فیردەوسی

فیردەوسی
فردوسی
فیردەوسی; فردوسی
	پەیکەری فیردەوسی لە تووس
ناوی خۆماڵی	بە فارسی: ابوالقاسم فردوسی توسی
لەدایکبوون	نز. ٩٣٥ یان ٩٤٠; تووس، ئیمپراتۆرییەتی سامانی
مردن	نز. ١٠١٩ تا ١٠٢٦; تووس، ئیمپراتۆرییەتی غەزنەوی; 36°29′10.15″N 59°31′3.34″E / 36.4861528°N 59.5175944°E
پیشە	شاعیر
زمان	فارسیی مۆدێرنی سەرەتایی
ماوە	سامانی و غەزنەوی
چەشن	شیعری فارسی، داستانی نیشتمانی

ئەبوولقاسم فیردەوسی تووسی (بە فارسی: ابوالقاسم فردوسی توسی؛ نز. ٩٣٥^[١] یان ٩٤٠^[٢]–نێوان ١٠١٩^[٢] و ١٠٢٦^[١])، یان فیردەوسی (فردوسی) بە تەنیا^[٣] شاعیرێکی فارس^[٤]^[٥] و نووسەری شانامە بوو، کە یەکێکە لە درێژترین داستانە شیعرەکان کە لەلایەن یەک شاعیرەوە نووسرابێت، و داستانی نیشتمانیی ئاریانی مەزنە. فیردەوسی بە یەکێک لە گرنگترین کەسایەتییەکانی ئەدەبیاتی فارسی و یەکێک لە مەزنترینەکانی مێژووی ئەدەبیات دادەنرێت.^[٦]

ژیان

فیردەوسی لە ساڵی ٩٤٠ی زاینی لە گوندی پاژی سەر بە شاری تووس، لە خوراسان لە بنەماڵەیەکی جووتیار لە دایک بوو. فیردەوسی ھاوچەرخی حوکوومەتەکانی سامانی و غەزنەوی بوە. فیردەوسی لە ساڵی ١٠٢٠دا ماڵاوایی لە دنیا کردوە و لە شاری تووس نێژراوە.

شانامە

گەورەترین کاری فیردەوسی شاھنامە یان شانامەیە کە سەبارەت بە ژیان و پیشە و ئایینی ئێرانیانی پێش ئیسلامە. شانامە باسی پاشایانی ئێرانی لە کەیۆمەرسەوە ھەتا یەزدگردی سێیەمی ساسانیی تێدایە. شانامە بە فارسیەکی پاراو نووسراوە و وشەی عەرەبیی ئێجگار کەمە و سەرچاوەیەکی زۆر گرنگە بۆ ناسینی وشە کۆنە ئێرانییەکان وەکوو فارسیی کۆن و ئاڤێستایی و ھەروەها سەرچاوەیەکی مێژوویییە بۆ ناسینی فەرھەنگی ئێرانیانی پێش ئیسلام. فیردەوسی، بە گوتەی خۆی دەوروبەر سی ساڵی سەرفی نووسینی شانامە کردوە، ئەم خاڵە بەیتەی فیردەوسییەوە دەردەکەوێت.

بسی رنج بردم در این سال سی

عجم زندە کردم بدین پارسی

واتە: گەلێک لەم سی ساڵەدا ڕەنجم کێشا و عەجەمم بەم زمانی فارسییە زیندووکردەوە.

سەرچاوەکان

^ ^ئ ^ا ^ب «Ferdowsī». Encyclopedia Britannica. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
^ ^ئ ^ا ^ب ^پ «FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM – Encyclopaedia Iranica». Encyclopædia Iranica. ١٥ی کانوونی یەکەمی ١٩٩٩. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری EI نەدراوە
^ «Search Results – Brill Reference». referenceworks.brillonline.com. لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە. Abū l-Qāsim Firdawsī (320–416/931–1025) was a Persian poet, one of the greatest writers of epic and author of the Shāhnāma ("Book of kings").
^ Kia، Mehrdad (٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٦). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia (بە ئینگلیزی). ABC-CLIO. لاپەڕە ١٦٠. ژپنک ٩٧٨-١-٦١٠٦٩-٣٩١-٢.
^ Hamid Dabashi (٢٠١٢). The World of Persian Literary Humanism. Harvard University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٦٧٤-٠٦٧٥٩-٢.

زانستنامەی ئیرانیکا

ئەم نووسەر، شاعیر یان شانۆنووس وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[britannica-1] ئ ^ا ^ب «Ferdowsī». Encyclopedia Britannica. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.

[Encyclopædia_Iranica_1999-2] ئ ^ا ^ب ^پ «FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM – Encyclopaedia Iranica». Encyclopædia Iranica. ١٥ی کانوونی یەکەمی ١٩٩٩. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.

[EI-3] ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری EI نەدراوە

[4] «Search Results – Brill Reference». referenceworks.brillonline.com. لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە. Abū l-Qāsim Firdawsī (320–416/931–1025) was a Persian poet, one of the greatest writers of epic and author of the Shāhnāma ("Book of kings").

[5] Kia، Mehrdad (٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٦). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia (بە ئینگلیزی). ABC-CLIO. لاپەڕە ١٦٠. ژپنک ٩٧٨-١-٦١٠٦٩-٣٩١-٢.

[6] Hamid Dabashi (٢٠١٢). The World of Persian Literary Humanism. Harvard University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٦٧٤-٠٦٧٥٩-٢.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]