بۆ ناوەڕۆک بازبدە

کۆمەڵکوژیی تورکمانی عێراق

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
کۆمەڵکوژیی تورکمانی عێراق
چەکدارانی گرووپێکی خۆپاراستن لە شارەکەی قەرەتەپەی تورکمانی شیعە
شوێنعێراق
ڕێکەوتئاب ٢٠١٤ – ٣١ ئاب ٢٠١٧[١]
ئامانجهەستی دژەتورک,[٢][٣] تەعریب,[٤] بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە
جۆری ھێرشکۆمەڵکوژییەکی لەڕادەبەدەر، پاکتاوی نەتەوەیی، دەستدرێژی سێکسی، کۆیلایەتی سێکسی
قوربانی٣،٥٠٠ کەس کوژراون، ٦٠٠،٠٠٠ ئاوارە بوون،[٥] ٤٠٠٠ کەس بێسەروشوێنن[٦]
تاوانباران داعش

کۆمەڵکوژیی تورکمانی عێراق ئاماژەیە بۆ زنجیرەیەک کوشتن و دەستدرێژی و لەسێدارەدان و دەرکردن و کۆیلەکردنی سێکسی تورکمانەکانی عێراق لەلایەن داعشەوە. لە ساڵی ٢٠١٧ گۆشەگیریی داعش بۆ سەر تورکمانەکانی عێراق بە فەرمی وەک کۆمەڵکوژی ناسێندرا،[٧][٨] و لە ساڵی ٢٠١٨دا کۆیلایەتی سێکسی کچان و ژنانی تورکمانی عێراقی لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە دانی پێدا ناوە.[٩][١٠]

زانیاری سەرەتایی پێش کۆمەڵکوژییەکە

[دەستکاری]

تورکمانەکانی عێراق کێن؟

[دەستکاری]

تورکمانەکانی عێراق سێیەم گەورەترین نەتەوەی عێراقن. ئەوان بە ڕەچەڵەک تورکن و لە ناوچەی ناوەندی عێراق دەژین و لە باشوورەوە بە عەرەب و لە باکوورەوە بە کورد دەورە دراون.[١١] نزیکەی بە یەکسانی لە نێوان سوننە و شیعەدا دابەش بوون کە بەشێکی گەورەی لە گۆشەگیرییان ھەبووە. ھەردوو تورکمانی سوننە و شیعە کۆمەڵکوژ کران.[١١] پێشتریش بوونەتە ئامانجی کۆمەڵکوژی وەک کۆمەڵکوژیی پردێ، کۆمەڵکوژی گاڤورباغی، کۆمەڵکوژیی ١٩٥٩ی کەرکووک، کۆمەڵکوژیی ١٩٢٤ی کەرکووک.

پێش کۆمەڵکوژی

[دەستکاری]

لە میانەی ھێرشی حوزەیرانی ٢٠١٤ بۆ باکووری عێراق، داعش دەستی بەسەر چەندین زەویدا گرت کە زۆرینەی تورکمانن یان ژمارەی دانیشتووانی تورکمانی بەرچاویان ھەیە، وەک مووسڵ، تەلەعفەر، تکریت و بەشێک لە پارێزگاکانی کەرکووک و دیالە.[١٢]

کۆمەڵکوژی

[دەستکاری]

لە مانگی حوزەیرانی ٢٠١٤، کاتێک سوپای داعش بۆ یەکەمجار تەلەعفەری گرت، ١٣٠٠ تورکمانی عێراقی ڕفاند و نزیکەی ٧٠٠ پیاو و ٤٧٠ ژن و ١٣٩ منداڵیان ڕفاند. بەرەی تورکمانی عێراق ڕای گەیاندووە کە لە کۆی ١٣٠٠ کەسەکە تەنیا ٤٢ کەس گەڕاونەتەوە و ئەوانی دیکەش جارێکی تر نەبینراون.[١٣] ماڵی تورکمانەکان سووتاون و ئاژەڵی جووتیارانی تورکمان دزراون و زۆرێکیان ناچاربوون ھەڵبێن.[١٤] لە مانگی ئەیلوولی ساڵی ٢٠١٤ لانیکەم ٣٥٠ ھەزار تورکمان کە زۆرینەیان خەڵکی تەلەعفەر بوون، ئاوارە بوون. مەترسی برسێتییان لەسەر بوو.[١٥] لەدوای ھێرشەکانەوە، نزیکەی ٩٠٪ی تورکمانەکانی تەلەعفەر ھەڵاتوون، بەوتەی دانیشتووان و چالاکوانانی ناوچەکە.[١٦] مەھدی بەیاتی، وەزیری پێشووی مافی مرۆڤی عێراق و وتەبێژی دەزگای ڕزگارکردنی تورکمان، بانگەشەی کرد کە لە مانگی شوباتی ٢٠١٧دا ژمارەی ئاوارەکانی تورکمان بۆ ٦٠٠ ھەزار کەس بەرزبووەتەوە.[١٧] ھەروەھا مەھدی ئەلبەیاتی بانگەشەی کرد کە ژێرخانی ھەموو ناوچەیەکی تورکمان بەھۆی داعشەوە زیانێکی زۆری بەرکەوتووە.[١٨]

