بۆ ناوەڕۆک بازبدە

سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا
شوێن
دۆخ

بەردەوام

شەڕکەرەکان

حکوومەتی نەتەوەیی ئەنجومەن مەزن (١٩٢٠–١٩٢٣)----  تورکیا (لەدوای ١٩٢٣)

  • ھەندێک لە ھۆزەکانی کورد (لەدوای ٢٠١٥)[١][٢][٣]

ھۆزی قۆچگری
Ginyan Tribe
جڤاتی بەرزبوونەوەی کوردستان


ھۆزەکانی کورد:


کۆماری ئارارات (١٩٢٧–١٩٣٠)


ھۆزەکانی دەرسیم


پارتی کرێکارانی کوردستان (لەدوای ١٩٧٨)

YDG-H (لەدوای ٢٠١٣)

  • YPS (لەدوای ٢٠١٥)
  • YPS-Jin (لەدوای ٢٠١٦)
بازەکانی ئازادی کوردستان (لەدوای ٢٠٠٤)
فەرماندە و سەرکردەکان

مستەفا کەمال ئاتاتورک
Nureddin Pasha
Binbaşı


Kâzım İnanç
Mürsel Bakû
Naci Eldeniz


عیسمەت ئینۆنو
کازم ئۆربای
عەبدوڵڵا ئەلپدۆغان (diq; tr)


فەوزی چاکماق
İbrahim Tali Öngören
İzzettin Çalışlar
Salih Omurtak


Osman Pamukoğlu
Kenan Evren
Turgut Özal
Süleyman Demirel
Ahmet Necdet Sezer
Bülent Ecevit
Mesut Yılmaz
Necmettin Erbakan
Tansu Çiller
Işık Koşaner
İlker Başbuğ
Yaşar Büyükanıt
Hilmi Özkök
Hüseyin Kıvrıkoğlu
ئیسماعیل حەقی تەکچە
Doğan Güreş
Necip Torumtay
Necdet Üruğ
Nurettin Ersin
ڕەجەب تەییب ئەردۆغان
ئەحمەد داودئۆغڵو
حۆلووسی ئاکار

Alişan Bey خۆبەدەستەوەدان[٤]
نووری دەرسیمی


خالید بەگێ جبری Executed شێخ سەعیدی پیران Executed


ئیحسان نووری پاشا
Ibrahim Heski
فەرزەندە بەگێ حەسەنی
Halis Öztürk


سەید ڕەزا (گیراو) Executed
کامەر ئاغا (یوسوفان)
جەبرائیل ئاغا (دێمەنان)
کامەر ئاغا (حەیدەران)
Alîşêr (diq; ku; tr) 
زەریفە 


عەبدوڵڵا ئۆجەلان (گیراو)
Şemdin Sakık (گیراو)
عوسمان ئۆجەلان
مەحسووم کۆرکماز 
نزامەتین تاش
مەزڵوم دۆغان
کانی یەڵماز
حوسێن یەڵدیریم
ھاکی کارەر 
Halil Atac
موراد قەرەیلان
باھۆز ئەرداڵ
جەمیل بایک
مستەفا کاراسو
دووران کاڵکان
Ali Haydar Kaytan
ھێز

قۆچگری: ٣٬١٦١–٣١٬٠٠٠ سەرباز


شێخ سەعیدی پیران: ٢٥٬٠٠٠–٥٢٬٠٠٠ کەس


کۆماری ئارارات: ١٠٬٠٠٠–٦٦٬٠٠٠ کەس


دەرسیم: ٥٠٬٠٠٠ کەس[٥]


ھێزە چەکدارەکانی تورکیا: ٦٣٩٬٥٥١:[٦]
فەرمانداریی گشتیی جەندرمە: ١٤٨٬٧٠٠[٧]
پۆلیس: ٢٢٥٬٠٠٠
پاسەوانی گوند: ٦٠٬٠٠٠[٨]
تورکیا سەرجەم: ٩٤٨٬٥٥٠
(not all directly involved in the conflict)

قۆچگری: ٣٬٠٠٠–٦٬٠٠٠ چەکدار


شێخ سەعیدی پیران: ١٥٬٠٠٠ چەکدار[٩]


کۆماری ئارارات: ٥٬٠٠٠–٨٬٠٠٠ چەکدار[١٠]


دەرسیم: ٦٬٠٠٠ چەکدار[١١]


پەکەکە: ٤٬٠٠٠–٣٢٬٨٠٠[١٢][١٣]
زەرەر و زیانە گیانییەکان

قۆچگری


شێخ سەعیدی پیران: نەزانراو


ئارارات: نەزانراو


نەزانراو: ١١٠ کوژراو


ناکۆکیی تورکیا و کورد (١٩٧٨ - ئێستا): ٧٬٢٣٠

قۆچگری: ٥٠٠ چەکدار کوژرا[١٤]


