ھێرشی ٢٠٢٣ی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ھێرشی ٢٠٢٣ی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل
جێ دەستی ھاووڵاتییەکی ئیسرائیلی بەسەر دیوارێکەوە، کە لە کاتی ھێرشەکانی حەماس سوتێندراوە
ڕێکەوت ٧‒٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣
شوێن کەرتی غەززە، باشووری ئیسرائیل
ئەنجام پێکدادانی ئیسرائیل و حەماس
شەرکەرەکان


زیانەکان
بەلانی کەمەوە ١،٠٠٠ چەکدار کوژراون
٢٠٠ چەکدار دەستگیر کراوە 		١،١٣٩ کوژراو
  • ٧٦٦ مەدەنی، لە نێویاندا ٣٦ منداڵ
  • ٣٧٣ لە کارمەندانی ئاسایش
  • ٣،٤٠٠ مەدەنی و سەرباز بریندار بوون
  • ٢٤٧ مەدەنی و سەرباز بەدیل گیران
  • ٥ بێسەروشوێن

لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، باڵە سەربازییەکانی بزووتنەوەی حەماس (کەتیبەکانی قەسام)، جیھادی ئیسلامیی فەلەستین و چەند ڕێکخراوەیەکی تر زنجیرەیەک ھێرشی چەکداریی ھاوئاھەنگیان لە کەرتی غەززەوە بۆ سەر خاکی دراوسێیان، ئیسرائیل دەستپێکرد، کە یەکەم ھێرشی ڕاستەوخۆی دەرەکییە بۆ سەر ئیسرائیل لە دوای جەنگی عەرەب و ئیسرائیل لە ساڵی ١٩٤٨ەوە. ھێرشەکان، لە ڕۆژی شەممەدا، شەڕی ئیسرائیل و حەماسی دەست پێکرد، ئەمەش نزیکەی ٥٠ ساڵ دوای ئۆپەراسیۆنی بەدر و جەنگی تشرینی یەکەم لە ٦ی تشرینی یەکەمی ١٩٧٣. حەماس و گرووپە چەکدارەکانی تری فەلەستینی ناوی ھێرشەکانیان بە ئۆپەراسیۆنی لافاوی ئەقسا ناو بردووە (بە عەرەبی: عملية طوفان الأقصى‎، لاتینی: ʿamaliyyat ṭūfān al-ʾAqṣā)[٢] و لە ئیسرائیل بە شەممەی ڕەش ناودەبرێت (بە عیبری: השבת השחורה‎)[٣] یان کۆمەڵکوژی تەوراتی سیمچات (הטבח בשמחת תורה)[٤] و لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بە ھێرشی ٧ی تشرینی یەکەم ناسراوە.[٥][٦][٧]

ھێرشەکان لە بەرەبەیانی زوو بە موشەکێک بۆ ناو خاکی ئیسرائیل دەستیپێکرد.[٨][٩] چەکدارانی حەماس بەربەستی غەززە‒ئیسرائیلیان شکاند، دەستیان کرد بە کۆمەڵکوژ کردنی کۆمەڵگە مەدەنییەکانی ئیسرائیل، لەنێویاندا لە بەعەری، کفار عەزا و فێستیڤاڵی میوزیکیی نۆڤا،[١٠][١١] ھەروەھا ھێرش کرایە سەر بنکە سەربازییەکان. ھێرشەکان بوونە ھۆی کوژرانی ١١٣٩ کەس‒٦٩٥ مەدەنی ئیسرائیلی (لەوانەش ٣٦ منداڵ)، ٧١ ھاووڵاتی بیانی و ٣٧٣ ئەندامی ھێزە ئەمنییەکان.[ئ][١٢] نزیکەی ٢٥٠ مەدەنی و سەربازی ئیسرائیلی وەک بارمتە ڕەوانەی کەرتی غەززە کران، لەنێویاندا ٣٠ منداڵ، بە ئامانجی ناچارکردنی ئیسرائیل بۆ ئازادکردنی زیندانییە فەلەستینییەکان.[١٣][١٤][١٥][١٦] ژمارەیەکی زۆر لە گرتە ڤیدیۆیی و وێنە دۆکیۆمێنتەرییەکان، باس لە ئازاردانی جەستەیی و دەستدرێژی سێکسی خەڵکی مەدەنی دەکەن لەلایەن چەکدارانی حەماسەوە، بەڵام حەماس ئەمەی ڕەتکردووەتەوە.[١٧][١٨][١٩][٢٠]