لە ٩ی حوزەیران، ١٥ دیل تورکمانی خەڵکی تەلەعفەر لەلایەن داعشەوە لە مووسڵ کوژران. دوای بۆردوومانکردنی مزگەوتێکی شیعەکان لە ھەمان شارۆچکە، خەڵکێکی زۆر لە شارەکە ھەڵاتن و نۆ پەنابەر گیانیان لەدەستدا.[١٩]

لە ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٤، داعش لانیکەم ٤٠ تورکمانی لە ٤ شوێنی جیاوازەوە (چارداغلی، قەرەناز، بێشیر، بیراوچی) کۆمەڵکوژ کرد، ھەموویان لە نزیک شاری کەرکوک.[٢٠][١٩] ھەروەھا داعش دیسان تاوانبار کرا بەوەی تورکمانەکانی کردووەتە ئامانج لەبەر نەژادەکەیان.[٢١][٢٢] ڕۆژێک دوای ئەوە، ٥٢ تورکمانی دیکە لە شاری بێشیر کوژران و بە گوتەی خەڵکی ناوچەکە، کۆمەڵکوژییەکە پاڵنەری نەتەوەیی بووە.[٢٣] ھەمان شوێن جارێکی دیکە لە ١٨ی حوزەیران و لە نێوان ٢٠ بۆ ٢١ی حوزەیران زیانی بەرکەوتەوە و پێنج کەس و دواتر ١٧ کەسی سڤیل گیانیان لەدەستدا.[٢٤] بە وتەی مارکۆ بابیل، نوێنەری یونیسێف لە عێراق بانگەشەی ئەوەی کردووە کە بە وتەی گەواھیدەرێکی بێشیر، ٧٠٠ تورکمان لەو شارۆچکەیە کۆمەڵکوژ کراون.[٢٥]داعش لە مانگی حوزەیرانی ساڵی ٢٠١٤دا ٢٦ تورکمانی لە گوندی ئەلشەمسیات ڕفاند.[٢٦] ھەر لە ھەمان مانگدا، تورکمانە شیعەکان دوای ھەڕەشەکانی داعش لە ئەلکیبا و شرایخان ھەڵھاتن.[٢٧] ھەر لە ھەمان مانگدا، تورکمانە شیعەکان دوای ھەڕەشەکانی داعش لە ئەلکیبا و شرایخان ھەڵھاتن.[٢٨]

ڕۆژی ١٨ی حوزەیران لەکاتی تێکھەڵچوونی نێوان داعش و ھێزە زەمینییەکانی عێراق لە نێوان شارۆچکەکانی ئەمیرلی و توز، لانیکەم ٢٠ ھاووڵاتی سڤیلی تورکمان کوژران.[٢٤] لەکاتی گەمارۆدانی ئەمیرلی بەھۆی ئەو بارودۆخە سەختە ١٥٠ کەس گیانیان لەدەستداوە کە ٥٠ منداڵ و ١٠ منداڵی تازە لەدایک بوون.[٢٩] دوای کەوتنی ئەمیرلی لە ساڵی ٢٠١٤ کارەبا و خۆراک و ئاوی شارۆچکەکە بڕدرا. پێش گەیاندنی یارمەتییە مرۆییەکان، دەیان کەس گیانیان لەدەستدا، لەنێویاندا ژنانی دووگیان. ماڵ و خوێندنگەکان و ھەروەھا مزگەوتەکانی قەرەناز، چەرداغلی و بیراوچی سووتێنران.[٣٠]

