کۆمەڵکوژیی پردێ
| کۆمەڵکوژیی پردێ | |
|---|---|
 | |
| شوێن | پردێ، پارێزگای کەرکووک، عێراق بەعسی |
| ڕێکەوت | ٣-٢٨-١٩٩١ |
| ئامانج | دژە تورک |
| جۆری ھێرش | کۆمەڵکوژی |
| مردن(ەکان) | ١٣٥ |
| قوربانی | تورکمان عێراق |
| تاوانباران | سوپای عێراق بە فەرمانی سەدام حسێن، حیزبی بەعس |
کۆمەڵکوژیی پردێ ڕووداوێک بوو لە ٢٨ی ئازاری ١٩٩١ کە سوپای عێراق ١٣٥ تورکمانی عێراقی لە شارۆچکەی پردێ کردە ئامانج، لەو کۆمەڵکوژییە زۆربەیان پیاو بوون و منداڵ و گەورە بوون، بەڵام ژنانیش کوژران ڕژێمی بەعسی سەدام حوسێن خەڵکی قەدەغە کرد کە بە زمانی گشتی بە زمانی تورکی قسە بکەن و ئاھەنگی ھەر نەریتێکی تورکمانی بە گشتی بگرن.[١]
ڕابردوو[دەستکاری]
دوای ماوەیەکی کەم لە کشانەوەی سوپای عێراق لە کوێت، زنجیرەیەک ڕاپەڕینی جەماوەری لە باکوور و باشوور دەستی پێکرد. سەدام حوسێن بە خێرایی فەرمانی بە هێزەکانی و دڵسۆزانی دیکە کرد کە ڕاپەڕینەکە سەرکوت بکەن، ئەمەش بووە هۆی سەرکوتکردنی دڕندانە و قوربانییەکی زۆری خەڵکی مەدەنی لێکەوتەوە.[٢] هەروەها تورکمانەکان لە ناوچەکانی ناوچەی تورکمانی عێراق ڕاپەڕینیان ڕێکخست، بە مەبەستی خۆیان و دژایەتی خۆیان بۆ ڕژێمی سەدام دەربڕی، بەڵام لە ڕووی سەربازییەوە چالاک و پەرۆش نەبوون وەک کورد. هێزەکانی دڵسۆز بۆ سەدام حسێن دەستیان کرد بە ئامانجگرتنی هەر کەسێک کە گومانی ئەوەیان هەبوو سەر بە ڕاپەڕینەکان بێت. هەروەها توزخورماتۆ کە شارۆچکەیەکی دیکەی زۆرینەی تورکمانە لە باشووری کەرکوک، کۆمەڵکوژییەکی هاوشێوەی تورکمانەکانیشی بەسەردا هات.[٣]
تورکمانەکان لەلایەن حکومەتی بەعسی عێراقەوە پشتگوێ خران و بەعسییەکان بەگشتی ڕقیان لێدەکرایەوە بەهۆی میراتی عوسمانییانەوە، ڕژێمی سەدام دەیویست تورکمانەکان بەشێوازی خۆی بۆ پاکتاوکردنی عێراق لەناوببات. دڵسۆزانی سەدام حوسێن هەموو نێرەکانی ناو ئاڵتون کوبرۆیان بە مەترسی دەزانی. خەڵکی ئاڵتون کۆپرۆ بە ناسینی شێوازە دڕندەکانی سەدام حوسێن بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ناڕازییان، دەستیان کرد بە هەڵاتن بۆ هەرێمی کوردستان کە لەدەرەوەی کۆنترۆڵی عێراق بوو، بەڵام ڕێژەیەکی کەم لە پیاوانی تورکمان بڕیاریان دا بمێننەوە، پشتگوێی ئەوەیان نەدا کە چاوەڕێیان دەکرد.[٤]
کۆمەڵکوژی[دەستکاری]
لە ٢٨ی ئازاری ساڵی ١٩٩١ ھێزەکانی سەدام حوسێن دەستیان کرد بە دۆزینەوە و کۆکردنەوەی ھەموو ھاووڵاتیانی نێر لە پردی ئاڵتوون سەدام حوسێن داوای دەستگیرکردنی ھەموو ئەو پیاوانەی کرد بەبێ گوێدانە تەمەن و گواستنەوەیان بەئۆتۆمبێلی سەربازی بۆ شوێنێکی نادیار لەنزیک قەزای دیبس بۆ لەسێدارەدان.[٥] ھەندێک لەو پیاوانە بە بۆنەی مانگی ڕەمەزانی پیرۆزەوە ڕۆژوویان دەکرد دوای ئەوەی لە چاڵێکی گەورەدا کۆکرانەوە و بە تفەنگی ئۆتۆماتیکی تەقەیان لێکرا، پاڵیان پێوەنان بۆ ناو چاڵێکی پڕ لە خاک و کرانە گۆڕێکی بەکۆمەڵ پاشان سەربازەکان بەشێکی کشانەوە و شارۆچکەکە خرایە ژێر کۆنترۆڵی سەربازی توندەوە.[٦]
دوای[دەستکاری]
ئەو دانیشتووانەی کە سەرەتا ھەڵاتبوون، دەستیان کرد بە گەڕانەوە. شوانێک کە شاھیدی ئەم دڕندەیییە بوو، دەرکەوت و بە کەسانێکی گوت کە ئەو شتانەیان گەڕاندەوە کە بینیویەتی. چەند گەنجێک بردران بۆ چاڵەکە کە گوایە گۆڕی بەکۆمەڵی خزمەکانیان بوو بە یاوەری شوانێک و دوای ھەڵکەندنی قەناعەتیان پێکرا. تەرمەکان دەستیان کرد بە گێچاندن و زۆرجار نەناسراو بوون، بەڵام ئەو جل و پێڵاوانەی لەسەر تەرمەکان مابوون بیرۆکەیەکیان دا کە ھەر تاکێک کێیە. لە ڕۆژی یەکەمدا ئەو گەنجانە توانیان سێ تەرم بھێنن و بڕیاریشە ھەموویان لە گۆڕستانەکە بنێژرێن کە دواتر بە «گۆڕستانی شەھیدان» لەسەر پردی ئاڵتوون دەناسرێن لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا ھەموو تەرمەکان بە شێوەیەکی ڕێک و پێک لەم گۆڕستانە گیرابوون و بەخاک سپێردران.[٧]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Simmons, Mary Kate (1997), Unrepresented Nations and Peoples Organization: Yearbook, Martinus Nijhoff Publishers, p. 88, ISBN 904110223X
- ^ داڕێژە:استشهاد بكتاب
- ^ داڕێژە:استشهاد ويب
- ^ داڕێژە:استشهاد ويب
- ^ "28 years on, Iraq's Kirkuk remembers Turkmen massacre". www.aa.com.tr. Retrieved 2023-02-06.
- ^ Salman Kerkuklu, Mofak (August 2012). "Altunköprü the ancient name of Türkmen Township" (PDF).
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ^ A. Ş, Piri Medya, Altunköprü Türkmen katliamı hafızalardan silinmiyor (بە تورکیی ئەستەمبوڵی), Yeni Şafak, retrieved 2023-02-06
