دەروازە:قورئان
دەروازەی قورئان قورئان لە ئیسلامدا بریتییە لە وتە و ڕاسپاردەی خوا کە نێردراوە بۆ پێغەمبەری ئیسلام محەممەد، قورئان لە عەرەبیدا لە وشەی (قرء) وەرگیراوە کە بەمانای خوێندنەوە دێت، و بنچینەی ئەویش لە وشەی (القرء) وەرگیراوە کە بە مانای کۆکردنەوە و لە خۆگرتن دێت، و قورئان ئەو ناوەی لێنراوە بەھۆی ئەوەی کۆمەڵێک ئایەت و سوورەتی زۆر لەخۆدەگرێت و کۆیان دەکاتەوە. موسڵمانان لەو باوەڕەدان کە قورئان کتێبی خوایە کە نێردراوە بۆ پێغەمبەری ئیسلام محەممەد. لەبەرئەوە لەو باوەڕەدان کە خوێندنەوە و گوێگرتن لێی و کارکردن پێی ھەمووی خواپەرستییە و موسڵمان لە خوا نزیک دەبێتەوە پێی و دڵنیا دەبێت. و زۆربەیان لەو باوەڕەدان کە بناغەی شارستانی و ڕۆشنبیرییەکەیانە. قورئان ئەدوێت لەبارەی بابەتی جۆراوجۆرەوە کە ژیانی مرۆڤ ئەگرێتەوە لە دنیا و ڕۆژی دواییدا، دنیا و ئایین لە ئیسلامدا بەیەکەوە بەستراون، قورئان بناغەی بیروباوەڕی موسڵمان دادەنێت و بانگی خەڵک دەکات بۆ پەرستنی خوا و گوێڕایەڵبوون و ملکەچبوون بۆی و بیرکردنەوە لە دروستکراوانی، و دەدوێت لە بارەی مافەکانی مرۆڤ و ئەرکەکانی بەرامبەر پەروەردگاری خۆی و کۆمەڵگە و ئاینەکەی و ھەموو گەردوون. قورئان سیستەمێکی کۆمەڵایەتی دیاری دەکات بۆ موسڵمانان، و ڕەوشت و ئاکاری موسڵمان لەخۆدەگرێت و زۆر ئامۆژگاری و پەند لە ژیانی پێشینەکان باس دەکات، خەڵک ئاگادار دەکاتەوە لە سزای ئاگر لە ڕۆژی دواییدا، لەگەڵ زۆر بابەت و لێدوانی تر. قورئان دابەش دەبێت بۆ ١١٤ بەش، بە ھەر بەشێک ئەوترێت سوورەت، و ھەر سوورەتێک دابەش دەبێت بۆ ژمارەیەک ڕستە و وتە کە ناو دەبرێت بە ئایەت. ھەموو سوورەتێک بە دەربڕینی (بسم اللە الرحمن الرحیم) دەست پێدەکات، جگە لە سوورەتی تەوبە کە بەبێ ئەو دەربڕینە دابەزی، واتای ئەو دەربڕینەش «بە ناوی خوای گەورە و میھرەبان»ە. یەکەمین ئایەت کە دابەزی ئایەتی (إقرأ باسم ربک الذی خلق) بوو و دوا ئایەت کە دابەزی ئایەتی (واتقوا یوما ترجعون فیە الی اللە) بوو.  وتاری ھەڵبژێردراو_a.jpg) تەجوید یان زانستی تەجوید (بە عەرەبی: علم التجوید) ، یەکێکە لە زانستە ئیسلامیەکان، کە بریتیە لە چۆنیەتی خوێندنەوە و دەربڕینی وشەکانی قورئان بەچاکی و بەو شێوەیەی کە موحەممەد پێغەمبەری ئیسلام دەری بڕیوە. ئەم زانستە سەری ھەڵدا لە سەدەی سێیەمی کۆچی دوای ئەوەی کە سنووری دەوڵەتی ئیسلامی فراوان بوو تا چەندین ناوچەی نا عەرەبی بگرێتەوە، جا ھەڵەکردن لە خوێندنەوە زۆر بوو بەھۆی موسڵمان بوونی چەند گەلانێکی جیاواز، جا زانایان ھەستان بە دانانی حوکم و یاسا و ڕێزمانی تەجوید. زانایان ڕای جیاوازییان ھەیە لەسەر حوکمی فێربوونی تەجوید لە ئیسلامدا، ھەندێک لە زانایان وەک ئیبن جەزەری پێیان وایە کە واجبە. کۆمەڵێک لە زانایانیش پێیان وایە کە سوننەت و موستەحەببە و واجب نییە بەڵام جائیز نییە ھەڵە لە خوێندنەوەی پیتەکان و حەرەکاتەکان (فەتحە و کەسڕە و..) و ھەندێ لە ئەحکامەکان بکات چونکە ئەمانە مانا دەگۆڕێت؛ کە ئەمەش لە زانستی تەجوید پێێ دەڵێن ھەڵەی ئاشکرا (لحن جلي) بەڵام جێبەجێ نەکردنی ئەحکامەکانی وەکو مەددەکان و ئەحکامی نوون تەنوینی ساکن و قەلقەلە و ئەمانە واجب نین دەچنە قاڵبی سوننەت و تەواوییەوە، ئەمەش ڕای ھەندێک لەزانایان و زانایانی سەردەمیش وەک ئیبن عوسەیمین و ساڵح فەوزان و چەند زانایەکی تریشە. وێنەی ھەڵبژێردراو ئایا زانیوتە؟