بزووتنەوەی حەماس ڕای گەیاند، ھێرشەکەی لە وەڵامی بەردەوامی داگیرکارییەکانی ئیسرائیل بووە بۆ سەر خاکە فەلەستینییەکان و گەمارۆدانی کەرتی غەززە، فراوانکردنی نیشتەجێبوونی نایاسایی ئیسرائیلییەکان، زیادبوونی توندوتیژیی دانیشتووانی ئیسرائیل بەرامبەر فەلەستینییەکان و ناکۆکییە نوێیەکان.[٢١][٢٢][٢٣]

لانیکەم ٤٤ وڵات ئەم ھێرشەیان بە ھێرشێکی تیرۆریستی ناوبرد، لەھەمان کاتدا ھەندێک لە وڵاتانی عەرەبی و موسڵمان داگیرکردنی خاکەکانی فەلەستینیان لەلایەن ئیسرائیلەوە وەک ھۆکاری سەرەکیی ھێرشەکە دانا.[٢٤][٢٥][٢٦] ئەو ڕۆژە بە خوێناویترین ڕۆژ لە مێژووی ئیسرائیل و کوشندەترین ڕۆژ بۆ جولەکەکان لە دوای ھۆلۆکۆستەوە ناوزەند کرا.[٢٧][٢٨][٢٩][٣٠]

پشت ڕووداوەکان[دەستکاری]

ئیسرائیل لە دوای جەنگی شەش ڕۆژەی ساڵی ١٩٦٧ەوە خاکەکانی فەلەستینی داگیرکردووە، لەنێویاندا کەرتی غەززە ھەیە.[ا][٣٣][٣٤]

حەماس، بزووتنەوەیەکی ئیسلامی فەلەستینییە و لە ساڵی ١٩٨٧ دامەزراوە، بزووتنەوەی سەرەکی ئیسلامییە لە ناوچەکانی فەلەستین.[٣٥] حەماس ھەڵوێستێکی یەکلاییکەرەوانەی نەکردوە لەسەر ڕزگارکردنی تەواوەتی فەلەستین؛ زۆرجار توندوتیژی سیاسی بەکاردەھێنێت بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی.[٣٦] حەماس بەرپرسیار بووە لە چەندین تەقینەوەی خۆکوژی[٣٧][٣٨] و ھێرشی مووشەکی کە خەڵکی مەدەنی ئیسرائیلی پێ کراوەتە ئامانج.[٣٩] لە ساڵی ٢٠١٧دا، بڕیارێکی نوێی پەسەند کرد، زمانی دژە جوولەکەکانی لابرد و سەرنجی خستە سەر زایۆنیستەکان نەک جوولەکەکان.[٤٠][٤١][٤٢][٤٣][٤٤]

پێش ھێرشەکە، سعودیە ھۆشداری دابووە ئیسرائیل لە ڕوودانی تەقینەوە یاخود ھێرشی نەیارەکانی، لە ئەنجامی بەردەوامی توندوتیژییەکانی ناوچەکە،[٤٥] میسر ھۆشداری دابوو لە کارەسات ئەگەر دەستپێشخەریی سیاسی نەبێت،[٤٦] ھەروەھا بەرپرسانی دەسەڵاتدارییەتی فەلەستین ھەمان ھۆشدارییان دا.[٤٦] کەمتر لە دوو مانگ پێش ھێرشەکان، شا عەبدوڵڵای دووەمی ئوردن وتی: «فەلەستینییەکان ھیچ مافێکی مەدەنی و ھیچ ئازادییەکی جووڵەیان نییە».[٤٦]

ھێرشەکان[دەستکاری]

لە دەوروبەری کاتژمێر ٦:٣٠ی بەیانی (+٣ی یوو تی سی) لە ڕۆژی شەممە، ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، حەماس دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنەکەی ڕاگەیاند، کە ناوی لێنا ئۆپەراسیۆنی لافاوی ئەقسا.[٤٧] محەممەد دیف فەرماندەی بزووتنەوەی حەماس لە پەیامێکی دەنگیدا ڕای گەیاند: «ئۆپەراسیۆنەکە بۆ کۆتایی ھێنانە بە دوا داگیرکاری سەر زەوی».[٤٧] محەممەد دیف وتیشی ھێرشەکە لە وەڵامی گەمارۆی ١٦ ساڵەی غەززە و دەستدرێژییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر شارەکانی کەناری ڕۆژاوا و توندوتیژییەکانی مزگەوتی ئەقسا و توندوتیژیی دانیشتووانی ئیسرائیل بەرامبەر خەڵکی فەلەستینی بووە.[٤٨]

