ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان

ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان
ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان
ناحیە
	بە عەرەبی: ناحیة مرکز قضاء دوکان‎; بە ئینگلیزی: Central Dokan County Sub-District
	نەخشەی سەرەوە; نەخشەی کارگێڕی ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان; نەخشەی خوارەوە; نەخشەی ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان لە قەزای دووکان; (سەوز)
	ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان
	پۆتانەکان: 35°55′45″N 44°57′46″E / 35.92922°N 44.96282°Eپۆتانەکان: 35°55′45″N 44°57′46″E / 35.92922°N 44.96282°E
وڵات	عێراق
ھەرێمی فێدراڵ	کوردستان; (ھەرێمی کوردستان)
پارێزگا	سلێمانی
قەزا	قەزای دووکان
مەڵبەند	دووکان
ژمارەی گوندەکان	٤٥
بوون بە ناحیە	١٩٧١
دەسەڵات
• بەڕێوەبەر	سیروان سەرحەد
ڕووبەر
• ناحیە	١٣٧ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٣ میلی چوارگۆشە)
بەرزایی	٤٢٣ مەتر (١٬٣٨٨ پێ)
بەرزترین بەرزایی	١٦٠٦ مەتر (٥٬٢٦٩ پێ)
نزمترین بەرزایی	٤٠٣ مەتر (١٬٣٢٢ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠٢٠)
• ناحیە	١٦٤٧٤
• چڕی	١٢٠٫٢ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٣١١ کەس لە میلی چوارگۆشە)
• شاری	١١٨٨٠
• لادێیی	٤٥٩٤
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (سۆرانی)
• ئایین	ئیسلام(سوننە)
• ب پ م(٢٠١٧)	٠٫٧٠٦; بەرز · ٢ەم بۆ ١٧
ناوچەی کاتی	UTC+٣ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٣ (ھاوین)
تەلەفۆن	٩٦٤+
وێبگە	http://www.slemani.gov.krd/ku/

ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان یەکێکە لە شەش ناحیەی قەزای دووکان لە پارێزگای سلێمانی لە ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارۆچکەی دووکانە.^[٢] ژمارەی دانیشتووانی ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان لە ساڵی ٢٠١٩دا (١٦٬٤٧٤)کەسە.^[٣]

لەگەڵ دروستبوونی قەزای دووکان لە ساڵی ١٩٧١دا، بە پێی یەکە کارگێڕییەکان ناوەندی قەزا دەبێتە ناحیەی ناوەند و ناوی قەزاکە ھەڵدەگرێت و لێرەدا ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان دێتە کایەوە.

ناو[دەستکاری]

ناوی ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان لە ناوەندەکەیەوە وەرگیراوە، کە ئەویش شارۆچکەی دووکانە.

چەند بۆچونێک ھەیە لەسەر ناوی دووکان کە لە چییەوە ھاتووە:

دەگوترێت ناوی دووکان لە (دوو+ کان)ەوە ھاتبێت کە مەبەست لێی کانی بەرد بووە.
بۆچوونێکی دیکە ھەیە دەڵێن لە (دوو + کانی)ەوە ھاتبێت، کە مەبەست لێی کانی ئاوە.
پێدەچێت ناوی دووکان لە ناوی گوندی جۆبڵاخ وەرگیرابێت، لە ڕاستیدا ناوی (جفت بلاق) بووە واتای جفت دووە و بڵاق کانییە.^[٤]

جوگرافیا[دەستکاری]

ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان ھاوسنوورە لەگەڵ؛ لە باکوورەوە ناحیەی بنگرد و ناحیەی خەلەکان، لە باشوورەوە لەگەڵ ناحیەی سورداش، لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی بنگرد و ناحیەی سورداش، لە ڕۆژاواوە ناحیەی ئاغجەلەر و ناحیەی ئاشتی لە قەزای کۆیە.^[٥]

ڕووبەری ئەم ناحیەیە (١٣٧کم٢)ە لە (٧٫٦٨٪) قەزای دووکان پێکدەھێنێت، وە لە (٠٫٦٧٪) پارێزگای سلێمانی پێکدەھێنێت.

