ھەسارە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

دەستکاریی گرێدانەکان
لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
دەربازدانی ٠ سەرچاوە و تاگکردنی ٣ بە مردوو) #IABot (v2.0
شائەمراز
ھێڵی ٢٥: ھێڵی ٢٥:
|}
|}


[[پەڕگە:Terrestrial planet size comparisons.jpg|283px|وێنۆک|چەپ|هەسارەی کۆمەڵەی خۆری عەتارد، زوهرە، زەوی، وە مەریخ]]
[[پەڕگە:Terrestrial planet size comparisons.jpg|283px|وێنۆک|چەپ|ھەسارەی کۆمەڵەی خۆری عەتارد، زوھرە، زەوی، وە مەریخ]]
[[پەڕگە:Planets2013.jpg|283px|وێنۆک|چەپ|هەموو هەسارەکان بەرامبەر خۆر]]
[[پەڕگە:Planets2013.jpg|283px|وێنۆک|چەپ|ھەموو ھەسارەکان بەرامبەر خۆر]]


'''ھەسارە''' یان '''ئەستێرەی گەڕۆک''' یان '''گەڕەستێر'''، (بە [[ئینگلیزی]]: Planet) [[تەنی فیزیکی|تەنێکە]] بە دەوری [[ئەستێرە|ئەستێرەیەکدا]] دەگەڕێت و لە خۆیەوە [[ڕووناکی]]ی نییە. لە [[کۆمەڵەی خۆر]]دا چەند ھەسارەیەک ھەیە وەکوو: [[بارام (گەڕەستێرە)|بارام]]، [[زەوی]] و ھتد.
'''ھەسارە''' یان '''ئەستێرەی گەڕۆک''' یان '''گەڕەستێر'''، (بە [[ئینگلیزی]]: Planet) [[تەنی فیزیکی|تەنێکە]] بە دەوری [[ئەستێرە|ئەستێرەیەکدا]] دەگەڕێت و لە خۆیەوە [[ڕووناکی]]ی نییە. لە [[کۆمەڵەی خۆر]]دا چەند ھەسارەیەک ھەیە وەکوو: [[بارام (گەڕەستێرە)|بارام]]، [[زەوی]] و ھتد.
ھێڵی ٣٤: ھێڵی ٣٤:
|+ ھێمای ھەسارەکان لە ٢٠٠٦- ئێستا
|+ ھێمای ھەسارەکان لە ٢٠٠٦- ئێستا
|- style="font-size:smaller; text-align:center;"
|- style="font-size:smaller; text-align:center;"
| ١<br/>زاوە<br/>[[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]]|| ٢<br/>ڤینۆس<br/>[[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]]|| ٣<br/>زەوی<br/>[[File:Earth symbol.svg|10px|{{unicode|⊕}}]] || ٤<br/>بارام<br/>[[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]]|| ٥<br/>ھورمز<br/>[[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]]|| ٦<br/>کەیوان<br/>[[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || ٧<br/>ئورانوس<br/>[[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]] || ٨<br/>نێپتۆن<br/>[[File:Neptune symbol.svg|14px|{{unicode|♆}}]]
| ١{{ھن}}زاوە{{ھن}}[[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]]|| ٢{{ھن}}ڤینۆس{{ھن}}[[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]]|| ٣{{ھن}}زەوی{{ھن}}[[File:Earth symbol.svg|10px|{{unicode|⊕}}]] || ٤{{ھن}}بارام{{ھن}}[[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]]|| ٥{{ھن}}ھورمز{{ھن}}[[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]]|| ٦{{ھن}}کەیوان{{ھن}}[[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || ٧{{ھن}}ئورانوس{{ھن}}[[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]] || ٨{{ھن}}نێپتۆن{{ھن}}[[File:Neptune symbol.svg|14px|{{unicode|♆}}]]
|}
|}


