بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئەحمەد کایا

ئەمە وتارێکی باشە. بۆ زانیاریی زۆرتر کرتەی لەسەر بکە.
لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ئەحمەد کایا
بەرگی ئەلبوومی بەرامبەر دۆست و دوژمن، ١٩٩٨
زانیارییەکان
لەدایکبووی (١٩٥٧-١٠-٢٨) ٢٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧[١]
مەلەتی، باکووری کوردستان، تورکیا
بنەچەکورد
مردووی١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٠(٢٠٠٠-١١-١٦) (٤٣ ساڵ ژیاوە)
پاریس، فەڕەنسا
چەشنەکانناڕەزایی، فۆڵک
پیشە(کان)گۆرانیبێژ، گۆرانینووس، ئاوازدانەر، شاعیر، چالاکی سیاسی
ئامێرەکانساز، گۆرانیبێژی
ساڵانی چالاکبوون١٩٨٥–٢٠٠٠
کۆمپانیاکانتاچ پلاک (١٩٨٤–١٩٨٧، ١٩٨٩، ١٩٩٠)، باریش موزیک (١٩٨٩، ١٩٩٠–١٩٩١)، تەمپا - فۆنێکس (١٩٩٢)، ڕاکس موزیک (١٩٩٣–١٩٩٨)، گام موزیک (١٩٩٨–٢٠٠٠)
ھاوسەر(ەکان)
  • ئەمینە باشا (ھاوسەرگیری ١٩٧٩؛ جیابوونەوە ١٩٨١)[٢]
  • گوڵتەن خەیاڵئۆغڵوو (ھاوسەرگیری ١٩٨٥)[٢]
وێبگەwww.ahmetkaya.com

ئەحمەد کایا (٢٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧ لە مەلەتی لە تورکیا – ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٠ لە پاریس لە فەڕەنسا)[٣][٤] گۆرانیبێژ و ئاوازدانەر و مۆسیقاژەنێکی فۆلکلۆری کوردی تورکیا بوو کە بە تورکی گۆرانیی دەوت.[٥] کایا لەلایەن کەسە دەسەڵاتدار و ناسراوە نەتەوەپەرستە تورکەکان چەوسێندرایەوە و سەری خۆی لە تورکیاوە بەرەو فەڕەنسا ھەڵگرت کە دوای ماوەیەکی کەم لەوێ بە جەڵدەی دڵ وەفاتی کرد.[٦] کایا لە ١٩٨٥ یەکەمین ئەلبوومی خۆی بە ناوی «مەگری کۆرپەکەم» بڵاو کردەوە، بەڵام لەبەرئەوەی شێوازەکەی شێوازێکی نوێ بوو و ناوەڕۆکی شیعرەکانی شۆڕشگێڕانە بوون، ھیچ دەزگایەکی ھونەری ئامادە نەبوو ھاوکاریی بکات.[ژێدەر پێویستە] ھەرچەندە ئەمە نەبووە ھۆکاری ساردبوونەوەی و بە ھاوکاریی دۆستەکانی یەکەمین ئەلبوومی خۆی بڵاو کردەوە، بەڵام حکوومەتی تورکیا ئەلبوومەکەی قەدەغە کرد.[٤] لە شوباتی ١٩٩٩ لە ڕێوڕەسمێکی خەڵاتکردن کە بەناوبانگترین گۆرانیبێژانی تورکیا تێیدا بەشدار بوون و دواتر بووە ئاژاوە، خەڵاتی باشترین گۆرانیبێژی ساڵی پێ درا و وتیشی کە دەیەوێت گۆرانییەک بە کوردی بڵێت.[٧]

کایا لە مناڵییەوە ڕۆحێکی یاخیی ھەبووە و ھەندێک جاران لەگەڵ یاسا تووشی کێشە بووە، ھەر لەو کاتەوەی لە ١٦ ساڵیدا لەسەر چاپکردنی لافیتەی نایاسایی گیرا.[٨] لەگەڵ ھاوڕێکانیدا لە «یانەی زانستەکانی خەڵک» لە مۆسیقا و گۆرانی بەردەوام بوو کە وای کرد کایا زیاتر برەو بە گیانە یاخییەکەی بدا.[٨] ئەمەش دواتر لە زۆربەی ئەلبووم و گۆرانییەکانی کایادا ڕەنگی دایەوە و ڕووداوەکانی تری ژیانی کایاشی بەدوای خۆیدا ھێنا.[٩][١٠] لە یەکەم ھەوڵیشیدا بۆ دەرکەوتن، دوای کۆنسێرتێکی سازژەنی بەناوبانگ بە ناوی «ڕووحی سو»، چووە زانکۆی «بۆغاز ئیچی» و داوای لە ڕووحی کرد کە گوێ لە سازژەنینەکەی بگرێ. دوای ئەوەی داواکارییەکەی قبووڵ کرد، ڕووحی لە نیوەی ژەنینەکەی کایادا سازەکەی لەدەست وەرگرت و پێی وت «ساز نابێ بە شێوەیەک بژەنرێ وەک ئەوەی سواری ئەسپ بی، بەڵکوو دەبێت بە نەرمی بیژەنی.» کایا لەسەر شێوازی ژەنینەکەی خۆی سوور بوو.[٤]

ژیاننامە

[دەستکاری]

سەرەتای ژیان

[دەستکاری]

