دەوڵەت
- ئەم وتارە سەبارەت بە واتای گشتیی دەوڵەت نووسراوە. بۆ دەوڵەت وەکوو کەسایەتیی نێونەتەوەیی دەوڵەتی حاکم ببینە.
دەوڵەت یان وڵات (لە عەرەبییەوە: دولة، "دارایی، سامان، ماڵ"؛ وشەی ھاوسەنگی کوردی دووگەل-ە)[١] بریتییە لە دارایی و سامانی ڕامیاریی خەڵکێکی ڕێکخراو لە ھەرێمێکی دەورگیراودا.[٢]
دەوڵەت پلە و پایەی ڕامیاریی خەڵکە،[٢] جڤاتێکی ڕامیاریی ڕێکخراوە کە لەژێر سێبەری حکوومەتێکدا دەژی.[٣]
لێرەدا، دەوڵەت ھەمان کۆمەڵگەی ڕامیاری‌ییە کە لەپاڵ کۆمەڵگەی سڤیل‌دا ڕادەوەستێت.[٤]
دەوڵەتان بۆیان ھەیە سەروەر بن، واتە بتوانن بەکارگرتنی ھێز بە جۆرێک بۆ خۆیان پاوان بکەن و پشت بە خۆیان ببەستن و بوونیان گرێدراوی ھێز یان دەوڵەتێکی تر نەبێ. زۆرێک لە دەوڵەتان دەوڵەتی یەکگرتوون (ئەیالەت و ویلایەت-یشیان پێ دەوترێ) و بەشداریی یەکەیەکی یەکگرتوو دەکەن، وەکوو ئەیالەتەکانی ئەمریکا. ھەندێک لە دەوڵەتانیش پاڵبەستوو بە دەوڵەتانی دەرەکین.
جۆرەکانی دەوڵەت[دەستکاری]
دەوڵەتگەلی سەروەر[دەستکاری]
دەوڵەتی سەروەر (Sovereign state) ئەو دەوڵەتەیە کە خاوەنی سەروەری بێ لە ناوەوە و لە دەرەوەی مەڵبەندی خۆیدا و بۆ مانەوەی تەنیا پشت بە خۆی ببەستێ، نە بە ھێز یان دەوڵەتێکی دەرەکی.
دەوڵەتگەلی یەکگرتوو[دەستکاری]
دەوڵەتی یەکگرتوو (Federated state) کۆمەڵەیەکی ھەرێمی و دەستوورییە کە پارچەیەک لە یەکەی فێدراڵ پێک دێنێ. جیاوازیی ئەم جۆرە دەوڵەتانە لەگەڵ دەوڵەتانی دەسڕۆ لەودایە کە ئەمان بەشێک لە دەسڕۆییی خۆیانیان بەخشیوە بە حکوومەتی فێدراڵ.
دەوڵەتگەلی نەتەوەیی[دەستکاری]
دەوڵەتی نەتەوەیی (Nation state) ئەو دەوڵەتەیە کە بۆ دەستەبەرکردنی سەروەریی نەتەوەیەک پێک ھاتووە.
وتارە پێوەندیدارەکان[دەستکاری]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ بڕوانە واتاکانی دووگەل و دەوڵەت لە ویکیفەرھەنگی کوردیدا.
- ^ ئ ا کارڵ شمیت، چەمکی ڕامیاری (The Concept of the Political)، لاپەڕەی ١٩: [١]
- ^ لە فەرھەنگی ئینگلیزیی ئۆکسفۆرد‌دا وشەی state (= دەوڵەت) وەھا پێناسە کراوە: "an organized political community under one government".
- ^ ئەحمەد شەبانی، فەرھەنگی زانستی ڕامیاری، بڵاوگەی زانستگای کوردستان، ٢٠١٠، لاپەڕەی ١٢٩.
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |