January 2009. ٣١ی ئازاری ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  83. ^ "Part of 26/11 plan made on our land, admits Pakistan". NDTV. 12 February 2009. Archived from the original on 13 February 2009. Retrieved 12 February 2009.
  84. ^ Rupert, James (28 January 2009). "Pakistan's Partial Crackdown Lets Imams Preach Jihad". Bloomberg. Retrieved 6 December 2009.
  85. ^ Reporters Without Borders (13 November 2009). "Two journalists held after helping media probe Mumbai attacker's background". Reporters Without Borders. Archived from the original on 4ی Marchی 2016. Retrieved 15 July 2011. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٤ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  86. ^ Nirupama Subramanian (24 November 2009). "Kasab's village remains a no-go area for journalists". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 30ی Novemberی 2009. Retrieved 15 July 2011. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  87. ^ "Slain navigator of Porbandar trawler was imprisoned in Pak". The Economic Times. India. 30 ئەیلوول 2008. Archived from the original on 28 May 2009. Retrieved 15 February 2009.
  88. ^ "Terror boat was almost nabbed off Mumbai". The Economic Times. India. 10 December 2008. Archived from the original on 13ی Julyی 2019. Retrieved 17 May 2010. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  89. ^ "Mumbai terrorist attacks of 2008". Encyclopaedia Britannica. Archived from the original on 26ی Juneی 2019. Retrieved 26 November 2018. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  90. ^ "Indian forces storm Jewish centre". BBC News. 27 November 2008. Archived from the original on 28 November 2008. Retrieved 27 November 2008.
  91. ^ "One Japanese killed, another wounded in Mumbai shootings". Channel NewsAsia. Archived from the original on 3ی Decemberی 2008. Retrieved 26 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  92. ^ P.S. Suryanarayana (27 November 2008). "Caught in the crossfire, 9 foreign nationals killed". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 3ی Julyی 2013. Retrieved 27 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ١٣ی ئابی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  93. ^ Stevens, Andrew; Kapur, Mallika; Shah Singh, Harmeet; Ahmed, Saeed; Sidner, Sara; Vinci, Alessio; Sayah, Reza; Newton, Paula (29 November 2008). "Indian official: Terrorists wanted to kill 5,000". CNN. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 30 November 2008. {{cite news}}: Check |first2= value (help); Check |first8= value (help)
  94. ^ Krishnakumar P; Vicky Nanjappa (30 November 2008). "Rediff: Doctors shocked at hostages's torture". Rediff.com. Archived from the original on 5 March 2009. Retrieved 21 February 2009.
  95. ^ Naughton, Philippe (27 November 2008). "British yachting tycoon Andreas Liveras killed in Bombay terror attacks". The Times. UK. Retrieved 27 November 2008.
  96. ^ "Three top cops die on duty". The Times of India. India. 27 November 2008. Archived from the original on 25ی Julyی 2019. Retrieved 27 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  97. ^ "Indian victims include financier, journalist, actor's sister, police". CNN. 30 November 2008. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 30 November 2008.
  98. ^ "Israel: 6 bodies removed from Jewish center". Associated Press. 28 November 2008. Archived from the original on 4ی Decemberی 2008. Retrieved 28 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  99. ^ ئ ا "Turkish Press Daily News". turkishpress.com. Archived from the original on 13ی Julyی 2019. Retrieved 22 October 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help) ١٣ی تەممووزی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  100. ^ ئ ا ب پ ت ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی <ref> ھەڵە؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری ASSOCIATED PRESS-27th نەدراوە
  101. ^ "Pulwama attack: India will 'completely isolate' Pakistan". BBC (بە ئینگلیزی). 16 February 2019. Archived from the original on 15ی Februaryی 2019. Retrieved 16 February 2019. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  102. ^ "Aussies in Mumbai accounted for: DFAT". ABC News. 30 November 2008. Archived from the original on 15ی Decemberی 2008. Retrieved 14 December 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  103. ^ "Identity of 2nd Canadian killed in Mumbai attacks confirmed Social Sharing". Archived from the original on 31ی Marchی 2019. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  104. ^ "Battle rages for Mumbai hostages". BBC News. 29 November 2008. Archived from the original on 9ی Decemberی 2017. Retrieved 28 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  105. ^ "Ucciso da una granata era in in viaggio col figlio". Archived from the original on 13ی Julyی 2019. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  106. ^ "Briton killed in Mumbai". Archived from the original on 13ی Julyی 2019. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  107. ^ "Dutch died in Mumbai: NOS News". Archived from the original on 4 December 2008. Retrieved 1 December 2008. ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  108. ^ "Dutchman wounded in Mumbai: Nu.nl". Archived from the original on 3ی Decemberی 2008. Retrieved 27 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  109. ^ "List of those known to have died in the Mumbai attacks". Archived from the original on 13ی Julyی 2019. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  110. ^ "Hema died of smoke inhalation, says consul-general". The Star. The Star. 30 تشرینی دووەم 2008. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 30 November 2008.
