سپەیس ئێکس

سپەیس ئێکس (بۆشاییی ئێکس)

بنکەی سەرەکی
جۆر	کۆمپانیای تایبەت
بازرگانی دەکات لە	گەشتی بۆشایی (تایبەت بە ھاووڵاتیان)
پیشەسازی	ئەندازیاری فڕۆکەوانی و ئاسمان و بۆشاییگەری
بوار	زانستی - ئاسمانی - بۆشاییگەری
دامەزراوە لە	٦ی ئایاری ٢٠٠٢ (٢٠ ساڵ پێش ئێستا)
دامەزرێنەر(ەکان)	ئیلۆن مەسک
شوێنی سەرەکی	, هاوسۆرنی،کالیفۆرنیا،ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
ژمارەی نووسینگەکان	کالیفۆرنیا
ئەو وڵاتانەی کە تیایەتی	ئەمریکا
بەڕێوەبەران	ئیلۆن مەسک: بەڕێوەبەری جێبەجێکار و سەرۆک و بەڕێوبەری تەکنەلۆژیا لە ساڵی ٢٠٠٢ هەتاوەکوو ئێستا جوین شۆتوێڵ : سەرۆک و سەرۆکی کارگێڕی
خزمەتگوزارییەکان	هەڵدانی موشەکی خولگەیی، ئینتەرنێتی مانگی دەستکرد
داھات	٢ ملیار دۆلار (ساڵی ٢٠١٨)
خاوەن(ەکان)	ئیلۆن مەسک
کارمەندان	سەروو ١٢،٠٠٠ کارمەند (داتای مانگی نیسانی ساڵی ٢٠٢٢)
ماڵپەڕ	سپەیس ئێکس (ئینگلیزی)

کۆمپانیای تەکنەلۆژیی ئاشکراکەری بۆشاییگەری ناوە بازرگانییە بەربڵاوەکەی سپەس ئێکسە (بە ئینگلیزی: SpaceX) و کۆمپانیایەکی تایبەتی ئەمریکییە، کار دەکات لەسەر فڕینی بۆشایی و بەرھەمھێنەری بۆشایی، کۆمپانیایەکە لەلایەن ئیلۆن مەسکەوە دامەزراوە لە ٦ی ئایاری ٢٠٠٢ بە ئامانجی کەمکردنی خەرجیە بۆشاییەکان و پڕۆژەکردنی تایبەتی لەسەر ھەسارەی بارام (مەریخ) ، کۆمپانیای سپەیس ئێکس چەندین مانگی دەستکردی ناردووەتە بۆشاییی ئاسمان بە ئامانجی گرێبەستنی تایبەتی ئینتەرنێت لە بۆشاییی ئاسمان بە ناوی پڕۆژەی ستارلینک، ھەروەھا کۆمپانیایەکە پەرەی بە چەندین مەکۆی بۆشایی داوە، لەوانیش مەکۆی تایبەت و ناوازەییی سپەیس ئێکس دراگۆن، و چەندین کەشتیوانی گواستووەتەوە بۆ وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی بە ھەڵگری تایبەتی سپەیس ئێکس دراگۆن ٢، یەکەمین کۆمپانیایە کە بتوانێت مەکۆی بۆشایی بگەیەنێتە شوێنی مەبەست و بتوانێت بیگەڕێنێتەوە شوێنی خۆشی، یەکەمین کۆمپانیاش بوو توانی چەند کەشتیوانێک بگەیەنێتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی، ھەروەھا یەکەمین بوو لە فڕاندنی مووشەکی خوولگەیی بە شێوەیەکی ستوونی و دابەزندنی بەشێوەیەکی ستوونی، ھەروەھا کۆمپانیایەکە توانی ٢٠ گەشتی تایبەت ڕەوانەی وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی بکات بە ھاوکاری و ھەماھەنگی لەگەڵ دەزگای بۆشاییی ئەمریکیی ناسا.

مێژوو

وێنەیەکی کارمەندانی سپەیس ئێکس لەگەڵ کەپسولی سپەیس ئێکس دراگۆن لە ھاوسۆرنی (کالیفۆرنیا) لە شووباتی ٢٠١٥