لە ڕووی ڕووبەرەوە لە ئاستی (پێنجەمە) لە شەش ناحیەی قەزای دووکاندا.
لە ڕووی دانیشتوانەوە لە سەر ئاستی (یەکەمە) لە شەش ناحیەی قەزای دووکان.^[٦]

مێژوو[دەستکاری]

سەرەتا دووکان گوندێکی بچووک بوو سەر بە ناحیەی سورداش و ھەندێک جار سەر بە چناران بووە، لەگەڵ دەستپێکردنی بەنداوی دووکان لە ساڵی ١٩٥٦دا ئیتر وردە وردە ئەم گوندە گەورەبوو، تاوەکو بووە ناوچەیەکی گەشتیاری لە پارێزگای سلێمانی و عێراقدا، لەگەڵ فراوانبوونی بە فەرمانی کۆماری ژمارە(٢٤٧) لە ١٦/٦/١٩٧١دا کە لە فەرمانەکەدا ھاتووە کە جێکەوتی ناوەندی ئەم قەزایە لە گوندی دووکانە و ھەردوو ناحیەی سورداش و ناحیەی چناران خراوەتە سەری کە لە قەزای سلێمانی دابڕێنران. حکوومەت بە ھۆی بەنداوەکانەوە گرنگی زیاتری دا بە ھەردوو قەزای دووکان و قەزای دەربەندیخان.

سەردەمی کۆماری[دەستکاری]

لە نێوان ساڵانی(١٩٦٥ - ١٩٧٧):

ھێنانە کایەی قەزای دووکان لە سنووری پارێزگای سلێمانی، ناوەندەکەشی لە جێکەوتی بەنداوی دووکان، لە کەرتی (٤٧/تۆپزاوا) و ھەردوو ناحیەی سورداش و ناحیەی چناران بەستران بەم قەزایەوە بەپێی فەرمانی کۆماری ژمارە(٢٤٧) لە ١٦\٦\١٩٧١دا.

لە نێوان ساڵانی(١٩٧٧ - ١٩٨٦)دا:

دابڕاندنی ناحیەی مەرگە لە قەزای ڕانیە و لکاندنی بە قەزای دووکانەوە بە پێی فەرمانی کۆماری ژمارە(٥٦) لە ٢٨\١\١٩٧٨دا.
دابڕاندنی (٤) کەرت لە ناحیەی سورداش و (٧) کەرت لە ناحیەی چناران و لکاندنیان بە ناحیەی ناوەندی قەزای دووکانەوە بە پێی بڕیاری وەزارەتی ناوخۆ ژمارە(٢٣٣) لە ساڵی ١٩٧٨دا.
گواستەوەی ناوەندی ناحیەی سورداش لە گوندی سورداشەوە بۆ گوندی سوسێی سەیدان بە پێی بڕیاری وەزارەتی حکومی مەحەللی ژمارە(٤١٠٦)ی ساڵی ١٩٨١.

لە نێوان ساڵانی(١٩٨٦ - ١٩٨٨)دا:

لەگەڵ دەستپێکردنی پڕۆسەی خاپوورکردنی گوندەکانی باشووری کوردستان دەستی کرد بە ھەڵوەشاندنەوەی ژمارەیەکی زۆری ناحیەکان، ناحیەی مەرگە بە فەرمانی کۆماری ژمارە(٣٢١) لە ١١/٦/١٩٨٧دا و ھەردوو ناحیەی سورداش و ناحیەی چناران بە فەرمانی کۆماری ژمارە(٩١١) لە ١٦/١١/١٩٨٧دا ھەڵوەشێنرانەوە و ھەموو کەرتەکانیان بەسترانەوە بە ناوەندی قەزای دووکانەوە.^[٧]

