ئەحمەد کایا
| ئەحمەد کایا | |
|---|---|
 |
|
| لەدایکبوون | ٢٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧ مەلەدی، باکووری کوردستان،تورکیا |
| مەرگ | ١٦ی تشرینی دوەمی ٢٠٠٠ پاریس، فەرەنسا |
| نەژاد | کورد |
| پیشە | شاعیر، گۆرانیبێژ، چالاکی سیاسی |
| ساڵانی چالاکی | ١٩٨٥ - ٢٠٠٠ |
| خەڵاتەکان | خەڵاتی سەرۆکایەتی تورکیا - پاشمەرگ[١] |
| ماڵپەڕ | |
| www.ahmetkaya.com | |
ئەحمەد کایا گۆرانیبێژ و ئاوازدانەر و مۆسیقاری کوردە کە لە (٢٨ی تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٥٧)[٢]دا لە شاری مەلەدیی باکووری کوردستان لەدایکبوو. لە (١٦ی تشرینی دوەمی ساڵی ٢٠٠٠)[٣] دا کۆچی دوایی کردوە. بنەماڵەکەی بە ھیوای ژیانێکی باشتر ڕوو دەکەنە ئەستەمبوڵ. ئەحمەد لە ئەستەمبوڵ تێکەڵی سیاسەت دەبێ. لەگەڵ سیاسەتیش خۆی فێرە مۆسیقا دەکا، شێعر دەنووسێ و لە پێناوی بژێوی ژیانیشیدا ھەموو جۆرە کارێک دەکا؛ دەبێتە شۆفێری لۆری و فرۆشیاری گەڕۆک و کرێکار. لە ساڵی ١٩٨٥ بڕیار دەدا یەکەمین ئەلبومی گۆرانییەکانی بلاوبکاتەوە، بەڵام لەبەرئەوەی شێوازەکەی، شێوازێکی نوێیە ناوەڕۆکی شیعرەکانی شۆڕشگێڕانەن. ھیچ دەزگایەکی ھونەری ئامادەنابێ ھاوکاری بکات. ھەڵوێستی دەزگاکان ساردی ناکەنەوە، بەھاوکاریی دۆستەکانی یەکەمین ئەلبوومی خۆی بە ناوی (مەگری بچکۆل) بلاودەکاتەوەو ڕەواجێکی باشی لە لای خەڵکی دەبێ، بەلام حکوومەت قەدەغەی دەکات. کە ئەم قدەغە کردنە خۆی دەبێتە تەبلیغێکی باش بۆ ئەلبوم و کایا ھۆگری زۆر پەیدا دەکات.
ژیانی کۆمەڵایەتی[دەستکاری]
ئەحمەد کایا کە بە گۆرانییە کۆمەلایەتییەکانی لایەنگری خەڵکی ھەژار و کوردی تورکیا دەکات، ئەم شێوازەی گۆرانیوتن و لایەنگری کەمینەکان دەبێتە ھۆی لە بەندیخانە کران و قەدەغە بوونی گۆرانییەکانی کایا و ھەروەھا رێگای گۆرانی گوتنیشی لێ تەنگ دەکرێتەوە. لە ئاداری ١٩٩٩، کاتێ خەلاتی باشترین گۆرانی ساڵ لە بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنی وەردەگرێ، رایدەگەیەنێ: (من گۆرانییەکی کوردیم لە ناو ئەلبۆمە تازەکەم داناوە، چونکە من بە ڕەسەن کوردم! گومانم نییە گەلێ کۆمپانیای مۆسیقا حەز دەکەن ئەلبۆمە تازەکەم بڵاوبکەنەوە! تورکیا گرفتێکی ھەیە بەناوی کوردستان، لە بەرئەوە من ھەرگیز لە باسکردنی ئەم گرفتە بۆ ئەوانەی دان بەراستیدا نانێن، ماندوو نابم). دوای تەواو بوونی ئەم قسانە، چەند ھونەرمەندێکی تورک ھێرشیان کردە سەری و ھاواریان کرد: (خاین! بڕۆ دەرێ)، بەڵام ئەحمەد سوورتر بوو.