  111. ^ "CEO of Mauritian bank reported missing in Mumbai". nerve.in. Archived from the original on 9ی Octoberی 2017. Retrieved 22 October 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  112. ^ Correspondent, By Pamela Raghunath, (29 تشرینی دووەم 2008). "Commandos free Mumbai". Archived from the original on 3 December 2008.{{cite web}}: CS1 maint: extra punctuation (link) ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  113. ^ "Mexican national among Mumbai victims: Mexican Foreign Ministry". The Times of India. 30 November 2008. Archived from the original on 13ی Julyی 2019. Retrieved 29 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  114. ^ "Sporean hostage killed". The Straits Times. 28 November 2008. Archived from the original on 1ی Decemberی 2008. Retrieved 28 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٤ی شوباتی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  115. ^ Thai woman shot dead my militants in Mumbai, Bangkok Post, Accessed 29 November 2008
  116. ^ Kumar, Raj (29 November 2008). "13 foreigners died in Mumbai: MHA". The Telegraph. Calcutta, India. Archived from the original on 20ی Octoberی 2017. Retrieved 30 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  117. ^ Ediciones El País. "El matrimonio español herido en el atentado de Bombay vuelve a casa". EL PAÍS. Archived from the original on 20ی Mayی 2011. Retrieved 22 October 2015. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  118. ^ "Los dos españoles heridos en los atentados de Bombay regresarán a España en un avión-ambulancia". Internacional (بە ئیسپانی). Europa Press. 30 November 2008. Archived from the original on 6ی Mayی 2013. Retrieved 30 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  119. ^ "Filipino tourist injured in Mumbai hotel attack". Archived from the original on 22ی Mayی 2011. Retrieved 28 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  120. ^ "Norway condemns terrorist attacks in India". Norwegian Broadcasting Corporation. The Norway Post. 28 November 2008. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 28 November 2008. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  121. ^ ئ ا ب Sullivan, Tim; Ravi Nessman (30 November 2008). "India terror begins with corpses on train platform". AP via Yahoo! News. Archived from the original on 3 December 2008. Retrieved 9 November 2008.
  122. ^ Of 58 killed at terminus, 22 were Muslims, The Times of India ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. (3 December 2008)
  123. ^ Blakely, Rhys; Jeremy Pag (1 December 2008). "Defiant Leopold café shows that Mumbai is not afraid". The Times. London. Retrieved 30 November 2008.
  124. ^ Blakely, Rhys; Page, Jeremy (1 December 2008). "Defiant Leopold caf shows that Mumbai is not afraid". The Times. London. Retrieved 28 April 2010.
  125. ^ "Scores killed in Mumbai attacks". Archived from the original on 27ی Novemberی 2008. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  126. ^ "Topic Galleries". Chicago Tribune.[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]
  127. ^ "TaraTV". Archived from the original on 31ی Marchی 2019. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  128. ^ "India under attack". The Economist print edition. The Economist. 27 November 2008. Archived from the original on 10ی Februaryی 2009. Retrieved 28 November 2008. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  129. ^ "Mumbai terror kills 65". Archived from the original on 11ی Marchی 2020. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  130. ^ "Encounter on at Nariman House in South Mumbai". Archived from the original on 19ی Augustی 2014. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help) ١٩ی ئابی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  131. ^ Velsey, Kim. "The New York Times - Breaking News, World News & Multimedia". International Herald Tribune. Archived from the original on 4ی Decemberی 2008. Retrieved 2018-05-01. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  132. ^ "Slain NSG commando paid tributes at special ceremony in Delhi". Archived from the original on 26ی Februaryی 2019. Retrieved 13ی Julyی 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help) ٢٦ی شوباتی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  133. ^ TERROR TAKES OVER MUMBAI 22 October 2009 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.. The Statesman.