سەردەمی حکوومەتی ھەرێم[دەستکاری]

لە ماوەی ساڵانی(١٩٩١ - ١٩٩٢)دا:

لەم ماوەیەدا پارێزگای سلێمانی و پارێزگای ھەولێر و پارێزگای دھۆک لە لایەن بەرەی کوردستانیەوە بە ڕێوەدەبرا، کە لەسەر ھەمان سیستەمی یەکە کارگێڕییەکانی ساڵی ١٩٨٩ بەڕیوەدەبرا، لەبەرئەوەی گوندەکان تازە ئاوەدان دەکرانەوە، ھەروەھا لەڕووی کارگێڕییەوە ھەرێمی کوردستان دروست نەببوو تاوەکو لەساڵی ١٩٩٢ پەرلەمانی کوردستان پێکھێنرا. ئینجا یەکە کارگێڕییەکان دروستکرانەوە.

لە ماوەی ساڵانی(١٩٩٢ - ٢٠٠٣)دا:

لە دوای ڕاپەڕینی ١٩٩١، ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بە پێی بڕیاری ژمارە(١٨) لە (٢٢ - ٩ - ١٩٩٢)دا ڕێگەی دا بە حکوومەتی ھەرێمی کوردستان ھەموو ئەو قەزا و ناحیەیانەی بە مەبەستی سیاسی ھەڵوەشێنراونەتەوە سەر لە نوێ پێکبھێنرێنەوە.^[٨]
قەزای دووکان دروستبووەوە و پێکھاتبوو لە (٤) ناحیە، ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان، ناحیەی سورداش، ناحیەی بنگرد و ناحیەی خەلەکان.
لەساڵی ١٩٩٩ یەکێک لە دەسکەوتەکانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان، ناحیەی خدران کراوە بە ناحیە بە فەرمانی ئەنجومەنی وەزیران بەبریاری ٢٥٦ لە بەرواری ١٩٩٩/١٠/٢ ناحیەی خدران بریاری لەسەر درا کە سنوری گوندەکانی جیاکرایەوە بە ٢٣گوند بەڵام ناحیەکە لە ٢٠٠٢ دەست بەکاربوو.^[٩]

کارگێڕی[دەستکاری]

ئەم ناحیەیە لە ١٤ گوندپێکھاتووە:^[١٠]

ئەمانەش ببینە[دەستکاری]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.
^ یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان. دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٧-١-٢٠٢٣.
^ ‎مەحموود عوسمان مەعروف. بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
^ ‎جەمال بابان. أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول‏ (عەرەبی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
^ https://www.openstreetmap.org/#map=11/35.9208/44.9938
^ https://www.geonames.org/99237/republic-of-iraq.html
^ شەھید مامۆستا سوھەیل خورشید عەزیز - شەماڵ. ئەتڵەسی باشووری کوردستان‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی 15-11-2022.
^ https://www.parliament.krd/media/6102/18.pdf
^ http://www.mdraparin.org/index.php/sharawanyakan/m3/xdran ١١ی ئازاری ٢٠٢٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ١٥-٥-٢٠٢٣.

[GlobalDataLab-1] "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.

[2] یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان. دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٧-١-٢٠٢٣.

[3] ‎مەحموود عوسمان مەعروف. بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.

[4] ‎جەمال بابان. أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول‏ (عەرەبی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.

[5] ttps://www.openstreetmap.org/#map=11/35.9208/44.9938

[6] ttps://www.geonames.org/99237/republic-of-iraq.html

[7] شەھید مامۆستا سوھەیل خورشید عەزیز - شەماڵ. ئەتڵەسی باشووری کوردستان‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی 15-11-2022.

