تێکھەڵچوونی ئێران و پژاک

تێکھەڵچوونی ئێران و پژاک
	بەشێک لە جیاییخوازیی کوردان لە ئێران
	; ئەو شوێنانەی لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان کە پژاک تێیدا چالاکی ئەنجام دەدات
ڕێکەوت	١ی نیسانی ٢٠٠٤ – ئێستا
شوێن	ڕۆژھەڵات، باشوور و باکووری کوردستان
دۆخ	بەردەوام[ژێدەرێکی پشتڕاستکراو نییە]وپ:ھەموو ناکۆکییە دروستیبوونەکان[گوماناوی – وتووێژ] یەکەمین ئاگربەست لە ئەیلوولی ٢٠١١دا ڕوویدا، کاتێک کە حکوومەتی ئێران گوتی سەرکەوتنی بەدەست ھێناوە، لە حاڵێکدا پژاک لە خاکی ئێران کشایەوە.; پژاک ھەڵوێستەکانی خۆی لە سەرتاسەری سنووری ئێران و عێراق دادەمەزرێنێت.; پێکدادانە بەربڵاوەکان لە ساڵانی ٢٠١٣ ھەتا ٢٠١٥ ڕوویدا.; پێکدادانەکانی بەرفراوانتر لە ٢٠١٦دا دەستی پێکرد.;
شەڕکەرەکان
ئێران; پشتگیری لەلایەن:; تورکیا (دەگوترێت لەلایەن ئێرانەوە ڕەتکراوەتەوە); ویلایەتە یەکگرتووەکان (لەلایەن پژاکەوە واگوتراوە، لە ٢٠٠٩)	پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) یەکەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان (یەڕەکە); ھێزەکانی پاراستی ژنان (ھەپەژە); پشتگیری لەلایەن:; ئیسرائیل (دەگوترێت لەلایەن پژاکەوە ڕەتکراوەتەوە); ویلایەتە یەکگرتووەکان (ھەتا ٢٠٠٩)
فەرماندە و سەرکردەکان
ئێستا:; عەلی خامنەیی (٢٠٠٤–ئێستا); محەممەدڕەزا قەرایی ئاشتیانی (٢٠٢١–ئێستا); ئەحمەد وەحیدی (٢٠٠٩–ئێستا); محەممەد حوسێن باقری (٢٠١٦–ئێستا); عەبدولڕەحیم مووسەوی (٢٠١٧–ئێستا); حوسێن سەلامی (٢٠١٩–ئێستا); حوسێن ئەشتەری (٢٠١٥–ئێستا); پێشوو:; عەلی شەمخانی (٢٠٠٤–٢٠٠٥); مستەفا محەممەدنەجار (٢٠٠٥–٢٠١٣); حوسێن دێھقان (٢٠١٣–٢٠١٧); ئەمیر حاتمی (٢٠١٧–٢٠٢١); عەبدولواحید مووسەوی لاری (٢٠٠٤–٢٠٠٥); مستەفا پوورمحەممەدی (٢٠٠٥–١٩ی May ٢٠٠٨); سەید مەھدی ھاشمی (١٥ی ئایاری ٢٠٠٨–٥ی ئابی ٢٠٠٨) ; عەلی کۆردان (١٢ی ئابی ٢٠٠٨–٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨); کامەران دانیشجوو (٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨–٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨); سادق مەحسوولی (٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٨–٢٠٠٩); حەسەن فیرووزئابادی (٢٠٠٤–٢٠١٦); عەبدولڕەزا ڕەحمانی فەزڵی (٢٠١٧–٢٠٢١); محەممەد سەلیمی (٢٠٠٤–٢٠٠٥); عەتائوڵڵا ساڵحی (٢٠٠٥–٢٠١٧); یەحیا ڕەحیم سەفەوی (٢٠٠٤–٢٠٠٧); محەممەدعەلی جەعفەری (٢٠٠٧–٢٠١٩); محەممەدباقر قالیباف (٢٠٠٤–٢٠٠٥); عەلی عەبدوڵڵاھی (٢٠٠٥); ئیسماعیل ئەحمەدی موقەدەم (٢٠٠٥–٢٠١٥);	حاجی ئەحمەدی (٢٠٠٤–٢٠١١); مەجید کاویان †; موراد کاراساک †; ئاگری ڕۆژھەڵات; زانیار ئاگری; ئیحسان وریا; عەکیف زاگرۆس; گوڵستان دووگان; ڕەسیت ئەحکەندی (گیراو)
ھێز
٥،٠٠٠ جێگرکراو[ژێدەر پێویستە]; ١٥،٠٠٠ (بە وتەی پژاک)	٦٠٠–١،٠٠٠ شەڕکەر; ٢،٠٠٠–٣،٠٠٠ شەڕکەر (بە وتەی پژاک).
زەرەر و زیانە گیانییەکان
بە وتەی پژاک; ٥٣٩ کوژراو (٥٣٦ چەکداری سپای پاسداران و ٣ ئەفسەری پۆلیس); ١ ھەلیکۆپتەر بەردراوەتەوە (٢٠٠٤–٢٠١٤); بە وتەی ئێران; ٦٤ کوژراو	٢٦٣ کوژراو; ٤٠ خەڵکی مەدەنی کورد کوژراو
	سەرجەم: ٦٦٩–+٩٧٩ کوژراوەکان:; ٤٢٩–٦٧٣ قوربانی (ئامارەکانی ٢٠٠٥–٢٠٠٩، ٢٠١١); ٦٦٩–٩٧٩ کوژراو (٢٠١٤–٢٠١٥)