کایا پێنجەم و دوا مناڵی خێزانەکەی بوو کە لە شاری مەلەتی لە باکووری کوردستان لە تورکیا لەدایک بوو.[١١][١٢] دایکی بە ئەسڵ تورکە و خەڵکی ئەرزڕۆمە و، باوکیشی بە ئەسڵ کوردە و خەڵکی گوندی یازاتڵە لە چێلکان لە پارێزگای ئادیەمان. باوکی بە ئەسڵ خەڵکی سەمسوور بووە، بەڵام بۆ دۆزینەوەی کار ڕۆیشتووەتە مەلەتی. کاتێک کایا لەدایک بوو، باوکی لە کارگەیەکی قوماشی دەوڵەتدا کاری دەکرد. دایک و باوکی و ھەر پێنج مناڵەکە تا ١٩٥٩ لە خانوویەکی بچووکی کارگەکەدا دەژیان کە لەو ساڵەوە کارگەکە دەستی کردە دابینکردنی شوێنی مانەوەی باشتر بۆ کرێکارەکانی.[١٠][١٣] یووسفی مامی کایا کە گۆرانیبێژ و مۆسیقاژەن بوو وای لە کایا کرد تا سازێک بۆ خۆی دروست بکات.[١٣] لە تەمەنی شەش ساڵییەوە و دوای ئەوەی باوکی سازێکی بۆ کڕی دەستی داوەتە مۆسیقا.[٨][١٤] لە تەممووزی ١٩٦٦ لە تەمەنی نۆ ساڵیدا لە کارگەکەی باوکی لە شەوی جەژنی کرێکاراندا دەستی بە گۆرانیوتن بۆ کرێکارەکانی تر کرد کە ئەمە یەکەم کۆنسێرتی فەڕمیی کایا بوو.[٤][١٣] دوای ئەوەی گەورەتر بوو، ژیانی کایا بووە مۆسیقا و دەچووە شوێنەکان و کۆنسێرتی دەکرد، و ساڵانی دواتریش لە فرۆشگایەکی فرۆشتنی قەوان و کاسێتدا کارێکی دەستکەوت و دوای قوتابخانە لەوێ کاری دەکرد.[٤][١٣] ئیشکردن لەو فرۆشگایەدا وای لە کایا کرد کە بە شێوەیەکی باشتر شارەزای مۆسیقا و ئاوازدانان بێت. خێزانەکە تا ١٩٧٧ لە ئەستەمبوڵ بوون کە لەوێ کایا و باوکیشی لە کۆمپانیایەکی تەلەفون کە مەلەتییەکان خاوەنی بوون دامەزران.[١٥] پێش ئەوەی وەک گۆرانیبێژ دەرکەوێت، ماوەیەک لە ئەستەمبوڵ شۆفێری تەکسی بووە،[١٤] و لەگەڵ دۆستێکی بەناوی بەشار ئابی کاری شۆفێریی پاسیشی کردووە.[٤] وەک مۆسیقاژەن لە ئۆڕکێستڕای سپای سپای تورکیا لە گێڵیبۆڵوو خزمەتی کردووە.[١٦]

ھاوسەرگیری

[دەستکاری]

کایا لە ژیانیدا دوو جار ھاوسەرگیریی کردووە و دوو کچیشی ھەیە. جاری یەکەم و دوای ئەوەی لە خزمەتی سەربازی دەگەڕێتەوە، لە ١٩٧٩ ھاوسەرگیری لەگەڵ ئەمینە باشا دەکات و پێکەوە لە شووقەیەک لە سارییەر لە ئەستەمبوڵ نیشتەجێ دەبن،[١٦] لە ١٩٨٢ کچێکیان بە ناوی چیدێم دەبێت،[٢] بەڵام دوای کودەتا سەربازییەکەی ١٩٨٠، ژینگەکەی تۆقێنەر بوو چونکە چەند ھاوکارێکی گیران و نێردرانە بەندینخانە و، کایا و ژنەکەشی لە ١٩٨١ جیا بوونەوە.[١٦] جاری دووەم لە ١٩٨٥ لەڕێگەی سێڵدا باجان گوڵتەن خەیاڵئۆغڵوو (کە دەکاتە خوشکی شاعیری کورد، یووسف خەیاڵۆغڵوو) دەناسێ و دوای بڵاوکردنەوەی دووەم ئەلبوومی بەناوی تێکئاڵان بە ئازار، ھاوسەرگیریی لەگەڵ دەکات و لە ١٩٨٧ کچێکیان بە ناوی مێلیس دەبێت.[٢] گوڵتەن کایا لە ١٩٨٥ ھەڵبەستی ئاوازی شەبەقی نەوزاد چەلیک دەگەیەنێتە کایا کە لە سجنەوە بۆ دایکی نەوزاد نووسراوە. لە کۆتاییی ١٩٨٦، کاتێک دێ بڵاو دەکاتەوە. کایا لەدوای ھاوسەرگیری لەگەڵ گوڵتەن، دەبێتە ناسراوی یووسف خەیاڵۆغڵووی برای گوڵتەن کە زۆرێک لە گۆرانییەکانی کایا ھۆنراوەی ئەون.[٨]

ڕووداوی ڕێوڕەسمی خەڵاتەکان

[دەستکاری]

ئەحمەد کایا کە بە گۆرانییە کۆمەڵایەتییەکانی لایەنگری خەڵکی ھەژار و کوردانی تورکیا دەکات، ئەم شێوازەی گۆرانیوتن و لایەنگرییە لە کەمینەکان دەبێتە ھۆی بەندکردن و قەدەغەبوونی گۆرانییەکانی کایا و ھەروەھا ڕێگای گۆرانیوتنیشی لێ تەنگ دەکرێتەوە.[ژێدەر پێویستە]

کایا لە ١١ی شوباتی ١٩٩٩ و لەکاتی ڕێوڕەسمی ساڵانەی خەڵاتەکانی مۆسیقا دەبێتە براوەی خەڵاتێکی ڕێکخراوی ڕۆژنامەنووسانی چاپی تابلۆید،[١٤] کە لەلایەن کۆمەڵەی ڕۆژنامەنووسانی مەگەزین ڕێکخرابوو و ڕاستەوخۆش لە تەلەڤیزیۆنەوە پەخش دەکرا و لەگەڵ وەرگرتنی خەڵاتی باشترین گۆرانیبێژی ساڵ، وتی کە دەیەوێت مۆسیقا بە زمانی ڕەسەنی خۆی بەرھەم بێنێت چونکە بە ڕەچەڵەک کورد بوو.[١٧] ڕای گەیاند کە گۆرانییەکی بە کوردی (بە ناوی کاروان، کە لە ئەلبوومی خوات لەگەڵ چاوەکەم لە ٢٠٠١ بڵاو کرایەوە) تۆمار کردووە و کلیپیشی بۆ دەکات.