  134. ^ “There was absence of overt leadership on the part of Hasan Gafoor, the CP, and lack of visible Command and Control at the CP’s office,” said the report prepared by former Governor and Union Home Secretary R.D. Pradhan. PTI (21 December 2009). "Pradhan Committee finds serious lapses on Gafoor's part". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 31 July 2010. Retrieved 15 July 2011. ٣١ی تەممووزی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  135. ^ Sapna Agarwal (27 December 2008). "No consensus on security plan even a month after Mumbai attacks". Business Standard. Archived from the original on 7ی Juneی 2011. Retrieved 28 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  136. ^ "PM for federal agency, better legal framework". NDTV. 1 December 2008. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 1 December 2008. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  137. ^ "Mumbai attacks probed as India-Pakistan relations strained". CNN. 1 December 2008. Archived from the original on 19 February 2009. Retrieved 21 February 2009.
  138. ^ Jeremy Page; Tom Coghlan; Zahid Hussain (1 December 2008). "Mumbai attacks 'were a ploy to wreck Obama plan to isolate al-Qaeda'". The Times. UK. Archived from the original on 4ی Juneی 2011. Retrieved 21 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  139. ^ "Don't look at Mumbai attacks through prism of Kashmir". Rediff News. Rediff.com. 16 December 2008. Archived from the original on 2 March 2009. Retrieved 21 February 2009.
  140. ^ "FBI chief hails India cooperation after Mumbai attacks". The Economic Times. India. 3 ئازار 2009. Archived from the original on 6 August 2009. Retrieved 4 August 2009.
  141. ^ "Interpol 'not given Mumbai data'". BBC. 23 December 2008. Archived from the original on 17ی Julyی 2019. Retrieved 1 June 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  142. ^ PTI (16 June 2009). "Pak might soon move troops from border with India". The Times of India. New York. Archived from the original on 29ی Julyی 2019. Retrieved 15 July 2011. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  143. ^ "India directs anger at politicians after Mumbai attacks". 1 کانوونی یەکەم 2008. Archived from the original on 28 May 2009. Retrieved 1 December 2008.
  144. ^ Aditi Pai (4 December 2008). "Vilasrao Deshmukh quits as Maharashtra CM". India Today. Archived from the original on 22ی Augustی 2019. Retrieved 31 December 2010. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  145. ^ "Maharashtra Deputy CM RR Patil resigns". CNN-IBN. 1 December 2008. Archived from the original on 2 December 2008. Retrieved 1 December 2008. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  146. ^ ROBERT F. WORTH. "Muslims in India Put Aside Grievances to Repudiate Terrorism". New York Times. Archived from the original on 17ی Julyی 2019. Retrieved 17ی Julyی 2019. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  147. ^ Erika Kinetz (17 December 2008). "Mumbai attack dents business travel". Yahoo News. Archived from the original on 31ی Decemberی 2008. Retrieved 21 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  148. ^ Rivers, Tom (27 November 2008). "Mumbai Attacks Draw Worldwide Condemnation". Voice of America. Archived from the original on 18 March 2009. Retrieved 1 January 2009. ١٨ی ئازاری ٢٠٠٩ لە Archive.is، ئەرشیڤ کراوە
  149. ^ Claudine Beaumont (27 November 2008). "Mumbai attacks: Twitter and Flickr used to break news". The Daily Telegraph. London. Archived from the original on 19 February 2009. Retrieved 21 February 2009.
  150. ^ Robert Mackey (26 November 2008). "Tracking the Mumbai Attacks". The New York Times. Archived from the original on 26ی Juneی 2019. Retrieved 28 February 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  151. ^ Polgreen, Lydia; Vikas Bajaj (20 July 2009). "Suspect Stirs Mumbai Court by Confessing". The New York Times. Archived from the original on 17ی Julyی 2019. Retrieved 21 July 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  152. ^ "This R-Day, get ready for Discovery channel's 'Battle Ops'". The Hindu. 25 کانوونی دووەمی ٢٠١٨. Archived from the original on 6ی Augustی 2018. Retrieved 22 April 2018. {{cite news}}: Check date values in: |date= و |archive-date= (help)
  153. ^ "9:56 Operation Black Tornado: How 26/11 Mumbai Attack Started". Veer by Discovery. Archived from the original on 20ی Aprilی 2019. Retrieved 22 April 2018. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  154. ^ "وەشانی ئەرشیڤکراو". Archived from the original on 7ی Augustی 2019. Retrieved 7ی Augustی 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  155. ^ "The Siege takes the reader into the heart of the 26/11 attack". IBNLive. Archived from the original on 5ی Februaryی 2014. Retrieved 2013-12-03. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help) ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.


ھەڵەی ژێدەرەکان: <ref> tags exist for a group named "kurdish-alpha", but no corresponding <references group="kurdish-alpha"/> tag was found

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ھێرشەکانی_مومبای_٢٠٠٨&oldid=1064270»