لە ٢٠٠١، مەسک بیرۆکەی مێرگی مەریخی بە مێشکدا ھات، کە پڕۆژەیەک بوو بۆ درووستکردنی خانوێکی شووشەیی بچووکی تاقیکاری لەسەر بارام(مەریخ)، کە ڕووەکی تێدا بچێندرێ لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠١ مەسک و جیم کانتڕێل و ئادیۆ ڕێسی چوونە مۆسکۆ بۆ کڕینی ڕۆکێتێکی نۆژەنکراوی جۆری (Dnepr-1) کە دەیتوانی ئەو بارەی لە خەیاڵی مەسکدا بوو بنێرێتە بۆشایی ئاسمان. لە مۆسکۆ لەگەڵ چەند کۆمپانیایەک کۆبوونەوە بەڵام بە پێی قسەی جیم کانتڕێل، ڕووسەکان مەسکیان بە ناشارەزا دەبینی و لەگەڵ بەڕێوبەری دیزاینی کۆمپانیایەک چەند جارێک تووشی ناکۆکی ھاتن، لەبەر ئەوە گرووپەکە گەڕانەوە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بە دەست بەتاڵی. لە شوباتی ٢٠٠٢ گرووپەکە دووبارە گەڕانەوە ڕووسیا، ئەمجارە Kosmotras مووشەکێکی بە ٨ ملیۆن دۆلا بۆ پێشکەشکردن، بەڵام، بەڵام مەسک نرخەکەی زۆر پێ گران بوو. لەبەر ئەوەش مەسک لە کۆبوونەوەکە چووە دەرەوە. لە ڕێگەی گەڕانەوەیان، مەسک بۆی دەرکەوت کە دەتوانێ کۆمپانیایەک دابمەزرێنێت کە بتوانێت ئەو ڕۆکێتانەی کە پێویستییەتی بە نرخێکی ھەرزان درووست بکات. مەسک نرخی ماددە خاوەکانی درووستکردنی ڕۆکێتی لێکدایەوە و کردییە %٣ نرخی ڕۆکێت لەو کاتەدا. لە حوزەیرانی ٢٠٠٢ بە ١٠٠ ملیۆن دۆلاری سامانەکەی مەسک (سپەیس ئیکسپلۆرەیشن تێکنۆلۆجیس) یان (سپەیس ئێکسی) دامەزراند، سپەیس ئێکس خێزانی ڕۆکێتەکانی فالکۆن و کەشتییەکانی دڕاگۆنی دەستپێکرد، لە ئەیلوولی ٢٠٠٩ فالکۆن ١ی سپەیس ئێکس، بووە یەکەم ڕۆکێتی کۆمپانیایەکی کەرتی تایبەت کە مانگی دەستکرد بگوازێتەوە بۆ خولگەی زەوی. وە لە ٢٥ی گوڵانی ٢٠١٢، کەشتی ئاسمانی دڕاگۆن لەگەڵ وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی لەنگەری گرت. ئەوەش لۆ یەکەمجار بوو کە کەشتییەکی ئاسمانیی کۆمپانیایەکی کەرتی تایبەت لەگەڵ وێستگەی بۆشایی دا لەنگەر بگرێت.

هەروەها یەکەمین بارەگایی فەرمی کۆمپانیای دامەزراند لە شاری ئێل سگوندۆ لە ویلایەتی کالیفۆرنیا، ڕێژەی کارمەندانی کۆمپانیا ١٥٠ کارمەند بوو لە ئەیلوولی ٢٠٠٥ دواتر بووە ٨٠٠٠ کارمەند لە ئایاری ٢٠٢٠، هەروەها بەڕێوبەری پرۆسەکان (جوین شۆتوێڵ) ڕایگەیاند کە ئەو سەرسامە و پێشبینی نەدەکرد کە کۆمپانیا بگاتە ئەو ئاستەی کە گەشە بە پڕۆژەی ستارلینک بدات کە تایبەتە بە ئەنتەرنێت، لە وەڵامی ئەوەی کۆمپانیای سەپیس ئێکس بۆچی بەردەوام ئەمریکیەکان بەکرێدەگرێت لە ساڵی ٢٠١٦ ئیلۆن مەسک لە کۆنگرەی نێودەوڵەتی بۆ گەڕانی بۆشایی ڕوونیکردەوە کە حکومەتی ئەمریکا تەکنەلۆجیای مووشەکی ڕێکدەخا لە ژێر ناونیشانی (تەکنەلۆژیای چەکی پێشکەوتوو) کە وا لە دامەزراوە نا ئەمریکیەکان دەکات ئەرکەکەیان لەسەر قوڕس بێت ئێمە نەتوانین هاوبەشیان پێبکەین.

کۆمپانیای سپەیس ئێکس هەستا بە ئەنجامدانی زیاتر لە ١٠٠ کردەوەی ناردن هەتاوەکوو ساڵی ٢٠١٨ کە تێچووی نزیکەی ١٢ ملیار دۆلاری ئەمریکی بوو، لە ناویان ڕێکەوتنی تایبەت و ڕێکەوتنی حکومیشی تێدا هەبوو، لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠١٣ میدیاکان لێدوانەکانی ئیلۆن مەسکیان دەگواستەوە دەربارەی زیاتر بوونی پێشبڕکێی توانای ڕکابەری دەربارەی ناردنە بۆشاییەکان لە نێوان کۆمپانیای سپەیس ئێکس و ڕکابەرەکانی دەربارەی بە بازاڕکردنی مانگی دەستکردی پەیوەندییەکان ڕکابەرەکانی هەر یەک لە کۆمپانیای ئاریان سپەیس و یوونایتێد لۆنچ ئەیلیانس و ڕاژە نێونەتەوەیییەکانی پڕتاو بوون بەڵام مەسک دووبارە ڕایگەیاند کە زیادبوونی پێشبڕکێکە دەبێتە شتێکی باش بۆ داهاتووی بۆشایی،

ڤیدیۆی یەکەم ساتی هەڵدانی فاڵکۆن٩

لە ٣٠ی ئایاری ٢٠٢٠ سپەیس ئێکس بە سەرکەوتووی توانی دوو لە کەشتیوانانی ناسا دۆگلاس ھێرلی و بۆب بێنکن بگەیەنێتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی لە ناو مەکۆیی سپەیس ئێکس دراگۆن ٢ بۆشایی لە ئەرکی دیمۆ-٢. هەڵدانەکە لە ناوەندی بۆشاییی کێنیدی لە فلۆریدا نێردرا، لە ٣١ی ئایاری ٢٠٢٠ دەستەی دراگۆن دیمۆ-٢ سەرکەوتوو بو لە گەیشتن بە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی.

