زمانی عەرەبی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏١٨:٢٥، ٢٥ی شوباتی ٢٠٢١

نەخشەی ئەو وڵاتانەی کە زمانی عەرەبی تێیدا بڵاوە(dark green)

زمانی عەرەبی (بە عەرەبی: العربية‎) گەورەترین زمانەکانی گرووپی زمانە سامییەکانە لە بارەی قسە پێکەرانەوە، و یەکێکە لە زمانە ھەرە بەربڵاوەکانی جیھان کە ٤٢٢ ملیۆن کەس قسەی پێ دەکات، و قسەپێکەرانی بەربڵاون لەو ناوچەیەی کە پێی دەوتری ناوچەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا، لەگەڵ زۆرێک لە شوێنەکانی تری جیھان کە لە دەوروبەری ئەم وڵاتانەن وەکوو: ئێران، تورکیا، چاد، مالی، سینیگال، ئێرتریا. زمانی عەرەبی گرنگییەکی تایبەتی ھەیە لە لای موسڵمانان، چونکە زمانی قورئانە، و زۆربەی زۆری خوداپەرستی لە ئاینی ئیسلامدا بەبێ زمانی عەرەبی ناکرێ^{[ژێدەر پێویستە]}، ھەروەھا زمانی عەرەبی زمانێکی سەرەکیی بۆنەکانە لە چەند کڵێسایەکی کریستیانی لە وڵاتە عەرەبییەکاندا. ھەروەھا زمانی عەرەبی زۆرێک لە کارە ئاینییەکان و بیرمەندییەکانی جوولەکەکانی پێ نووسراوە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا.

دوای بڵاوبونەوەی ئیسلام و پێکھێنانی چەند دەوڵەتێک، زمانی عەرەبی گرنگییەکی تایبەتی وەرگرت و بووە زمانی ڕامیاری و زانست و وێژە بۆ چەند سەدەیەکی دوورودرێژ لەو خاکانەی کە موسڵمانان بەڕێوەیان دەبرد.

زمانی عەرەبی کاریگەرییەکی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆیی ھەبووە لەسەر زۆرێک لە زمانەکانی وڵاتە ئیسلامییەکان، وەکوو تورکی، فارسی، زمانی ئوردوو، و ئەلبانی وزمانە ئەفریقییەکان و زمانە ئەوروپییەکان وەکو فەڕەنسی، ئیسپانی، ئیتاڵی، و ئەڵمانی. ھەروەھا زمانی عەرەبی بە شێوەیەکی فەرمی یان نافەرمی دەخوێندرێت لە وڵاتە ئیسلامییەکان و ئەفریقایەکانی دەوروبەری وڵاتە عەرەبییەکان.

عەرەبی زمانی فەرمییە لە ھەموو وڵاتە زۆربە عەرەبەکان ھەروەھا زمانێکی فەرمییە لە وڵاتانی سێنیگال، مالی، چاد، ئێرتریا. ھەروەھا زمانی عەرەبی وەک یەکێ لە زمانە فەرمییەکانی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان دانراوە.

زمانی عەرەبی ٢٨ پیتی نووسراو لە خۆ دەگرێ و ھەندێک لە زمانەوانانیش پێیان باشە یپتی ھەمزە (ء) زیاد بکرێ بۆ پیتەکانی زمانی عەرەبی وببێتە ٢٩ پیت. عەرەبی لە ڕاستەوە بۆ چەپ ئەنووسرێ ھەربەشێوەی زمانی فارسی و زمانی عیبری وبە پێچەوانەی زۆربەی زۆری زمانەکانی تری جیھان، ولە سەرەوەی پەڕە بۆ خوارەوە دەنووسرێ.

(زمانی ضاد) ئەو ناوەیە کە عەرەبەکان زمانی عەرەبی پێ ناو دەبەن لە بەر ئەوەی لە باوەڕی ئەواندا تەنھا زمانە کە ئەو پیتەی تیادا بێت.