ئەمانەش ببینە[دەستکاری]

تێبینییەکان[دەستکاری]

  1. ^ بێجگە لەو چەکدارانەی کە لە شەڕی دواتری ئیسرائیل و حەماس گیانیان لەدەستداوە.
  2. ^ ھەرچەندە ئیسرائیل لە ساڵی ٢٠٠٥ لە غەززە کشایەوە، بەڵام زۆربەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ھێشتا غەززە بە داگیرکراو دەزانن بەھۆی کاریگەری کۆنترۆڵی سەربازی ئیسرائیل بەسەر خاکەکەدا.[٣١][٣٢]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ ئ ا Fabian, Emanuel. "Authorities name 265 soldiers, 48 police officers killed in 2023 terror clashes". The Times of Israel. Archived from the original on 8 October 2023. Retrieved 8 October 2023.
  2. ^ From the United Nations:
  3. ^ Waghorn, Dominic (23 October 2023). "This is a dangerous moment in Israel-Hamas war – and the rest of the world is holding its breath". Sky News. Archived from the original on 23 October 2023. Retrieved 27 October 2023.
  4. ^ Herzl, Tova (20 October 2023). "אל תשתמשו במילה "שואה" בקשר לטבח". Ynet (بە عیبری). Archived from the original on 27 October 2023. Retrieved 27 October 2023.
  5. ^ "Biden Energy Adviser to Discuss Lebanon Border Issues on Israel Trip". November 20, 2023. Retrieved November 20, 2023. In the months before the Oct. 7 attack on Israel by Palestinian Hamas militants who run the Gaza Strip, Hochstein said the United States was exploring the possibility of resolving the longstanding border dispute between Lebanon and Israel.
  6. ^ "Hamas fighter says he is 'proud' of the October 7 attack on Israel and vows to keep fighting". November 10, 2023. Retrieved November 20, 2023.
  7. ^ Jason Burke (November 9, 2023). "A deadly cascade: how secret Hamas attack orders were passed down at last minute". Retrieved November 20, 2023. Analysts said other objectives of the 7 October attacks probably included halting efforts to normalise relations between Israel and Saudi Arabia, further undermining the Palestinian Authority, distracting from Hamas's failure to deliver services or break the blockade of Gaza, and provoking a violent reaction from Israel that would mobilise its own supporters in Gaza, the West Bank and elsewhere.
  8. ^ Kubovich, Yaniv (17 October 2023). "The First Hours of the Israel-Hamas War: What Actually Took Place?" (بە ئینگلیزی). Haaretz. Archived from the original on 17 October 2023. Retrieved 17 October 2023.
  9. ^ "Around 1,000 dead in Israel-Hamas war, as Lebanon's Hezbollah also launches strikes". South China Morning Post. 8 October 2023. Archived from the original on 8 October 2023. Retrieved 9 October 2023.
  10. ^ "Israel revises death toll from Oct. 7 Hamas assault, dropping it from 1,400 to 1,200". Times of Israel. 11 November 2023. Archived from the original on 11 November 2023.
  11. ^ "Israel revises Hamas attack death toll to 'around 1,200'". Reuters. 10 November 2023. Archived from the original on 11 November 2023.
  12. ^ "Israel social security data reveals true picture of Oct 7 deaths". France 24. 15 December 2023.
  13. ^ "Hamas says it has enough Israeli captives to free all Palestinian prisoners". Al-Jazeera. 7 Oct 2023.
  14. ^ Yonah, Jeremy (19 October 2023). "IDF working on rescue ops for over 200 Israeli hostages in Gaza". Jerusalem Post. Archived from the original on 20 October 2023. Retrieved 20 October 2023.
  15. ^ McKernan, Bethan (7 October 2023). "Hamas launches surprise attack on Israel as Palestinian gunmen reported in south". The Guardian. Archived from the original on 7 October 2023. Retrieved 7 October 2023.
  16. ^ "Video appears to show Hamas taking Israeli civilian hostage". NBC News. 7 October 2023. Archived from the original on 12 October 2023. Retrieved 12 October 2023.
  17. ^ "Evidence points to systematic use of rape and sexual violence by Hamas in 7 October attacks | Israel-Gaza war | The Guardian". amp.theguardian.com. Retrieved 2024-02-04. By cross-referencing testimonies given to police, published interviews with witnesses, and photo and video footage taken by survivors and first responders, the Guardian is aware of at least six sexual assaults for which multiple corroborating pieces of evidence exist. Two of those victims, who were murdered, were aged under 18.
