عەقەبە

عەقەبە
عەقەبە
دامەزران	٤٠٠٠ BCE
ناو بە زمانی فەرمی	العقبة
وڵات	ئوردن
پایتەختی	Aqaba Governorate
دابەشکاریی کارگێڕی	Aqaba Governorate
پۆتانی شوێن	٢٩°٣١′٠″N ٣٥°٠′٠″E
دانیشتووان	١٤٠٬٠٠٠
بەرزی لە ئاستی دەریا	٦±١ مەتر
خوشکەشارەکان	سەنت پیتەرزبورگ، ڤارنا، Alcamo، مەلەگا
ڕووبەر	٣٧٥٬٠٠٠٬٠٠٠ مەتری چوارگۆشە
کۆدی پۆستە	77110
وێبگە	http://www.aqabazone.com/
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

عەقەبە تاکە شاری کەنار دەریایە لە ئوردن و گەورەترین و پڕ حەشیمەتترین شاری کەنداوی عەقەبە. عەقەبە دەکەوێتە باشووری ئوردن، ناوەندی کارگێڕی پارێزگای عەقەبە.^[١] ژمارەی دانیشتووانی شارەکە لە ساڵی ٢٠١٥دا ١٤٨ ھەزار و ٣٩٨ کەس بووە و ڕووبەری زەوییەکەی ٣٧٥ کیلۆمەتری چوارگۆشە بووە (١٤٤٫٨ میل چوارگۆشە).^[٢] ئەمڕۆ عەقابە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە گەشەپێدانی ئابووری ئوردن، لە ڕێگەی کەرتە زیندووەکانی بازرگانی و گەشتیارییەوە. ھەروەھا بەندەری عەقەبە خزمەت بە وڵاتانی دیکەی ناوچەکە دەکات.^[٣]

پێگەی ستراتژیکی عەقەبە لە نوکی باکووری ڕۆژھەڵاتی دەریای سوور لە نێوان کیشوەرەکانی ئاسیا و ئەفریقا وای کردووە بەندەرەکەی بە درێژایی ھەزاران ساڵ گرنگ بێت^[٣]

شارەکە ڕاست لە بەرامبەر سنووری ئیلاتەوە دانیشتووە، کە بە ھەمان شێوە تاکە بەندەری ئیسرائیلە لەسەر دەریای سوور. دوای پەیمانی ئاشتی ئیسرائیل ئوردن لە ساڵی ١٩٩٤ پلان و ھیوا ھەبوو بۆ دامەزراندنی ناوچەیەکی گەشتیاری و ئابووری لە سنوورەوە، بەڵام کەم لەو پلانانە گەیشتوونەتە ئەنجام.^[٤]^[٥]^[٦]

جوگرافیا

شارەکە لە باشووریترین خاڵی ئوردن دایە، لەسەر کەنداوی عەقەبە کە لە لووتکەی دەریای سوور دایە. شوێنی ستراتیژییەکەی لەوەدا دەردەکەوێت کە دەکەوێتە گۆڕەپانی کیشوەرەکانی ئاسیا و ئەفریقا، لەکاتێکدا ھاوسنوورە لەگەڵ ئیسرائیل و میسر و سعودیە.^[٧]

ئایین

ئیسلام نوێنەرایەتی زۆرینەی دانیشتووانی عەقەبە دەکات، بەڵام ئایینی مەسیحی تا ئەمڕۆش بوونی ھەیە. نزیکەی ٥ ھەزار خێزانی مەسیحی لەم شارەدا دەژین.^[٨] چەندین کڵێسا لە شارەکەدا و چەندین قوتابخانەی مەسیحی ھەیە لەوانە قوتابخانەی خوشکانی تەسبیحی عەقەبە.^[٩]^[١٠]

سەرچاوەکان

^ «Fact Sheet». Aqaba Special Economic Zone Authority. Aqaba Special Economic Zone Authority. 2013. لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ Ghazal، Mohammad (22 January 2016). «Population stands at around 10.24 million, including 2.9 million guests». The Jordan Times. The Jordan News. لە 8 February 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 January 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ ^ئ ^ا «Port expansion strengthens Jordanian city of Aqaba's position as modern shipping hub». The Worldfolio. Worldfolio Ltd. ٢٧ی شوباتی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئایاری ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ «Cross border interactions across a formerly hostile border: The case of Eilat, Israel and Aqaba, Jordan». Researchgate.net. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ Gradus، Yehuda (1 May 2001). «Is Eilat-Aqaba a bi-national city? Can economic opportunities overcome the barriers of politics and psychology?». GeoJournal. 54 (1): 85–99. doi:10.1023/A:1021196800473. S2CID 141312410. لە 5 December 2021 ھێنراوە – via Springer Link. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «Working Paper 15: Municipal Cooperation across Securitized Borders in the PostConflict Environment: The Gulf of Aqaba» (PDF). Euborderscapes.eu. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ «Location». aqaba.jo. aqaba.jo. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ «أبناء الطائفة المسيحية في العقبة يطالبون بمقعد نيابي». Al-Ghad Newspaper (بە عەرەبی). Al-Ghad Newspaper. 19 April 2012. لە 4 June 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 28 September 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ «Construction of a Church and Multi-Purpose Hall in Aqaba». lpj.org. lpj.org. ٢٠ی ئابی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ «Raising awareness on solar energy among school students in El Aqaba governorate». NATIONAL ENERGY RESEARCH CENTER. NATIONAL ENERGY RESEARCH CENTER. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 1 October 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[aqabazone-1] «Fact Sheet». Aqaba Special Economic Zone Authority. Aqaba Special Economic Zone Authority. 2013. لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[Demographics-2] Ghazal، Mohammad (22 January 2016). «Population stands at around 10.24 million, including 2.9 million guests». The Jordan Times. The Jordan News. لە 8 February 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 22 January 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[worldfolio-3] ئ ^ا «Port expansion strengthens Jordanian city of Aqaba's position as modern shipping hub». The Worldfolio. Worldfolio Ltd. ٢٧ی شوباتی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئایاری ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[4] «Cross border interactions across a formerly hostile border: The case of Eilat, Israel and Aqaba, Jordan». Researchgate.net. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[5] Gradus، Yehuda (1 May 2001). «Is Eilat-Aqaba a bi-national city? Can economic opportunities overcome the barriers of politics and psychology?». GeoJournal. 54 (1): 85–99. doi:10.1023/A:1021196800473. S2CID 141312410. لە 5 December 2021 ھێنراوە – via Springer Link. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[6] «Working Paper 15: Municipal Cooperation across Securitized Borders in the PostConflict Environment: The Gulf of Aqaba» (PDF). Euborderscapes.eu. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[7] «Location». aqaba.jo. aqaba.jo. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[8] «أبناء الطائفة المسيحية في العقبة يطالبون بمقعد نيابي». Al-Ghad Newspaper (بە عەرەبی). Al-Ghad Newspaper. 19 April 2012. لە 4 June 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 28 September 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[9] «Construction of a Church and Multi-Purpose Hall in Aqaba». lpj.org. lpj.org. ٢٠ی ئابی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[10] «Raising awareness on solar energy among school students in El Aqaba governorate». NATIONAL ENERGY RESEARCH CENTER. NATIONAL ENERGY RESEARCH CENTER. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 1 October 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]