ڤینۆس

ڤینۆس (زوھرا) دووەمین ھەسارەی کۆمەڵەی خۆرە , لەڕووی نزیکی لە خۆر , ھەسارەیێکی خۆڵییە ھەروەک عەتارد , و مەریخ, لە ڕووی قەبارەو پێکھاتەی گشتیش لەزەوی ئەچێ.

لەبەرئەوەی کە زوھرا نزیکترە لەرۆژ لەزەوی , زۆربەی جار لە و شوێنەئەبن کە خۆر لێیە , وەلەبەرئەوە ئەتوانرێ لەسەر زەوییەوە ببینرێ لە پێش رۆژھەڵات , و رۆژئاوا بە کاتێکی کەم , لەبەر ئەوە پێی ئەوترێ :ئەستێرەی بەیانی ,یان ئەستێرەی ئێوارە ,لەوکاتەی کە ھەڵدێت ئەبێت بەدرەوشاوەترین تەنی ئاسمان. بەھری شوێنەکە شیەوە ئەبێت بەیەکێک لەم دوو ھەسارەیەی کە دووھەمیان ھەسارەی (عەتاردە) کە دیاردەی تێپەڕەبوونیان بەسەردا ئەچەسپێ , ئەمەش ئەکەونە نێوانی رۆژو زەوی , دواین تێپەڕینی ھەسارەی زوھرا لە ساڵی ٢٠٠٤ز. بوو ، تێپەرینی داھاتووشی ئەکەوێتە ساڵی ٢٠١٢.ز. زوھرا لەسەر ڕووی زوھراش شاخی کانزایی ھەن , کەوا دا پۆشراون بە زوقمی کانزایی لە قوڕقوشم ئەتاوێتەوە . ئەبێ بەھەوا لەبەرزاییە گەرمیەکان . ھەسارەیێکە گەرمیەکەی بەرزە , بایەکەشی بە ھێزە . و قەبارەکەی لە قەبارەی زەوی ئەچێ؟, ھەر بۆیەش پێ ئەوترێ خوشکی زەوی , کێشی ھەرکەسێکیش لەوی َ نزیک ئەبێ لە کێشی خۆی , بۆنموونە :ئەگەر لەسەرزەوی حەفتاکیلۆ بیت ئەوا لەوێ ئەبیت بە ٦٣کیلۆ ھەورێکی چڕوپڕیش ڕووەکەی داپۆشیووە , کە ئەبێتە ھۆی نەبینینی , وبڕێکی زۆر گەرمایی لە خۆر وەرئەگرێ , و بەگەرمترین ھەسارەی کۆمەڵەی خۆر دائەنرێ . لەڕووی گڕکان و بومەلەرزە چالاکەکان , و شاخ ودەشتەکانی لەزەوی ئەچێ. بەڵام لە یەک نەچوونی سەرەکیان لەگەڵ زەویدا لەمەدایە , کە کەشەکەی گەرمە , بەکەڵکی ژیان نایێت و ھەروەھا ھیچ مانگێکی پاشکۆی نیە وەک زەوی . .گەرمیە مام ناوەندیەکەی ئەگاتە ٤٤٩ پلەی سەدی. لەنێو کەشەکەیدا دووەم ئۆکسیدیکاربۆن, ونایترۆجین ھەیە.

جوگرافیای ڤینوس

نزیکە ٨٠%ی ڕووبەری زوھرا , دەشت وشێوی گڕکانی نەرمن , و رووبەرەکەی تریشی دوو کێشوەری بەرزن , یەکێکیان لەنیوەی باکوری ھەسارەکەدایە ئەوی تریشیان لە باشوری ھێڵی پشتێنەیی (الاسستواْ )دایە . کێشوەری باکوری ناوی (عەشتارتیرا)یە, بەناوی عەشتاری خواوەندی خۆشەویستی بابلیەکان و ,بەقەد کێشوەری ئوستڕالیا ئەبێت . بەرزترین شاخ لەسەر زوھرا لەم کیشوەرەدایە, وناوی (ماکسویل ماوەنتس )ە , و بەرزیەکەیی ئەگاتە ١١ کیلۆمەتر لە سەر ناوەڕاستی بەرزی رووبەری زوھرا , بەبەراوردکردنی لەگەڵ بەرزترین لوتکەی زەوی , ئەوا بەرزایی ئێفرێست کەمترە لە ٩کیلۆمەترە لە ئاست ڕووی دەریاوە . کیشوەری باشورەکەش ناوی (ئەفرۆدایت تیرا)یە , بەناوی خواوەندی خۆشەویستی یۆنانیەکانەوەیە , رووبەرێکی فراوانترئەگرێتەوە لە کیشوەری پێشوو, وبەقەد کیشوەری ئەمریکای باشور ئەبێ .و زۆرینەی ئەم کیشوەرەش لە پێچ پەناو دۆڵ پێک ھاتووە. جگە لە چاڵ , ئەتوانرێ شاخ, و کێو بە شێوەیێکی بەربڵاو ببینرێ , بەسەر ھەسارە بەردینەکان, جا زوھراش ھێندی نیشانە و دروشتمی رووکاری ناوازەی ھەیە , لەمانەش :گڕکانی ھەرگیز نەگۆری (فاڕا)(farra) یە , کەلە شێوەی کولێرەیە , و قەبارەکەی لە نێوان ٢٠ تا ٥٠کیلۆمەتر , و بەرزیەکەیشی لە ١٠٠ تا ١٠٠٠مەتر لە سەر ئاستی رووکار ئەبێت , ھەروەھا داڕێژراوە شکانەوە تیشکیەکان , کەلە ئەستێرە ئەچن , بەناوی :نوڤای (novae) , ھەروەھا دروشم و نیشانە تیشکیەکان ,و شکانەوە ناوەندیەکان کە لە تۆڕی جاڵجالوکە ئەچن , وبە جاڵجاڵۆ کەییەکان(arachoids)ەوە ناسراوە . ھەروەھا کۆرۆنای (coronae), کە بازنەوخوڵگەی شکانەوەیە , و ھێندی جاریش بە نزمایەتی دەوریان گیراوە . ئەمانە ھەموویان لەبنەڕەتدا دروشم و نیشانەی گڕکانین . ونزیکەی ھەموو دروشم و نیشانەکانی ھەسارەی زوھرا ,بەوناوەی (جێمس ماکسوێل) ناونراوە , ھەروا ناوچەی ئەلفاوبێتا , نەبێت.