ئەلقاعیدە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
| [وەشانی ھەڵواسراو] | [وەشانی ھەڵواسراو] |
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
گەڕاندنەوەی پێداچوونەوەی 1053941 لە لایەن 130.193.206.55 (لێدوان) تاگ: پووچەڵکردنەوە |
ب گەڕاندنەوەی دەستکارییەکانی مامۆستا (لێدوان) بۆ دوایین پێداچوونەوەی Abdurhman Ahmad |
||
| ھێڵی ٤٣: | ھێڵی ٤٣: | ||
| merged_into = |
| merged_into = |
||
| split_to = |
| split_to = |
||
| allies = [[پەڕگە:Flag of the Taliban.svg|border|23px]] [[تاڵیبان]]{{ھن}}{{ئاڵا|سوودان}} (۱۹۹۱–۱۹۹٦)<ref>{{cite web|url=https://www.rudaw.net/sorani/world/201020203|title= |
| allies = [[پەڕگە:Flag of the Taliban.svg|border|23px]] [[تاڵیبان]]{{ھن}}{{ئاڵا|سوودان}} (۱۹۹۱–۱۹۹٦)<ref>{{cite web|url=https://www.rudaw.net/sorani/world/201020203|title=عومەر بەشیر.. لە پەناگەی ئیخوان موسلمینەوە بۆ هۆڵەکانی دادگای نێودەوڵەتیی تاوان|website=Rudaw|language=ku|date=2020-10-20}}</ref> |
||
| opponents ={{ئاڵا|ویلایەتە یەکگرتووەکان}}{{ھن}}{{ئاڵا|ئێران}}{{ھن}}{{ئاڵا|عێراق}}{{ھن}}{{ئاڵا|تورکیا}}{{ھن}}{{ئاڵا|سووریا}}{{ھن}}{{ئاڵا|ئیسرائیل}}{{ھن}}{{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}{{ھن}}{{flag|NATO}}{{ھن}}{{flag|Soviet Union}} <small>(١٩٨٨–١٩٩١){{ھن}}{{flag|Russia}}{{ھن}}{{flag|United Kingdom}}{{ھن}}{{ئاڵا|فەڕەنسا}}{{ھن}}{{flag|China}}<ref name="uyg1">[http://chinaperspectives.revues.org/648#tocto1n10 "The Chinese regime and the Uyghur dilemma"] Summary of {{cite journal|url=http://chinaperspectives.revues.org/648|title=The Uyghurs in Xinjiang – The Malaise Grows|last1=Castets|first1=Rémi|year=2003|journal=China Perspectives|volume=2003|issue=5|doi=10.4000/chinaperspectives.648|access-date=10 June 2012|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web|title=Threats to China from Al Qaeda|url=https://www.researchgate.net/publication/304596384_Threats_to_China_from_Al_Qaeda|url-status=live}}</ref> {{ھن}}{{ئاڵا|عەرەبستانی سعوودی}}{{ھن}} |
| opponents ={{ئاڵا|ویلایەتە یەکگرتووەکان}}{{ھن}}{{ئاڵا|ئێران}}{{ھن}}{{ئاڵا|عێراق}}{{ھن}}{{ئاڵا|تورکیا}}{{ھن}}{{ئاڵا|سووریا}}{{ھن}}{{ئاڵا|ئیسرائیل}}{{ھن}}{{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}{{ھن}}{{flag|NATO}}{{ھن}}{{flag|Soviet Union}} <small>(١٩٨٨–١٩٩١){{ھن}}{{flag|Russia}}{{ھن}}{{flag|United Kingdom}}{{ھن}}{{ئاڵا|فەڕەنسا}}{{ھن}}{{flag|China}}<ref name="uyg1">[http://chinaperspectives.revues.org/648#tocto1n10 "The Chinese regime and the Uyghur dilemma"] Summary of {{cite journal|url=http://chinaperspectives.revues.org/648|title=The Uyghurs in Xinjiang – The Malaise Grows|last1=Castets|first1=Rémi|year=2003|journal=China Perspectives|volume=2003|issue=5|doi=10.4000/chinaperspectives.648|access-date=10 June 2012|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web|title=Threats to China from Al Qaeda|url=https://www.researchgate.net/publication/304596384_Threats_to_China_from_Al_Qaeda|url-status=live}}</ref> {{ھن}}{{ئاڵا|عەرەبستانی سعوودی}}{{ھن}} |
