خولەفای ڕاشدین لە وێژەی فارسی

ئەم وتارە لە شێعری شاعیرانی فارسی زمان بۆ خولەفای ڕاشدین لە وێژەی فارسیدا نووسراوە. ستایشی خولەفای ڕاشدین لە زۆربەی کارە بەناوبانگەکانی ئەدەبی فارسیدا هاتووە.

مەولەوی

عاشقانی که با خبر میرند		پیش معشوق چون‌شکر میرند
و آنک اخلاق مصطفی جویند		چون ابوبکر و چون عمر میرند

واتە: ئەو خۆشەویستانەی کە دەمرن، وەک شەکر دەمرن. دواتریش ڕەوشتی مستەفا دەگەرن، وەک ئەبووبەکر و وەک عومەر دەمرن.

مەولانا لە شوێنێکی تریش دا باسی حەزرەتی عومەر دەکات بۆ نموونە لە چیرۆکی پیر جەنگی.

فیردەوسی

گفت آن خداوند تنزیل‌و‌‌ وحی		خداوند امر و خداوند نهی
که خورشید بعد از رسولان مه		نتابید بر کس ز بوبکر به
عمر کرد اسلام را آشکار		بیاراست گیتی چو باغ بهار
پس‌ از هر دو آن‌بود عثمان گزین		خداوند شرم و خداوند دین
چهارم علی بود و جفت بتول		که او را به‌خوبی ستاید رسول
صحابان او جمله اخیر بودنند		درست این سخن قول پیغمبرست
گواهی دهم کاین سخنها ز اوست		تو گویی دو گوشم پرآواز اوست
علی را چنین گفت و دیگر همین		کزیشان قوی شد به هر گونه دین
پس از وی عمر بد که قیصر به روم		ز سهمش نیاراست خفتن به بوم
نبی آفتاب و صحابان چو ماه		به هم بسته‌ی یکدگر راست راه

واتە: خودا نێرەر نامه فه‌ر‌موو‌ی: دوای پێغەمبەران خۆر بە باشترین شێوە بۆ حەزرەتی ئەبووبەکر دەدرەوشایەوە. پاشان حەزرەتی عومەر ئیسلامی ئاشکرا کرد و جیهانی وەک باخچەیەکی بەهار هێنا. دوای ئەوە هەڵبژاردن بۆ عوسمانی خاوەن شەرم و ئایین کرا. چوارەمیان عەلی بوو کە پێغەمبەر زۆر بە باشی ستایشی کرد. هاوەڵانی پێغەمبەر هەموو چاکو پاک بوون. ئەمە فەرموودەی پێغەمبەرە وەک ئەوەی بە گوێی خۆم بیستبێتم. بە هاتنی عومەر ئایین هەڵچورا. پێغەمبەر وەک خۆر وایە و هاوەڵەکانی وەک مانگ نوقومن و لەیەک دابڕاون و ڕێچکەیان هەر وایە.

عەتتار

عەتار لە کتێبەکانیدا (ئەسرارنامە، ئێلاھی نامە، مەنتق قۆتەیر و هتد.) وەسفی خەلیفەکانی زۆر کردووە.

سەنایی غەزنەوی

قوت دین حق زعمّر بود		خانه دین بدو معمر بود
جگر مشرکان پر از خون کرد		کبرشان از دماغ بیرون کرد
از پی معدلت میان، اوبست		کمر عدل در جهان، اوبست
عادت بدعت از جهان برداشت		که کژی جز که در کمان نداشت
برتر از چرخ بود پایهٔ او		دیو بگریختی زسایهٔ او

واتە: هێزی ئیسلام له عومەرە، ئەو ماڵی ئیسلام دروست کرد. جگەر بێباوەڕەکانی لە ناشیرینی پاک کرد، و شانازیە به خۆیانی تێکدا. پشتی دادگەری لە جیهانیدا بوو، ئەو خووی بەدعه‌تی لە جیهان لابرد. ئەو پاڵەوان بوو، تەنانەت دێویش لێی دەترسا.