پۆلێن کردن

زمانی عەرەبی سەربە خێزانی زمانە سامییەکانە کە بەشێکە لە زمانە ئەفرۆئاسیایییەکان.

پەیدا بوون

زمانی عەرەبی فەرمی (فوسحا)

نووسینی عەرەبی

نووسینی عەرەبی نوێ

قسەپێ کردن

زمانی عەرەبی تەنھا زمانە کە وشەی (ضاد)ی تیادا بەکاردەھێنرێت تەنانەت زمانی ئەلبانیش کە ئەم وشەی تیادایە لە زمانی عەرەبییەوە وەرگیراوە لە کاتی گەیشتنی داگیرکەرە عوسمانییەکان بۆ ئەو وڵاتە بۆ بڵاوکردنەوەی ئیسلام.

زانستەکانی زمانی عەرەبی

نەحو

باشدەربڕدراو (بەلاغە)

زاراوەکانی زمانی عەرەبی

زاراوەیەکی زۆر لە زمانە عەرەبییەکان ھەن کە دەتوانرێت دابەش بکرێت بۆ:

زاراوەی میسری
زاراوەکانی دوورگەی عەرەبی کە ئەمانە لەخۆ دەگرێ:
زاراوەی قوتێفی

ئەو زمانانە کە پیتی عەرەبی بەکاردەھێنن بە فەرمی

کوردی (ناوەندی و باشووری)
فارسی
ئۆردی
کشمیری
سیندی

جیاوازییەکانی زمانی عەرەبی لە زمانەکانی تر

کاریگەری زمانی عەرەبی لەسەر زمانەکانی

کاریگەری زمانەکانی تر لەسەر زمانی عەرەبی

ھەڵسەنگاندنی پیتە عەرەبییەکان

جیاوازییەکان لە نێوان زمانی عەرەبی وزمانە سامییەکانی تر

تەعریب

پاشکۆ

سەرچاوەکان

بەستەرە دەرەکییەکان

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
+{{بێسەرچاوە}}
-[[File:Arabic lang' in the world map.jpg|thumb|220px|نەخشەی ئەو وڵاتانەی کە زمانی [[عەرەبی]] تێیدا بڵاوە(dark green)]]
+{{نوێکردنەوە}}
-'''زمانی عەرەبی''' (بە عەرەبی: '''{{نووسەی عەرەبی|العربية}}''') گەورەترین زمانەکانی گرووپی [[زمانە سامییەکان]]ە لە بارەی قسە پێکەرانەوە، و یەکێکە لە زمانە ھەرە بەربڵاوەکانی جیھان کە ٤٢٢ ملیۆن کەس قسەی پێ دەکات، و قسەپێکەرانی بەربڵاون لەو ناوچەیەی کە پێی دەوتری ناوچەی [[ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست]] و [[باکووری ئەفریقا]]، لەگەڵ زۆرێک لە شوێنەکانی تری جیھان کە لە دەوروبەری ئەم وڵاتانەن وەکوو: [[ئێران]]، [[تورکیا]]، [[چاد]]، [[مالی]]، [[سینیگال]]، [[ئێرتریا]]. زمانی عەرەبی گرنگیەکی تایبەتی ھەیە لە لای [[موسڵمان|موسڵمانان]]، چونکە زمانی [[قورئان|قورئانە]]، و زۆربەی زۆری خوداپەرستی لە ئاینی [[ئیسلام]]دا بەبێ زمانی عەرەبی ناکرێ{{ژێدەر پێویستە}}، ھەروەھا زمانی عەرەبی زمانێکی سەرەکیی بۆنەکانە لە چەند [[کڵێسا]]یەکی کریستیانی لە وڵاتە عەرەبیەکاندا. ھەروەھا زمانی عەرەبی زۆرێک لە کارە ئاینیەکان و بیرمەندیەکانی [[جوولەکەکان]]ی پێ نووسراوە لە [[سەدەکانی ناوەڕاست]]دا.