ئامانجەکان

ئیلۆن مەسک بە شێوەیەکی ئاشکرا و ڕەوان ئاماژەیدا کە ئامانجی سپەیس ئێکس کەمکردنەوە و باشترکردنە هەروەها متمانەپێدانی گەیشتن بە بۆشایی دە ئەوەندەیە، هەروەها مەسک ڕایگەیاند کە حەزدەکات گەشتی تایبەتی ڕێکبخات بۆ بۆشایی هەر کەسێک کە بیەوێ گەشت بکا.

دەستکەوتەکان

دەستکەوتەکانی سپەیس ئێکس لە دووبارە بەکارهێنانەوەی مەکۆییە خوولگەییەکان و کەمکردنەوەی پیشەسازی تێچووی ناردنی بۆشایی.

لیستی دەستکەوتەکانی سپەیس ئێکس

مێژوو		دەستکەوتەکان		گەشت
٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٠٨		ناردنی یەکەم مووشەک کە کاردەکات بە سووتەمەنی شل بە ئامانجی گەیشتنی بە خوولگە		فاڵکۆن ١ گەشتی چارەم
١٤ی تەممووزی ٢٠٠٩		پەرەدان بە یەکەمین مووشەک کە کاردەکا بە سووتەمەنی شل لۆ گواستنەوەی مانگی دەستکردی بازرگانی		ڕەزاق سات لەسەر فاڵکۆن ١ گەشتی پێنجەم
٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠		یەکەمین کۆمپانیای تایبەت بوو مەکۆییەکی بۆشایی بنێرتە خوولگە و بە سەرکەوتوویی بگەرێتەوە		سپەیس ئێکس دراگۆن لە گەشتی سپەیس ئێکس کوتسی تاقیکاری ١
٢٥ی ئایاری ٢٠١٢		یەکەمین کۆمپانیای تایبەت بوو مەکۆیەک بنێرتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی بە سەرکەوتوویی		سپەیس ئێکس کوتسی تاقیکاری ٢
٢٢کانوونی یەکەمی ٢٠١٥		یەکەم نیشتنەوەی مووشەکی خوولگەیی لەسەر زەوی		فڕینی فالکۆن ٩ ژمارە ٢٠.
٨ی نیسانی ٢٠١٦		یەکەم نیشتنەوەی موشەکیخوولگەیی لەسەر سەکۆی ئۆقیانووس		فڕینی فالکۆن ٩ ژمارە٢٣
٣٠ی ئازاری ٢٠١٧		یەکەم هەڵدانەوە و نیشتنەوەی یەکەم قۆناغی خولگەیی لە بەکارهێنان		B1021 فڕینی فاڵکۆن ٩ ژمارە ٣٢.
٣ی حوزەیرانی ٢٠١٧		یەکەم فڕینی کەشتی ئاسمانی بازرگانی		دراگۆن C106 لە ئەرکی سپەیس ئێکس CRS-11.
٦ی شووباتی ٢٠١٨		فڕاندنی یەکەم کەشتی ئاسمانی تایبەت بە دەوری خۆردا		تێسلا رۆدێستر لەلایەن "ئیلۆن مەسک" لە گەشتێکی تاقیکردنەوەی فاڵکۆنی قوڕس.
٢ی ئازاری ٢٠١٩		یەکەم کۆمپانیای تایبەت کە کەشتییەکی ئاسمانی لە پلەی مرۆڤەوە نارد بۆ بۆشایی ئاسمان		یەکەم دەستەی تاقیکردنەوەی ئەژدیها، لە فاڵکۆن ٩ گەشتی ژمارە ٦٩
٣ی شووباتی ٢٠١٩		یەکەم کۆمپانیای تایبەت کە بە شێوەیەکی سەربەخۆ کەشتی ئاسمانی بنێرێت بۆ لکاندن لە وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی (ISS)		دەستەی دراگۆن دیمۆ-١ لە فاڵکۆن ٩ گەشتی ژمارە ٦٩.
٢٥ی تەمموزی ٢٠١٩		یەکەم بەکارھێنانی بزوێنەری سووڕی سووڕانەوەی تەواو (ڕاپتۆر) لە سەیارەیەکی فڕینی ئازاددا سوودی ئەمە درێژی ژیانی بزوێنەرە بە بەراورد بە بزوێنەری ئاسایی		سپەیس ئێکس ستارشیپ
١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩		یەکەم بەکارهێنانەوەی بەرگی بار		ناردنی ستارلینک بە فاڵکۆن٩
٣٠ی ئایاری ٢٠٢٠		یەکەم کۆمپانیای تایبەت کە خەڵک بنێرێتە ناو خولگەوە		دەستەی دراگۆن دیمۆ-٢
٣١ی ئایاری ٢٠٢٠		یەکەمین کۆمپانیا بوو کە تاقمێکی مرۆڤ بگوازێتەوە نێو وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی		دەستەی دراگۆن دیمۆ-٢
٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١		هەڵدانی کەشتییەکی ئاسمانی کە 143 مانگی دەستکردی هەڵگرتووە بۆ بۆشایی ئاسمان		کەشتیەکە گواسترایەوە بە هۆکاری مووشەکی فاڵکۆن٩

مووشەکی فاڵکۆنی قوڕس لەسەر سەکۆیی ناردن لە کیپ کانیڤیرال

ڕووداوەکان

لە ئازاری ٢٠١٣ کەشتی ئاسمانی مەکۆیی سپەیس ئێکس دراگۆن تووشی کێشەیەکی تەکنیکی بوویەوە و بزوێنەرەکانی تووشی کێشە بوون و توانای کۆنترۆڵی سنووردار بوو، ئەندازیارانی سپەیس ئێکس هەستان بە چارەسەرکردنی کێشەکە لە ماوەیەکی کەمدا و تواندرا ئەرکەکە بە سەرکەوتوویی ئەنجامبدرێ و مەکۆیەکە بگەیندرێتە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی.