== رێژەی گەڕەستێر لە گەلەستێرەی خۆمان ==
== رێژەی گەڕەستێر لە گەلەستێرەی خۆمان ==
لە تازەترین لێدوانەکانی فەلەکناسانی پسپۆڕانی لە بواری دۆزینەوەی ھەسارە دەرەکییەکان دەربارەی ھەسارەکانی دەرەوەی سیستەمی خۆردا ھاتووە کەوا دەرەنجامی لێکۆڵینەوەو رووماڵکردنەکان لە رێگای تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ی زۆر پێشکەوتوودا ئاماژە بە بوونی نزیکەی ٥٠ میلیارد ھەسارە دەدات، نەوەک لە گەردووندا، بەڵکو تەنھا لە نێو خودی گەلەستێرەمان (رێی کاکێشان) و لەنێو گەردوونیشدا نزیکەی ٢٠٠ میلیارد گەلەستێرە ھەیەو نزیکەی ٥٠٠ میلیۆن لەو ھەسارانە دەکەونە شوێن و ناوچەی ناسراو بە (ناوچە گەرمییە مامناوەندییەکان)، واتە رووی ئەو ھەسارانە نە زۆر گەرمن یان زۆر ساردن و بەمەش ئەگەرەکانی بوونی ژیان تێیاندا بەدوور نازانرێت.
لە تازەترین لێدوانەکانی فەلەکناسانی پسپۆڕانی لە بواری دۆزینەوەی ھەسارە دەرەکییەکان دەربارەی ھەسارەکانی دەرەوەی سیستەمی خۆردا ھاتووە کەوا دەرەنجامی لێکۆڵینەوەو رووماڵکردنەکان لە رێگای تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ی زۆر پێشکەوتوودا ئاماژە بە بوونی نزیکەی ٥٠ میلیارد ھەسارە دەدات، نەوەک لە گەردووندا، بەڵکو تەنھا لە نێو خودی گەلەستێرەمان (رێی کاکێشان) و لەنێو گەردوونیشدا نزیکەی ٢٠٠ میلیارد گەلەستێرە ھەیەو نزیکەی ٥٠٠ میلیۆن لەو ھەسارانە دەکەونە شوێن و ناوچەی ناسراو بە (ناوچە گەرمییە مامناوەندییەکان)، واتە رووی ئەو ھەسارانە نە زۆر گەرمن یان زۆر ساردن و بەمەش ئەگەرەکانی بوونی ژیان تێیاندا بەدوور نازانرێت.
ئەم لێدوانەی زانایان بە دۆزینەوە تازەکانی تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ەوە پشت ئەستوور بووەو لەسەرووی ھەموو ئەو پسپۆڕانەش، سەرۆکی پڕۆسیسە زانستییەکانی [[تەلیسکۆپ]]ی ئاسمانی [[کێپلەر]] (ویلیام بوروکی) گوتوویەتی: "لە دەستپێکدا زانایان دەستیان کردبوو بە ئەژماردنی ئەو ھەسارانەی کە لە ساڵی یەکەمی گەڕان و روماڵکردندا دۆزرابوونەوە، ئەوەش تەنھا لە ناوچەیەکی زۆر بچووکی دەستنیشانکراوی بۆشایی ئاسمانی نێو گەلەستێرەمان بوو، پاشان بەشێوەیەکی نزیککراوەیی یان پێشبینی بۆکراوی ئەگەری بوونی ھەسارەکان لەنێو تەواوی گەلەستێرەماندا ئەژمارکرا"