«ئەم خەڵاتە تەنیا ھی من نییە. من ئەم خەڵاتە بە ناوی کۆمەڵەی مافی مرۆڤ، بە ناوی دایکانی شەممە و بە ناوی ھەموو ئەو کەسانەی کار بۆ مەگەزین میدیا دەکەن وەردەگرم. من ئەم خەڵاتە بە ناوی تەواوی تورکیاوە قبووڵ دەکەم. ھەروەھا، حەز دەکەم شتێکی تریش بڵێم. با ھیچ کەسێک نەیەت پێم بڵێ کێ وەھا ئەرکێکی پێ داویت! مێژوو پێی داوم. لە ئەلبوومی داھاتوومدا، ئەلبوومی دواترم، لەبەر ئەو حەقیقەتەی کە من بە ڕەسەن کوردم، گۆرانییەک بە کوردی دادەنێم و ڤیدیۆکلیپیشی بۆ دەکەم. دەشزانم ھەندێ کەس ئەو بوێرییەیان ھەیە کە ئەم کلیپە بڵاو بکەنەوە. ئەگەر بڵاوی نەکەنەوە، ئەوا نازانم چۆن ڕووبەڕووی خەڵکی تورکیا دەبنەوە. سپاس بۆ ھەموو لایەک.»

دەقی وتارەکەی کایا لەکاتی وەرگرتنی خەڵاتەکە.[١٠][١٨][١٩]

ھەر دوای تەواوبوونی ئەم قسانە و ڕاگەیاندنی ئەمە، ڕووبەڕووی دژایەتییەکی توند و بەرفراوانی تورکە ناسراو و نەناسراوەکانی بۆنەکە بوویەوە و چەند ھونەرمەندێکی تورک ھێرشیان کردە سەری و ھاواریان کرد «خاین! بڕۆ دەرەوە.»[١٧] سەرەتا، سەردار ئۆرتاچ دەستی بە وتنی گۆرانییەک بە ناوی Padişah کە بۆ سیبێل جان نووسیبووی و ئەویش پێشتر وتوویەتی،[٢٠] بەڵام بە دەستکاریکردنی شیعرەکەوە کرد تا ھەستی نەتەوەپەرستی بەرز بکاتەوە،[٢١] ئینجا خەڵکی ڕێوڕەسمەکە دەستیان بە وتنی ماڕشی دامەزراندنی دەیەمین ساڵیادی کۆماری تورکیا کرد. دواتر، کایا لەلایەن کەسە بەناوبانگەکانی بۆنەکەوە ھێرشی کرایە سەر. کە چەقۆ و چنگانەیان دەگرتە کایا، کایا وتی «دەبێ واقیعی کورد قبووڵ بکەن.»[١٨] ژنەکەی کایا بەم شێوەیە باسی ھێرشەکە دەکات «لەناکاو، ھەموو ئەو ژن و پیاوانەی کە جلی جوانیان لەبەر بوو بوونە دێوەزمە، چەقۆ و چنگانەیان ھەڵدەگرت و دەیانگرتنە ئێمە، سووکایەتییان پێمان دەکرد و ھووھایان دەکرد. وێنای گۆڕینی کەشەکە لە تەنیا پێنج دەقەدا بکە، نزیکە لە گۆڕانکارییەکی کافکایی.»[١٧]

دوای مەرگی کایا و لە کاتی جیاجیادا لێدوان لەسەر ڕووداوەکە ھەبوو بە جۆرێک زۆربەی ھەرە زۆری ھونەرمەندەکان (جگە لە سەردار ئۆرتاچ کە داوای لێبووردنی کرد و پەشیمانیی دەربڕی) بەرگرییان لە خۆیان کرد.[٢٢][٢٣] بۆ نموونە، قادر ئینایر وتی «کاتی ڕووداوەکە لە ئاودەست بووم.» ئەردۆغان بە پەندێکی تورکی وەڵامی قادری دایەوە و وتی «مۆمی درۆزن کوژاوەتەوە، وێنە ھەیە.»[٢٢] ئیبراھیم تاتلیسس لە وەڵامی ڕەخنەکاندا وتی «ھەر کاتێک شتێکم لەسەر ئەحمەد کایا نووسیبێت، ھەندێک ھونەرمەند دەڵێن 'تۆش لەوێ بوویت.' من لەوێ نەبووم. ئەگەر لەوێ بوومایە، چنگانەم بۆی فڕێ دەدا؟ ئەرێ ئێوە تەواون؟ بەڵێ ئەو شەوە خەڵاتێکم وەرگرت، بەڵام قبووڵم نەکرد. سەعات ١١ لە سەکۆی گازینۆی ماکسیم بووم لە تاقسیم. چوومە ئەوێ. من لەوێ زانیم، بەڕێزان. من ماندوو بووم لەوەی ھەموو جارێک ئەمەتان پێ بڵێمەوە، کەچی ئێوە ماندوو نین لە ماندووکردنم. ئەگەر خوێڕییەک منی لەوێ بینیوە، ئامادەم باجەکەی بدەم، ئەی ئێوە؟ وەڵڵاھی ماندوو بووم. بیللاھی ماندوو بووم. خەمتان نەبێت، من لە ئێوە زیاتر ئەحمەدم خۆش دەویست. ھەرچەندە ناشزانم من بۆچی ئەم شتانە ڕوون دەکەمەوە... گوڵتەنی خوشکم دەزانێ من کێم.»[٢٢] ڕۆژنامەنووس ڕێھا موختار کە دەورێکی دیاری ھەبوو بەوەی بانگی ھونەرمەندانی کردە سەر سەکۆکە تا گۆرانیی Bir Başkadır Benim Memleketim (بە کوردیی ناوەندی: وڵاتەکەی من جیاوازە) بڵێنەوە، لە ٢٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ لە وەڵامی ڕەخنەکاندا لە ڕۆژنامەی وەتەن لە ستوونی خۆی و لە تویتەریش نووسیبووی «سوێند بە ھەر سێ مناڵەکەم دەخۆم بە یەک وشەش سووکایەتیم بە ئەحمەد کایا نەکردووە. بێجگە لە ھەوڵدان تا بارودۆخەکە ئەھوەن بکەمەوە ھیچم نەکردووە.» موختار لەسەر بڵاونەکردنەوەی وتارێکی لە تشرینی دووەمی ٢٠١٦ بە ناونیشانی «ئەحمەد کایاش دەستگیر دەکرێت؟»، ڕۆژنامەی وەتەن بەجێ دەھێڵێت.[٢٣][٢٤][٢٥] ئۆزجان دەنیز لە پۆستێکی تویتەر نووسیبووی «ئەو شەوە لەوێ نەبووم. ئەوەی ڕووی دا ھەڵە بوو.»[٢٣] عەدنان شێنسیس لە ھەژماری تویتەر و فەیسبووک نووسیبووی «پێویستە لە کردنی ھونەرمەندان بە بابەتی سیاسی بوەستن. نزیکەی ١٥ ساڵ بە سەر مردنی ئەحمەد کایا تێپەڕیوە. بۆچی ھەمان بابەت دووبارە و سێبارە دەکەنەوە؟ لەوانەیە کاردانەوە ھەبووبێت، بەڵام ئەگەر ھەر کەسێک چەقۆ و چنگانەی ھەڵدابێت، باوەڕ ناکەم ھونەرمەند بووبێ. ھەموو شتێک بەبێ ئاگاداریی من ڕووی دا. لە کۆتاییی شەوی خەڵاتەکە ھەموومان پێکەوە دەستمان بە گۆرانیی Memleketim کرد و وتمانەوە. ھیچ ھونەرمەندێکم نەبینی ئاژاوە بنێتەوە.»[٢٣] ھەوادارانی مەحسون کرمزگویل لە تویتەر ڕەخنەیان لێی گرت کە بۆچی لەسەر ڕووداوەکە بێدەنگە و بۆیان نووسی «بۆچی ھیچ ناڵێیت؟» لە وەڵامدا بۆی نووسین «با ئەمڕۆ ھەمووان قسە بکەن. ڕۆژێک دێت منیش چەند قسەیەکم بۆ وتن دەبێت. بەڵام ئێستا کاتی ئەوە نییە.»[٢٣]