دادگایی کردن و دەرکران لە تورکیا[دەستکاری]
دادگای ئاسایشی نیشتمانی تورکیا لە ٣٠ ی نیسان تۆمەتی خەیانەت بە نیشتمانی، دایە پاڵی و لە ھەموو لایەکی تورکیاوە تورکە تووندڕەوەکان ھێرشیان کردە سەری و ھەندێ رۆژنامەو دەزگای ڕاگەیاندن داوای حوکمی ئیعدامیشیان بۆ کرد. لەوانە ڕۆژنامەی حوڕییەت بوو کە یەکەم بابەتی دوو ڕۆژ دوای پەلامارەکەی کاتی وەرگرتنی خەڵاتەکە یەکەم بابەتی دژی کایا بڵاوکردوە بە وێنەیەکی دروستکراو گوایە کایا لە بەرلین کۆنسێرتی کردوە و پارەی بۆ پەکەکە کۆکردۆتەوە کە ھەڵبەستراو بوو[٤][٥]. دواتریش چەن بابەتی دیکەی بە دواتا ھات[٦]. بەڵام ئەحمەد کایا، لە بەردەم یەکەمین دانیشتنی دادگا ئامادەبوو، ھەموو ئەو تۆمەتانەی ڕەت کردەوە کە درابوونە پاڵی. لەو ماوەیەدا، ئەحمەد کایا چووە ئەورووپا. دادگای ئاسایشی نیشتمانی تورکیا لە دوا دانیشتنیدا، بەبێ ئامادەبوونی کایا، سزای ١٠ دە ساڵ زیندانی بۆ ئەو دا.
کۆچی دوایی[دەستکاری]
لە ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٠، کاتێ بۆ سازکردنی کونسێرت لە پاریس بوو، لەشوێنی حەوانەوەی خۆی، کۆچی دوایی کردو لە گۆڕستانی ناودارانی پاریس "پیرلاشیز"[٣] بەخاک سپێردرا.
ئەلبومەکانی[دەستکاری]
|
پاشمەرگ:
|
پاش کۆچی دوایی[دەستکاری]
دوای خۆی، "گوڵتەن"ی ھاوسەری ئەلبوومە تەواو نەکراوەکەی بەناوی "گوێ بگرە وڵاتە خۆشەویستەکەم" بڵاوکردەوە. ئەمەی خوارەوە بەشێکە لەو داکۆکینامەیەی ئەحمەد کایا لەبەردەم دادگای ئاسایشی نیشتمانی تورکیا پێشکەشی کرد:
(من لەسەر چەقۆ راوەستاوم! کەسێک کە لەپێناوی گەلەکەیدا دەجەنگێ. ئەم داکۆکینامەیەتان لەبیربێ... لەساڵی ١٩٨٥ مۆسیقارێکی پیشەیی بووم. ژنم ھێناوە و دوو کیژی حەڤدەو دوازدە ساڵەم ھەیە. سەدان سترانم داناوەو گەلێ ئاوازیشم بۆ کەسانی دیکە داناوە. حەڤدە ئەلبومم بلاوکردۆتەوە کە چەندان میلیۆن دانەیان لێ فرۆشراوە. لەولاتانی دنیا کۆنسێرتم کردوە و چەند جارێک وەک گۆرانیبێژی ساڵ لەلایەن دەزگا ھونەرییە جۆراوجۆرەکانەوە ھەڵبژێردراوم. تەمەنم چل و دوو ساڵە و لە تورکیا دادەنیشم. بە تورکی بیرم کردۆتەوەو بە تورکی نووسیومە و بەتورکیش گۆرانیم گوتوە. من مۆسیقارم و ھاوولاتییەکی ئەم دنیایەم کە خۆی بەموڵکی ھیچ ناوچەیەک نازانێ و ھەست و سۆزی رووی لەمرۆڤە. دڵم ئەوەندە گەورەیە جێگای چاکەی گشت زمان و کولتوور و باوەڕو گۆرانییەکانی دنیای تێدا دەبێتەوە. تۆمەتێکم پێوە لکێنراوە کە ژیانی ھەڵگێڕاومەتەوە. تۆمەتی خەیانەت. پێیان گوتووم کە من کەسێکی دووبەرەکی خواز، ئەڵقە لەگوێ و بێئەدەب و بێئەقڵ و شێتم. ئەم سیفەتانە تۆمەتی کەس و گرووپگەلێکی ناسراون. روانگەو قسەی مرۆڤێک، کە بنەمای ھەموو ئەم تۆمەتانەیە، لە ھیچ ولاتێکی پێشکەوتوو و یاسا پەروەردا بە تاوان و تۆمەت ناژمێردرێن).