لە ٢٣ی حوزەیران، داعش لانیکەم ٧٥ تورکمانی لە ناوچەکانی قوبە، شریخان و تەلەعفەر ڕفاند. تەنیا ٢ تەرم دۆزرایەوە، لە دۆڵێک لە باکووری قوبا. پێدەچێت لەسێدارەدرابن. ٩٥٠ خێزانی تورکمان لەو ناوچانە ھەڵاتن، دوای ئەوەی داعش داوای ڕۆیشتنیان لێکرد.[٣١][٣٢]

لە ٧ی ئاب ١٠٠ پیاوی تورکمان لە شەنگال لە سێدارەدران.[٣٣]

بە مەزەندەکردن ٦٠٠ ژنی تورکمان بە گشتی لەلایەن داعشەوە دەستگیرکراون و وەک کۆیلەی سێکسی بەکارھێنراون. نزیکەی ٤٠٠-٥٠٠ کەسیان ڕەوانەی زیندانە کاتیەکانی داعش لە سووریا کران. لە شوباتی ٢٠١٨ کۆمەڵێک ژن لە دەرەوەی نووسینگەی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان لە کەرکوک ناڕەزایەتییان دەربڕی. ئەوان تابلۆیان بەدەستەوە بوو و داوایان لە حکومەتی عێراق کرد کارێک بکات بۆ وەرگرتنەوەی نزیکەی ٤٥٠ ژنی ونبووی تورکمان، ھەرچەندە ناڕەزایەتییەکە پشتگوێ خرا.[٣٤] حەسەن توران، سەرۆکی بەرەی تورکمانی عێراق ترسی ئەوەی ھەبوو کە ئەگەر ژنە تورکمانەکان بگەڕێنەوە، ئەگەری زۆرە ببنە قوربانی کوشتنی شەرەف لەلایەن بنەماڵەکانیانەوە. ئەو ڕای گەیاند کە «زۆرێک لە کچان ناگەڕێنەوە، و تەنیا دەتوانم ھیوادارم خێزانەکانیان ھێشتا قبوڵیان بکەن ئەگەر بگەڕێنەوە. ئەوان قوربانین». دواتر لە ساڵی ٢٠١٨، دواجار نەتەوە یەکگرتووەکان دانی بە کۆیلایەتی سێکسی ژنانی تورکماندا نا.[٣٥][٣٦] ژنێکی تورکمان کە ناوی نەھێنراوە، خەڵکی شارۆچکەی بچووکی ئەلعەلەم لە نزیک شاری تکریت، کە لە داعش ڕزگاری بووە، بە بی بی سی تورکی ڕاگەیاندووە، داعش کچانی تاقانە لە ژنە ھاوسەردارەکان جیادەکاتەوە، و لەبەرچاوی ھەمووان دەستیان کردووە بە دەستدرێژیکردنە سەر کچانی تاقانە. ھەروەھا داعش دەستدرێژی کردە سەر مامۆستای زمانی تورکمانی شارۆچکەکە تا ئەو ڕادەیەی کە لە ئەنجامدا گیانی لەدەستدا.[٣٧] ھەندێک لە تورکمانەکانی عێراق و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ ڕایانگەیاند کە کۆمەڵکوژی دەوڵەتی ئیسلامی بۆ سەر تورکمانەکانی عێراق پاڵنەری دژە تورکیزم بووە.[٣٨][٣٩]

لە مانگی ئازاردا گۆڕێکی بەکۆمەڵ کە ھی ١٦ تورکمان بوو لە بەشیر لە نزیک کەرکوک دۆزرایەوە.[٤٠] دیسانەوە لە مانگی ئازاردا، داعش ٩ بێوەژنی تورکمانی لە قەراقویان لە نەینەوا لەسێدارەدا، کە مێردەکانیان لەلایەن جیھادیەکانەوە کوژران. ھۆکاری لەسێدارەدانیان، ڕەتکردنەوەی ھاوسەرگیریان بووە لەگەڵ چەکدارانی داعش.[٤١] لە گوندی بیراوجیلی، داعش دوو تورکمانی ڕفاند، دوای کوشتنی ٢٣ دانیشتووی گوندەکە. لە قوبا و شریخان ٦٠ کوڕ و پیاوی تورکمان ڕفێندراون. ھەر لەو مانگەدا گەنجێکی تورکمان بە ناوی ئێرھان کامچی لە ماڵەکەی خۆی لە کەرکوک ڕفێندرا.[٤٢]