ئەم لێدوانەی زانایان بە دۆزینەوە تازەکانی تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ەوە پشت ئەستوور بووەو لەسەرووی ھەموو ئەو پسپۆڕانەش، سەرۆکی پڕۆسیسە زانستییەکانی [[تەلیسکۆپ]]ی ئاسمانی [[کێپلەر]] (ویلیام بوروکی) گوتوویەتی: «لە دەستپێکدا زانایان دەستیان کردبوو بە ئەژماردنی ئەو ھەسارانەی کە لە ساڵی یەکەمی گەڕان و روماڵکردندا دۆزرابوونەوە، ئەوەش تەنھا لە ناوچەیەکی زۆر بچووکی دەستنیشانکراوی بۆشایی ئاسمانی نێو گەلەستێرەمان بوو، پاشان بەشێوەیەکی نزیککراوەیی یان پێشبینی بۆکراوی ئەگەری بوونی ھەسارەکان لەنێو تەواوی گەلەستێرەماندا ئەژمارکرا»
تاوەکو ئێستا تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ١٢٤٨ ھەسارەی دۆزیوەتەوە و٥٤ یان کەوتوونەتە نێو ناوچەی پلەی گەرمیی مامناوەندی.
تاوەکو ئێستا تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ١٢٤٨ ھەسارەی دۆزیوەتەوە و٥٤ یان کەوتوونەتە نێو ناوچەی پلەی گەرمیی مامناوەندی.
بەو پێیە رەنگە بە شێوەیەکی رێژەیی ھەر ئەستێرەیەک دوو ھەسارەی بە دەوردا بخولێتەوەو رەنگە ھەندێکیشیان زیاتر لە دوو ھەسارە بەدەوەریاندا بخولێنەوەو لە نێو خودی گەلەستێرەشماندا نزیکەی ١٠٠ میلیارد ئەستێرە ھەیە، بەڵام ھەندێکی دیکە ئەم ژمارەیە بۆ ٣٠٠ میلیارد ئەستێرە مەزەندە دەکەن.
بەو پێیە رەنگە بە شێوەیەکی رێژەیی ھەر ئەستێرەیەک دوو ھەسارەی بە دەوردا بخولێتەوەو رەنگە ھەندێکیشیان زیاتر لە دوو ھەسارە بەدەوەریاندا بخولێنەوەو لە نێو خودی گەلەستێرەشماندا نزیکەی ١٠٠ میلیارد ئەستێرە ھەیە، بەڵام ھەندێکی دیکە ئەم ژمارەیە بۆ ٣٠٠ میلیارد ئەستێرە مەزەندە دەکەن.
ھەردوو حاڵەت راستی بیرو بۆچوونی فەلەکناسی ناوداری کۆچکردوو [[کارل سەیگن]] مان دێنێتەوە یاد کە بەر لە چەندین ساڵ پێشبینی بوونی چەندین ھەسارەو بگرە شێوازی جۆراوجۆری ژیان و جیھانی دیکەی جگە لە زەوی لە نێو گەلەستێرەو گەردووندا کردبوو و ئێستاش بەشێک لەو پێشبینیانەی ھاتوونەتە دی.
ھەردوو حاڵەت راستی بیرو بۆچوونی فەلەکناسی ناوداری کۆچکردوو [[کارل سەیگن]] مان دێنێتەوە یاد کە بەر لە چەندین ساڵ پێشبینی بوونی چەندین ھەسارەو بگرە شێوازی جۆراوجۆری ژیان و جیھانی دیکەی جگە لە زەوی لە نێو گەلەستێرەو گەردووندا کردبوو و ئێستاش بەشێک لەو پێشبینیانەی ھاتوونەتە دی.