+[[پەڕگە:Arabic lang' in the world map.jpg|thumb|220px|نەخشەی ئەو وڵاتانەی کە زمانی [[عەرەبی]] تێیدا بڵاوە(dark green)]]
+'''زمانی عەرەبی''' ({{بە عەرەبی|{{نووسەی عەرەبی|العربية}}}}) گەورەترین زمانەکانی گرووپی [[زمانە سامییەکان]]ە لە بارەی قسە پێکەرانەوە، و یەکێکە لە زمانە ھەرە بەربڵاوەکانی جیھان کە ٤٢٢ ملیۆن کەس قسەی پێ دەکات، و قسەپێکەرانی بەربڵاون لەو ناوچەیەی کە پێی دەوتری ناوچەی [[ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست]] و [[باکووری ئەفریقا]]، لەگەڵ زۆرێک لە شوێنەکانی تری جیھان کە لە دەوروبەری ئەم وڵاتانەن وەکوو: [[ئێران]]، [[تورکیا]]، [[چاد]]، [[مالی]]، [[سینیگال]]، [[ئێرتریا]]. زمانی عەرەبی گرنگییەکی تایبەتی ھەیە لە لای [[موسڵمان]]ان، چونکە زمانی [[قورئان]]ە، و زۆربەی زۆری خوداپەرستی لە ئاینی [[ئیسلام]]دا بەبێ زمانی عەرەبی ناکرێ{{ژێدەر پێویستە}}، ھەروەھا زمانی عەرەبی زمانێکی سەرەکیی بۆنەکانە لە چەند [[کڵێسا]]یەکی کریستیانی لە وڵاتە عەرەبییەکاندا. ھەروەھا زمانی عەرەبی زۆرێک لە کارە ئاینییەکان و بیرمەندییەکانی [[جوولەکەکان]]ی پێ نووسراوە لە [[سەدەکانی ناوەڕاست]]دا.
-دوای بڵاوبونەوەی ئیسلام و پێکھێنانی چەند دەوڵەتێک، زمانی عەرەبی گرنگیەکی تایبەتی وەرگرت و بووە زمانی [[ڕامیاری]] و [[زانست]] و [[وێژە]] بۆ چەند سەدەیەکی دوورودرێژ لەو خاکانەی کە موسڵمانان بەڕێوەیان دەبرد.
+دوای بڵاوبونەوەی ئیسلام و پێکھێنانی چەند دەوڵەتێک، زمانی عەرەبی گرنگییەکی تایبەتی وەرگرت و بووە زمانی [[ڕامیاری]] و [[زانست]] و [[وێژە]] بۆ چەند سەدەیەکی دوورودرێژ لەو خاکانەی کە موسڵمانان بەڕێوەیان دەبرد.
-زمانی عەرەبی کاریگەریەکی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆیی ھەبووە لە سەر زۆرێک لە زمانەکانی وڵاتە ئیسلامیەکان، وەکوو [[تورکی]]، [[فارسی]]، [[زمانی ئوردوو]]، و [[ئەلبانی]] وزمانە ئەفریقیەکان و زمانە ئەوروپیەکان وەکو [[فەڕەنسی]]، [[ئیسپانی]]، [[ئیتاڵی]]، و [[ئەڵمانی]]. ھەروەھا زمانی عەرەبی بە شێوەیەکی فەرمی یان نافەرمی دەخوێندرێت لە وڵاتە ئیسلامیەکان و ئەفریقایەکانی دەوروبەری وڵاتە عەرەبیەکان.