«لە بوونم لەسەر ئەو سەکۆیە پەشیمانم. پەشیمانم کە ئەو ساتەم لەو گرووپە ھەبوو. بەر نەفرەتی خوا بکەوم کە ئەو ڕۆژە لەوێ بووم… ھەمووان دەڵێن 'تۆ چنگانەیەکت ھەڵداوە.' من ھیچم ھەڵنەدا. ئەوان پێیان وتم کە ماڕشەکە لەوێدا بڵێم. ھەزار جار داوای لێبووردن لە ھەوادارانی ئەحمەد کایا دەکەم. بوونە بەشێک لەوەی کە ڕەحمەتی پێیدا تێپەڕی یەکێکە لە گەورەترین پەشیمانییەکانم. بەر نەفرەتی خوا بکەوم.»

سەردار ئۆرتاچ لە چاوپێکەوتنێک لە بەرنامەی Katarsis لە ٢٠٢٠.[٢٦][٢٠]

سەردار ئۆرتاچ کە دەورێکی دیاری لە ڕووداوەکەی ئەو شەوە ھەبوو، لە چەند بەرنامە و چاوپێکەوتنێک دەرکەوت و داوای لێبووردنی کرد و پەشیمانیی خۆی دەربڕی.[٢٦][٢٠] بۆ نموونە، لە ٢٠٠٩ لە چاوپێکەوتنێک لەگەڵ ڕۆژنامەی میللییەت وتی «من گەنج و نەزانم بووم. پێم وایە ئەحمەد کایا ئەو شەوە ھیچ ھەڵەیەکی نەکردبوو. ئەگەر ئەمڕۆ ھەمان شت ڕووی بدایە، قەت بەو شێوەیە کاردانەوەم نەدەبوو.»[٢٧]

گوڵتەن کایا لە چاوپێکەوتنێک لە نیسانی ٢٠١٣ بۆ حوڕییەت دەیلی نیووز داوای لێبووردنەکانی قبووڵ نەکرد و بە بەردەوامی گومانی لە دڵسۆزیی ئەو داوای لێبووردنانە ھەبووە کە دوای چەندین ساڵ لەلایەن ھونەرمەندی جۆراوجۆرە کراون و پێی وا بووە کە پڕۆسەی ئاشتیی ئەو کاتە و سیاسەت پاڵنەر بوونە. وتی «لە ١٩٩٩، کچەکانم لە قوتابخانە گۆشەگیر بوون چونکە وەک 'کچی خەیانەتکارێک' سەیر دەکران. چی داوای لێبووردنێک دەتوانێت باجی ئەو ئازارە دەروونییانە بدات کە مناڵەکانم چەشتیان؟ ئەو ڕووداوانەی بەسەرمان ھاتن زۆر تاڵن تا بە قسە دەریان بڕین.» لە وەڵامی پرسیاری «ئەگەر ئەحمەد کایا زیندوو بایە، بەشداریی پڕۆسەی ئاشتیی دەکرد؟» وتی «ئەگەر ھەموو ئەو بەھایانەی تا ئێستا لە دەستمان داون ئێستا لەگەڵمان بایەن، ئەوا بێگومان لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو کێشانەی تووشمان دەھاتن بەھێزتر دەبووین. ھەمیشە پێویستمان بە ھێزی ساڕێژکردنی ھونەر و مۆسیقا دەبێت. گریان دوای شکاندنی باڵەکانی مەل ھیچ سوودی نییە.»[٢٨]

ڕەجەب تەییب ئەردۆغان لە ١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ لە کۆڕبەندێکی ئاک پارتی ڕەخنەی لەوانە گرت کە بوونیان لە ڕووداوەکەی ئەو شەوە ڕەت دەکردەوە و وتی «ئێستا دەڵێن من لەو کاتەدا لە ئاودەست بووم یان لە دەرەوە بووم. ھەتیو ھەمووتان لەوێ بوون. ھەمووتانمان لە تۆماری کامێراکان بینی.»[٢٩]

دادگاییکردن و دەرکران لە تورکیا

[دەستکاری]