==داتا و زانیاریەکانی هەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر==
== داتا و زانیاریەکانی ھەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر ==
داتا و زانیاریەکانی ھەسارەکانی [[کۆمەڵەی خۆر]]


'''تایبەتمەندی ھەسارەکان''':
داتا و زانیاریەکانی هەسارەکانی [[کۆمەڵەی خۆر]]


'''تایبەتمەندی هەسارەکان''':
{|class="wikitable" style="text-align:center"
{|class="wikitable" style="text-align:center"
|-
|-
! ناوی هەسارە
! ناوی ھەسارە
! خوولگەی تەواو
! خوولگەی تەواو
! بەرە
! بەرە
! خوولگەی نیوە تیرەی بازنەیی ([[باڵانسی گەردوونی]])
! خوولگەی نیوە تیرەی بازنەیی ([[باڵانسی گەردوونی]])
! خوولگەی چەرخ (بە ساڵ)
! خوولگەی چەرخ (بە ساڵ)
! لاری لۆ هێڵی یەکسانی لە رۆژەوە
! لاری لۆ ھێڵی یەکسانی لە رۆژەوە
! نا ناوەندی خوولگەیی
! نا ناوەندی خوولگەیی
! سوورانەوە بە دەوری تەوەری خۆی (بە رۆژ)
! سوورانەوە بە دەوری تەوەری خۆی (بە رۆژ)
! رێژەی مانگەکان لە دەوری هەسارە
! رێژەی مانگەکان لە دەوری ھەسارە
! بازنە
! بازنە
! [[تەوشک]]
! [[تەوشک]]
! جۆری هەسارە
! جۆری ھەسارە
|-
|-
| ([[زاوە]]) عەتارد
| ([[زاوە]]) عەتارد
| ٠٬٣٨٢
| ٠,٣٨٢
| ٠٬٠٦
| ٠,٠٦
| ٠٬٣٩
| ٠,٣٩
| ٠٬٢٤
| ٠,٢٤
| ٣٬٣٨
| ٣,٣٨
| ٠٬٢٠٦
| ٠,٢٠٦
| ٥٨٬٦٤
| ٥٨,٦٤
| —
| —
| نیە
| نیە
| نیە
| نیە
| [[ھەسارەی بەردین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
|-
| [[ڤینوس]]
| [[ڤینوس]]
| ٠٬٩٤٩
| ٠,٩٤٩
| ٠٬٨٢
| ٠,٨٢
| ٠٬٧٢
| ٠,٧٢
| ٠٬٦٢
| ٠,٦٢
| ٣٬٨٦
| ٣,٨٦
| ٠٬٠٠٧
| ٠,٠٠٧
| ٢٤٣٬٢
| ٢٤٣,٢
| —
| —
| نیە
| نیە
| [[کاربۆن دووئۆکسید]] و [[نایترۆجین]]
| [[کاربۆن دووئۆکسید]] و [[نایترۆجین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
|-
| [[زەوی]]
| [[زەوی]]
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ٧٬٢٥
| ٧,٢٥
| ٠٬٠١٧
| ٠,٠١٧
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| [[مانگ]]
| [[مانگ]]
| نیە
| نیە
| [[ئۆکسجین]] و [[نایترۆجین]]
| [[ئۆکسجین]] و [[نایترۆجین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
|-
| [[مەریخ]]
| [[مەریخ]]
| ٠٬٥٣٢
| ٠,٥٣٢
| ٠٬١١
| ٠,١١
| ١٬٥٢
| ١,٥٢
| ١٬٨٨
| ١,٨٨
| ٥٬٦٥
| ٥,٦٥
| ٠٬٠٩٣
| ٠,٠٩٣
| ١٬٠٣
| ١,٠٣
| ٢
| ٢
| نیە
| نیە
| [[کاربۆن دووئۆکسید]] و [[نایترۆجین]]
| [[کاربۆن دووئۆکسید]] و [[نایترۆجین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
|-
| [[ھورمز]]
| [[ھورمز]]
| ١١٬٢٠٩
| ١١,٢٠٩
| ٣١٧٬٨
| ٣١٧,٨
| ٥٬٢٠
| ٥,٢٠
| ١١٬٨٦
| ١١,٨٦
| ٦٬٠٩
| ٦,٠٩
| ٠٬٠٤٨
| ٠,٠٤٨
| ٠٬٤١
| ٠,٤١
| [[مانگەکانی ھورمز|٤٩]]
| [[مانگەکانی ھورمز|٤٩]]
| [[بازنەکانی ھورمز|هەیتی]]
| [[بازنەکانی ھورمز|ھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|-
|-
| [[کەیوان]]
| [[کەیوان]]
| ٩٬٤٤٩
| ٩,٤٤٩
| ٩٥٬٢
| ٩٥,٢
| ٩٬٥٤
| ٩,٥٤
| ٢٩٬٤٦
| ٢٩,٤٦
| ٥٬٥١
| ٥,٥١
| ٠٬٠٥٤
| ٠,٠٥٤
| ٠٬٤٣
| ٠,٤٣
| [[مانگەکانی کەیوان|٥٢]]
| [[مانگەکانی کەیوان|٥٢]]
| [[بازنەکانی کەیوان|هەیتی]]
| [[بازنەکانی کەیوان|ھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|-
|-
| [[ئورانوس]]
| [[ئورانوس]]
| ٤٬٠٠٧
| ٤,٠٠٧
| ١٤٬٦
| ١٤,٦
| ١٩٬٢٢
| ١٩,٢٢
| ٨٤٬١
| ٨٤,١
| ٦٬٤٨
| ٦,٤٨
| ٠٬٠٤٧
| ٠,٠٤٧
| -٠,٧٢
| -٠٬٧٢
| [[مانگەکانی ئورانوس|٢٧]]
| [[مانگەکانی ئورانوس|٢٧]]
| [[بازنەکانی ئورانوس|هەیتی]]
| [[بازنەکانی ئورانوس|ھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|-
|-
| [[نێپتۆن]]
| [[نێپتۆن]]
| ٣٬٨٨٣
| ٣,٨٨٣
| ١٧٬٢
| ١٧,٢
| ٣٠٬٠٦
| ٣٠,٠٦
| ١٦٤٬٨
| ١٦٤,٨
| ٦٬٤٣
| ٦,٤٣
| ٠٬٠٠٩
| ٠,٠٠٩
| ٠٬٦٧
| ٠,٦٧
| [[مانگەکانی نێپتۆن|١٣]]
| [[مانگەکانی نێپتۆن|١٣]]
| [[بازنەکانی نێپتۆن|هەیتی]]
| [[بازنەکانی نێپتۆن|ھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|}
|}