سەرەتای مانگی ئەیلولی ٢٠١٦، فاڵکۆن ٩ تەقییەوە لە کاتی پڕۆسەی پڕکردنەوەی سووتەمەنی بۆ تاقیکردنەوەی پێوانەیی فریاگووزاری ئاگرکەوتنەوەی جێگیر (کارێک پێش دەستپێکردنی هەر چالاکیەکی ناردن ئەنجامدەدرێ) پێش دەستپێکردنی چالاکی ناردنەکە ، لەگەڵ تەقینەوەکە مانگی دەستکردی پەیوەندی "ئەمۆس ٦" بە بەهای ٦٠٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی تەقییەوە ، ئیلۆن مەسک ئەو ڕووداوەی بە قورسترین و ئاڵۆزترین شکست ناوبرد لە مێژووی سپەیس ئێکس، پاشان سپێس ئێکس چاوی بە نزیکەی ٣٠٠٠ کەناڵی تێلێمێتری(پێوانەکردن لە دوورەوە) لەگەڵ ڤیدیۆی ساتی ڕووداوەکە کە ماوەی ٣٥-٥٥ میلی چرکە بوو بخشێنێت لۆ ئەوەی هۆکاری ڕووداوەکە دیاری بکات، دوای لێکۆڵینەوە مەسک بڵاویکردەوە کە تەقینەوەکە بەهۆی ئۆکسجینی شلەوە بووە کە وەک پاڵنەر بەکاردێت و گۆڕایە لەبۆ دۆخی سارد بوونێکی زۆر ئەوەندە زۆر کە قوڕس دەبێت و ئاگرەکە دادەگیرسێت ئەوەش دەبێتە هۆکاری ئەوەی کە لە ناو کەشتییەکاندا هیلیۆم-کاربۆندا بەهێز ببێت دەتەقنەوە.

لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠١٩، سپێس ئێکس ڕایگەیاند کە پەیوەندیان لەگەڵ سێ لە مانگە دەستکردەکانی ستارلینکدا نەماوە، پێشبینی دەکرێت مانگە دەستکردە ناکارامەکان بە هێواشی لەناو کەش و هەوادا بپوکێن و خوار ببنەوە، ئەمە نیگەرانی دروست کردیە لەبەر ئەوەی بە هەزاران مانگی دەستکردی ستارلینک دەتوانن لە خولگەی نزمی زەویدا بڵاوببنەوە و ئەنجامی خراپیان هەبێت لۆ گەشتە ئاسمانییەکانی داهاتوو.

خاوەندارێتی و دارایی و نرخاندن

ناردنە سەرکەوتووەکانی کۆمپانیای سپەیس ئێکس بەپێی ساڵ

سندوقی دامەزرێنەران (بە ئینگلیزی :Founders Fund) لە ساڵی ٢٠٠٨دا ٢٠ ملیۆن دۆلاری لە سپەیس ئێکس وەبەرهێنان کردووە و ئیلیۆن مەسک خاوەنی نزیکەی دوو لەسەر سێی پشکەکانی کۆمپانیاکەیە، چونکە خاوەنی ٧٠ ملیۆن پشکی تایبەتە، وە بەهای پشکەکانی کۆمپانیاکە لە ساڵی ٢٠١٢دا نزیکەی ٨٧٥ ملیۆن دۆلار خەمڵێنراوە، هەروەها بەهای کۆمپانیاکە کە بە١.٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی خەمڵێنراوە، لە مانگی ئایاری ٢٠١٢ بەهای پشکەکانی کۆمپانیاکە دوو ئەوەندە زیادی کرد کە دەکاتە 20 دۆلار لۆ هەر پشکەک.

سپەیس ئێکس ١.٣٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی کۆکردەوە لە ڕێگەی سێ خوولی دارایی لە ساڵی ٢٠١٩، لە ئایاری ٢٠١٩ سپەیس ئێکس ١.٠٢٢ ملیار دۆلاری کۆکردەوە بە ڕۆژەک پاش هەڵدانی ٦٠ مانگی دەستکردی پڕۆژەی ستارلینک کە بڕیارە ١٢ هەزار مانگی دەستکرد بنێرێت، هەر لە کۆتاییەکانی مانگی ئایار سپەیس ئێکس بەهای کۆمپانیاکەی بەرزکردەوە لەبۆ ٣٣.٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی.

سپەیس ئێکس لە شووباتی ٢٠٢٠ توانی ٢٥٠ ملیۆن دۆلار کۆبکاتەوە و بەهای کۆمپانیاکەی بەرز بکاتەوە لۆ ٣٦ ملیار دۆلاری ئەمریکی لە مانگی ئایاری ٢٠٢٠دا، هەروەها لە ئابی ٢٠٢٠ کۆمپانیاکە توانی کۆکراوەیەکی دارایی بە بەها ١.٩ ملیار دۆلاری تەواو بکات بەمەش بەهای کۆمپانیاکەی بەرز بکاتەوە لەبۆ ٤٦ ملیار دۆلاری ئەمریکی.

