چیچان

چیچان
چیچان
بە ڕووسی: Чеченская Республика
بەشێکە لە	North Caucasian Federal District
دامەزران	٩ی کانوونی دووەمی ١٩٩٣
ناو بە زمانی فەرمی	Нохчийчоь
کورتەناو	Чечня
زمانی فەرمی	ڕووسی، زمانی چیچانی
سروودی نیشتمانی	Shatlak's Song
وڵات	ڕووسیا
پایتەخت	گرۆزنی
دابەشکاریی کارگێڕی	ڕووسیا
Territory claimed by	Caucasus Emirate
پۆتانی شوێن	٤٣°٢٤′٠″N ٤٥°٤٣′٠″E
نووسینگەی بەڕێوەبردن	Head of the Chechen Republic
سەرۆک	ڕەمەزان قەدیرۆڤ
دانیشتووان	١٬٤٩٢٬٩٩٢
ناوچەی کاتی	Moscow Time، Europe/Moscow
خاوەنی	FC Akhmat Grozny
ھاوسنوورە لەگەڵ	داغستان، Stavropol Krai، North Ossetia–Alania، Ingushetia
ڕووداوە بەرچاوەکان	First Chechen War، Second Chechen War
ڕووبەر	١٦٬١٦٥ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وێبگە	http://chechnya.gov.ru/
وەسفی ئاڵا	flag of Chechnya
وەسفی نیشان	coat of arms of the Chechen Republic
Geography of topic	geography of Chechnya
ئابووری بابەت	economy of Chechen Republic
دیمۆگرافیای بابەت	Q4313756
Category for honorary citizens of entity	Q32249388
کۆدی تەلەفۆن	871
کۆدی تابلۆی ئۆتۆمۆبیل	20، 95
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

چیچان یان چیچانیا ناوچەیەکە کە بەشێکە لە ڕووسیا کەدەکەوێتە باکووری ڕۆژاوای ھەرێمی قەوقاز چیچان زۆرجار بەکۆماری چیچان دەناسرێت لەبەر ئەوەی خاوەنی فیدڕالیین لە ڕووسیا، چیچان ڕووبەرەکەی ١٧٬٣٠٠ کیلۆمەتر دووجایە، ژمارەی چیچانییەکان کە لە ساڵی ٢٠١٦ لە ھەرێمی چیچان نیشتەجێن دەگاتە ١٬٣٩٥٬٦٧٨ کەس،^[١] ژمارەیەکی کەمیشیان لە ناوچەکانی تری ڕووسیادا دەژین، چیچانییەکان زمانی خۆیان ھەیە کە پێی دەڵێن چیچانی ھاوکات بە زمانی ڕووسیش دەدوێن، شاری گرۆزنی بە پایتەختی چیچان ناودەبرێت، ئایینی ئیسلام لە چیچان ئایینی یەکەمە.^[٢]

ئایین[دەستکاری]

زۆربەی دانیشتووانی چیچان موسڵمانی سوننەن.^[٣]

زمان[دەستکاری]

زمانەکانی چیچانی و ڕووسی لە چیچان بە فەرمی ناوسراون.^[٤]

دانیشتووان[دەستکاری]

شاری گرۆزنی سەرەتا وەک قەڵایەی سەربازی لە ساڵی ١٨١٨ دروست بوو لە ساڵی ١٩٨٩ ژمارەی دانیشتووانی گرۆزنی ٤٠٠ ھەزاری تێپەڕاند و لە ساڵی ٢٠١٠ ژمارەیان گەیشتە ٢٧١ ھەزار.

وشەی گرۆزنی بە زمانی چیچانی واتە (ڕووباری سونج).

جوگرافیا[دەستکاری]

نەخشەی بەرز و نزمی چیچان

چیچان دەکەوێتە باشوور ڕووسیاوە و لە باشوورەوە وڵاتی جۆرجیایە بەرزترین لووتکە شاخی ئەلبرۆس بەرزییەکەی ١٨٬٤٨١ پێیە دەکەوێتە باشووری ڕۆژاوای شیشان.

