ھێزەکانی بەرگریی ئیسرائیل
| ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل داڕێژە:Noitalics | |
|---|---|
 دروشمی ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل | |
 ئاڵای ھێزەکانی بەرگری ئیسرائیل | |
| دامەزراندن | ٢٦ی ئایاری ١٩٤٨ |
| لقەکانی خزمەت | داڕێژە:Unbulletedlist |
| سەرکردایەتی | |
| وەزیری بەرگریی |  بێنی گانتز |
| هێز | |
| تەمەنی سەربازی | ١٧ |
| زۆرەملێی | ٢٤–٣٤ مانگ |
| ئامادە بۆ خزمەتی سەربازی | ١٬٥٥٤٬١٨٦ males, age ١٧–٤٩ (٢٠١٦), ١٬٥١٤٬٠٦٣ females, age ١٧–٤٩ (٢٠١٦) |
| بەکەڵک دێت بۆ خزمەتی سەربازی | ١٬٤٩٩٬٩٩٨ males, age ١٧–٤٩ (٢٠١٦), ١٬٣٩٢٬٣١٩ females, age ١٧–٤٩ (٢٠١٦) |
| گەیشتن بە تەمەنی سەربازیی ساڵانە | ٦٠٬٠٠٠ males (٢٠١٦), ٦٠٬٠٠٠ females (٢٠١٦) |
| ئەندامی چالاک | ١٦٩٬٥٠٠[١] |
| ئەندامی یەدەگ | ٤٦٥٬٠٠٠[١] |
| خەرجی | |
| بووودجە | ٢٤٫٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی (2021)[٢] (ranked 15th) |
| ڕێژەی GDP | ٥٫٢٪ (٢٠٢١)[٢] |
| Industry | |
| دابینکەری خۆماڵی | داڕێژە:Bulletedlist |
| دابینکەری دەرەکی | |
| وتاری هاوپەیوەند | |
| مێژوو | شەڕی عەرەب و ئیسرائیل ١٩٤٨ (١٩٤٨–١٩٤٩) ئۆپەراسیۆنەکانی تۆڵەسەندنەوە (١٩٥١–١٩٥٦) شەڕی سینا (١٩٥٦) شەڕی شەش ڕۆژە (١٩٦٧) شەڕی پەرتبوون (١٩٦٧–١٩٧٠) جەنگی یۆم کیپور (١٩٧٣) ئۆپەراسیۆنی لیتانی (١٩٧٨) شەڕی لوبنان (١٩٨٢–١٩٨٥) ململانێی باشووری لوبنان (١٩٨٥–٢٠٠٠) ڕاپەڕینی یەکەم (١٩٨٧–١٩٩٣) ڕاپەڕینی دووەم (٢٠٠٠–٢٠٠٥) شەڕی لوبنان (٢٠٠٦) شەڕی غەززە (٢٠٠٨–٢٠٠٩) کۆڵەکەی بەرگری (٢٠١٢) لێواری پاراستن (٢٠١٤) پاسەوانی دیوارەکان (٢٠٢١) ھی دیکە |
سوپای بەرگریی ئیسرائیل (بە عیبری: צְבָא הַהֲגָנָה לְיִשְׂרָאֵל)، کە بە کورتکراوەی عیبری تزاھال (צה"ל) ئاماژەی پێدەکرێت، سوپای نیشتمانیی دەوڵەتی ئیسرائیلە. لە سێ لقی خزمەتگوزاری پێکدێت: ھێزی زەمینی ئیسرائیل، ھێزی ئاسمانیی ئیسرائیل و ھێزی دەریایی ئیسرائیل. تاکە باڵی سەربازیی دەزگای ئاسایشی ئیسرائیلە. سوپای بەرگریی ئیسرائیل لەلایەن سەرۆکی ئەرکانی گشتییەوە سەرپەرشتی دەکرێت، کە ملکەچی وەزیری بەرگرییە.
لەسەر فەرمانی یەکەم سەرۆکوەزیران، داڤید بن گوریۆن، سوپای بەرگریی ئیسرائیل لە ٢٦ی ئایاری ١٩٤٨ پێکھێنرا و وەک سوپایەکی سەربازیی ناچاریی دەستی بەکارکرد، کە یەکەم چەکدارەکانی لە نیمچەسەربازییەکانی پێشووی ییشوڤەوە وەرگرت وەک ھاگانا، ئیرگوون و لێھی. کەمێک دوای جاڕنامەی سەربەخۆیی ئیسرائیل پێکھێنرا و بەشداری لە ھەموو ململانێیەکی چەکداریدا کردووە کە ئیسرائیلی تێدا بەشدار بووە.