    At least seven women who were killed were also raped in the attack, according to Prof Ruth Halperin-Kaddari, a legal scholar and international women's rights advocate, from her examination of evidence so far. The New York Times and NBC have both identified more than 30 killed women and girls whose bodies bear signs of abuse, such as bloodied genitals and missing clothes, and according to the Israeli welfare ministry, five women and one man have come forward seeking help for sexual abuse over the past few months.
  18. ^ Gettleman, Jeffrey; Schwartz, Anat; Sella, Adam; Shaar-Yashuv, Avishag (28 December 2023). "'Screams Without Words': How Hamas Weaponized Sexual Violence on Oct. 7". The New York Times. Retrieved 28 December 2023. A two-month investigation by The Times uncovered painful new details, establishing that the attacks against women were not isolated events but part of a broader pattern of gender-based violence on Oct. 7.
  19. ^ "New signs emerge of 'widespread' sexual crimes by Hamas, as Netanyahu alleges global indifference". AP News (بە ئینگلیزی). 2023-12-05. Retrieved 2024-02-04. Such accounts given to The Associated Press, along with first assessments by an Israeli rights group, show that sexual assault was part of an atrocities-filled rampage by Hamas and other Gaza militants who killed about 1,200 people, most of them civilians, and took more than 240 hostages that day.
  20. ^ Chotiner, Isaac (2023-12-10). "How Hamas Used Sexual Violence on October 7th". The New Yorker (بە ئینگلیزی). ISSN 0028-792X. Retrieved 2024-02-05. What I can say with a really high degree of certainty is that it wasn't a few cases. It wasn't here and there, or only on one occasion. There were many cases of different gender-based and sexual violence, and they were in the kibbutzim and in the Nova music festival: the most extreme gang rapes, mutilation of body parts, putting objects into women's bodies, and having women paraded like trophies when they were taken into Gaza.
  21. ^ "Fears of a ground invasion of Gaza grow as Israel vows 'mighty vengeance'". Al Jazeera. 7 October 2023. Archived from the original on 8 October 2023. Retrieved 8 October 2023.
  22. ^ McKernan, Bethan; Michaelson, Ruth; Graham-Harrison, Emma; Kierszenbaum, Quique; Balousha, Hazem; Taha, Sufian; Sherwood, Harriet; Beaumont, Peter (14 October 2023). "Seven days of terror that shook the world and changed the Middle East". The Observer. Anadolu Agency. Retrieved 1 November 2023.
  23. ^ Pacchiani, Luca (7 October 2023). "Hamas deputy chief anticipates hostages will be swapped for Palestinian prisoners". The Times of Israel. Retrieved 25 October 2023.
  24. ^ Waldo, Cleary; Epstein, Gabriel; Hilbush, Sydney (11 October 2023). "International Reactions to the Hamas Attack on Israel". The Washington Institute. PolicyWatch 3793. Archived from the original on 16 October 2023. Retrieved 13 October 2023.
  25. ^ Michaelson, Ruth (7 October 2023). "Condemnation and calls for restraint after Hamas attack on Israel". The Guardian. ISSN 0261-3077. Archived from the original on 7 October 2023. Retrieved 7 October 2023. International leaders condemned an unprecedented incursion by Palestinian militants into southern Israel, while governments across the Middle East called for restraint after an attack that shook the Israeli security establishment. [...] The US defence secretary, Lloyd Austin, said his organisation would send support to Israel. 'Over the coming days the Department of Defense will work to ensure that Israel has what it needs to defend itself and protect civilians from indiscriminate violence and terrorism,' he said.
  26. ^ "World reaction to surprise attack by Palestinian Hamas on Israel" (بە ئینگلیزی). Al Jazeera. Archived from the original on 7 October 2023. Retrieved 8 October 2023.
  27. ^ "Was Hamas' attack the bloodiest day for Jews since the Holocaust?". JTA. 8 October 2023. Archived from the original on 9 October 2023.
  28. ^ "Hamas's attack was the bloodiest in Israel's history". The Economist. 12 October 2023. ISSN 0013-0613. Archived from the original on 14 October 2023. Retrieved 15 October 2023. The most searing historical comparison predates Israel's founding. Not all of Hamas's victims were Israeli, and not all of the Israeli dead were Jewish. But under reasonable assumptions about the ethnic make-up of those killed in this and previous attacks, the last time before October 7th that this many Jews were murdered on a single day was during the Holocaust.
