چوارشەممەسوورە

چوارشەممەسوورە
چوارشەممەسوورە
ناوی تر	چھارشنبەسوری
دەگێڕدرێ لەلایەن	ئێران; کوردستان; ئەفغانستان; ئازەربایجان; تاجیکستان
جۆر	نیشتمانی، فەرھەنگی
ڕێکەوت	ئێوارەی ئاخرین سێشەممەی ڕەشەمە
پەیوەند بە	نەورۆز، سێزدەبەدەر

چوارشەممەسوورە یان کوڵەچوارشەممە^[١] (بە فارسی: چهارشنبەسوری) جێژنێکی مێژوویی لەناو ئێران و کوردانە کە زیاتر لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران لە ئاخرین ئێوارەی سێشەممەی ساڵدا بەڕێوەدەچێت،^[٢]^[٣] ئەم جێژنە مێژوویەکەی بە سەردەمی ئایینەکانی میتراییسم و زەردەشتی دەگەڕێتەوە، چوارشەممەسوورە نەک تەنیا لەناو کوردەکان، بەڵکوو لەناو گەلانی دیکەی ئێرانی و ڕۆژھەڵاتی ناوین بەڕێوەدەچێت، ھەروەھا بێجگە لە ئێران و کوردستان لە وڵاتانێک وەکوو ئازەربایجان، تاجیکستان، ئەفغانستان و ھیندستانیش ئەو جێژنەی بەڕێوەدەبەن.^[٤]

ناو

ئەم ڕێکەوتە چەند ناوی ھەیە. لەوانە چوارشەممەسووری (لە ناو فارساندا)، چوارشەممەسوورە، کوڵەچوارشەممە و چوارشەممەکوڵەیە. وشەی کوڵەچوارشەممە بە چوارشەممەی ئاخری مانگی سەفەریش دەوترێت.^[٥] ھەروەھا ئێزدییەکان جەژنی چوارشەمما سۆریان ھەیە کە لە بەھاردایە و چەند ھەفتە دوای چوارشەممە سوورەیە.

سەرەڕای ئەوەیکە وشەی کوڵەچوارشەممە لە ھەندێک شوێنی کوردستان باوە، بەڵام ئەم وشەیە زۆرتر لە ناوچە تورکنشینەکانی ئازەربایجانی ئێران وەکوو تورکەکانی ئەردەبیل، زەنجان و وەرمێ بە کار دەچێت. تورکەکان لە ناوچەی زەنجان بە یەکەمین، دووەمین، سێھەمین و چوارەمین چوارشەممەی مانگی ڕەشەمە (لە فارسیدا: ئیسفەند) بەنۆرە دەڵێن موڵە، سوڵە، گوڵە و کوڵە. وشەی کوڵە لە زمانی تورکیی ئازەربایجانیدا بە واتای کۆنبوو و بەتەمەنە.^[٦]

لە ھەندێک ناوچەی دیکەش وەکوو کاشان، گوندی موود لە دزاپی بەلۆچستانی ڕۆژاوا، نەوڕۆزاوا لە ئیلام، تووسرکان و ... ئەم ڕێوڕەسمە بەناوی چوارشەممەسووری لە دواھەمین چوارشەممەی مانگی سەفەر بەڕێوەدەچێت.^[٦]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ «کوڵەچوارشەمۆ»، فەرھەنگی ھەنبانەبۆرینە، ھەژار ‏ (کوردی (گشت شێوەزارەکان) بۆ کوردیی ناوەندی و فارسی). فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ١٨ی ئازاری ٢٠٢١.
^ Fu، Alison (March 13, 2013). «Persian fire-jumping festival delights Berkeley residents». The Daily Californian. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی ئازاری ٢٠٢١ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ Razavi، Mahboobeh (١ی ئازاری ٢٠١٩). «Chaharshanbe Suri in Iran – The Festival of Fire». SURFIRAN.
^ چوارشەممە سووری لە رۆژھەڵاتی کوردستان بەڕێوە دەچێت
^ «کوڵە چوارشەمە»، فەرھەنگی شێخانی، عەبدولوەھاب شێخانی ‏ (کوردی بۆ کوردیی ناوەندی). فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ١٨ی ئازاری ٢٠٢١.
^ ^ئ ^ا ڕووحولئەمینی، ١٣٩٧: ٥٠-٥١.

کتێبناسی

ڕووحولئەمینی، مەحموود. ١٣٩٧(=٢٠١٨)، آیینھا و جشن ھای کھن در ایران امروز: نگرش و پژوھشی مردمشناختی (بە کوردی: نەریتەکان و جێژنەکانی کۆن لە ئێرانی ئێستاکە: تێبینی و لێکۆڵینەوەیەکی مرۆڤناسانە)، تاران: ئاگاھ، چاپی شەشەم.

بەستەرە دەرەکییەکان

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] «کوڵەچوارشەمۆ»، فەرھەنگی ھەنبانەبۆرینە، ھەژار ‏ (کوردی (گشت شێوەزارەکان) بۆ کوردیی ناوەندی و فارسی). فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ١٨ی ئازاری ٢٠٢١.

[2] Fu، Alison (March 13, 2013). «Persian fire-jumping festival delights Berkeley residents». The Daily Californian. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی ئازاری ٢٠٢١ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[3] Razavi، Mahboobeh (١ی ئازاری ٢٠١٩). «Chaharshanbe Suri in Iran – The Festival of Fire». SURFIRAN.

[4] چوارشەممە سووری لە رۆژھەڵاتی کوردستان بەڕێوە دەچێت

[5] «کوڵە چوارشەمە»، فەرھەنگی شێخانی، عەبدولوەھاب شێخانی ‏ (کوردی بۆ کوردیی ناوەندی). فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ١٨ی ئازاری ٢٠٢١.

[ڕووحولئەمینی_١-6] ئ ^ا ڕووحولئەمینی، ١٣٩٧: ٥٠-٥١.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]