دەروازە:جوگرافیا/ژیاننامەی ھەڵبژێردراو
ژیاننامەی ھەڵبژێردراو ١
دەروازە:جوگرافیا/ژیاننامەی ھەڵبژێردراو/١
.jpg)
یی. فو. توان (Traditional Chinese: 段義孚) جوگرافیناسی چینی-ئەمریکی، ٥ی دیسەمبەری١٩٣٠ لە بنەماڵەیەکی دەوڵەمەند لە وڵاتی چین لەدایک بووە. خوێندنی لە وڵاتانی چین، ئۆستراڵیا، فیلیپین و بەریتانیا تەواو کردووە و لە بواری جوگرافیای مرۆڤی و پەیوەندی و تێکەلاوکردنی لەگەڵ بابەتی فەلسەفە، ھونەر، دەروونناسی و دین پێشەنگە و ناوبانگی دەرکردووە. توان لە زانکۆی کۆلێجی لەندەن بوو، بەڵام بەکالوریوس و ماستەڕی لە ساڵانی ١٩٥١ و ١٩٥٥ لە زانکۆی ئەکسفۆڕد وەرگرتووە. لەوێ ڕا بۆ پەروەردەی جوگرافیایی دەچێتە کالیفۆرنیای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ساڵی١٩٥٧ دەتوانێ پلەی دکتوری لە زانکۆی کالیفۆرنیا، بێرکلەی بەدەست بێنێ. توان لە نێوان ساڵانی ١٩٦٨-١٩٦٦، بۆ وانە گوتنەوە یەکەم جار لە نیۆمەکزیکۆوە دەچێت بۆ زانکۆی تۆرێنتۆی کەنەدا. ساڵی ١٩٦٨ لە زانکۆی مینەسۆتا پلەی پڕۆفیسۆری پێ دەبەخشرێ و خوێندنەوە و توێژینەوەی خۆی لەسەر جوگرافیای مرۆڤی چڕ دەکاتەوە. ئەو لە نامەی ھاوڕێی(لەزانکۆ) ھێژا ٢٠٠٤( 2004 'Dear Colleague') باس لە جیاوازی نێوان جوگرافیای مرۆڤی و جوگرافیای مرۆڤخوازانە دەکات و دەڵێ: جوگرافیای مرۆڤی خوێندنەوەی پەیوەندییە مرۆڤییەکانە. گەشبینی جوگرافیای مرۆڤی لەم باوەڕەیدا قەتیس ماوە کە پەیوەندییە نایەکسانەکان و چەوساندنەوە دەتوانێ بسڕدرێتەوە یان بەپێچەوانەوە بێت.
ژیاننامەی ھەڵبژێردراو ٢
دەروازە:جوگرافیا/ژیاننامەی ھەڵبژێردراو/٢
ئەلێن چرچیڵ سەمپڵ (٨ی جەنیوەری١٨٦٣- ٨ی مای ١٩٣٢)، ژنە جوگرافیناسی ئەمریکایی بوو، لە لۆویسڤلی کێنتاکی لەدایک بوو و بچوکترین منداڵی ئەلکساندر بۆننەر سەمپڵ و ئەمەرین پریسە. سەمپڵ بە شێوەیەکی بەرچاو، یارمەتی بە پەرەسەندنی بەشی جوگرافیا و بەتایبەت توێژینەوەی جوگرافیای مرۆڤی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا داوە. ئەو پتر لە پەیوەندی لەگەڵ ئانترۆپۆجوگرافیی (Anthropogeography) و ژینگە کاری دەکرد و لەسەر زۆرکارەتی ژینگەیی (Environmental Determinism) مشتومڕی دەکرد. سەمپڵ ساڵی ١٨٨٢ز، بەکالوریۆسی مێژووی لە کۆلیجی ڤاسسار(Vassar) لە تەمەنی ١٩ ساڵان وەرگرت و ھەر لەو زانکۆ بۆ بەدەست ھێنانی ماستەری مێژوو، بەردەوام بوو. ئەو لە دیداری لە شاری لەندەن لەگەڵ بەرھەمەکانی فریدریش ڕاتسڵ ئاشنا و تامەزرۆی جوگرافیا دەبێ. پاشان بە دوای ڕاتزل بۆ خوێندن چوو بۆ ئاڵمانیا و لە زانکۆی لەیپزیگ گرسایەوە. ئەو وەک ژنێک، پێش لە بەشداری کردنی لە ئەزمونی زانکۆ گیرا، بەڵام توانی ئیزنی بەشداری کردن لە کلاسی وانە و وتارەکانی ڕاتزێل وەرگرێ و تەنیا ژنی بەشداربوو لە کلاسێکی پێنسەد کەسی پیاو بوو. ئەو لە کارکردن لەگەڵ ڕاتزێل بەردەوام بوو و چەند وتاری زانستیی لە کۆڤارەکانی ئەمریکا و ئەوروپا بڵاو کردەوە، بەڵام قەد پلەی پێ نەبەخشرا.