لینوکس
 | |
| گەشەپێدەر | کۆمەڵاگا لینوس تۆرڤاڵدس |
|---|---|
| نووسراوە بە | C، assembly language، Rust |
| بنەماڵە | شێوەلینوکس |
| باری کارکردن | چالاک |
| یەکەم وەشان | ١٧ی ئەیلوولی ١٩٩١ |
| مۆڵەتنامە | GPLv2[٢] وەک مۆڵەتدانەکانی سەرچاوەکراوە و ئازاد (the name "Linux" is a trademark[ئ]) |
| ماڵپەڕی فەرمی | kernel |
لینوکس بە ئینگلیزی بە شێوە وتنی /ˈlɪnəks/ (
گوێگرتن) LIN-əks[٤][٥] یا، /ˈlaɪnəks/ LYN-əks[٥][٦]) سیستمێکە وەک ھەموو سیستمی کارپێکردنەکانی دی (ویندۆز، مەک ئۆ ئێس، نۆڤڵ، ھتد). بەشێکی زۆری ئەم سیستمی کارپێکردنە بە پێوەری پازیکس(POSIX) ھاوئاھەنگ کراوە. بە شیوازی شارەزایانە لینوکس بە ناوکی سیستمی کارپێکردنەکە دەڵێن نە ھەموو. بەلام زۆر جار بۆ ئاسانی لە وتن، بەتەواو سیستمی کارگێڕییەکە دەڵێن لینوکس. کە لە سەرەتادا تەنھا وەک ئارەزوویەکی خوێندکارێکی لاو بەناوی لینوس تورڤالدسەوە کە لە زانکۆی ھێڵسینکی-فینلەندا دەیخوێند، دروست کرا.
بوونی سروشتی دەستکەوتن و چالاکیی لینوکس وای کردووە کە ئەمڕۆ لە تەواوی جیھاندا ئاشنا بێت و زۆربەی پێشکەوتووخوازانی پرۆگرام سەرچاوەی یاساکەی بەکار دەھێنن بەپێی پێویستی خۆیان. لەم کاتەدا بە دەیان پرۆژەی بەردەوام ھەیە کە دەرگایان بۆ لینوکس کردۆتەوە بۆ ڕێکخستنی کاڵاڕەقەکان و مەبەستی جۆراوجۆر.
لینوکس لۆگۆیەکی یاسایی‌ی ھەیە، پێنگوینی لینوکس کە لینوس تورڤالدس خۆی ھەڵیبژاردووە بۆ دەربڕینێک بۆ ئەو سیستمی کارپێکردنەی دروستی کرد.
لینوکس چۆن ئەخوێنرێتەوە؟ باشتر وایە گوێ لە دەنگی لینوس تۆرڤاڵدس خۆی بگیررێت
بۆ دڵنیایی لەم کورتە ئاودیۆیەدا بە زمانی ئینگلیزی بەدەنگی خۆی دەیخوێنێتەوە.
مێژوو
[دەستکاری]پێشرەوەکان
[دەستکاری]دروستبوون
[دەستکاری]لینوس گرنگیی بەسیستمی مینیکس (Minix) کە سیستمێکی بچووکی یونیکس (UNIX)ە دابوو، وە بڕیاری دا کە ئەم سیستمە پێش بخات چونکە لە پێوانەی مینیکسدا نەمابوو. لە ساڵی ١٩٩١ دەستی کرد بە کار کاتێک یەکەم دەرچوو(Version)ی ٠٫٢ی ھێنایە بھدەوامی کاری تیا کرد تا ساڵی ١٩٩٤ کە دەرچووی ١٫٠ ی ناوک(Kernel)ی لینوکس ھاتە کایەوە. ئێستا (٠٤٫٠٥٫٢٠٠٣) تازەترین ناوکی لینوکس دەرچووی ٢٫٤ کە لە ٢٠٠١ ھاتۆتە کایەوە و پێشکەوتووخوازانیش ھەر بەردەوامن.