«لە ساڵی ١٩٨٥ەوە مۆسیقارێکی پیشەییم. ژنم ھێناوە و دوو کیژی حەڤدە و دوازدە ساڵەم ھەیە. سەدان سترانم داناوە و گەلێ ئاوازیشم بۆ کەسانی دیکە داناوە. حەڤدە ئەلبوومم بڵاو کردووەتەوە کە چەندان ملیۆن دانەیان لێ فرۆشراوە.»... «لە وڵاتانی دنیا کۆنسێرتم کردووە و چەند جارێک وەک گۆرانیبێژی ساڵ لەلایەن دەزگا ھونەرییە جۆراوجۆرەکانەوە ھەڵبژێردراوم و خاوەن دەیان خەڵاتم. تا تەمەنی ٤٢ ساڵی لەم وڵاتەدا بە تورکی بیرم کردووەتەوە، بە تورکی گۆرانیم نووسیوە و وتووە. ھاووڵاتییەکی ئەم دنیایەم کە خۆی بە موڵکی ھیچ ناوچەیەک نازانێ و ھەست و سۆزم سنووردار نەکردووە بە ھیچ شێوەیەک تا ئەو ڕادەیە کەسێکی مۆسیقاژەنم. دڵم ئەوەندە گەورەیە جێگای چاکەی گشت زمان و کولتوور و باوەڕ و گۆرانییەکانی دنیای تێدا دەبێتەوە. خەڵاتێکی ترم وەرگرت (مەبەستی شەوی ١٠ی شوباتی ١٩٩٩یە) کەچی دنیام لێ گۆڕا. لەلایەن ھەندێ ھێزی دیار و نادیارەوە بە یەک شەو تۆمەتی خەیانەت، دووبەرەکیخواز، ئەڵقە لەگوێ و بێئەدەب و بێئەقڵ و شێتیان دایە پاڵم.»... «ڕوانگە و قسەی مرۆڤێک، کە بنەمای ھەموو ئەم تۆمەتانە، لە ھیچ وڵاتێکی پێشکەوتوو و یاسا پەروەردا بە تاوان و تۆمەت ناژمێردرێن.»

بەشێک لەو داکۆکینامەی ئەحمەد کایا لەبەردەم دادگای ئاسایشی نیشتمانی تورکیا کە لە ١٩٩٩ پێشکەشی کرد.[٣٠]

دادگای ئاسایشی نیشتمانی تورکیا لە ٣٠ی نیسان تۆمەتی خەیانەت بە نیشتمانی دایە پاڵی و، لە ھەموو لایەکی تورکیاوە تورکە تووندڕەوەکان ھێرشیان کردە سەری و ھەندێ ڕۆژنامە و دەزگای ڕاگەیاندن داوای حوکمی ئیعدامیشیان بۆ کرد. لەوانە ڕۆژنامەی حوڕییەت بوو کە یەکەم بابەتی دوو ڕۆژ دوای پەلامارەکەی کاتی وەرگرتنی خەڵاتەکە یەکەم بابەتی دژی کایا بە وێنەیەکی دروستکراوەوە کە نەخشەی کوردستان و وێنەی عەبدوڵڵا ئۆجەلانی لە پشت بوو بڵاو کردەوە کە گوایە کایا لە بەرلین کۆنسێرتی کردووە و پارەی بۆ پەکەکە کۆکردووەتەوە کە دواتر دەرکەوت وێنەکە دروستکراو و قسەکانیش ھەڵبەستراو بوون.[٣١][٣٢] دواتریش چەند بابەتی تری بە دوادا ھات،[٣٣] بەڵام ئەحمەد کایا، لە بەردەم یەکەمین دانیشتنی دادگا ئامادە بوو و، ھەموو ئەو تۆمەتانەی ڕەت کردەوە کە درابوونە پاڵی. لەو ماوەیەدا، ئەحمەد کایا چووە ئەورووپا. دادگای ئاسایشی نیشتمانی تورکیا لە دوا دانیشتنیدا، بەبێ ئامادەبوونی کایا، سزای ١٠ ساڵ زیندانیی بۆ دەرکرد.

مەرگ

[دەستکاری]
گۆڕی ئەحمەد کایا لە پاریس کە بە تورکی لەسەر کێلی گۆڕەکە نووسراوە «لەلایەن کچەکەی مێلیس و ژنەکەی گوڵتەنەوە بەو وزە و شەڕەفەی بۆی بەجێ ھێشتن دروست کراوە.»

لە ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٠، کاتێ بۆ سازکردنی کونسێرت لە پاریس بوو، لە شوێنی حەوانەوەی خۆی، کۆچی دواییی کرد و لە گۆڕستانی پێر لاشێز[٣] لە نزیک گۆڕی یەڵماز گونەی کە کایا گۆرانییەکی بە ناوی «ناوی یڵمازە» بۆ وتووە، بە خاک سپێردرا. گوڵتەنی خێزانی وتویەتی: «تا لە ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆنی تورکیا بە کوردی گۆرانی نەوترێ دەمەوێ مەزاری لە فەڕەنسا بێت.»[٣]

دوای مەرگ

[دەستکاری]

دوای خۆی، گوڵتەنی ھاوسەری ئەلبوومە تەواونەکراوەکەی بەناوی «گوێ بگرە وڵاتە خۆشەویستەکەم» بڵاو کردەوە. چەن ئەلبوومێکی تریش دوای خۆی بڵاو کرانەوە و بە ھاتنە سەر حوکمی ڕەجەب تەییب ئەردۆغانیش ناوبانگی کایا زیاتر گەشەی سەند. ھەر لە ماوەی ئەوەی بە «کرانەوەی دیموکراسی» ناوزەند کرا، بۆ یەکەم جار دەزگای پەخشی ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆنی تورکیا (کە بە TRT کورت دەکرێتەوە) قەدەغەی لەسەر بەرھەمەکانی ئەحمەد کایا ھەڵگرت.[٣٤]

شێواندنی گۆڕ

[دەستکاری]

لە تشرینی دووەمی ٢٠٢١، سەردانکەرانی گۆڕەکەی بۆیان دەرکەوت کە بەم دوایییە لەلایەن کەسانی نەناسراوەوە ھێرش کراوەتە سەر گۆڕەکەی.[٦]

خەڵات و ڕێزلێنانەکان

[دەستکاری]
  • خەڵاتی گۆرانیبێژی ساڵ - ١٩٩٩ - ڕێکخراوی ڕۆژنامەنووسانی تابلۆید (شەوی ئاژاوەکە)
  • خەڵاتی سەرۆکایەتیی تورکیا - پاش مەرگ[٩]
  • خەڵاتی داوای لێبووردن - ٢٠١٢ - ڕێکخراوی ڕۆژنامەنووسانی تابلۆید (ھەمان ڕێکخراوی شەوی ئاژاوەکە)[٣٥]