+زمانی عەرەبی کاریگەرییەکی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆیی ھەبووە لەسەر زۆرێک لە زمانەکانی وڵاتە ئیسلامییەکان، وەکوو [[تورکی]]، [[فارسی]]، [[زمانی ئوردوو]]، و [[ئەلبانی]] وزمانە ئەفریقییەکان و زمانە ئەوروپییەکان وەکو [[فەڕەنسی]]، [[ئیسپانی]]، [[ئیتاڵی]]، و [[ئەڵمانی]]. ھەروەھا زمانی عەرەبی بە شێوەیەکی فەرمی یان نافەرمی دەخوێندرێت لە وڵاتە ئیسلامییەکان و ئەفریقایەکانی دەوروبەری وڵاتە عەرەبییەکان.
-عەرەبی زمانی فەرمییە لە ھەموو وڵاتە زۆربە عەرەبەکان ھەروەھا زمانێکی فەرمیە لە وڵاتانی [[سێنیگال]]، [[مالی]]، [[چاد]]، [[ئێرتریا]]. ھەروەھا زمانی عەرەبی وەک یەکێ لە زمانە فەرمیەکانی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان دانراوە.
+عەرەبی زمانی فەرمییە لە ھەموو وڵاتە زۆربە عەرەبەکان ھەروەھا زمانێکی فەرمییە لە وڵاتانی [[سێنیگال]]، [[مالی]]، [[چاد]]، [[ئێرتریا]]. ھەروەھا زمانی عەرەبی وەک یەکێ لە زمانە فەرمییەکانی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان دانراوە.
-زمانی عەرەبی ٢٨ پیتی نووسراو لە خۆ ئەگرێ و ھەندێک لە زمانەوانانیش پێیان باشە یپتی ھەمزە (ء) زیاد بکرێ بۆ پیتەکانی زمانی عەرەبی وببێتە ٢٩ پیت. عەرەبی لە ڕاستەوە بۆ چەپ ئەنووسرێ ھەربەشێوەی [[زمانی فارسی]] و [[زمانی عیبری]] وبە پێچەوانەی زۆربەی زۆری زمانەکانی تری جیھان،ولە سەرەوەی پەڕە بۆ خوارەوە دەنووسرێ.
+زمانی عەرەبی ٢٨ پیتی نووسراو لە خۆ دەگرێ و ھەندێک لە زمانەوانانیش پێیان باشە یپتی ھەمزە (ء) زیاد بکرێ بۆ پیتەکانی زمانی عەرەبی وببێتە ٢٩ پیت. عەرەبی لە ڕاستەوە بۆ چەپ ئەنووسرێ ھەربەشێوەی [[زمانی فارسی]] و [[زمانی عیبری]] وبە پێچەوانەی زۆربەی زۆری زمانەکانی تری جیھان، ولە سەرەوەی پەڕە بۆ خوارەوە دەنووسرێ.
-(زمانی ضاد) ئەو ناوەیە کە عەرەبەکان زمانی عەرەبی پێ ناو ئەبەن لە بەر ئەوەی لە باوەڕی ئەواندا تەنھا زمانە کە ئەو پیتەی تیادا بێت.
+(زمانی ضاد) ئەو ناوەیە کە عەرەبەکان زمانی عەرەبی پێ ناو دەبەن لە بەر ئەوەی لە باوەڕی ئەواندا تەنھا زمانە کە ئەو پیتەی تیادا بێت.
 == پۆلێن کردن ==
+زمانی عەرەبی سەربە خێزانی [[زمانە سامییەکان]]ە کە بەشێکە لە زمانە [[زمانە ئەفرۆئاسیایی|ئەفرۆئاسیایییەکان]].
-زمانی عەرەبی سەربە خێزانی [[زمانە سامییەکان|زمانە سامییەکانە]] کە بەشێکە لە زمانە [[زمانە ئەفرۆئاسیایی|ئەفرۆئاسیاییەکان]].
 == پەیدا بوون ==
 {{بەتاڵ}}
 == زمانی عەرەبی فەرمی (فوسحا) ==
 {{بەتاڵ}}
 == نووسینی عەرەبی ==
 {{بەتاڵ}}
