پشتەدەرگا (ھەژمارکاریی)

پشتەدەرگا
لقی	لاوازی
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

پشتەدەرگا (بە ئینگلیزی: Backdoor) لە ئاسایشی کۆمپیوتەردا، ئەم ناوە ڕێگەیەکی شاراوەیە بۆ تێپەڕاندنی ڕێکارەکانی ڕەسەنایەتی ئاسایی یان کۆدکردن بۆ دەستڕاگەیشتن بە سیستەمێکی کۆمپیوتەر یان تۆڕی کۆمپیوتەری. دەتوانرێت دەرگای پشتەوە بە مەبەست لەلایەن گەشەپێدەرانی نەرمامێر بۆ مەبەستی یاسایی دروست بکرێت، وەک دابینکردنی دەستگەیشتن لە دوورەوە بۆ بەڕێوەبەرانی سیستەم یان ڕێگەدان بە بەکارهێنەرانی متمانەپێکراو بۆ گەڕاندنەوەی وشەی نهێنی لەدەستچوو. بەڵام دەتوانرێت پشتەدەرگا لەلایەن بەکارهێنەرە زیانبەخشەکانەوە دروست بکرێت کە بەدوای دەستگەیشتنێکی بێ مۆڵەت بۆ سیستەمەکان دەگەڕێن بۆ مەبەستی تاوانکاری یان سیخوڕی.

پشتەدەرگا  دەتوانێت چەندین شێوەی هەبێت، لە ئەکاونتی بەکارهێنەری شاراوە و خاڵەکانی چوونە ژوورەوەی پارێزراو بە وشەی نهێنی تا دەگاتە بەرنامەی زیانبەخشی ئەسپی تەروادە کە خۆی لەسەر سیستەمێک دادەمەزرێنێت و کەناڵێکی پەیوەندی لەگەڵ هێرشبەرێکی دەرەکی دەکاتەوە. هەندێک لە پشتەدەرگا  بە شێوەیەک دیزاین کراون کە بۆ ماوەیەکی زۆر نەدۆزراوەتەوە، ئەمەش ڕێگە بە هێرشبەران دەدات دەستڕاگەیشتن و کۆنترۆڵکردنی بەردەوام بەسەر سیستەمە مەترسیدارەکاندا بپارێزن.

زۆرجار لە ڕێگەی چالاکییەکانی سکانکردنی لاوازی یان تاقیکردنەوەی چوونە ژوورەوە دەدۆزرێتەوە. کاتێک دۆزرایەوە، دەتوانرێت لە ڕێگەی نوێکردنەوەی نەرمەکاڵاکان یان گۆڕینی ڕێکخستنی دەستیەوە پەچەیان بۆ بکرێت یان لاببرێن. بەڵام ڕەنگە هەندێک لە هەڕەشە پێشکەوتووەکان چەندین دەرگای پشتەوە بەکاربهێنن و تەکنیکە ئاڵۆزەکانی خۆدزینەوە بەکاربهێنن کە دەستنیشانکردن و لابردنی قورس دەکات.

بۆ ڕێگریکردن لە هێرشی دەرگای پشتەوە، ڕێکخراوەکان پێویستە کۆنترۆڵی ئاسایشی بەهێز وەک دیواری ئاگر، سیستەمی دیاریکردنی دەستدرێژی و میکانیزمی ڕەسەنایەتی بەکارهێنەر جێبەجێ بکەن. هەروەها وردبینی ئاسایی ئاسایش و هەڵسەنگاندنی لاوازی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە دیاریکردنی ئەو لاوازییە ئەگەریانەی کە دەتوانرێت بەهۆی هێرشی دەرگای پشتەوە بقۆزرێتەوە. سەرەڕای ئەوەش، پێویستە بەکارهێنەران لەسەر شێوازە سەلامەتەکانی کۆمپیوتەر ڕابهێنرێن وەک دوورکەوتنەوە لە هاوپێچی ئیمەیڵی گوماناوی و هێشتنەوەی نەرمەکاڵاکان بە نوێترین پاچ و نوێکارییەکان.

سەرچاوەکان

• بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Backdoor (computing)»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٦ی ئایاری ٢٠٢٣.