||
{{flagicon image|AQMI Flag asymmetric.svg}} [[دەوڵەتی ئیسلامی (داعش)|دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام]]<ref>{{Cite web|title=به‌رپرسی قاعیده: ڕوو له تاڵیبان و پشت له داعش بكه‌ن|url=https://www.kurdistan24.net/ckb/story/25761-به‌رپرسی-قاعیده:-روو-له-تاڵیبان-و-پشت-له-داعش-بكه‌ن|access-date=2021-03-28|website=www.kurdistan24.net}}</ref></small> |
{{flagicon image|AQMI Flag asymmetric.svg}} [[دەوڵەتی ئیسلامی (داعش)|دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام]]<ref>{{Cite web|title=به‌رپرسی قاعیده: ڕوو له تاڵیبان و پشت له داعش بكه‌ن|url=https://www.kurdistan24.net/ckb/story/25761-به‌رپرسی-قاعیده:-روو-له-تاڵیبان-و-پشت-له-داعش-بكه‌ن|access-date=2021-03-28|website=www.kurdistan24.net}}</ref></small> |
||
| ھێڵی ٦١: | ھێڵی ٦١: | ||
[[پەڕگە:Flag of Jihad.svg|200px|وێنۆک|ئاڵای ئەلقاعیدە]] |
[[پەڕگە:Flag of Jihad.svg|200px|وێنۆک|ئاڵای ئەلقاعیدە]] |
||
'''ئەلقاعیدە''' ({{بە عەرەبی|{{نووسەی عەرەبی|القاعدة}} یان {{نووسەی عەرەبی|تنظيم القاعدة}}}}) ڕێکخراوەیەکی بنەماخوازی ئیسلامییە کە ساڵی ١٩٨٨ بۆ شەڕی دژی [[یەکێتیی سۆڤیەت|سۆڤیەت]] لە وڵاتی [[ئەفغانستان]] دامەزراوە. ئەو ڕێکخراوەیە کە تێکڕا [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ئەمریکا]] و [[ئیسرائیل]] بە دوژمنی ھاوبەشی ھەموو موسڵمانان دەزانن و لەپێناو بەرگرتن بە دەستێوەردانەکانی [[جیھانی ڕۆژاوایی]] لە دنیای ئیسلامدا و بڵاوکردنەوەی ئیسلام لە جیھاندا خەباتی چەکدارانە دەکەن. |
'''ئەلقاعیدە''' ({{بە عەرەبی|{{نووسەی عەرەبی|القاعدة}} یان {{نووسەی عەرەبی|تنظيم القاعدة}}}}) ڕێکخراوەیەکی بنەماخوازی ئیسلامییە کە ساڵی ١٩٨٨ بۆ شەڕی دژی [[یەکێتیی سۆڤیەت|سۆڤیەت]] لە وڵاتی [[ئەفغانستان]] دامەزراوە. ئەو ڕێکخراوەیە کە تێکڕا [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ئەمریکا]] و [[ئیسرائیل]] بە دوژمنی ھاوبەشی ھەموو موسڵمانان دەزانن و لەپێناو بەرگرتن بە دەستێوەردانەکانی [[جیھانی ڕۆژاوایی]] لە دنیای ئیسلامدا و بڵاوکردنەوەی ئیسلام لە جیھاندا خەباتی چەکدارانە دەکەن.<ref>{{Cite web|title=Hilary Clinton Admitting as they founder of isis and al qaeda|url=https://www.dailymotion.com/video/x5vf3i4|access-date=١٧ی ئازاری ٢٠١٩|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٩ی ئایاری ٢٠١٨|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20180509134050/https://www.dailymotion.com/video/x5vf3i4}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180509134050/https://www.dailymotion.com/video/x5vf3i4|date=٩ی ئایاری ٢٠١٨}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WnLvzV9xAHA Hillary Clinton: 'We Created al-Qaeda']</ref> |