ڕەقامێر

هەڵدانی مووشەکە پێڕاگوێزەکان

کۆمپانیای سپەیس ئێکس سێ مووشەکی پێڕاگوێزی هەڵدانی پەرەپێداوە، پێڕاگوێزی فاڵکۆن ١ کە بەرزکەرەوەیەکی گچکە بوو، یەکەم پێڕاگوێزی هەڵدانی بوو کە پەرەی پێدرا،فالکۆن ١ موشەکێکی گچکە بوو کە توانای ئەوەی هەبوو چەند سەد کیلۆگرامێک بگەیەنێتە ناو خولگەی نزمی زەویەوە، لە نێوانی ساڵانی ٢٠٠٦ هەتا ساڵی ٢٠٠٩ پێنج جار هەڵدرا و دوو جار توانی سەرکەوتوو بێت و کۆی تێچوونی پەرەپێدانی فاڵکۆن یەک ٩٠ هەتاوەکوو ١٠٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی بوو، هەروەها فاڵکۆنی یەک لە ساڵی ٢٠٠٩ خانەنشین کرا.

نیشتنەوەی فڕۆکەیەکی فالکۆن ٩ بلۆکی ٥ قۆناغی یەکەم لە کیپ کاناڤێراڵ لە تەمموزی ٢٠١٩ – تەکنەلۆژیاکانی VTVL لە زۆرێک لە مووشەکە پێڕاگوێزە هەڵدانەکانی سپەیس ئێکس بەکاردەهێنرێت

هەروەها فاڵکۆن ٩ پێڕاگوێزەکی هەڵدانی بەرزکەرەوەی مامناوەندە و توانای گەیاندنی کەل و پەلی هەیە لەبۆ خولگەی زەوی توانای هەڵگرتنی هەتاوەکوو ٢٢ هەزار و ٨٠٠ کیلۆگرامە، مووشەکی فاڵکۆن٩ ڤێرژنی( v1.0 ) لە یەکەم هەوڵیدا لە ٤ی حوزەیرانی ساڵی ٢٠١٠ توانی سەرکەوتوو بێت لە گەیشتنی بە خوولگەی زەوی، گەشتی سێیەمی بە ناوی (COTS Demo Flight 2) لە ٢٢ی ئایاری ٢٠١٢ دەستپێکرد، پێڕاگوێزی فاڵکۆن٩ لە ساڵی ٢٠١٣ ڤێرشنەکەی نوێکرایەوە لەبۆ (v1.1) پاشان لە ساڵی ٢٠١٥ بەرزکرایەوە لەبۆ فاڵکۆن ٩ پێچانەوەی تەواو و لە کۆتایەمین جار بەرزکراوە لەبۆ فاڵکۆن ٩ بلۆک ٥ لە ساڵی ٢٠١٨، گرنگترین دیزاینی فاڵکۆن٩ گەڕانەوەی بەشی یەکەمی مووشەکەکە بوو پاشی هەڵدانی لە ئاسماندا هەروەها دەتواندرێ دووبارە مووشەکەکە بەکاربهێندرێتەوە.

هەروەها جۆرەکی دیکە لە مووشەکی پێڕاگوێز لە کۆمپانیای سپەیس ئێکس بریتیە لە مووشەکی فاڵکۆنی قوڕس پێڕاگوێزەکی هەڵدانی قوڕسە و توانای گەیاندنی تا ٦٣٨٠٠ کیلۆگرامە لەبۆ خولگەی زەوی نزم (LEO) واتا بەرزی ١٦٠ کیلۆمەتر هەتاوەکوو ٢٠٠٠ کیلۆمەتر، هەروەها توانای ٢٦٧٠٠ کیلۆگرام (٥٨٩٠٠ پاوەند) لەبۆ خولگەی گواستنەوەی جیۆسینکرۆن (GTO)، مووشەکی پێڕاگوێزی فاڵکۆنی قوڕس لە ٦ی شوباتی ٢٠١٨ بە سەرکەوتوویی ئەرکی یەکەمی خۆی کە گەیاندنی ئۆتۆمبێلی تایبەتی خاوەنی کۆمپانیای سپەیس ئێکس ئیلۆن مەسک بوو کە ئۆتۆمبێلی کۆمپانیای تێسلا بوو لە جۆری (تێسلا ڕۆدستەر) تواندرا بە سەرکەوتووی بگەیەندرێتە خوولگەی خۆریی، هەردوو مووشەکی فاڵکۆن٩ و فاڵکۆنی قوڕس بڕوانامەی ئاسایشی نیشتیمانیان هەیە لە ئەنجامدانی هەڵدانی بۆشایی، هەردوو مووشەکە پێڕاگوێزەکە ١٦٣ هەڵدانیان تۆمارکردیە و ١٦١ جار سەرکەوتنی تەواوی ئەرکەکەیان بەدەستهیانیە،

کەشتی ئاسمانی سپەیس ئێکس دراگۆن ٢، کە بۆ گەیاندنی تیمی فڕۆکەوانی لۆ وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی دیزاین کرایە وەک بەشێک لە پڕۆژە و پڕۆگرامی پەرەپێدانی تیمی بازرگانی