ڕێزلێنانی ئەردۆغان

[دەستکاری]

کاتێک ڕەجەب تەییب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیا لە ٢٦ی ئەیلوولی ١٩٩٩ لەسەر خوێندنەوەی شیعرێکی سیاسی ١٠ مانگ زیندانی دەکرێ و ئەو ڕۆژە بۆ زیندان دەبرێ، کایا بە یادی ئەو گۆرانیی «ئاوازی شەبەق» دەڵێت و دەڵێ «ئەمە بۆ ھەموو ئەوانەی لە زیندانن و دەچنە زیندان»[٣٣][٣٦] بۆیە ئەردۆغانیش دوای ھاتنە سەر حوکم ئەوەی لە یاد بووە و ڕێخۆشکەر بوو بۆ ئەوەی دوای مەرگی کایا بە فەرمی ڕێزی لێ بگیرێت. لە کاتی ڕووداوەکانی پارکی گێزی ئەستەمبوڵیشدا، دەستەواژەی «ھەتیو ھەمووتان لەوێ بوون» بڵاو بووەوە کاتێ ئەردۆغان باسی ئەو ھونەرمەندانەی دەکرد کە دەیانوت ئەو شەوەی کایا لەوێ نەبوون.[٣٧]

خەڵاتی سەرۆکایەتیی تورکیا

[دەستکاری]

لە ٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣، دوای مەرگی و لە ڕۆژی لەدایکبوونیدا عەبدوڵڵا گوڵی سەرۆکی تورکیا خەڵاتی «گەورە»ی بەخشییە کایا.[٩] یەکێ لەو ھۆیانەی دەکرێ ئەم سەرۆکەی تورکیا ئەو کارەی کردبێ ئەوەیە کە سەرۆک وەزیران ڕەجەب تەیب ئەردۆگان ڕێزی تایبەتی لە کایا گرت دوای ھاتنە سەر حوکم.[٣٣]

ناوبانگ

[دەستکاری]
گرافیتیی ڕێزلێنانێک لە ناوبانگی کایا لە ئۆکمەیدانی لە ئەستەمبوڵ کە نووسراوە «تەنھا دەرمانێک بە گوێ بکێشرێ ئەحمەد کایایە.»

لە تورکیا

[دەستکاری]

پێش دەرچوونی لە تورکیا، جگە لە دەرکەوتنی تر، لە ١٩٩٥، ١٣ ئەڵقە لە بەرنامەی کەناڵ دیی تورکی بەناوی «کەشتییەکەی کاک ئەحمەد» (بە تورکی: Ahmet Abinin Vapury) بە ناوەوە بووە.[٣٨] ھەم بەھۆی ئاست و ئاخاوتنی لەگەڵ گوێگر، ھەم بەھۆی ڕووداوەکانی شەوی خەڵاتەکەوە، ناوبانگی کایا گەورەیە. جگە لەوەی ھەم ئەوانەی شەوی خەڵاتەکە ئازاریان دا دوای مەرگی داوای لێبوردنیان لێ کرد ھەم لەناو خەڵکیشدا باوە. ھەروەھا کتێبیش نووسراوە چ دەربارەی خۆی چ دەربارەی ھونەر و گۆرانییەکان، بۆ نموونە کتێبی خوات لەگەڵ چاوەکەم بە ھەمان ناونیشانی ئەلبوومەکەی ٢٠٠١.[٣٩] زۆر لە ھونەرمەندە تورکەکانیش گۆرانییەکانی کایایان وتووەتەوە و بەناوبانگتریان کردووە.[٤٠]

لەناو کورد

[دەستکاری]

زۆرێک لە گۆرانی و کلیپەکانی کایا بۆ سۆرانی وەرگێڕدراون.[٤١] چەند شوێنێکی باشووری کوردستان بەناوی ئەحمەد کایاوە ناونراون وەک: شەقامی کایا و پارکی ئەحمەد کایا لە سلێمانی.[ژێدەر پێویستە] چەندین بەرنامە و بەڵگەفیلم لەسەر ژیانی کایا لەلایەن کەناڵە کوردییەکانەوە ئامادە و بڵاو کراونەتەوە بۆ نموونە «کۆلارەکەم بوو بە تەلەوە» بەناوی «ئەستێرەیەک ناوی ئەحمەد قایا بوو» لە کەناڵی گەلی کوردستان وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی کوردی.[٤٢]

لە جیھان

[دەستکاری]

کاتێ گۆرانیبێژی ئینگلیز ئەدێل گۆرانییەکی بە ناوی Million Years Ago (بە کوردیی ناوەندی: ملیۆنێک ساڵ لەمەوپێش) بڵاو کردەوە، لە میدیاکانی بەریتانیا ھەواڵی ئەوە بڵاو کرایەوە کە لەبەر لێکچوونی ئاوازەکان دەکرێ ئەدێل ئاوازی «تێکئاڵان بە ئازار»ی کایای بەکارھێنابێ.[٤٣] ڕەخنەگری تورک نەعیم دیلمەنەر بە تەلەگرافی بەریتانی وتووە: «باوەڕ ناکەم ئەدێڵ گوێی لە کایا گرتبێت.»[٤٣] دەکرێ ھەواڵەکان تەنھا ورووژاندن بێ، بەڵام دەری دەخات کە کایا دەنگێکی ناسراوە لەدەرەوەی تورکیا و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست.[٤٤]

ھەڵبەستەکان

[دەستکاری]

جۆر

[دەستکاری]