لە دوای پەیمانی ئاشتیی میسر-ئیسرائیل لە ساڵی ١٩٧٩ و پەیمانی ئاشتیی ئیسرائیل-ئوردن لە ساڵی ١٩٩٤، سوپای بەرگری ئیسرائیل تووشی دووبارە ڕێکخستنەوەیەکی ستراتیژیی بەرچاو بوو. پێشتر لەسەر چەندین بەرەی جیاواز بڵاوبووبووەوە— لوبنان و سووریا لە باکوور، ئوردن و عێراق لە ڕۆژھەڵات، و میسر لە باشوور—سوپای بەرگری ئیسرائیل سەرنجی خۆی ئاڕاستەی باشووری لوبنان و ناوچە فەلەستینییەکان کرد. لە ساڵی ٢٠٠٠، سوپای بەرگری ئیسرائیل لە باشووری لوبنان کشایەوە و لە ساڵی ٢٠٠٥ لە غەززە کشایەوە. ململانێی نێوان ئیسرائیل و گرووپە ئیسلامییەکانی نیشتەجێی غەززە، بەتایبەتی حەماس، لەو کاتەوە بەردەوامە. سەرەڕای ئەوەش، ڕووداوە سنوورییەکانی ئیسرائیل-سووریا لە ساڵی ٢٠١١ەوە بەھۆی نائارامیی ناوچەیییەوە کە بەھۆی شەڕی ناوخۆیی سووریاوە دروست بووە، زۆر دووبارە بوونەتەوە.
لە ساڵی ١٩٦٧ەوە، سوپای بەرگریی ئیسرائیل پەیوەندییەکی ئەمنی نزیکی لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکادا پاراستووە، لەنێویاندا ھاریکاری لە بواری توێژینەوە و پەرەپێداندا، لەگەڵ ھەوڵی ھاوبەش لەسەر فڕۆکەی ئێف-١٥ئی و سیستمی بەرگریی ئارۆو، لەنێو ھەوڵەکانی تردا. وا بڕوا دەکرێت کە سوپای بەرگریی ئیسرائیل لە ساڵی ١٩٦٧ەوە توانایەکی چەکی ئەتۆمیی ئۆپەراسیۆنی ھەبێت، کە ڕەنگە خاوەنی نێوان ٨٠ بۆ ٤٠٠ کڵاوەی ئەتۆمی بێت.
کردار و سیاسەتەکانی سوپای بەرگری ئیسرائیل لە ناوچە فەڵەستینییەکان ڕووبەڕووی ڕەخنەی بەربڵاو بووەتەوە، لەگەڵ تۆمەتبارکردن بە سەرکوتکردن، جیاکاریی دامەزراوەیی، کوشتنی نایاسایی و پێشێلکاریی سیستماتیکی مافەکانی فەڵەستینییەکان، لەگەڵ چەندین ڕێکخراوی مافی مرۆڤ و زانایان کە سوپای بەرگری ئیسرائیل بە جینۆساید تۆمەتبار دەکەن.[٣][٤][٥][٦][٧][٨]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- 1 2 International Institute for Strategic Studies (٢٥ی شوباتی ٢٠٢١). The Military Balance 2021. London: Routledge. لاپەڕە ٣٤٤. ژپنک ٩٧٨-١-٠٣-٢٠١٢٢٧-٨.
- 1 2 Tian، Nan؛ Fleurant، Aude؛ Kuimova، Alexandra؛ Wezeman، Pieter D.؛ Wezeman، Siemon T. (٢٤ی نیسانی ٢٠٢٢). «Trends in World Military Expenditure, 2021» (PDF). Stockholm International Peace Research Institute. لە ٢٥ی نیسانی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ↑ https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/the%20state-%20israel%20defense%20forces%20-idf-.aspx#:~:text=The%20IDF's%20three%20service%20branches,to%20the%20minister%20of%20defense
- ↑ Mahler, Gregory S. (1990). Israel After Begin. SUNY Press. p. 45. ISBN 978-0-7914-0367-9.
- ↑ https://www.hrw.org/news/2017/06/04/israel-50-years-occupation-abuses
- ↑ https://www.state.gov/reports/2022-country-reports-on-human-rights-practices/israel-west-bank-and-gaza
- ↑ https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/02/israels-apartheid-against-palestinians-a-cruel-system-of-domination-and-a-crime-against-humanity/
- ↑ There is a wide range of estimates as to the size of the Israeli nuclear arsenal. For a compiled list of estimates, see Avner Cohen, The Worst-Kept Secret: Israel's bargain with the Bomb (Columbia University Press, 2010), Table 1, page xxvii and page 82.
- بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Israel Defense Forces»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٠.
بەستەرە دەرەکییەکان
[دەستکاری]
| نێونەتەوەیی | |
|---|---|
| نەتەوەیی | |
| ھی تر | |
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