دوای ساڵێک لە ماوەی مانگی ئابی ٢٠١٥ لە موسڵ، داعش ٧٠٠ تورکمانی عێراقی بەھۆی موڕتەدییەت کوشت.[٤٣]

تاکە ئۆتۆمبیلێکی بۆمبڕێژکراوی داعش لە ساڵی ٢٠١٥ لە پارێزگای سەڵاحەدین گیانی ٤٠ تورکمانی کوشت. ڕێکخراوی تیرۆریستی داعش ڕای گەیاند کە ھێرشەکانی داعش بۆ سەر تورکمانەکانی عێراق ھەڵمەتێکی ستراتیژی پاکتاوی نەتەوەیی بووە.[٤٤] ٥٤٠ ھاووڵاتی مەدەنی تورکمانی خەڵکی تەلەعفەر بێسەروشوێن بوون کە ١٢٥ کەسیان ژن بوون، دیسانەوە لەسەر دەستی داعش و تەنیا ٢٢ کەسیان دیسانەوە دۆزرانەوە.[٤٥]

تازە خورماتوو لە ٨ی ئازاردا بە چەکی کیمیایی ھێرش کرایە سەر و بەھۆیەوە سێ کەس کوژران و ھەزار و ٥٠٠ کەسیش بریندار بوون. ٢٥ ھەزار کەس لە شارۆچکەکە ھەڵھاتن. ھەر لەو ساڵەدا گوندی بێشیریش بە چەکی کیمیایی ھێرش کرایە سەر.[٤٦][٤٧] ٩٠٪ی شاری بێشیر لە کاتی وەرگرتنەوەیدا لە ساڵی ٢٠١٦دا وێران بووە، لەنێویاندا ٢٥٠ خانوو.[٤٨] لە گوندی تورکمانی بەشیر، ٩ ژن ڕفێندراون و دەستدرێژی سێکسییان کراوەتە سەر و لە شوێنی گشتیدا بە چەقۆ ھەڵواسراون. ھەر لەو گوندەدا کچێکی تەمەن ١٢ ساڵ دەستدرێژی بە کۆمەڵی کراوەتە سەر و بە ستوونی کارەبا ھەڵواسراوە. کاتێک دانیشتوانی تورکمانەکان ھەوڵیاندا تەرمەکەی بھێنن، ١٥ پیاو بە تەقەی قەناس بەدەستەکانی داعش کوژران. دوای کەوتنی توزخورماتوو لە مانگی حوزەیرانیشدا حاڵەتی دەستدرێژی سێکسی تۆمارکرا.[٤٩]

لە مانگی یەکدا گۆڕێکی بەکۆمەڵ لە ڕەشیدییە نزیک موسڵ لەلایەن ھێزە چەکدارەکانی عێراقەوە دۆزرایەوە. گۆڕەکە ھی ٢٧ پیاو و کوڕی تورکمانی کۆمەڵکوژ بووە. جەستەیان شوێنەواری ئەشکەنجەی ھەبوو.[٥٠] لە ساڵی ٢٠١٧ ژمارەی ونبووی ژن و کچ و منداڵی تورکمان ھەزار و ٢٠٠ کەس بووە.[٥١] لە ساڵی ٢٠١٨دا ھەزار و ٣٠٠ تورکمان بێسەروشوێن ماونەتەوە.[٥٢]

لەناوبردنی میرات

[دەستکاری]

