ئۆپەراسیۆنی چەکوش (١٩٩٧)

ئۆپەراسیۆنی چەکوش (١٩٩٧)
	بەشێک لە سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا و شەڕی براکوژی
ڕێکەوت	١٢ی ئایار – ٧ی تەممووزی ١٩٩٧
شوێن	ھەرێمی کوردستان
ئەنجام	سەرکەوتنی تورکیا[ژێدەرێکی پشتڕاستکراو نییە]
شەڕکەرەکان
تورکیا; پارتی دیموکراتی کوردستان (پەدەکە)	پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە); یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان (یەنەکە)
فەرماندە و سەرکردەکان
Altay Tokat[سەرچاوەی ناسەرەکی پێویستە][پەڕە پێویستە]	عەلی حەیدەر قەیتان[ژێدەر پێویستە]
ھێز
تورکیا:‏٣٠٬٠٠٠–٥٠٬٠٠٠سەرباز; ١٠٬٠٠٠پاسەوان	پەکەکە: ٥٬٠٠٠–٦٬٠٠٠ شەڕکەر[سەرچاوەی ناسەرەکی پێویستە][پەڕە پێویستە]
زەرەر و زیانە گیانییەکان
تورکیا:; 114 کوژراو، ٣٣٨ بریندار; KDP:; ~٢٠٠کوژراو; ھەموو: ٣١٤ کوژراو	پەکەکە:; 2,730 کوژراو، ٤١٥ گیراو (بانگەشەی تورکیا)

ئۆپەراسیۆنی چەکوش یان ئۆپەراسیۆنی ھامەر ئۆپەراسیۆنێکی سنوور بەزاندنی ھێزە چەکدارەکانی تورکیا بوو بۆ نێو باشووری کوردستان لە نێوان ١٢ی ئایار تا ٧ی تەممووزی ١٩٩٧ دژی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە).

ئامانجەکانی ئۆپەراسیۆنەکە لە ناوبردنی یەکەکانی پەکەکە لە باشووری کوردستان، بەھێزکردنی پارتی دیموکراتی کوردستانی مەسعوود بارزانی بوو لە شەڕی براکوژی بەردەوامی لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی کوردستانی جەلال تاڵەبانی بەو ھیوایەی پارتی دیموکراتی کوردستان ڕێگری دەکرد پەکەکە لە ھەڵکوتانە سەر تورکیا زیاتر، ھەروەھا بۆ بەرەنگاربوونەوەی کاریگەریی ئێران، لە ناوچەکەدا لەکاتێکدا تورکیا ئێرانی بە پشتیوانی لە پەکەکە تۆمەتبار کرد، لەو ساڵەدا زیاتر لە ٢٬٠٠٠ ھێزی ئێرانی بۆ ھاوکاریکردنی یەکێتی ھاتبوونە ناو باشووری کوردستانەوە.^[٨]

ئۆپەراسیۆنەکە بەبێ سەرکەوتوویی کۆتایی ھات و بووە ھۆی ئۆپەراسیۆنێکی دیکە بە ناوی ئۆپەراسیۆنی داون.

ناکۆکی

نزیکەی ٣٠ بۆ ٥٠ ھەزار^[٩] ھێزی تورکیا لە ١٤ی ئایاردا وەک وەڵامێک بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان بۆ پشتیوانی لە ھێرشەکانی بۆ سەر پەکەکە، چوونە ناو کوردستان. لە ١٩ی ئایاردا، پارتی دیموکراتی کوردستان ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیی بۆ چۆڵکردنی سەرجەم چەکدارانی پەکەکە لە پایتەختەکەیان لە شاری ھەولێر دەستپێکرد، کە بووە شەڕێکی گەورە کە تێیدا ٥٣ چەکداری پارتی دیموکراتی کوردستان و ٥٨ چەکداری پەکەکە کوژران. لە بەرامبەردا پەکەکە لە ١ تا ١١ی حوزەیران فەرمانی چوار تەقینەوەی خۆکوژی دا کە لە ئەنجامدا ٥٥ چەکداری پارتی دیموکراتی کوردستان کوژران. تا ٧ی تەممووز کە ھێزەکانی تورکیا کشانەوە، زیاتر لە ٢٠٠٠ پەکەکە و لانیکەم ٢٠٠ ھێزی پارتی دیموکراتی کوردستان کوژراون.