  29. ^ "Hamas attack 'deadliest day for Jews since the Holocaust', says Biden, as Israeli jets pound Gaza". The Guardian (بە ئینگلیزی). 12 October 2023. ISSN 0261-3077. Archived from the original on 12 October 2023. Retrieved 12 October 2023.
  30. ^ "Israel-Hamas War of 2023 | Explanation, Summary, Casualties, & Map | Britannica". www.britannica.com (بە ئینگلیزی). 14 November 2023. Retrieved 15 November 2023.
  31. ^ "Frequently asked questions on ICRC's work in Israel and the occupied territories". International Committee of the Red Cross. 13 October 2023. Archived from the original on 29 October 2023. Retrieved 30 October 2023.
  32. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی <ref> ھەڵە؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری auto نەدراوە
  33. ^ "Original sin: on the attack on Israel and the occupation of Palestine". The Hindu. Archived from the original on 10 October 2023. Retrieved 10 October 2023.
  34. ^ "Arab Perspectives on the Middle East Crisis". Carnegie Endowment for International Peace. Archived from the original on 16 November 2023. Retrieved 7 November 2023.
  35. ^ Kushner, Harvey W. (2003). Encyclopedia of terrorism. Thousand Oaks (Calif.) London: SAGE publications. pp. xxiv. ISBN 978-0-7619-2408-1.
  36. ^ Kushner, Harvey W. (2003). Encyclopedia of terrorism. Thousand Oaks (Calif.) London: SAGE publications. pp. xxiv. ISBN 978-0-7619-2408-1.
  37. ^ Dolnik, A.; Bhattacharjee, A. (2002). "Hamas: Suicide Bombings, Rockets, or WMD?". Terrorism and Political Violence. 14 (3): 109–128. doi:10.1080/714005624. ISSN 0954-6553. Hamas’ initial involvement in the violent exchange dates to 1989, when the group conducted a stabbing campaign against individual Israelis. … when Hamas launched a series of suicide bombings accompanied by several kidnappings of Israeli soldiers. Suicide operations remain the most dominant Hamas tactic to date, along with occasional shooting, grenade and time bomb attacks.
  38. ^ Litvak, Meir (2010-07-15). ""Martyrdom is Life": Jihad and Martyrdom in the Ideology of Hamas". Studies in Conflict & Terrorism (بە ئینگلیزی). 33 (8): 716–734. doi:10.1080/1057610X.2010.494170. ISSN 1057-610X. In the course of time, Hamas has become the most effective Palestinian organization fighting Israel, carrying out a series of suicide attacks, against mostly civilian Israeli targets, in the years 1994–1996 and 2001–2007, which caused the death of over 1,000 Israeli civilians.
  39. ^ "Rights group says Hamas rockets at Israel a clear war crime". AP News (بە ئینگلیزی). 2021-08-12. Retrieved 2023-12-07.
  40. ^ Seurat, Leila (2019). The Foreign Policy of Hamas. Bloomsbury Publishing. p. 17. ISBN 978-1-83860-744-9.
  41. ^ Qossay Hamed (2023). Hamas in Power: The Question of Transformation. IGI Global. p. 161.
  42. ^ Timea Spitka (2023). National and International Civilian Protection Strategies in the Israeli-Palestinian Conflict. Springer International Publishing. pp. 88–89.
  43. ^ "Khaled Meshaal: Struggle is against Israel, not Jews". Al-Jazeera. 6 May 2017. Retrieved 19 November 2023.
  44. ^ Sources that believe that Hamas has accepted the 1967 borders:
  45. ^ Wong, Edward; Nereim, Vivian (7 October 2023). "The war could upend Biden's diplomacy on Saudi-Israel normalization". The New York Times (بە ئینگلیزی). Archived from the original on 8 October 2023. Retrieved 8 October 2023.
  46. ^ ئ ا ب Kuttab, Daoud (9 October 2023). "The lesson from the Hamas attack: The U.S. should recognize a Palestinian state". Opinion. The Washington Post. Archived from the original on 9 October 2023. Retrieved 10 October 2023.
  47. ^ ئ ا "Israel retaliation kills 230 Palestinians after Hamas operation". Al Jazeera. 7 October 2023. Archived from the original on 7 October 2023. Retrieved 18 October 2023.
  48. ^ "Hamas leader Haniyeh: Battle 'will spread to West Bank, Jerusalem'". The leader of Hamas' military wing, Mohammed Deif, said Saturday's assault was in response to the 16-year blockade of Gaza, Israeli raids inside West Bank cities over the past year, violence at Al-Aqsa and increasing attacks by settlers on Palestinians, and growth of settlements.

بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ھێرشی_٢٠٢٣ی_حەماس_بۆ_سەر_ئیسرائیل&oldid=1192392»