زۆرێک لە گۆرانییەکانی کایا ھۆنراوەی شاعیری کورد یووسف خەیاڵۆغڵوو –کە دەکاتە برای گوڵتەنی ھاوسەری– بوون و ئەم کردوونی بە گۆرانی. بە گشتی ئەو ھەڵبەستانەی کردووەتە گۆرانی کە لەگەڵ حەز و کەشوھەوای ئەو دەمەی تورکیادا دەگونجان. ئەمەش وای کردووە دوای خۆشی خەڵکێک لە تورکیا ھەن کە گوێگرتن لە گۆرانییەکانی ئەو بە گوێگرتن لە کەسێکی «خائین و تیرۆریست» ناو دەبەن،[٤٥] و ناونیشانی ئەلبوومەکانیش بۆ نموونە «تێکئاڵان بە ئازار»، «بەرم مەکەوە ئەسوتێی» و ھتد… زیاتر ئەمە نیشان دەدەن.[٤٦] ھەروەھا دوای دەرچوونی لە تورکیاش ئاشکراتر خۆی وەک دژی سیستمی دەوڵەتی تورکیا و پشتیوانی بۆ پەکەکە و جووڵانەوەی کورد لە تورکیا تۆختر کردەوە بۆ نموونە گۆرانیوتن بۆ عەبدوڵا ئۆجەلان بە گۆڕینی وشەکانی گۆرانی «بیری ئاشتی دەکەین» لە فێستیڤاڵی ئازادی و دیموکراسی لە میونیخ.[٤٧]

سەردێڕی ھەندێکیان

[دەستکاری]
  • یاخی دەبم
  • فریام کەوە
  • تۆو
  • ئیدی بەسە
  • مەرگیش دەلەرزێ
    • پارچەیەکی:

دیسکۆگرافی

[دەستکاری]

ئەلبوومەکان

[دەستکاری]
  • مەگری کۆرپەکەم (١٩٨٥)
  • تێکئاڵان بە ئازار (١٩٨٥)
  • ئاوازی شەبەق (١٩٨٦)
  • کاتێ دێ (١٩٨٦)
  • دیموکراتی ماندوو (١٩٨٧)
  • سەر بەرز دەکەمەوە (١٩٨٨)
  • خوێندنەوە-١ (١٩٨٩)
  • گوڵێکی نییەت چاک - کۆد ناوی بەختیار (١٩٨٩)
  • خوێندنەوە-٢ (١٩٩٠)
  • دیواری خۆشەویستی (١٩٩٠)
  • تووشی بەڵا بووم (١٩٩١)
  • بەرم مەکەوە دەسووتێی (١٩٩٢)
  • ناجێگیر (١٩٩٣)
  • گۆرانییەکانم بۆ شاخەکانە (١٩٩٤)
  • بمدۆزەوە (١٩٩٥)
  • ئەستێرە و مانگەشەو (١٩٩٦)
  • بەرامبەر دۆست و دوژمن (١٩٩٨)

دوای مەرگ:

  • خوات لەگەڵ چاوەکەم (٢٠٠١)
  • تۆزێکیش تۆ بگری (٢٠٠٣)
  • با داواکەم بمێنێ (٢٠٠٥)
  • فرمێسکەکانم بوونە ھەزارساڵە (٢٠٠٦)
  • بابا-ئەرۆ تەنھام ئەحمەد کایا (٢٠١٢)