داعش بەرپرسیارە لە وێرانکردنی بینا مێژووییەکان کە بەرچاو بوون بۆ تورکمانەکان. زۆرێک لە مزگەوتە سەدە کۆنەکان، چ سوننە یان شیعە، ھەروەھا پەرتووکخانەکان وێران بوون. کۆنترین پەرتووکخانەی تەلعەفەر تەقێندرایەوە، پەرتووکخانەیەکی دیکەش کە زیاتر لە ھەزار و ٥٠٠ پەرتووکی مێژوویی لە دیالە تێدابوو، تێکشکێندرا. لەنێو ئەو شوێنەوارە وێرانبووانەدا گۆڕستانی یەحیا ئەبووقاسم (لە ساڵی ١٢٩٣ لەلایەن زەنگیدەکانەوە دروستکراوە، لە ساڵی ٢٠١٤ وێرانکراوە)، گۆڕستانی ئیمام عەونەدین (لە ساڵی ١٢٤٨ لەلایەن زەنگدەکانەوە دروستکراوە، لە ساڵی ٢٠١٤ وێرانکراوە)، مەزارگەی قادیب ئەلبان مووسڵی (لەلایەن ئەتابەگەکانی مووسڵەوە دروستکراوە، ساڵی ٢٠١٤ وێران بووە)، مزگەوتی ئیمام موحسین (لەلایەن سەلجوقییەکانەوە دروستکراوە، لە ساڵی ٢٠١٥ زیانێکی زۆری پێگەیشتووە)، مزگەوتی گەورەی ئەلنوری (لە ساڵی ١١٧٢ لەلایەن زەنگدەکانەوە دروستکراوە، لە ساڵی ٢٠١٧ وێران کرا، مزگەوتی ئیمامی باھیر (لە ساڵی ١٢٥٩ دروستکراوە، لە ساڵی ٢٠١٤ وێران بووە)، و مزگەوتی پاشا (لە ساڵی ١٨٨١ لەلایەن عوسمانییەکانەوە دروستکراوە، وێران بووە).[٥٣]