||
و لە ڤیدیۆیەک ھیلاری کلینتۆن خۆی دان بەوە دادەنێت کە خۆیان دامەزرێنەری ڕێکخراوی ئەلقاعیدەن بۆ ئەوەی بجەنگن لە دژی سۆڤیەت<ref>{{Cite web|title=Hilary Clinton Admitting as they founder of isis and al qaeda|url=https://www.dailymotion.com/video/x5vf3i4|access-date=١٧ی ئازاری ٢٠١٩|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٩ی ئایاری ٢٠١٨|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20180509134050/https://www.dailymotion.com/video/x5vf3i4}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180509134050/https://www.dailymotion.com/video/x5vf3i4|date=٩ی ئایاری ٢٠١٨}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WnLvzV9xAHA Hillary Clinton: 'We Created al-Qaeda']</ref> |
|||
[[ئوسامە بن لادن|ئوسامە بن لادەن]] بناغەدانەر و سەرۆکی ئەلقاعیدە بوو کە ڕێکەوتی ٢ی ئایاری ٢٠١١ لەلایەن سوپای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاوە لە [[پاکستان]]دا کوژرا.<ref>[https://web.archive.org/web/20110505183154/http://rudaw.net/kurdish/index.php/news/5946.html ماڵپەڕی ڕووداو: ئوسامە بن لادەن کێ بوو؟] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110505183154/http://rudaw.net/kurdish/index.php/news/5946.html |date= ٥ی ئایاری ٢٠١١}}</ref> |
[[ئوسامە بن لادن|ئوسامە بن لادەن]] بناغەدانەر و سەرۆکی ئەلقاعیدە بوو کە ڕێکەوتی ٢ی ئایاری ٢٠١١ لەلایەن سوپای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاوە لە [[پاکستان]]دا کوژرا.<ref>[https://web.archive.org/web/20110505183154/http://rudaw.net/kurdish/index.php/news/5946.html ماڵپەڕی ڕووداو: ئوسامە بن لادەن کێ بوو؟] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110505183154/http://rudaw.net/kurdish/index.php/news/5946.html |date= ٥ی ئایاری ٢٠١١}}</ref> |
||
وەک پێداچوونەوەی ١٤:٢٧، ٢٦ی نیسانی ٢٠٢٣
| رێکخراوەی ئەلقاعیدە | |
|---|---|
| تنظيم القاعدة | |
 ئاڵای ڕێکخراوی ئەلقاعیدە | |
| ئایدۆلۆژیا | سەلەفی جیھادی دژە شیعە دژە مەسیحییەت دژە کۆمۆنیزم دژە جوولەکە دژە زایۆنیزم دژە ڕۆژاوا |
| سەرکردەکان | ئوسامە بن لادن (١٩٨٨ تاکوو ٢٠١١) † ئەیمەن زەواھیری (٢٠١١–۲۰۲۲) † |
| ناوچەی ئۆپەراسیۆنەکان | جیھان
|
| ھاوپەیمانان |  تاڵیبان سوودان (۱۹۹۱–۱۹۹٦)[١] |
| دوژمنان |  ویلایەتە یەکگرتووەکان ئێران عێراق تورکیا سووریا ئیسرائیل ھەرێمی کوردستان ناتۆ یەکێتیی سۆڤیەت (١٩٨٨–١٩٩١) ڕووسیا شانشینی یەکگرتوو فەڕەنسا چین[٢][٣]  عەرەبستانی سعوودی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام[٤] |
| جەنگەکان/شەڕەکان | شەڕی تیرۆر |
ئەلقاعیدە (بە عەرەبی: القاعدة یان تنظيم القاعدة) ڕێکخراوەیەکی بنەماخوازی ئیسلامییە کە ساڵی ١٩٨٨ بۆ شەڕی دژی سۆڤیەت لە وڵاتی ئەفغانستان دامەزراوە. ئەو ڕێکخراوەیە کە تێکڕا ئەمریکا و ئیسرائیل بە دوژمنی ھاوبەشی ھەموو موسڵمانان دەزانن و لەپێناو بەرگرتن بە دەستێوەردانەکانی جیھانی ڕۆژاوایی لە دنیای ئیسلامدا و بڵاوکردنەوەی ئیسلام لە جیھاندا خەباتی چەکدارانە دەکەن.[٥][٦]