شێخ سەعیدی پیران: نادیار


ئارارات: نادیار


دەرسیم: ١٠٬٠٠٠–١٣٬١٦٠ کوژراو (بەزۆری مەدەنی)


ناکۆکیی تورکیا و کورد (١٩٧٨ - ئێستا): ٣١٬٨٧٤[١٥][١٦] کوژراو

Said revolt: 15,000–20,000[١٧] to 40,000–250,000 civilians killed[١٨]
Ararat revolt: 4,500 civilians killed
Kurdish-Turkish conflict (١٩٧٨-ئێستا): 6,741[١٥] to 18,000-20,000[١٩][٢٠][٢١][٢٢] civilians killed

سەرجەم: ١٠٠٬٠٠٠+ کوژراون

سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا ئاماژە دەکات بۆ سەربزێوییەکانی نەتەوەپەرستی کورد لە تورکیا، لە شەڕی سەربەخۆیی تورکیا و تێپەڕین لە ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی بۆ دەوڵەتی تورکیای نوێ دەست پێ دەکات و ھەتا ئێستا ناکۆکی کورد-تورکیا بەردەوامە.[٢٣]

ئەمانەش ببینە

[دەستکاری]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «Turkey's Kurdish tribes call PKK to leave country». لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
  2. ^ «Kurdish people unite against terror: Tribe of 65,000 pledge to stand up against PKK». لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
  3. ^ «Erdogan's new Kurdish allies – Kurdish Institute». www.kurdishinstitute.be. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  4. ^ Türk İstiklal Harbi, Edition VI, İstiklal Harbinde Ayaklanmalar, T. C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, 1974, page 281
  5. ^ David McDowall, A modern history of the Kurds, I.B.Tauris, 2002, ISBN 978-1-85043-416-0, p. 209.
  6. ^ «NEWS FROM TURKISH ARMED FORCES». Turkish Armed Forces. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.
  7. ^ «Turkey's Paramilitary Forces» (PDF). Orbat. 25 July 2006. p. 33. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  8. ^ «Turkey's 'village guards' tired of conflict». My Sinchew. ١٩ی نیسانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٠ ھێنراوە. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 2016-03-26 suggested (یارمەتی)
  9. ^ Olson, 1989, page 107
  10. ^ Robin Leonard Bidwell, Kenneth Bourne, Donald Cameron Watt, Great Britain. Foreign Office: British documents on foreign affairs--reports and papers from the Foreign Office confidential print: From the First to the Second World War. Series B, Turkey, Iran, and the Middle East, 1918–1939, Volume 32, University Publications of America, 1997, page 82.
  11. ^ Osman Pamukoğlu, Unutulanlar dışında yeni bir şey yok: Hakkari ve Kuzey Irak dağlarındaki askerler, Harmoni Yayıncılık, 2003, ISBN 975-6340-00-2, p. 16. (بە تورکی)
  12. ^ Pike، John (٢١ی ئایاری ٢٠٠٤). «Kurdistan Workers' Party (PKK)». Federation of American Scientists. لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
  13. ^ «The PKK in Numbers». Sabah News Agency. ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥.
  14. ^ Hüseyin Rahmi Apak, Türk İstiklâl Harbi – İç ayaklanmalar: 1919–1921, 1964, C.VI, Genelkurmay Basımevi, pages 163-165
  15. ^ ئ ا Şafak، Yeni. «Nearly 7,000 civilians killed by PKK in 31 years». Yeni Şafak. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  16. ^ «Turkey counts cost of conflict as Kurdish militant battle rages on». لە ڕەسەنەکە لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  17. ^ The Militant Kurds: A Dual Strategy for Freedom, Vera Eccarius-Kelly, page 86, 2010
  18. ^ «(page 104)» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.
  19. ^ «Federal Judge Rules Part Of Patriot Act Unconstitutional». Associated Press. 22 January 2004. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 December 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  20. ^ Everyday occupations experiencing militarism in South Asia and the Middle East (1st ed.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 2013. p. 14. ISBN 0-8122-0783-1.
  21. ^ The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization and identity. Cambridge: Cambridge University Press. 2005. p. 81. ISBN 0-521-68426-9.
  22. ^ Turkey, US, and the PKK 2016-04-13 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., 21 December 2007
  23. ^ «Kurdish Rebellions and Conflict Groups in Turkey during the 1920s and 1930s». Journal of Muslim Minority Affairs. en. لە 23ی شوباتی 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)