سپەیس ئێکس دراگۆن

کۆمپانیای سپەیس ئێکس پەرەی بە کەشتی ئاسمانی دراگۆن دایە لەبۆ گواستنەوەی بار و تیمی فڕۆکەوانی بۆ وێستگەی بۆشایی نێودەوڵەتی، هەروەها یەکەم وەشانی دراگۆن کە تەنها بۆ بار هەڵگرتن بەکاردەهێنرا خرایە خزمەت و بۆ یەکەمجار لە ساڵی ٢٠١٠ خرایە بازاڕەوە. کەشتی ئاسمانی نەوەی دووەمی دراگۆن کە لە ئێستادا کاردەکات و بە دراگۆن ٢ ناسراوە یەکەم گەشتی خۆی لە سەرەتای ساڵی ٢٠١٩ بۆ وێستگەی بۆشایی نێونەتەوەیی ئەنجامدا بەبێ تیم.

کەشتی ئەستێرەیی

کۆمپانیای سپەیس ئێکس پەرە بە سیستەمێکی هەڵدانی بەرزکەرەوەی سوپەڕی قوڕس دەدات کە بە تەواوی دووبارە بەکاردەهێنرێتەوە و بە ستارشیپ ناسراوە. سیستەمی کەشتی ئەستێرەیی پێکهاتووە لە قۆناغێک کە دەتوانرێت دووبارە بەکاربهێنرێتەوە، کە پێی دەوترێت (Super Heavy)، مەبەست لێی ئەم سیستەمە تا سەرەتای ساڵانی ٢٠٢٠ جێگەی ڕەقەکاڵای پێڕاگوێزە هەڵدانەکانی ئێستای کۆمپانیاکە بگرێتەوە.

سپەیس ئێکس سەرەتا چەمکێکی ITS ی بە تیرەی ١٢ مەتر لە ساڵی ٢٠١٦ پێشبینی کرد کە تەنها ئامانجی ترانزێتی مەریخ و بەکارهێنانی تری نێوان هەسارەکان بوو, لە ساڵی ٢٠١٧ سپەیس ئێکس مووشەکێکی گچکەتری بە تیرەی ٩ مەتری خستەڕوو بۆ جێگرتنەوەی هەموو تواناکانی دابینکەریی خزمەتگوزاری هەڵدانی سپەیس ئێکس وەک: خولگەی زەوی، خولگەی مانگ، ئەرکەکانی نێوان هەسارەکان، و بە ئەگەرێکی زۆرەوە تەنانەت گواستنەوەی سەرنشین و گەشتیار لە نێوان کیشوەرەکان لەسەر زەوی – بەڵام ئەوە بە مووشەکێکی دەکرێ کە تەواو دووبارە بەکاربهێنرێتەوە و کۆمەڵێک پێڕاگوێزێک کە پێکهاتەی تێچووی بەرچاوی کەمتریان هەیە لە چاو ئەوانەی پێش خۆی.

ستارلینک

٦٠مانگی دەستکردی ستارلینک کە پێش بڵاوکردنەوە پێکەوە کۆکراونەتەوە

ستارلینک کۆمەڵەیەکی مانگی دەستکردی ئینتەرنێتە کە لەلایەن کۆمپانیای سپەیس ئێکسەوە پەرەی پێدەدرێت و پێکهاتووە لە هەزاران مانگی دەستکردی پەیوەندییە پەیوەندیدارەکان لە خولگەی سەروو بەرزی ٥٥٠ کیلۆمەتر، خاوەندارێتی و بەڕێوەبردنی لەلایەن کۆمپانیای سپەیس ئێکسەوەیە، ئامانجەکەی بریتییە لە چارەسەرکردنی خواستی بەرچاوی دابیننەکراو لە سەرانسەری جیهاندا لۆ تواناکانی فراوانبەندی کەم تێچوویی، لە مانگی ئایاری ٢٠١٩ سپەیس ئێکس یەکەم وەجبەی ٦٠ مانگی دەستکردی لەسەر پشتی فالکۆن ٩ ڕەوانەی ئاسمان کرا، ئۆپەراسیۆنی سەرەتایی تاقیکردنەوەی ئەم ئەستێرەبۆشاییە لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠٢٠ دەستیپێکرد و یەکەم فەرمانەکان لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢١دا ئەنجامدرا، بە کڕیاران گوترا کە چاوەڕوانی خێرایی خزمەتگوزاری ئینتەرنێت بکەن کە 50 مێگابایت لە چرکەیەکدا بۆ 150 مێگابایت لە چرکەیەکدا بێت و کاتێکی شاراوە لە 20 میلی سێکانتەوە بۆ 40 میلی سێکانت بێت، لە کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ستارلینک گەیشتە زیاتر لە یەک ملیۆن بەشداربوو لە سەرانسەری جیهاندا.

بارەگای سەرەکی کۆمپانیاکە، دەکەوێتە شاری هاوسۆن لە ویلایەتی کالیفۆرنیا

پڕۆژەکانی تر

لە مانگی حوزەیرانی ٢٠١٥، سپەیس ئێکس ڕایگەیاند کە سپۆنسەری پێشبڕکێیەکی هایپەرلۆپ دەکەن و ڕێڕەوێکی تاقیکردنەوەی ژێر پێوەرێکی درێژی ١.٦ کم (٠.٩٩ میل) لە نزیک بارەگای سپەیس ئێکس بۆ ڕووداوە پێشبڕکێیەکان دروست دەکەن، کۆمپانیاکە لە ساڵی ٢٠١٧ەوە ئەم پێشبڕکێیە ساڵانەیەی ئەنجامداوە.