ھەروەھا تەماشای

[دەستکاری]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ https://www.nytimes.com/2017/08/31/world/asia/iraq-isis-tal-afar-abadi.html
  2. ^ «Iraqi MP: ISIS killed hundreds and displaced thousands of Turkmens». Daily Sabah. ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٥. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  3. ^ «ISIS genocide of Yezidis and Christians - Department of Information Technology, KRG». us.gov.krd (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  4. ^ «Iraq crisis: Islamic State accused of ethnic cleansing». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2014-09-02. لە 2024-07-19 ھێنراوە.
  5. ^ Shams، Alex. «Iraq's Turkmen mobilise for a post-ISIL future». www.aljazeera.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  6. ^ «IŞİD'ın Irak'ta Türkmen Coğrafyasındaki Katliamları». 21yyte.org. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  7. ^ «البرلمان العراقي يعتبر جرائم "داعش" بحق التركمان إبادة جماعية». www.aa.com.tr. لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  8. ^ «Iraqi parliament recognizes ISIS persecution of Turkmen as genocide». www.rudaw.net. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  9. ^ McKay، Hollie (٥ی ئازاری ٢٠٢١). «The ISIS War Crime Iraqi Turkmen Won't Talk About». New Lines Magazine (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  10. ^ «Turkmen women call to uncover fate of 1300 missing Turkmen abducted by ISIS». Kirkuknow (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  11. ^ ئ ا Oğuzlu 2004, p. ٣١٣.
  12. ^ Urban، Mark (23 June 2014). «Iraq crisis: Where next in the struggle for the country?». BBC News. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  13. ^ «Turkmen women call to uncover fate of 1300 missing Turkmen abducted by ISIS». Kirkuknow (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  14. ^ «UNPO: Iraqi Turkmen: Intense Summer Heat Poses Danger for Refugees in Iraq». unpo.org. لە ٢ی ئابی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  15. ^ AA (٢١ی ئەیلوولی ٢٠١٤). «Turkmen refugees in danger of starvation: Turkmen MP». Daily Sabah (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  16. ^ «Iraq: ISIS Kidnaps Shia Turkmen, Destroys Shrines». Human Rights Watch (بە ئینگلیزی). ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  17. ^ Shams، Alex. «Iraq's Turkmen mobilise for a post-ISIL future». www.aljazeera.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  18. ^ «UNPO: Iraqi Turkmen: Looking Ahead to the Future after Daesh». unpo.org. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  19. ^ ئ ا http://www.turkmen.nl/1A_Others/hrwtu.pdf
  20. ^ «Shiite villagers describe "massacre" in northern Iraq». The Washington Post. June 16, 2014. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  21. ^ «ISIS genocide of Yezidis and Christians – Department of Information Technology, KRG». us.gov.krd (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  22. ^ «Iraq crisis: Islamic State accused of ethnic cleansing». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2014-09-02. لە 2023-02-14 ھێنراوە.
  23. ^ Institute (GPPi)، Global Public Policy. «Iraq after ISIL: Kirkuk». www.gppi.net (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢ی ئابی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: |یەکەم= has generic name (یارمەتی)
  24. ^ ئ ا «Report on Human Rights in Iraq: January-June 2014» (PDF). UNAMI Human Rights Office/OHCHR. 2014.
  25. ^ «Women and children among massacred Iraqi Turkmen». www.aa.com.tr. لە ٢ی ئابی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  26. ^ http://www.turkmen.nl/1A_Others/hrwtu.pdf
  27. ^ «UNPO: Iraqi Turkmen: Minorities Face Discrimination And Violence In ISIS-controlled Areas». unpo.org. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  28. ^ «UNPO: Urgent Action For Iraq's Vulnerable Components Needed: June 2014». unpo.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  29. ^ «Turkmens of Iraq: The Third Ethnic Component of Iraq» (PDF). 2015.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  30. ^ «UNPO: Iraqi Turkmen: Intense Summer Heat Poses Danger for Refugees in Iraq». webcache.googleusercontent.com. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  31. ^ «Iraq: ISIS Abducting, Killing, Expelling Minorities». Human Rights Watch (بە ئینگلیزی). ١٩ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  32. ^ Between the Millstones: The State of Iraq's Minorities Since the Fall of Mosul (بە English) (1st ed.). Brussels, Belgium: IILHR, MRG, NPWJ and UNPO. 2015. ISBN 978-1-907919-58-9.{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  33. ^ https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Countries/IQ/UNAMI_OHCHR_POC_Report_FINAL_6July_10September2014.pdf
  34. ^ «Iraqis rally to free abducted Turkmen women in Syria». www.aa.com.tr. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  35. ^ McKay، Hollie (٥ی ئازاری ٢٠٢١). «The ISIS War Crime Iraqi Turkmen Won't Talk About». New Lines Magazine (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  36. ^ «Turkmen women call to uncover fate of 1300 missing Turkmen abducted by ISIS». Kirkuknow (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  37. ^ «Iraqi Turkmen woman recalls horrors of IS captivity». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  38. ^ «Iraqi MP: ISIS killed hundreds and displaced thousands of Turkmens». Daily Sabah. ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٥. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  39. ^ «ISIS genocide of Yezidis and Christians – Department of Information Technology, KRG». us.gov.krd (بە ئینگلیزی). لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  40. ^ Agency، Anadolu (١٥ی ئازاری ٢٠١٥). «Mass grave of Turkmen fighters killed by ISIS discovered near Kirkuk». Daily Sabah (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  41. ^ «d11681 :: Mar 13: Nine widows killed in Qara Quean village, Ninewa :: Iraq Body Count». www.iraqbodycount.org. لە ٢ی ئابی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  42. ^ «UNPO: Urgent Action For Iraq's Vulnerable Components Needed: June 2014». unpo.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  43. ^ «UNPO: Iraqi Turkmen: ISIS Massacre in Mosul Goes Unnoticed by the International Community». unpo.org. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  44. ^ «Iraqi MP: ISIS killed hundreds and displaced thousands of Turkmens». Daily Sabah. ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٥. لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  45. ^ «The untold tragedy of Iraq's Turkmen women abducted by Islamic State». Middle East Eye (بە ئینگلیزی). لە ١٤ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  46. ^ «Daesh shells Turkmen village with chemical weapons». www.aa.com.tr. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  47. ^ «UNPO: Iraqi Turkmen: Inside Taza Village after the Chemical Attacks». unpo.org. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  48. ^ «Iraqi Turkmen village struggles after expulsion of Daesh». www.aa.com.tr. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  49. ^ Puttick، Miriam (2015). «No Place to Turn: Violence against women in the Iraq conflict» (PDF). CESAFIRE center for civilian rights – via Minority Rights Group International.
  50. ^ «Army forces find mass grave containing remains of 27 Turkmens near Mosul». Iraqi News (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  51. ^ «UNPO: Iraqi Turkmen: Looking Ahead to the Future after Daesh». unpo.org. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  52. ^ https://www.state.gov/wp-content/uploads/2020/03/IRAQ-2019-HUMAN-RIGHTS-REPORT-1.pdf
  53. ^ Between the Millstones: The State of Iraq's Minorities Since the Fall of Mosul (بە English) (1st ed.). Brussels, Belgium: IILHR, MRG, NPWJ and UNPO. 2015. ISBN 978-1-907919-58-9.{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=کۆمەڵکوژیی_تورکمانی_عێراق&oldid=1367789»