خەڵاتی سەرۆکایەتی تورکیا[دەستکاری]
عەبدوڵا گولی سەرۆکی تورکیا خەڵاتی "گەورە"ی بەخشیە کایا پاش مەرگی لە ڕۆژی لە دایکبوونیدا کە ٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣دا.[١] یەکێ لەو ھۆیانەی ئەکرێ ئەم سەرۆکەی تورکیا ئەو کارەی کردبێ ئەوەیە کە سەرۆک وەزیران ڕەجەب تەیب ئەردۆگان کاتێ دژی ئەتاتورک ھەڵەبەستێکی خوێندەوە لە ساڵەکانی ١٩٩٠دا و لەسەری زیندانی کرا، ئەوکات کایا پشتیوانی خۆی بۆ دەربڕیبوو[٦].
ھەڵبەستەکان[دەستکاری]
زۆرێک لە گۆرانیەکانی کایا ھۆنراوەی شاعیری کورد یوسف خەیاڵۆغڵوو بوون و ئەم کردوونی بە گۆرانی.
یاخی دەبم[دەستکاری]
- وەرامیان بۆ دەگێڕمەوە
- ئەو دایکانەی دەستیان خستۆتە سەر دڵیان
- باسی زیندانەکان دەکەم، لەژان دەدوێم
- ئاژاوەیەک بەرپا دەکەم
- چونکە لەوانە دەترسم کە سەریان خستۆتە ژێرخاک!
- یاخی دەبم
- کۆلانەکانی پڕماتیک رووت دەکەمەوە
- پێناوە پیسەکانیش
- ناوەکان گۆناکەم
- من شەپۆلی دەریای گەلم
- ئەو گوللەیەی پشتی لەخەڵکە
- یاخی دەبم... ھێی
- دێم باوەڕ بکەن... دێم...
- ھاوارەکانم بەردەوامن...
- لەو چاوانە دەدوێم کە خۆیان بەدەمامک شاردۆتەوە
- لەقەدەغەکان و
- حوکمی دادگا...
- ناترسم
- چونکە بەگازی شەمشەمەکوێرەیەک شێت بوومە
- یاخی دەبم
- سوێند بێ بەخوێن
- تەسلیم نەبم...
- گوڵێکم لەدارستانی گەل
- ئێی... حیلەبازی بێ شەرەف
- من ئەو خەنجەرەم شەڕ رادەگەیەنێ
- گوللەیەکی تەقێنراوم
- یاخی دەبم! ئایی
- دێم... باوەڕم پێ بکەن
- خەڵکینە... دێم!.
فریام کەوە[دەستکاری]
- نەشاخ دەڕمێ، نە ئەم دیوارە
- ئاە ھەڵدەکێشم! گریانم دێ!
- وەرە لەکوێی؟/ پونگەکان وشک ھەلاتوونن بەھاریش ژاکاوە
- چۆک دادەدەم! گریانم دێ!
- فریام کەوە، وەرە لەکوێی؟
- گوڵم لەکوێی؟
- گیانم لەکوێی؟
- چاوەڕوانم دەکەی بمرم.
- ئەو دەمی دێی؟
- دەست بەسەر بالیفی چۆڵدا دێنم...
- ئاە ھەڵدەکێشم، دەگریم،
- بگە فریام!
- سووتام، تەنیا خەڵووزم لێماوە
- چۆک دادەدەم! دەگریم، وەرە لەکوێی؟
- گوڵم لەکوێی؟
- گیانم لەکوێی؟
- چاوەڕوانم دەکەی بمرم
- ئەو دەمێ دێی؟
- دەڵێن گەورە دەبی، بچکۆڵ!
- تۆ نازانی زیندان چییە
- لەمانای زەردیی پایزیش ناگەی
- گریانی من نابینی،
- لەکونجی زیندانی ساردوتاریک...
- دەڵێن گەورە دەبی، گچکەل
- ئەشق ھی منەو حەسرەت ھی تۆیە
- ئێواران بەدوای تاریکیدا دەگەڕێن
- شەوەکان، دەبنە رۆژ،
- یەک بەیەک!
- شەوانە بەدوامدا مەگەڕێ
- لەتاریکی پڕ لەدەرد مەڕوانە
- من لەناو ھەتاودا دەگەڕێم
- بەرۆژی رۆشن، بەدوامدا بگەڕێ
- رۆژێک دێ، دێمەوە...
- بەبارێ خۆشویستن، رامووسان
- ئێواران بەدوای تاریکی دەکەون
- شەوەکان، دەبنە رۆژ، یەک بەیەک
تۆو[دەستکاری]
- رۆژان تێپەڕین، سالان رابردن
- تۆم نەبینی، کیژە جوانەکە!