ئوسامە بن لادەن بناغەدانەر و سەرۆکی ئەلقاعیدە بوو کە ڕێکەوتی ٢ی ئایاری ٢٠١١ لەلایەن سوپای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاوە لە پاکستاندا کوژرا.[٧]
ھێرشەکان
ھەندێک لەو ھێرشانەی کە ئەلقاعیدە بەئاشکرا لە ئەستۆی گرتوون بریتین لە:
- ساڵی ١٩٩٣، ھێرش بۆ پاپۆڕێکی ئەمریکایی لە مۆگادیشۆ کە بوو بەھۆی کوژرانی ١٨ سەربازی ئەمریکایی،
- ساڵی ١٩٩٥، تەقاندنەوەی ئۆتۆمبیلێکی بۆمبڕێژکراو لە ڕیاز کە بوو بەھۆی کوژرانی ٥ سەربازی ئەمریکایی،
- ساڵی ١٩٩٨، تەقاندنەوەی باڵوێزخانەی ئەمریکا لە نایروبیا و داروسسەلام کە ٢٢٤ کوژراوی لێ کەوتەوە،
- ساڵی ٢٠٠٠، ھێرش بۆ پاپۆڕێکی تر لە یەمەن کە ١٧ کوژراوی لێ کەوتەوە،
- ساڵی ٢٠٠١، کوتانی دوو فڕۆکەی ڕفێنراو بە بورجە جمکەکانی ناوەندی بازرگانیی جیھانی لە نیویۆرک و فڕۆکەیەکی ڕفێنراوی دیکە بە پەنتاگۆن کە زیاتر لە ٣٠٠٠ کەسی کردە قوربانی،
- ساڵی ٢٠٠٤، تەقینەوەکەی جێژنی قوربان لە ھەولێر کە بوو بەھۆی کوژران و برینداربوونی سەرجەم ٢٥٠ کەس.[٨]
سەرچاوەکان
- ^ "عومەر بەشیر.. لە پەناگەی ئیخوان موسلمینەوە بۆ هۆڵەکانی دادگای نێودەوڵەتیی تاوان". Rudaw (بە کوردی). 2020-10-20.
- ^ "The Chinese regime and the Uyghur dilemma" Summary of Castets, Rémi (2003). "The Uyghurs in Xinjiang – The Malaise Grows". China Perspectives. 2003 (5). doi:10.4000/chinaperspectives.648. Retrieved 10 June 2012.
- ^ "Threats to China from Al Qaeda".
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ^ "به‌رپرسی قاعیده: ڕوو له تاڵیبان و پشت له داعش بكه‌ن". www.kurdistan24.net. Retrieved 2021-03-28.
- ^ "Hilary Clinton Admitting as they founder of isis and al qaeda". Retrieved 17ی Marchی 2019.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help); Unknown parameter|ناونیشانی ئەرشیڤ=ignored (help); Unknown parameter|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=ignored (help) ٩ی ئایاری ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ Hillary Clinton: 'We Created al-Qaeda'
- ^ ماڵپەڕی ڕووداو: ئوسامە بن لادەن کێ بوو؟ ٥ی ئایاری ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ شەبانی، ئەحمەد؛ فەرھەنگی زانستی سیاسی؛ بڵاوگەی زانستگای کوردستان (سنە)؛ ساڵی ٢٠١٠؛ لاپەڕەی ٢٨.
| ئایدیۆلۆجی | |||
|---|---|---|---|
| پارتە جیھادییەکان | |||
| پارتە چاکسازیخوازەکان | |||
| بیرمەند و سەرکردەکان | |||
| ڕووداو و دەوڵەتە ئیسلامیەکان | |||
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
پۆلەکان:
- ئەو ڕێکخراوانەی کە لەلایەن ئەمریکاوە بەتیرۆریست دەستنیشانکراون
- ئوسامە بن لادەن
- ئیسلامیزم
- تیرۆریزمی ئیسلامی
- دامەزرانەکانی ١٩٨٨ لە پاکستان
- ڕێکخراوە جیھادییەکان
- ڕێکخراوەکان، دامەزرانی ١٩٨٨
- گرووپە سەربزێوەکان لە عێراق
- گرووپە یاخییەکان کە چالاکانە ناوچەکان کۆنتڕۆڵ دەکەن
- توندوتیژی دژی کەسانی پەلکەزێڕینە
- توندوتیژی دژی ژنان