== پێشانگا ==

==وێنەی هەسارەکان==
<gallery>
<gallery>
پەڕگە:Mercury in color - Prockter07-edit1.jpg|وێنۆک|[[زاوە]]
پەڕگە:Mercury in color - Prockter07-edit1.jpg|وێنۆک|[[زاوە]]
ھێڵی ١٧٨: ھێڵی ١٧٥:
پەڕگە:OSIRIS Mars true color.jpg|[[بارام (گەڕەستێرە)]]
پەڕگە:OSIRIS Mars true color.jpg|[[بارام (گەڕەستێرە)]]
پەڕگە:Saturn during Equinox.jpg|وێنۆک|[[کەیوان]]
پەڕگە:Saturn during Equinox.jpg|وێنۆک|[[کەیوان]]
پەڕگە:Jupiter by Cassini-Huygens.jpg|وێنۆک|[[هورمز]]
پەڕگە:Jupiter by Cassini-Huygens.jpg|وێنۆک|[[ھورمز]]
پەڕگە:Uranus2.jpg|وێنۆک|[[یۆرانۆس]]
پەڕگە:Uranus2.jpg|وێنۆک|[[یۆرانۆس]]
پەڕگە:Neptune - Voyager 2 (29347980845) flatten crop.jpg|وێنۆک|[[نێپتۆن]]
پەڕگە:Neptune - Voyager 2 (29347980845) flatten crop.jpg|وێنۆک|[[نێپتۆن]]
ھێڵی ١٨٤: ھێڵی ١٨١:


== سەرچاوەکان ==
== سەرچاوەکان ==
* [https://www.iau.org/| فەلەکناسانی نێودەوڵەتی]{{بەستەری مردوو|url=https://www.iau.org/%7C |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ }}
* [https://www.iau.org/| فەلەکناسانی نێودەوڵەتی]{{بەستەری مردوو|url=https://www.iau.org/%7C |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠}}
* [https://exoplanets.nasa.gov/| ماڵپەری ناسا]{{بەستەری مردوو|url=https://exoplanets.nasa.gov/%7C |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ }}
* [https://exoplanets.nasa.gov/| ماڵپەری ناسا]{{بەستەری مردوو|url=https://exoplanets.nasa.gov/%7C |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠}}
* [https://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html|جیاوازی قەبارەی هەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر لەگەر خۆر]{{بەستەری مردوو|url=https://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html%7C%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ }}
* [https://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html|جیاوازی قەبارەی ھەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر لەگەر خۆر]{{بەستەری مردوو|url=https://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html%7Cجیاوازی |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠}}
{{کۆلکە}}


{{تووڵی دەروازە|گەردوون}}
{{تووڵی دەروازە|گەردوون}}
{{گەردوون-کۆلکە}}



[[پۆل:ھەسارەناسی]]
[[پۆل:ھەسارەناسی]]