- بەداخەوە بووم بۆ وێنەکەی تۆ
- ماوە لەدڵدا داخی دووریی تۆ!
- پرسیم لەمانگی رووخۆش، ھەواڵت!
- یەکسەر تووڕە بوو، رووی لێ وەرگێڕام
- بەلام ئەو دەمەی ئەستێرەم دواند،
- یەکسەر پێکەنی و پێم دا ھەڵشاخا...
- شەوان کە ئاسمان ھێلانەی مانگە
- تۆوی ژێر زەوی زۆر زۆر دڵخۆشن،
- ئەگەر ئەم جارە نەگەڕێیتەوە،
- سینەم پڕ دەبێ لەدەردو ئازار...!
- خەنجەری ئەشقم لەسینگی خۆدا
- زامە کۆنەکان، گڕیان تێبەردام
- ئەگەر کازیوە، نەگەڕێیتەوە
- بزانە دەمرم، ئیتر من فەوتام!
ئیدی بەسە[دەستکاری]
- شتێک بڵێ کە نەزانم
- بۆ نموونە (خۆشبەختی) م پێ بناسێنە
- تاحەز بکەی درۆم بیستن،
- شتێک بڵێ کە نەیزانم
- سترانێکی نوێ بێژە،
- باسی لێکدابڕان نەکا
- واز لەگۆرانییە کۆنەکان بێنە
- لەو بەھارە مەدوێ
- کە لەمێژە نەھاتووە!
- شتێکم پێ بڵێ، نەزانم!
- زۆر بێزارم لەو ھەموو چیرۆکە کۆنە
- فێرە پێکەنینم بکە
- شیعرێک بخوێنەوە کە شوێن پێی خەم،
- لەچاوەکانمدا جێ نەھێڵێ.
- شتێک بڵێ کە نەزانم!.
مەرگیش دەلەرزێ[دەستکاری]
- لەو چۆڵە، لەداریان بەستەوە
- بەشێوەیەک چاوی لێکنا
- دەتگوت دەچێتە خەوێکی پڕ لەخەون.
- باسرمەیەک ھەڵی کردو
- ھەتا مەرگیشی دەلەرزاند
- ئەمە خوێنەکەی خۆیەتی
- کە بەدەنگە سپییەکەی-
- داستانان دەبێژێ!
- چۆکیان دادا
- تەقەیان لەتفەنگان ھەستاند
- دڵی بووە لانەی رەوە داڵی قوڕقوشم
- باسرمەیەک ھەڵی کردو
- ھەتا مەرگیشی دەلەرزاند!
- ئەوشەوە کۆترێک
- لەلەپی دەستیدا، ھەڵکوڕما
- لەکەی خوێنیش کەلەپچەکەی رازاندەوە
- -ئەمە خوێنی ئەوە،
- کە بەدەنگە سپیەکەی-
- داستانان دەبێژێ!.
پەراوێزەکان[دەستکاری]
- ↑ a b ڕۆژنامەی زەمان خەڵاتی سەرۆکی تورکیا بۆ کایا دواین سەردان ٦/١١/٢٠١٣
- ↑ ژیاننامەی ئەحمەد کایا ماڵپەڕی فەرمی دواین سەردان ٢٨/١٠/٢٠١٣
- ↑ a b ھەواڵی مردنی، ڕۆژنامەی حوڕیەت، ١٧٫١١٫٢٠٠٠. دوا سەردان ١٩٫٥. ٢٠١٤
- ↑ ئەرشیڤی حوڕیەت چاوەکەم عەیبت کرد، بابەتەکەی حوڕیەت، دواین سەردان ٦/١١/٢٠١٣
- ↑ کایا نەیویست ئەو شەوە بڕوات - بەتورکی. گۆڤاری ئاکسیۆن چاوپێکەوتن لەگەڵ ئومێد یڵماز. ١٤/١٢/٢٠٠٩. دوا سەردان ١١/٤/٢٠١٥
- ↑ a b ئەلمۆنیتەر ڕۆژنامە تورکیەکان چۆن گۆرانیبێژێکی کوردیان بەبێ مەحکەمە کوشت، دواین سەردان ٦/١١/٢٠١٣
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ماڵپەڕی فەرمی ئەحمەد کایا
- ناسینی ئەحمەد کایا لە ماڵپەڕی ئینستیتۆی کوردی پاریس
- ویکی ئینگلیزی، دواسەردان 18/12/2014