[8] ttps://www.parliament.krd/media/6102/18.pdf

[9] ttp://www.mdraparin.org/index.php/sharawanyakan/m3/xdran ١١ی ئازاری ٢٠٢٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[10] دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند‏ (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ١٥-٥-٢٠٢٣.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

ب و د قەزا و ناحیەکانی پارێزگای سلێمانی
کوردستان > باشوور
قەزای سلێمانی (ناوەند)	ناحیەی بەکرەجۆ ناحیەی تانجەرۆ
قەزای شارباژێڕ	ناحیەی ناوەندی قەزای شارباژێڕ (ناوەند) ناحیەی سیوەیل ناحیەی زەلان ناحیەی سیتەک ناحیەی گاپیڵۆن
قەزای ماوەت	ناحیەی ناوەندی قەزای ماوەت (ناوەند)
قەزای پێنجوێن	ناحیەی ناوەندی قەزای پێنجوێن (ناوەند) ناحیەی گەرمک ناحیەی ناڵپارێز
قەزای سەید سادق	ناحیەی ناوەندی قەزای سەید سادق (ناوەند) ناحیەی سرۆچک
قەزای قەرەداغ	ناحیەی ناوەندی قەزای قەرەداغ (ناوەند) ناحیەی سێوسێنان
قەزای شارەزوور	ناحیەی زەڕایەن
قەزای دەربەندیخان	ناحیەی ناوەندی قەزای دەربەندیخان (ناوەند) ناحیەی باوەخۆشێن
قەزای دووکان	ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان (ناوەند) ناحیەی پیرەمەگروون ناحیەی سورداش ناحیەی خەلەکان ناحیەی خدران ناحیەی بنگرد
قەزای ڕانیە	ناحیەی ناوەندی قەزای ڕانیە (ناوەند) ناحیەی سەرکەپکان ناحیەی بێتواتە ناحیەی چوارقوڕنە
قەزای پشدەر	ناحیەی ناوەندی قەزای پشدەر (ناوەند) ناحیەی ئیسێوە ناحیەی ژاراوە ناحیەی ناودەشت ناحیەی ھێرۆ ناحیەی ھەڵشۆ
قەزای کەلار	ناحیەی ناوەندی قەزای کەلار ناحیەی ڕزگاری ناحیەی پێباز ناحیەی شێخ تەویل
قەزای کفری	ناحیەی ناوەندی قەزای کفری (ناوەند) ناحیەی ئاوەسپی ناحیەی نەوجول ناحیەی کۆکس ناحیەی سەرقەڵا
قەزای چەمچەماڵ	ناحیەی ناوەندی قەزای چەمچەماڵ (ناوەند) ناحیەی سەنگاو ناحیەی ئاغجەلەر ناحیەی قادرکەرەم ناحیەی شۆڕش ناحیەی تەکیەی کاکەمەند ناحیەی تەکیەی جەباری
قەزای خانەقین	ناحیەی مەیدان ناحیەی قۆرەتوو
قەزای بازیان	ناحیەی ناوەندی قەزای بازیان
قەزای حاجیاوا	ناحیەی ناوەندی قەزای حاجیاوا
ناوەند: سلێمانی، شارۆچکەکان:ڕانیە، قەڵادزێ، حاجیاوا، دووکان، بازیان، ماوەت، چوارتا، پێنجوێن، سەید سادق، ھەڵەبجەی تازە، دەربەندیخان، قەرەداغ، چەمچەماڵ، کەلار، کفری و خانەقین