هەروەها سپەیس ئێکس بە هاوکاری پزیشکان و توێژەرانی ئەکادیمی کۆمپانیای سپەیس ئێکس بانگهێشتی هەموو کارمەندەکانی کرد بۆ بەشداریکردن لە دروستکردنی پرۆگرامی پشکنینی دژەتەنی کۆڤید-١٩ لە ساڵی ٢٠٢٠ بەم شێوەیە ٤٣٠٠ کارمەند خۆبەخشانە بۆ دابینکردنی نمونەی خوێن لە ئەنجامدا توێژینەوەیەکی زانستی پێداچوونەوەی هاوتاکانیان کرد کە کریدتیان بۆ هەشت کەس زانی کارمەندانی سپەیس ئێکس وەک هاوکار و پێشنیارکردن کە ئاستێکی دیاریکراو لە دژەتەنی کۆڤید-١٩ ڕەنگە پارێزگارییەکی بەردەوام لە دژی ڤایرۆسەکە دابین بکات.

لە تەمموزی ٢٠١٨، ماسک ڕێکخستنی بۆ کارمەندەکانی کرد کە ژێردەریایییەکی بچووک دروست بکەن بۆ یارمەتیدانی ڕزگارکردنی ئەو منداڵانەی کە لە ئەشکەوتێکی لافاواویدا لە تایلەند گیر بوون، ڕیچارد ستانتۆن، سەرۆکی تیمی نێودەوڵەتی غەواسەکانی ڕزگارکردن، داوای لە ماسک کرد کە ئاسانکاری بۆ دروستکردنی ئۆتۆمبێلەکە بکات وەک پشتگیرییەک، لە ئەگەری خراپتربوونی لافاو، ئەندازیارانی کۆمپانیای سپەیس ئێکس و کۆمپانیای بۆرینگ ژێردەریایی بچووکەکەیان لە بۆری گواستنەوەی ئۆکسجینی شلەی فالکۆن ٩ لە ماوەی هەشت کاتژمێردا دروستکرد و بە شێوەیەکی شەخسی گەیاندیانە تایلەند بەڵام تا ئەم کاتە هەشت لە کۆی ١٢ منداڵەکە پێشتر بە بەکارهێنانی ماسکی تەواوی دەموچاو و ئۆکسجین لە ژێر بێهۆشکردندا ڕزگارکرابوون؛ لە ئەنجامدا دەسەڵاتدارانی تایلەند ڕەتیانکردەوە ژێردەریاییەکە بەکاربهێنن.

دامەزراوەکان

دەستپێکردنی ئەرکی (STP-2) لەسەر مووشەکی جۆری فاڵکۆنی قوڕس لە مانگی حوزەیرانی ٢٠١٩

بارەگای سەرەکی کۆمپانیای سپەیس ئێکس لە ھاوسۆرنی (کالیفۆرنیا)، کە هەروەها وەک کارگەی بەرهەمهێنانی سەرەکی کاردەکات، کۆمپانیاکە توێژینەوە و کارێکی گەورە لە شاری ڕیدمۆند لە واشنتۆن بەڕێوەدەبات، خاوەنی شوێنێکی تاقیکردنەوەیە لە تەکساس و سێ شوێنی هەڵدانی مووشەک بەڕێوەدەبات لەگەڵ شوێنێکی دیکە کە لە قۆناغی پەرەپێداندایە، هەروەها سپەیس ئێکس ئۆفیسی ناوچەیی لە تەکساس و ڤێرجینیا و واشنتۆن دی سی بەڕێوەدەبات، لە ئێستادا کۆمپانیای سپەیس ئێکس سێ شوێنی هەڵدانی خولگەیی بەڕێوەدەبات، لە وێستگەی هێزی بۆشایی ئاسمانی کیپ کاناڤێرال، بنکەی هێزی بۆشایی ئاسمانی ڤاندنبێرگ و سەنتەری بۆشایی ئاسمانی کێنێدی، لەگەڵ یەکێکی دیکە لە شوێنی دروستکردن لە نزیک براونزڤیل لە ویلایەتی تەکساس. سپەیس ئێکس ئاماژەی بەوە کردووە کە ئەوان شوێنێکی تایبەت بۆ هەریەک لە چوار دامەزراوەی خولگەیی دەبینن و بازرگانی هەڵدانی بەسیان هەیە بۆ پڕکردنەوەی هەر پادێک.

گرێبەستەکان

کەشتیوانی ئاسمانی ناسا لەناو کەشتی ئاسمانی دراگۆن لە کاتی چاوپێکەوتنی ئەرکی کریو-١ لەگەڵ وێستگەی بۆشایی ئاسمانی نێودەوڵەتی