سەعدی

دیگر عمر که لایق پیغمبر بدی

گر خواجه رسل نبدی ختم انبیا

سالار خیل خانه ی دین صاحب رسول

سر دفتر خدای پرستان بی ریا

دیوی که خلق عالمش از دست عاجزند

عاجز در آنکه چون شود از دست وی رها؟

واتە: ئەگەر پێغەمبەر ئاخرین پێغەمبەر نەبوایە، ئەو کەسەی تر کە پێغەمبەرایەتی هەبووایە، عومەر دەبوو. حەزرەتی عومەر سەرۆکی کاروانی ئایین و دۆست و هاوەڵی پێغەمبەرە و باشترین خواپرستی بەبێ دووڕووییە. شەیتان کەخەڵکی جیهان بەدەستی ئەوەوە گیرن، توانای ئەوەی نییە ئازاری حەزرەتی عومەر بدات.

هەروەها لە شیعرێکی تردا ئاماژە بە حەزرەتی ئەبووبەکر و عومەر دەکات و دەنووسێت:

جهان دین پرور دادگر

نیامد چو بوبکر بعد از عمر

واتە: دوای عومەر ئەوەی کەدەسەڵاتی بەئایینی ئیسلام دەدات و دادپەروەر بێجگە ئەبووبەکر هیچ کەس نییە.

نیزامی

به مهر علی گرچه محکم پیم

زعشق عمر نیز خالی نیم

واتە: حەزرەتی عەلیم خۆش دەوێت، حەزرەتی عومەریشم هەر وەک ئەو خۆش دەوێت.

بیدێل دێھلەوی

عمر یافت کام از می عدل و داد

بر آفاق چون استوا، خط نهاد

که هر کس زمضمون این خط گذشت

به اسرار تحقیق واصل نگشت

واتە: ئاماژە بەدادپەروەری و زانایی حەزرەتی عومەر دەکات.

عۆبەید زاکانی

چون بست بهر دین محمد میان عمر

در هم شکست گردن گردن کشان عمر

برباد رفت خرمن کفار خاکسار

چون برکشید خنجر آتش فشان عمر

خورشید دین به اوج کمال آن زمان رسید

کانداخت سایه بر سر اسلامیان عمر

دستش به مکه گردن قیصر بزد به روم

چون گشت برممالک دین قهرمان عمر

هم آسمان دانش و هم آفتاب عدل

هم خوابه ی محمد آخر زمان عمر

واتە: کاتێک عومەر هات بۆ بەهێزکردنی ئایینی موحەممەد، ملی بێ باوەرە زۆردارەکانی شکان. کاتێک عومەر خەنجەرە ئاگرینەکەی دەرهاورد، بەرهەمی کافرە بەدبەختەکان لەناوچوو. کاتێک عومەر بوو بە ئیسلام و سێبەری پشتگیری کردن لە موسڵمانان، خۆری ئیسلام گەیشتە باڵای کامڵبوون. لە مەککە بوو بەڵام قه‌یسه‌ری‌ ڕۆمی سەربڕی، کاتێک عومەر بوو بە پاڵەوانی خاکی موسڵمانان. ئاسمانی مەعریفە و خۆرەتاو و دادپەروەری بوو و لە کاتی کۆچی دوایی خۆیدا لە تەنیشت گۆڕی پێغەمبەربەخاک سپێردرا.

حەکیم سەنایی غەزنەوی

ظالمان را حشر با آب نیاز

عادلان را زی امیرالمؤمنین عمر برند

واتە: ئاماژە بەدادپەروەری عومەر دەکات.

جامی

خاصه آل پیغمبر و اصحاب

کز همه بهترند در هر باب

وز میان همه نبود حقیق

به خلافت کسی به از صدیق

وز پی او نبود از آن احرار

کس چو فاروق لایق آن کار

واتە: پێغەمبەر (سڵاو خوای لێ بێت) و هاوەڵەکانی لە هەموو شتێکدا چاکترن لە خەڵک. هیچ کەس لە حەزرەتی ئەبووبەکر شایستەتر نەبوو بۆ خەلافەت. لە دوای ئەودا کەسی شایستەتر لە عومەر نەبوو بۆ خەلافەت.

ئێقبال لاهووری

تازه کن آئین صدیق و عمر

چون صبا بر لاله صحرا گذر

واتە: ئایینی ئەبووبەکر و عومەر بگەرە هەر وەک بای سەبا کە لە بیاباندا تێدەپەڕێت.