لەم مانگەدازانای ھەڵبژێردراوسەعید نوورسی ناسراو بە بدیع الزمان لە ( ٥ی کانوونی دووەم یان ١٢ی مارتی ١٨٧٨ لە دایکبووە و لە ٢٣ی مارتی ١٩٦٠ کۆچی دوایی کردووە ) زانا و فەیلەسووفی گەورەی ئایینی ئیسلام و نووسەری سەرجەمی پەیامەکانی نوور و مامۆستای کۆمەڵەی نوورە. لە سەردەمی خۆیدا زانایانی ئیسلام نازناوی بدیع الزمان ( واتە زانای سەردەم )یان لێناوە. هەر لە تافی لاوی و لە خەونێکی ڕاستدا بە خزمەتی پێغەمبەر (د.خ) شەرەفمەند بووە و داوای (زانستی قورئان)ی لێ کردووە ، حەزرەتیش لەو خەوەدا مژدەی داوەتێ کە :"سیوهب لک علم القرآن ما لم تسأل شیئا من الامة"! واتە زانستی قورئانت پێ دەبەخشرێت بە مەرجێک "سوئال"ی هیچ شتێک لە نەتەوەکەم نەکەیت. ئەویش تا لە ژیاندا ما سوئالی لە کەس نەکرد ، نە بە واتای "پرسیار" و نە بە واتای "سواڵکردن" تەنانەت لە موحتاجترینی کاتەکانی تەمەنیدا دیاری و سەدەقە و زەکاتیشی لە خەڵکی وەرنەگرتووە! قورئانخوێنی ھەڵبژێردراو عەبدولباست موحەممەد عەبدوسسەمەد (بە عەرەبی: عبد الباسط عبد الصمد) قورئانخوێنی بەناوبانگی میسری کە یەکێکە لە ھەرە قورئانخوێنە دەنگ خۆشەکان، لە ساڵی ١٩٢٧ لە شاری ئەرمەنتی پارێزگای قینا لە وڵاتی میسر لەدایکبووە. باوکی کورد بووە و دایکیشی خەڵکی میسرە. لە تەمەنی ٧ ساڵییەوە توانی لەبەر کردنی زۆر بووە و باش قورئانی خوێندوەتەوە، ھەر بۆیە پێش گەیشتنە تەمەنی ١٠ ساڵی ھەموو قورئان لەبەر دەکات وە لەبەر ئەوەی باوکی لە زانایانی ئایینی شاری قینا بوو گرنگیەکی تایبەتی پێدا بەھۆی ئەو باش خوێندنەوە و دەنگ خۆشیەی کە ھەیبوو. ئەوەبوو ناردیە پەیمانگای ئایینی لە شاری ئەرمەنت لەوێ جۆرەکانی خوێندنەوە و زانستەکانی قورئان فێر بوو، وە جێگای سەرنج و گرنگی پێدانی مامۆستاکەی زانای ئەزھەری موحەممەد سەلیم حەمادە کە لەگەڵ خۆی دا دەیبردە ئاھەنگ و بۆنە ئایینیەکان ھەر بۆیە عەبدولباست بووە کەسێکی بەناوبانگ لە کاتێکدا تەمەنی لە ١٥ ساڵ تێپەڕی نەدەکرد تاوای لێھات بە تەنھا بانگ دەکرا بۆ بۆنە و ئاھەنگەکان. یارمەتیت پێویستە؟ئایا پرسیارێکت سەبارەت بە قورئان ھەیە و ناتوانیت وڵامەکەی بدۆزیتەوە؟ سەیری مێزی زانیاری بکە و پرسیارەکەت لەوێ بپرسە. پۆلەکانوتەی ھەڵبژێردراو «قەرزکوێر مەبن» —قورئانی پیرۆز (بەقەرە؛ ئایەتی ٢٨٢) دەروازە پەیوەندیدارەکانئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت
پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیاویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک:
دەروازەکان |