قوربانییەکان

زیاتر لە ٣٠ ھەزار سەرباز بەشدارییان لە ئۆپەراسیۆنی سەرەتاییدا کرد. تورکیا کوژرانی ١١٤ کەسی ڕاگەیاند، کە پێکھاتوون لە ١٤ ئەفسەری فەرمانبەر، ٤ ئەفسەری ناکۆمیسیۆن، ٧٥ سەرباز و ٢١ پاسەوان. تورکیا بریندارەکانی لە کۆی گشتی ١٨٥ کەس ڕاگەیاند کە پێکھاتوون لە ٢٤ ئەفسەری فەرمانبەر ١٧ ئەفسەری ناکۆمیسیۆن، ٣٣٨ سەرباز و ٤٨ پاسەوان. تورکیا کۆی ژمارەی ئەو چەکدارانەی کە بێلایەن کراون بە کۆی گشتی ٣١٤٥ چەکداری ڕاگەیاند کە ٢٧٣٠ کەس کوژراون و ٤١٥ کەسیش بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ یان بریندارکراون یان گیراون.

تورکیا لە مانگی ئەیلوولدا ئۆپەراسیۆنێکی دیکەی بەرفراوانی دەستپێکرد کە بە ئۆپەراسیۆنی داون ناسراوە.^[١٠]

کاردانەوی نێودەوڵەتی

ئێران: حکوومەتی ئێران ئەو لەشکرکێشییەی شەرمەزار کرد «وەک نەک تەنھا پێشێلکردنی ھەموو یاسا نێودەوڵەتییەکان بەڵکو مافە سەروەرییەکان و یەکپارچەیی خاکی نەتەوەی موسڵمانی عێراق» و ئیدعای تورکیای کرد لە پاڵپشتی ئێران بۆ پەکەکە و بە «پیلانێکی ھاوبەشی سوپای تورکیا و ئیسرائیل» ناویبرد.

سەرچاوەکان

^ ^ئ ^ا The Europa World Year: Kazakhstan – Zimbabwe. لە 11 February 2015 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ Aylin Ünver Noi, 1 July 2012, THE ARAB SPRING, ITS EFFECTS ON THE KURDS, AND THE APPROACHES OF TURKEY, IRAN, SYRIA, AND IRAQ ON THE KURDISH ISSUE 17 September 2012 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., The Global Research in International Affairs Center
^ «Hitting the Kurds from All Sides». TIME. لە 14 January 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ ^ئ ^ا Tokat، Altay (2013). Mücadele ve Çözüm (PKK Bölücü Terörü).^{[سەرچاوەی ناسەرەکی پێویستە]}^{[پەڕە پێویستە]}
^ ^ئ ^ا «(page 155)» (PDF). Helsinki.fi. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ ^ئ ^ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری hurriyet1 نەدراوە
^ Chronology for Kurds in Iraq 17 October 2012 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., UNHCR
^ Gunter، Michael M. (1998-03-01). «Turkey and Iran Face off in Kurdistan». Middle East Quarterly (بە ئینگلیزی).
^ «UNHCR | Refworld | Chronology for Kurds in Turkey». web.archive.org. ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢. لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٦ی تەممووزی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١١. لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)

[KDP-1] ئ ^ا The Europa World Year: Kazakhstan – Zimbabwe. لە 11 February 2015 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[2] Aylin Ünver Noi, 1 July 2012, THE ARAB SPRING, ITS EFFECTS ON THE KURDS, AND THE APPROACHES OF TURKEY, IRAN, SYRIA, AND IRAQ ON THE KURDISH ISSUE 17 September 2012 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., The Global Research in International Affairs Center

[3] «Hitting the Kurds from All Sides». TIME. لە 14 January 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[mucadele-4] ئ ^ا Tokat، Altay (2013). Mücadele ve Çözüm (PKK Bölücü Terörü).^{[سەرچاوەی ناسەرەکی پێویستە]}^{[پەڕە پێویستە]}

[vgs-5] ئ ^ا «(page 155)» (PDF). Helsinki.fi. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[hurriyet1-6] ئ ^ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری hurriyet1 نەدراوە

[Iraq-7] Chronology for Kurds in Iraq 17 October 2012 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., UNHCR

[8] Gunter، Michael M. (1998-03-01). «Turkey and Iran Face off in Kurdistan». Middle East Quarterly (بە ئینگلیزی).

[9] «UNHCR | Refworld | Chronology for Kurds in Turkey». web.archive.org. ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢. لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)

[10] «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٦ی تەممووزی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١١. لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)

[٣]

[١]

[٢]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]