لە ساڵی ٢٠٠٦، سپەیس ئێکس گرێبەستێکی قۆناغی یەکەمی خزمەتگوزاری گواستنەوەی بازرگانی خوولگەیی ناسا (COTS)ی بەدەستهێنا بۆ نیشاندانی گەیاندنی بار بۆ وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیی، لەگەڵ بژاردەیەکی گرێبەستی ئەگەری بۆ گواستنەوەی تیمی فڕۆکەوانی. هەروەها لە ساڵی ٢٠٠٥ کۆمپانیای سپەیس ئێکس ڕایگەیاند کە گرێبەستی گەیاندنی بڕی نادیار (IDIQ)ی پێبەخشراوە، کە ڕێگەی بە هێزی ئاسمانی ئەمریکا داوە تا ١٠٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی مووشەکی هەڵدانی لە کۆمپانیاکە بکڕێت، دوای سێ ساڵ ناسا ڕایگەیاند کە گرێبەستێکی (IDIQ Launch Services)ی بەخشیوە بە سپەیس ئێکس بە بڕی یەک ملیار دۆلاری ئەمریکی ئەمەش بەپێی ژمارەی ئەو ئەرکانەی کە بەخشراون، لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ کۆمپانیای سپەیس ئێکس دوو گرێبەستی هەڵدانی لەگەڵ وەزارەتی بەرگری ئەمریکا (DoD) ڕاگەیاند ، سەنتەری بۆشایی ئاسمان و سیستەمی مووشەکی هێزی ئاسمانی ئەمریکا دوو ئەرکی لە پلەی EELV بەخشییە سپەیس ئێکس: هەریەک لە ئەرکی ڕوانگەی کەشوهەوای قووڵی بۆشایی ئاسمان (DSCOVR) و بەرنامەی تاقیکردنەوەی بۆشایی ئاسمان 2 (STP-2). DSCOVR لە ساڵی ٢٠١٥ لەسەر مووشەکی هەڵدانی فالکۆن ٩ هەڵدرا، لە کاتێکدا STP-٢ لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٩ لەسەر مووشەکێکی جۆری فاڵکۆنی قوڕس ناردرا، لە نیسانی ٢٠١٦ هێزی ئاسمانی ئەمریکا یەکەم هەڵدانی ئاسایشی نیشتمانی لەم جۆرەی بەخشییە سپەیس ئێکس بۆ هەڵدانی دووەم مانگی دەستکردی تایبەت بە (GPS) بە بڕی ٨٢.٧ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی، ئەمەش نزیکەی٤٠% کەمتر بوو لە تێچووی خەمڵێنراو بۆ ئەرکە هاوشێوەکانی پێشوو، لە مانگی ئازاری ٢٠١٨، کۆمپانیای سپەیس ئێکس گرێبەستێکی دیکەی بە بڕی ٢٩٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی لە هێزی ئاسمانی ئەمریکا دەستەبەر کرد بۆ ناردنی سێ مانگی دەستکردی دیکەی تایبەت بە (GPS)،هەروەها سپەیس ئێکس مانگی دەستکردی سەربازی تایبەتمەند بۆ دەزگای گەشەپێدانی بۆشایی ئاسمان دیزاین دەکات و هەڵیدەداتە ئاسمان وەک بەشێک لە سیستەمێکی نوێی بەرگری مووشەکی لە خولگەی نزمدا، ئەم ئەستێرەبۆشاییە تواناکان دەدات بە ئەمریکا لۆ هەستکردن و ئامانجکردن و ئەگەری ڕێگریکردن لە مووشەکی ئەتۆمی و چەکی هایپەرسۆنیک کە لە هەر شوێنێکی زەویەوە هەڵدەدرێن، هەردوو چین و ڕووسیا نیگەرانییان بۆ نەتەوە یەکگرتووەکان هێنا سەبارەت بەو بەرنامەیە و ڕێکخراوە جیاوازەکان هۆشداری دەدەن لەوەی کە دەتوانێت ببێتە هۆی ناسەقامگیری و پێشبڕکێی چەکداری لە بۆشایی ئاسماندا دەستپێبکات، جگە لەوەش سپەیس ئێکس ٤٠%ی پێداویستییەکانی سوپای ئەمریکا بۆ هەڵدانی مانگە دەستکردەکان لەم ماوەیەدا جێبەجێ دەکات.

دەستپێکردنی کێبڕکێی بازاڕ و فشاری نرخ

کەمی نرخی هەڵدانی سپەیس ئێکس بە تایبەت بۆ مانگە دەستکردەکانی پەیوەندی کە دەفڕن لۆ خولگەی گواستنەوەی جیۆستایشناڵ (GTO)، بووەتە هۆی فشاری بازاڕ لەسەر ڕکابەرەکانی بۆ دابەزاندنی نرخەکانی خۆیان، پێش ساڵی ٢٠١٣، بازاڕی هەڵدانی کۆمسات کە بە ئاشکرا کێبڕکێی لەسەر دەکرا لەلایەن ئاریانسپەیس (فڕینی فڕۆکەی ئاریان ٥) و خزمەتگوزارییەکانی هەڵدانی نێودەوڵەتی (فڕینی پرۆتۆن) زاڵ بوو بە نرخی بڵاوکراوەی ٥٦.٥ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی بۆ هەر هەڵدانێک لۆ خولگەی زەوی نزم، موشەکەکانی فالکۆن٩ هەرزانترین بوون لە پیشەسازییەکەدا، بەڕێوەبەرانی مانگی دەستکردی ئەوروپی پاڵ بە دەزگای ESA دەنێن بۆ کەمکردنەوەی نرخی هەڵدانی فڕۆکەی ئاریان ٥ و موشەکەکانی داهاتووی ئاریان ٦ لە ئەنجامی کێبڕکێی کۆمپانیای سپەیس ئێکس.

بەستەرە دەرەکییەکان

• وێبگەی فەرمی