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ ژیاننامەی ئەحمەد کایا 14 September 2008 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە. Ahmet Kaya Resmi Web Sitesi
  2. ^ ئ ا ب پ «Ahmet Kaya (Singer)». www.biyografya.com (بە ئینگلیزی). لە ٣٠ی نیسانی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  3. ^ ئ ا ب ھەواڵی مردنی[بەستەری مردوو‍]، ڕۆژنامەی حوڕییەت، ١٧٫١١٫٢٠٠٠. دوا سەردان ١٩٫٥. ٢٠١٤
  4. ^ ئ ا ب پ ت ج ژیاننامەی ئەحمەد کایا ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. (ئینگلیزی) ماڵپەڕی فەرمی دوایین سەردان ٢٨/٩/٢٠١٨
  5. ^ «Ahmet Kaya Kimdir? - Güncel Ahmet Kaya Haberleri». Sabah.com.tr. لە ١٢ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  6. ^ ئ ا «Attack on Kurdish musician Ahmet Kaya's grave in Paris». لە ١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
  7. ^ «How Turkey's Classical And Folk Music Continues To Survive». Theculturetrip.com. ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٢. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٢٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  8. ^ ئ ا ب پ «ئەحمەد کایا کێیە؟ (تورکی)». ڕۆژنامەی سەباح. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی شوباتی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  9. ^ ئ ا ب ڕۆژنامەی زەمان ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. خەڵاتی سەرۆکی تورکیا بۆ کایا دوایین سەردان ٦/١١/٢٠١٣
  10. ^ ئ ا ب ئەرسلانبەنزەر، ھاکان (١٧ی نیسانی ٢٠١٥). «ئەحمەد کایا: لە ئامێزگرتنی خەفەت». دەیلی سەباح. لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  11. ^ «Ahmet Kaya kimdir?». Sabah.com.tr. لە ١٢ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە. (in Turkish)
  12. ^ Ahmet Kaya Aynalar Belgeseli 5 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 27 Şubat 2012
  13. ^ ئ ا ب پ Silverman، Reuben (٢٠١٥). Turkey's ever present past: Stories from Turkish Republican History. Libra. لاپەڕە ١٤٤. ژپنک ٩٧٨-٦٠٥٩٠٢٢٤٧٧.
  14. ^ ئ ا ب «IMDb». ئای ئێم دی بی. لە ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  15. ^ Silverman, Reuben (2015), pp.145–146
  16. ^ ئ ا ب Silverman, Reuben (2015), p.146
  17. ^ ئ ا ب Kasapoglu، Cagil (١١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦). «Kurdish Singer Ahmet Kaya». BBC. لە ١٧ی ئایاری ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  18. ^ ئ ا «Turkish President Gül honors once defamed Kurdish singer Ahmet Kaya - Türkiye News». Hürriyet Daily News (بە ئینگلیزی). ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣. لە ٤ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  19. ^ invité(e)، Auteur(e) (٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧). «Kurd, Kurdistan, none of that exists». KEDISTAN (بە فەرەنسی). لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  20. ^ ئ ا ب Türkiye، Sputnik (٢١ی تەممووزی ٢٠٢٠). «Serdar Ortaç'tan Ahmet Kaya açıklaması: Binlerce kez özür diliyorum, Allah benim belamı versin». Sputnik Türkiye (بە تورکی). لە ٤ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  21. ^ «O gece neler yaşandı». Hurriyet.com.tr. لە ٤ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  22. ^ ئ ا ب «O gecede kimler vardı?». www.hurriyet.com.tr (بە تورکی). ١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  23. ^ ئ ا ب پ ت «Reha Muhtar, Mahsun Kırmızıgül ve Adnan Şenses'ten Ahmet Kaya savunması İhlas Haber Ajansı». IHA (بە تورکی). لە ٣٠ی ئازاری ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  24. ^ «'Ahmet Kaya da içeri mi alınacaktı?' yazısı basılmayınca Reha Muhtar Vatan'dan ayrıldı». www.hurriyet.com.tr (بە تورکی). ١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦. لە ١٩ی ئابی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  25. ^ Temizkan، Emrah (١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦). «'Ahmet Kaya da mı içeri alınacaktı?' yazısı sansürlenen Reha Muhtar, Vatan'dan ayrıldı - Diken» (بە تورکی). لە ٥ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  26. ^ ئ ا Bana Göre TV (١٧ی تەممووزی ٢٠٢٠). Katarsis: Serdar Ortaç - Artık Duygularımı Hissetmiyorum. لە ٤ی ئازاری ٢٠٢٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە – لەڕێگەی YouTube.
  27. ^ Çini، Pelin (١٢ی حوزەیرانی ٢٠٠٩). «Çok pişmanım». جمهوریەت (بە تورکی). لە ٤ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  28. ^ «Kurdish singer Ahmet Kaya's widow still at odds with Turkey - Türkiye News». Hürriyet Daily News (بە ئینگلیزی). ٥ی نیسانی ٢٠١٣. لە ١٢ی تەممووزی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  29. ^ «BAŞBAKAN: ULAN O GÜN HEPİNİZ ORADAYDINIZ». www.hurriyet.com.tr (بە تورکی). ١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ٥ی ئایاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  30. ^ باڵجی، موحەڕڕەم. «دەقی بەرگریکردنەکەی کایا لە دادگا» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  31. ^ ئەرشیڤی حوڕیەت ٤ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. چاوەکەم عەیبت کرد، بابەتەکەی حوڕییەت، دوایین سەردان ٦/١١/٢٠١٣
  32. ^ کایا نەیویست ئەو شەوە بڕوات - بەتورکی. گۆڤاری ئاکسیۆن چاوپێکەوتن لەگەڵ ئومێد یڵماز. ١٤/١٢/٢٠٠٩. دوا سەردان ١١/٤/٢٠١٥[بەستەری مردوو‍][بەستەری مردووی ھەمیشەیی‍]
  33. ^ ئ ا ب ئەلمۆنیتەر ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. ڕۆژنامە تورکییەکان چۆن گۆرانیبێژێکی کوردیان بەبێ مەحکەمە کوشت، دوایین سەردان ٦/١١/٢٠١٣
  34. ^ Gunes، Cengiz (٢٠١٤). The Kurdish Question in Turkey: New Perspectives on Violence, Representation and Reconciliation. New York: Routledge. لاپەڕە ٢٣٣. ژپنک ٩٧٨-٠-٤١٥-٨٣٠١٥-٧.
  35. ^ ڕێکخراوی ڕۆژنامەنووسان ڕێز لە کایا دەگرن ١١ی ئایاری ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.، ڕۆژنامەی حوڕییەت. ١٩-٦-٢٠١٢. دوا سەردان ٢٩-٩-٢٠١٨
  36. ^ «ئەردۆغان کایای بیرنەکرد». ڕۆژنامەی حوڕییەت. ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ٥ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  37. ^ یەنی شەفەق (١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣). «ئەوانەی پەلاماری ئەحمەد کایایان دا لە پارکی غازی بوون». ماڵپەڕی یەنی شەفەق. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  38. ^ «تۆماری Ahmet Abi'nin vapuru لە ئای ئێم دی بی». ئای ئێم دی بی. لە ٢٩ی تەممووزی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  39. ^ ئۆزتورک، بیرۆڵ (٢٠١٥). خوات لەگەڵ چاوەکەم (٢٨٨ پەڕە). ئەستەنبوڵ: چاپخانەی یاسۆن. ژپنک ٦٠٥٩٨٦٩٠٠٩.
  40. ^ خەبەرلەر (٢٢ی شوباتی ٢٠١٤). «گۆرانییەکانی کایا بە دەنگی ٢٧ گۆرانیبێژ». ماڵپەڕی خەبەرلەر. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  41. ^ نەریمان، سیامەند، مافی بڵاوکردنەوەی کۆمپانیای غەم موزیک. «گۆرانییەکانی ئەحمەد کایا». یوتیوب. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  42. ^ گەلی کوردستان (١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨). «ئەستێرەیەک ناوی ئەحمەد قایا بوو». یوتیوب. گەلی کوردستان، ھەولێر. لە ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  43. ^ ئ ا سۆندەرز، تریسترام فرانس (٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨). «بەڕاست ئەدێڵ کۆپی گۆرانیبێژی کورد ئەحمەد کایای کرد بە ئاوازی ملیۆنێک ساڵ لەمەوپێش؟». ڕۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی. لە ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٨ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  44. ^ بی بی سی (٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥). «ئەدێڵ تۆمەتبار دەکرێ بە قۆپیکردن لەلایەن ھەوادارانی مۆسیقاری تورک ئەحمەد کایاوە». بی بی سی. لە ١٥ی ئەیلوولی ٢٠١٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  45. ^ سیاسی خەبەر (٣ی ئابی ٢٠١٥). «لە کۆلێژی پزیشکی گوێگرتن لە ئەحمەد کایا یاساغە». ماڵپەڕی سیاسی خەبەر. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  46. ^ سپۆتیفای. «ئەلبومی بەرم مەکەوە ئەسوتێیی لە سپۆتیفای». سپۆتییفای. ھەژماری ئەحمەد کایا لە سپۆتیفای. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  47. ^ حوڕییەت (٢٧ی کانوونی یەکەمی ١٩٩٩). «بیری ئاپۆ ئەکات». ڕۆژنامەی حوڕییەت. لە ٣ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.

بەستەرە دەرەکییەکان

[دەستکاری]
ویکیمیدیا کامنز میدیای پەیوەندیداری بە ئەحمەد کایا تێدایە.

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ئەحمەد_کایا&oldid=1443047»