تێکھەڵچوونی ئێران و پژاک شەڕێکی درێژخایەنەی نێوان کۆماری ئیسلامیی ئێران و کوردەکانی ئەندامی پارتی ژیانی ئازادی کوردستانە، کە لە ساڵی ٢٠٠٤ەوە دەستی پێکردووە. ئەو گرووپە ھەتا ئێستا ھێرشێکی زۆری لە ناوچە سنوورییەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان ئەنجام داوە. پژاک نزیک لە پارتی کرێکارانی کوردستان و دژبەری ئێران و تورکیایە.^[١٥]

سەرکردەکانی پژاک وەکوو پەکەکە دەڵێن کە ئامانجی درێژخایەنی ئەوان، دامەزراندنی ھەرێمێکی خۆبەڕێوەبەری کوردی لە ناو وڵاتی ئێرانە.^[١٦] ئەو گرووپە لەگەڵ گۆڕینی حکوومەتی ئێستای ئێران بۆ حکوومەتێکی دیموکراتیک و فێدراڵییە.^[١٧]

سەرچاوەکان

^ «Iran denies joint raid with Turkey against Kurdish rebels». The Times of Israel.
^ «Iranian Kurdish PJAK rebels deny ties to Israel».
^ Namo Abdulla (١٣ی ئایاری ٢٠٢٠). «Activists: Iraq's Kurdish Region Becomes Less Safe for Iranian Dissidents». VOA. لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ «Iran's Kurdish Insurgency». Critical Threats. لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ «Why Iranian Kurdish party is stepping up fight against Tehran» (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). Al-Monitor. ١ی تەممووزی ٢٠١٦. لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ «Archived copy». لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: archived copy as title (بەستەر)
^ «Rebels Against The Pasdaran». لە ڕەسەنەکە لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
^ «rojhelat.nu». لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ھێنراوە.
^ «Iran, Turkey share intel on PKK, PJAK». UPI.com. ٣٠ی تەممووزی ٢٠١٠. لە ٥ی ئابی ٢٠١٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.
^ Wood، Graeme (١٢ی حوزەیرانی ٢٠٠٦). «Meet the Kurdish guerrillas who want to topple the Tehran regime». Slate. لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.
^ Henry، Derek. «The Jamestown Foundation: Between the Hammer and the Anvil: An Exclusive Interview with PJAK's Agiri Rojhilat». Jamestown Foundation. لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.
^ Oppel Jr، Richard A. (٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧). «In Iraq, Conflict Simmers on a 2nd Kurdish Front». The New York Times. لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ «PJAK Claims Fresh Attacks in Iran». Jamestown.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
^ «Database - Uppsala Conflict Data Program (UCDP)». لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ ھێنراوە.
^ «BBCPersian.com». Bbc.co.uk. لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠٠٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
^ Partlow، Joshua (١٢ی ئەیلوولی ٢٠٠٧). «Shelling Near Iranian Border Is Forcing Iraqi Kurds to Flee - washingtonpost.com». The Washington Post. لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
^ «Iran's Kurdish Threat: PJAK». Terrorism Monitor. 4 (12). Jamestown Foundation. 15 June 2006. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2008-11-10 ھێنراوە. {{cite journal}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[1] «Iran denies joint raid with Turkey against Kurdish rebels». The Times of Israel.

[2] «Iranian Kurdish PJAK rebels deny ties to Israel».

[3] Namo Abdulla (١٣ی ئایاری ٢٠٢٠). «Activists: Iraq's Kurdish Region Becomes Less Safe for Iranian Dissidents». VOA. لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[4] «Iran's Kurdish Insurgency». Critical Threats. لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[5] «Why Iranian Kurdish party is stepping up fight against Tehran» (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). Al-Monitor. ١ی تەممووزی ٢٠١٦. لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[english.farsnews.com-6] «Archived copy». لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: archived copy as title (بەستەر)

[gloria-7] «Rebels Against The Pasdaran». لە ڕەسەنەکە لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.

[8] «rojhelat.nu». لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١ ھێنراوە.

[9] «Iran, Turkey share intel on PKK, PJAK». UPI.com. ٣٠ی تەممووزی ٢٠١٠. لە ٥ی ئابی ٢٠١٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.

[10] Wood، Graeme (١٢ی حوزەیرانی ٢٠٠٦). «Meet the Kurdish guerrillas who want to topple the Tehran regime». Slate. لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠٠٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.

[11] Henry، Derek. «The Jamestown Foundation: Between the Hammer and the Anvil: An Exclusive Interview with PJAK's Agiri Rojhilat». Jamestown Foundation. لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.

[12] Oppel Jr، Richard A. (٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧). «In Iraq, Conflict Simmers on a 2nd Kurdish Front». The New York Times. لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[jamestown1-13] «PJAK Claims Fresh Attacks in Iran». Jamestown.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.

[ucdp-14] «Database - Uppsala Conflict Data Program (UCDP)». لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ ھێنراوە.

[15] «BBCPersian.com». Bbc.co.uk. لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠٠٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.

[16] Partlow، Joshua (١٢ی ئەیلوولی ٢٠٠٧). «Shelling Near Iranian Border Is Forcing Iraqi Kurds to Flee - washingtonpost.com». The Washington Post. لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨ ھێنراوە.

[17] «Iran's Kurdish Threat: PJAK». Terrorism Monitor. 4 (12). Jamestown Foundation. 15 June 2006. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2008-11-10 ھێنراوە. {{cite journal}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[١]

[٢]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]