 == نووسینی عەرەبی نوێ ==
 {{بەتاڵ}}
 == قسەپێ کردن ==
-زمانی عەرەبی تەنھا زمانە کە ووشەی (ضاد)ی تیادا بەکاردەھێنرێت تەنانەت [[زمانی ئەلبانی|زمانی ئەلبانیش]] کە ئەم ووشەی تیادایە لە زمانی عەرەبیەوە وەرگیراوە لە کاتی گەیشتنی داگیرکەرە عوسمانییەکان بۆ ئەو وڵاتە بۆ بڵاوکردنەوەی [[ئیسلام]].
+زمانی عەرەبی تەنھا زمانە کە وشەی (ضاد)ی تیادا بەکاردەھێنرێت تەنانەت [[زمانی ئەلبانی]]ش کە ئەم وشەی تیادایە لە زمانی عەرەبییەوە وەرگیراوە لە کاتی گەیشتنی داگیرکەرە عوسمانییەکان بۆ ئەو وڵاتە بۆ بڵاوکردنەوەی [[ئیسلام]].
 == زانستەکانی زمانی عەرەبی ==
@@ ھێڵی ٣٣: / ھێڵی ٣٧: @@
 == نەحو ==
 {{بەتاڵ}}
 == باشدەربڕدراو (بەلاغە) ==
 {{بەتاڵ}}
 == زاراوەکانی زمانی عەرەبی ==
 زاراوەیەکی زۆر لە زمانە عەرەبییەکان ھەن کە دەتوانرێت دابەش بکرێت بۆ:
 * [[زاراوەی میسری]]
-* زاراوەکانی [[دوورگەی عەرەبی]] کە ئەمانە لەخۆ ئەگرێ:
+* زاراوەکانی [[دوورگەی عەرەبی]] کە ئەمانە لەخۆ دەگرێ:
 * زاراوەی قوتێفی
 == ئەو زمانانە کە پیتی عەرەبی بەکاردەھێنن بە فەرمی ==
-* کوردى (ناوەندی و باشووری)
+* کوردی (ناوەندی و باشووری)
+* فارسی
-* فارسى
+* ئۆردی
-* ئۆردى
+* کشمیری
-* کشمیرى
+* سیندی
-* سیندى
-== جیاوازیەکانی زمانی عەرەبی لە زمانەکانی تر ==
+== جیاوازییەکانی زمانی عەرەبی لە زمانەکانی تر ==
 {{بەتاڵ}}
-== کاریگەری زمانی عەرەبی لە سەر زمانەکانی ==
+== کاریگەری زمانی عەرەبی لەسەر زمانەکانی ==
 {{بەتاڵ}}
-== کاریگەری زمانەکانی تر لە سەر زمانی عەرەبی ==
+== کاریگەری زمانەکانی تر لەسەر زمانی عەرەبی ==
 {{بەتاڵ}}
-== ھەڵسەنگاندنی پیتە عەرەبیەکان ==
+== ھەڵسەنگاندنی پیتە عەرەبییەکان ==
 {{بەتاڵ}}
-== جیاوازیەکان لە نێوان زمانی عەرەبی وزمانە سامیەکانی تر ==
+== جیاوازییەکان لە نێوان زمانی عەرەبی وزمانە سامییەکانی تر ==
 {{بەتاڵ}}
 == تەعریب ==
 {{بەتاڵ}}
 == پاشکۆ ==
 {{بەتاڵ}}
 == سەرچاوەکان ==
 {{بەتاڵ}}
-== بەستەر بۆ دەرەوە ==
+== بەستەرە دەرەکییەکان ==
 {{نێوانویکی|code=ar}}
@@ ھێڵی ٩٤: / ھێڵی ١٠٨: @@
 [[پۆل:زمانەکانی یەمەن]]
 [[پۆل:زمانەکانی میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان]]
-[[پۆل:زمانی عەرەبی| ]]
+[[پۆل:زمانی عەرەبی|زمانی عەرەبی]]
 [[پۆل:زمانەکانی پارێزگای خووزستان]]
 [[پۆل:زمانەکانی پارێزگای بووشەھر‏]]