ڕووبەری چیچان ١٧٬٣٠٠ کیلۆمتر دوجایە.^[٥]

داھاتە سروشتییەکان[دەستکاری]

بترۆل نەوت بە داھاتی سەرەکی چیچان دادەنرێت زۆربەی نەوت لە پایتەختی چیچانە لە ناوەڕاستی وڵات.

کێشەی چیچانییەکان و ڕووسەکان[دەستکاری]

کێشەی چیچان مێژوویییەکی درێژی ھەیە، ئەوەش لەوەوە ھات کە لە ساڵی ١٧٢٢ ڕووسیا دەستی گرت بەسەر بەشی باکووری قەفقاسیا گرت، لەوکاتەوە خەباتی چەکداری دژی ڕووسیا سەری ھەڵداوە، سەرباری ئەوەی زۆر جار خەباتی چەکداری چیچانییەکان تێکشاوە بەڵام ھەرگیز دەسەڵاتی ڕووسەکان قبووڵ نەکردووە و نەیانھێشتووە ڕووسەکان بەشەکەیان کۆنتڕۆڵ بکات.

لە ساڵی ١٩٩٤ دا لەوکاتەی ھێزەکانی ڕووسەکان چوونە ناوییەوە، شەڕەکە دوای دوو ساڵ بەردەوام بوو بەڵام دوایی ئاگربەست ڕاگەیەندرا لەگەڵ ئەوەشدا لە پاییزی ساڵی ١٩٩٩ دا جارێکی دیکە شەڕەکە بە قوڕسی دەستی پێکردەوە، بەتێپەڕبوونی کات شەڕەکە خاوبوونەوەی بەخۆوە بینی، لە ئێستادا ھەرێمی چیچان چووەتە کەش و بارێکی تەواو جیاوازەوە بە جۆرێک کە ھیچ شەڕ و مەترسییەک بوونی نەماوە لە ناوچەکەدا و بەڵکو لە زۆر ڕووەوە پێشکەوتنی بە خۆیەوە بینیووە و دانیشتووانەکەی لە ژیان و گوزەرانێکی زۆر خۆش و ئارامدان بە بەراورد بە زۆربەی ھەرێمەکانی تر لە ڕووسیا.

ئەمانەش ببینە[دەستکاری]

کاتنامەی گرۆزنی

سەرچاوەکان[دەستکاری]

^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2017-10-11. Retrieved 2021-06-15.
^ "North Caucasus Profile". Political Holidays (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-06-15. {{cite web}}: Unknown parameter |ناونیشانی ئەرشیڤ= ignored (help); Unknown parameter |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ignored (help) ٢٠ی ئایاری ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ "Wayback Machine". web.archive.org. 2012-09-05. Retrieved 2021-06-15.
^ "وەشانی ئەرشیڤکراو". Retrieved 15ی Juneی 2021. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |ناونیشانی ئەرشیڤ= ignored (help); Unknown parameter |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ignored (help) ٨ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ "3. ТЕРРИТОРИЯ, ЧИСЛО РАЙОНОВ, НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ И СЕЛЬСКИХ АДМИНИСТРАЦИЙ ПО СУБЪЕКТАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ". perepis2002.ru. Retrieved 2021-06-15. ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

ئەم ڕووسیا وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2017-10-11. Retrieved 2021-06-15.

[2] "North Caucasus Profile". Political Holidays (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-06-15. {{cite web}}: Unknown parameter |ناونیشانی ئەرشیڤ= ignored (help); Unknown parameter |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ignored (help) ٢٠ی ئایاری ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[3] "Wayback Machine". web.archive.org. 2012-09-05. Retrieved 2021-06-15.

[4] "وەشانی ئەرشیڤکراو". Retrieved 15ی Juneی 2021. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |ناونیشانی ئەرشیڤ= ignored (help); Unknown parameter |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ignored (help) ٨ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[5] "3. ТЕРРИТОРИЯ, ЧИСЛО РАЙОНОВ, НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ И СЕЛЬСКИХ АДМИНИСТРАЦИЙ ПО СУБЪЕКТАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ". perepis2002.ru. Retrieved 2021-06-15. ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]