وەک پێداچوونەوەی ‏١٨:٥٨، ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠

Mercury Venus
Earth Mars
Jupiter Saturn
Uranus Neptune
ھەشت ھەسارەکەی کۆمەڵەی خۆر
عەتارد، زوھرە، زەوی، وە مەریخ
  • ھەسارە زەبەلاحەکان
موشتەری وە کەیوان (گازیەکان)
ئورانوس وە نێپتۆن (ساردەکان)
ھەسارەی کۆمەڵەی خۆری عەتارد، زوھرە، زەوی، وە مەریخ
ھەموو ھەسارەکان بەرامبەر خۆر

ھەسارە یان ئەستێرەی گەڕۆک یان گەڕەستێر، (بە ئینگلیزی: Planet) تەنێکە بە دەوری ئەستێرەیەکدا دەگەڕێت و لە خۆیەوە ڕووناکیی نییە. لە کۆمەڵەی خۆردا چەند ھەسارەیەک ھەیە وەکوو: بارام، زەوی و ھتد.

ھێمای ھەسارەکان لە ٢٠٠٦- ئێستا
١
زاوە
☿		 ٢
ڤینۆس
♀		 ٣
زەوی
⊕		 ٤
بارام
♂		 ٥
ھورمز
♃		 ٦
کەیوان
♄		 ٧
ئورانوس
♅		 ٨
نێپتۆن
♆

رێژەی گەڕەستێر لە گەلەستێرەی خۆمان

لە تازەترین لێدوانەکانی فەلەکناسانی پسپۆڕانی لە بواری دۆزینەوەی ھەسارە دەرەکییەکان دەربارەی ھەسارەکانی دەرەوەی سیستەمی خۆردا ھاتووە کەوا دەرەنجامی لێکۆڵینەوەو رووماڵکردنەکان لە رێگای تەلەسکۆبی ئاسمانی کێپلەر ی زۆر پێشکەوتوودا ئاماژە بە بوونی نزیکەی ٥٠ میلیارد ھەسارە دەدات، نەوەک لە گەردووندا، بەڵکو تەنھا لە نێو خودی گەلەستێرەمان (رێی کاکێشان) و لەنێو گەردوونیشدا نزیکەی ٢٠٠ میلیارد گەلەستێرە ھەیەو نزیکەی ٥٠٠ میلیۆن لەو ھەسارانە دەکەونە شوێن و ناوچەی ناسراو بە (ناوچە گەرمییە مامناوەندییەکان)، واتە رووی ئەو ھەسارانە نە زۆر گەرمن یان زۆر ساردن و بەمەش ئەگەرەکانی بوونی ژیان تێیاندا بەدوور نازانرێت. ئەم لێدوانەی زانایان بە دۆزینەوە تازەکانی تەلەسکۆبی ئاسمانی کێپلەر ەوە پشت ئەستوور بووەو لەسەرووی ھەموو ئەو پسپۆڕانەش، سەرۆکی پڕۆسیسە زانستییەکانی تەلیسکۆپی ئاسمانی کێپلەر (ویلیام بوروکی) گوتوویەتی: «لە دەستپێکدا زانایان دەستیان کردبوو بە ئەژماردنی ئەو ھەسارانەی کە لە ساڵی یەکەمی گەڕان و روماڵکردندا دۆزرابوونەوە، ئەوەش تەنھا لە ناوچەیەکی زۆر بچووکی دەستنیشانکراوی بۆشایی ئاسمانی نێو گەلەستێرەمان بوو، پاشان بەشێوەیەکی نزیککراوەیی یان پێشبینی بۆکراوی ئەگەری بوونی ھەسارەکان لەنێو تەواوی گەلەستێرەماندا ئەژمارکرا» تاوەکو ئێستا تەلەسکۆبی ئاسمانی کێپلەر ١٢٤٨ ھەسارەی دۆزیوەتەوە و٥٤ یان کەوتوونەتە نێو ناوچەی پلەی گەرمیی مامناوەندی. بەو پێیە رەنگە بە شێوەیەکی رێژەیی ھەر ئەستێرەیەک دوو ھەسارەی بە دەوردا بخولێتەوەو رەنگە ھەندێکیشیان زیاتر لە دوو ھەسارە بەدەوەریاندا بخولێنەوەو لە نێو خودی گەلەستێرەشماندا نزیکەی ١٠٠ میلیارد ئەستێرە ھەیە، بەڵام ھەندێکی دیکە ئەم ژمارەیە بۆ ٣٠٠ میلیارد ئەستێرە مەزەندە دەکەن. ھەردوو حاڵەت راستی بیرو بۆچوونی فەلەکناسی ناوداری کۆچکردوو کارل سەیگن مان دێنێتەوە یاد کە بەر لە چەندین ساڵ پێشبینی بوونی چەندین ھەسارەو بگرە شێوازی جۆراوجۆری ژیان و جیھانی دیکەی جگە لە زەوی لە نێو گەلەستێرەو گەردووندا کردبوو و ئێستاش بەشێک لەو پێشبینیانەی ھاتوونەتە دی.