ب و د گوندەکانی دووکان
کوردستان > باشوور > پارێزگای کوردستان > قەزای دووکان
ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان	دووکان(ناوەند) تەلان تەلانی خواروو تۆپزاوا جۆبڵاخ دووئاوان دۆڵمازەڵە ڕکاوا سارتکە سەرمۆرد سورقاوشان سورقاوشانی شێخان قەڵەم پاشا قەمچوغە کلکەسماق
ناحیەی سورداش	سورداش(ناوەند) بیران پێدارە تیمار جاسەنە چاڵاوا خوردەلوکی خواروو خوردەلوکی سەروو دەرەنار دولکان زەرزی زەلێن سردی بچوک سردی گەورە سەرگەڵو، سورداش سێکانیان سێکانیانی شێخ باخ شاقوڵی شەدەڵە شێخ باخ شێخ زەینەڵ عیسابەگی قەرەنگوێ قومەرغان کانی خان کانی شۆک کانی ھەنجیری خواروو کانی ھەنجیری سەروو کەڵەباش گوێزیلە، سورداش گێچینە مەولان مەیدان مێرگەپان ھەڵەدن ھۆمەرقەوم یاخسەمەر
ناحیەی پیرەمەگروون	پیرەمەگرون(ناوەند) باخ باوەمەندان بیرانی کانی قاز پیسکەندی تەڕەماری خواروو تەڕەماری سەروو تەڕەماری ناوەڕاست چاڵاغ چەرمەگا حاجی ئاوا حاجیتانی خواروو حاجیتانی سەروو حەسەن تەپەی خواروو حەسەن تەپەی سەروو داربەڕولە زایەر زێوێ سابوراوا سوسێی ئاڵەمەرە سوسێی سەیدان سوسێی کۆن شورناخ شیلەخان عەواڵان قازان قازیاوا قالاوا قایکەند قەرەچەتان قۆچ بڵاخ کارێزی سەعید کانی چنار کانی میران کانی ھەنجیری عەواڵان کرژە کەڵاباشی قادربەگ کەڵەشێرە کەندەشین کۆکە گردەبۆر گەبەی تازە گەبەی کۆن گورگەدەر گولیجە موغاغ یارانبەگی یاڵانقۆز
ناحیەی بنگرد	بنگرد(ناوەند) ئاوەژێ بناویلە، مەرگە بەردەشانی خواروو بەردەشانی سەروو بەردەکۆز بێترخە بێخڕێ بێگمە بێموشە بێوەکە پاشکێش پەڵکۆ تەنگژە چنارنە خانەڵێ خوڕخوڕە، مەرگە خۆشاو دۆڵەبی دۆڵەگۆم دێلێژە، مەرگە ڕەبەن، مەرگە سەرتەنگ سەرچیا سەرسیان سۆفیان، مەرگە سێدەرە سێناجیان سێوکان شارستێن قەرەتەپە، مەرگە کانی توو، مەرگە کانی شینکە کانی کیژ کانی ھەنجیر، مەرگە کەڵەکان، مەرگە کونەمارە کوێرەکانی کێلەسپی، مەرگە گەرمکان گۆمەزاڵ لبانە لۆتەر مامەندئاوا مەرگە مەلاسافی ناودەشت نۆڵچکە نێزۆکە ھەڵۆنە ھەنجیرە، مەرگە ھەوارەبەرزە، مەرگە واتێ وەیسە، مەرگە وێسێ یاخیان
ناحیەی خدران	خدران(ناوەند) ئەحمەدئاوا، خدران ئەسکۆڵان باسەرێ بنگردان پێسپیان تووەڕەش تۆربە چناران دەرماناوا شوشکە شیوەشان عالیقەی خواروو عالیقەی سەروو کانی سپان کانی بناو کەلکان کەڵەمێوە کورداوا گردەسوران میرزا ڕۆستەمی بچوک میرزا ڕۆستەمی گەورە مێوژە ھەنجیرێ
ناحیەی خەلەکان	خەلەکان(ناوەند) ئاریشە باداوان باقلان ڕووبار، خەلەکان سێکانیان، خەلەکان شاروقامیشە شێخ حاجی شێخ عوبێد شێخ مەنسوریان فریزەڵە قامیشە، خەلەکان قەڵات، خەلەکان کانی شێران کانی مازوو کانی وەتمان گردبەڕوو مێرگەپاشا
ناوەند: دووکان، شارۆچکەکان: دووکان و سورداش و پیرەمەگرون و بنگرد و خەلەکان و خدران