پەیوەندییەکانی ڕووسیا و ئەمریکا
ڕووسیا و ئەمریکا یەکێک لە گرنگترین و ڕەخنەگرانەترین و ستراتیژیترین پەیوەندییە دەرەکییەکان لە جیھاندا دەپارێزن. ھەردوو وڵات بەرژەوەندی ھاوبەشیان لە سەلامەتی و ئاسایشی ئەتۆمی و بڵاونەکردنەوەی چەکی ئەتۆمی و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسماندا ھەبووە.[١] بەھۆی لەشکرکێشی ڕووسیا بۆ سەر ئوکراینا پەیوەندییەکان زۆر ئاڵۆز بوون دوای ئەوەی ئەمریکا سزای بەسەر ڕووسیادا سەپاند. ڕووسیا ئەمریکای خستە لیستی «وڵاتانی نادۆست»[٢] لەگەڵ تایوان، کۆریای باشوور، ژاپۆن، سەنگافورە، ئەندامانی یەکێتی ئەورووپا، ئەندامانی ناتۆ (جگە لە تورکیا)، ئوسترالیا، نیوزلەندا، سویسرا، مایکرۆنیسیا، و ئوکراینا.
دوای ھەڵوەشاندنەوەی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٩١، پەیوەندییەکە بە گشتی لە سەردەمی بۆریس یێڵسین، سەرۆکی ڕووسیا (١٩٩١–٩٩) گەرم بوو. لە ساڵانی سەرەتای سەرۆکایەتی یێڵتسیندا، ئەمریکا و ڕووسیا پەیوەندییەکی ھاوبەشیان دامەزراند و لە نزیکەوە کاریان کرد بۆ چارەسەرکردنی پرسە جیھانییەکانی وەک کۆنترۆڵکردنی چەک و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و ململانێی بۆسنە. لە ماوەی خولی دووەمی یێڵتسیندا، پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و ڕووسیا زیاتر ئاڵۆز بوون. دەستێوەردانی ناتۆ لە یوگۆسلاڤیا، بە تایبەتی دەستێوەردانی ناتۆ لە ساڵی ١٩٩٩ لە کۆسۆڤۆ، لەلایەن یێڵتسینەوە بە توندی دژایەتی کرا.[٣][٤][٥][٦] دوای ئەوەی ڤلادیمێر پوتین لە ساڵی ٢٠٠٠ بوو بە سەرۆکی ڕووسیا، سەرەتا ھەوڵیدا پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمریکا باشتر بکات. ھەردوو وڵات لە پرسەکانی وەک بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و کۆنترۆڵکردنی چەک ھاوکاریان کرد. پوتین لە نزیکەوە لەگەڵ جۆرج بوش سەرۆکی ئەمریکا کاریان کرد لەسەر شەڕی ئەفغانستان دوای ھێرشەکانی ١١ی ئەیلوول. لەگەڵ زیاتر پاوانخوازی پوتین، گرژییەکان دەستیان بە بەرزبوونەوە کرد و ئەمریکا سیاسەتەکانی پەیڕەو کرد کە ڕووسیا بە ھەڕەشە بۆ سەر ئاسایشی وڵاتەکەی سەیری دەکرد. ئەمریکا پشتگیری لە حکوومەتی لایەنگری ڕۆژاوا کرد لە جۆرجیا کە بووە ھۆی شەڕی ڕووسیا و جۆرجیا.
سیستەمی بەرگری مووشەکی ئەمریکا سەرچاوەیەکی تری گرژی دروست کرد. دوای ئەوەی پوتین لە ساڵی ٢٠١٢دا کۆنترۆڵی حکوومەتی ڕووسیای گرتەوە، پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات بەھۆی لکاندنی کریمیا لەلایەن ڕووسیا و دەستێوەردانی سەربازیی ڕووسیا لە ئوکراینا بە شێوەیەکی بەرچاو ئاڵۆز بوو. تێکچوونەکان بەردەوام بوو لەگەڵ دەستێوەردانی سەربازی ڕووسیا لە شەڕی ناوخۆی سووریا، ھەروەھا بەھۆی دەستوەردانی ڕووسیا لە ھەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠١٦ و ٢٠٢٠ی ئەمریکا.
دوای لەشکرکێشی ڕووسیا بۆ سەر ئوکراینا لە ساڵی ٢٠٢٢، پەیوەندییەکان گەیشتە نزمترین خاڵ لە دوای قەیرانی مووشەکی کوبا.[٧] سزا نێودەوڵەتییەکان کە لە ساڵی ٢٠١٤ەوە سەپێنراون، بە شێوەیەکی بەرچاو لەلایەن ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانییەوە لە دوای لەشکرکێشییەکە فراوانتر کران، لەوانە چەندین بانکی دەوڵەتی و ئۆلیگارش.[٨]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «U.S. -Russian Relations». Center for Strategic and International Studies. لە ١٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Russia adds Japan to "unfriendly" countries, regions list in sanctions countermeasure»، Mainichi Daily News، March 8, 2022، لە 23 September 2023 ھێنراوە
{{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ «Yeltsin: Russia will not use force against Nato». The Guardian. 25 March 1999.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «Yeltsin Warns of European War Over Kosovo». Reuters. 9 April 1999.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «Yeltsin warns of possible world war over Kosovo». CNN. 9 April 1999. لە 23 April 2007 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ «Russia Condemns NATO's Airstrikes». Associated Press. 8 June 1999.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «Russia says United States is directly involved in Ukraine war». Reuters (بە ئینگلیزی). 2022-08-02. لە 2022-10-01 ھێنراوە.
- ^ «With Over 300 Sanctions, U.S. Targets Russia's Circumvention and Evasion, Military-Industrial Supply Chains, and Future Energy Revenues». U.S. Department of the Treasury (بە ئینگلیزی). ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٣. لە ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
دەروازەی سیاسەت
دەروازەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
دەروازەی ڕووسیا
دەروازەی پەیوەندییە نێونەتەوەیییەکان
دەروازەی شەڕی سارد
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە پەیوەندییەکانی ڕووسیا و ئەمریکا تێدایە. |