داتا و زانیاریەکانی ھەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر

داتا و زانیاریەکانی ھەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر

تایبەتمەندی ھەسارەکان:

ناوی ھەسارە خوولگەی تەواو بەرە خوولگەی نیوە تیرەی بازنەیی (باڵانسی گەردوونی) خوولگەی چەرخ (بە ساڵ) لاری لۆ ھێڵی یەکسانی لە رۆژەوە نا ناوەندی خوولگەیی سوورانەوە بە دەوری تەوەری خۆی (بە رۆژ) رێژەی مانگەکان لە دەوری ھەسارە بازنە تەوشک جۆری ھەسارە
(زاوە) عەتارد ٠٬٣٨٢ ٠٬٠٦ ٠٬٣٩ ٠٬٢٤ ٣٬٣٨ ٠٬٢٠٦ ٥٨٬٦٤ — نیە نیە ھەسارەی بەردین
ڤینوس ٠٬٩٤٩ ٠٬٨٢ ٠٬٧٢ ٠٬٦٢ ٣٬٨٦ ٠٬٠٠٧ ٢٤٣٬٢ — نیە کاربۆن دووئۆکسید و نایترۆجین ھەسارەی بەردین
زەوی ١٬٠٠ ١٬٠٠ ١٬٠٠ ١٬٠٠ ٧٬٢٥ ٠٬٠١٧ ١٬٠٠ مانگ نیە ئۆکسجین و نایترۆجین ھەسارەی بەردین
مەریخ ٠٬٥٣٢ ٠٬١١ ١٬٥٢ ١٬٨٨ ٥٬٦٥ ٠٬٠٩٣ ١٬٠٣ ٢ نیە کاربۆن دووئۆکسید و نایترۆجین ھەسارەی بەردین
ھورمز ١١٬٢٠٩ ٣١٧٬٨ ٥٬٢٠ ١١٬٨٦ ٦٬٠٩ ٠٬٠٤٨ ٠٬٤١ ٤٩ ھەیتی ھایدرۆجین و ھیلیۆم ھەسارەی گازی
کەیوان ٩٬٤٤٩ ٩٥٬٢ ٩٬٥٤ ٢٩٬٤٦ ٥٬٥١ ٠٬٠٥٤ ٠٬٤٣ ٥٢ ھەیتی ھایدرۆجین و ھیلیۆم ھەسارەی گازی
ئورانوس ٤٬٠٠٧ ١٤٬٦ ١٩٬٢٢ ٨٤٬١ ٦٬٤٨ ٠٬٠٤٧ -٠٬٧٢ ٢٧ ھەیتی ھایدرۆجین و ھیلیۆم ھەسارەی گازی
نێپتۆن ٣٬٨٨٣ ١٧٬٢ ٣٠٬٠٦ ١٦٤٬٨ ٦٬٤٣ ٠٬٠٠٩ ٠٬٦٧ ١٣ ھەیتی ھایدرۆجین و ھیلیۆم ھەسارەی گازی

پێشانگا

سەرچاوەکان

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ھەسارە&oldid=657939»