لینوکس پێش خراوە لەژێر سایەی گنو (GNU) وە سەرچاوەی یاساکەی بە خۆڕاییە و لەبەردەست دانراوە بۆ ھەمووان. ھەرچەندە ئەمە ئەوە ناگەیەنێت کە لینوکس و دابەشکەرەکانی (Distributions) مەرجە ھەمیشە بەخۆڕایی بن! کۆمپانیاکان کانی لەوانەیە زۆر جار بەرامبەرێک یان پارە داوا بکەن کاتێک کە سەرچاوەی یاساکەی بە خۆڕایی بۆ ھەمووان دەمێنێتەوە.
لینوکس لەوانەیە بەکار بھێنرێت بۆ چەند مەبەستێکی بەرفراوان وەک ڕایەڵە، پێشخستنی کاڵانەرمەکان و ھەروەھا وەک کەنارێکی کۆتایی بۆ بەکارھێنەرەکان، زۆر جار لینوکس وەک یەکێک لە ھەرە باشترین ئەلتەرناتیڤێکی نرخ ھەرزان لەچاو سیستمەکانی تر بەکار دێت.
ئوبونتو سیستمێکی بە خۆڕاییە، سەرچاوەکراوەیە (Open source)، دامەزراوە لەسەر سیستمی لینوکس، کە شەش مانگ جارێک وەشانێکی تازەی دەردەچێت.
پرۆژەی بە کوردی کردنی سیستمی کارپێکردنی ئوبونتو بەرھەمی کارکردنی سێ ساڵە لەلایەن دەستەیەک کوردەوە، کە بنچینەی کارەکەیان لەسەر سیستمی Rosetta بۆ وەرگێڕانی نەرمەکاڵای سەرچاوە کراوە دامەزراو بووە.
وەشانی ئوبونتو بە زمانی کوردی لە بۆنەیەکدا لە ناوچەی "سور Sur" - سەر بەشاری دیاربەکر، لەلایەن Rainer Heider پسپۆڕی ئەمریکی لەبواری نەرمەکاڵادا ڕاگەیەنرا.
گەشەکردنی لینوکس
[دەستکاری]لینوکس له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌رهه‌مێکی تازه‌یه به‌لای ئێمه‌وه چونکه زانیاریه‌کی ئه‌وتۆ له‌ده‌ڤه‌ره‌که‌دا له‌سه‌ر ئه‌م سیسته‌مه بوونی نیه بۆیه ناچارم ته‌نها باسی چه‌ند لایه‌نێکی بکه‌م و وه‌ک به‌راورد به به‌رهه‌مه ناسراوه‌کانی دی بیناسێنم چونکه گۆڕان له سیسته‌مێکی وه‌ک ویندۆزه‌وه بۆ لینۆکس کارێکی هه‌روا ئاسان نیه‌و بگره زۆریش گرانه چونکه له بنه‌ڕه‌تتدا هۆکاری به‌کارهێنان بنه‌مای کاری ئه‌م سیسته‌مانه‌یه‌و ئێمه‌ش وه‌ک دامه‌زراوه‌یه‌ک که پشتگیری ئه‌م سیسته‌مه بکات به‌زمانی کوردی بوونی نیه ئه‌مه‌ش کاره‌که‌ی له‌سه‌ر تازه به‌کارهێنه‌ران به‌سه‌دان جار گرانتر کردوه . له ئێستادا زۆریه‌ک له به‌کارهێنه‌رانی ویندۆز له خۆیان ده‌پرسن باشه ئه‌م لینۆکسه ده‌بێت چی له ویندۆز زیاتر بێت ؟ یان ده‌پرسن ویندۆز که‌ی ئه‌وه‌نده کیشه‌ی تێدایه تا په‌نا ببرێته به‌ر سیسته‌مێکی تری وه‌ک لینۆکس ؟ له‌ڕاستیدا له ئێستادا به‌کارهێنانی یه‌کێک له دابه‌شکردنه‌کانی لینۆکس له سه‌رتاسه‌ری جیهاندا بووه به مه‌رج به تایبه‌تی دامه‌زراوه حکو‌میه‌کان و ئه‌وبه‌شانه‌ی که په‌یوه‌ستن به پاراستنی نه‌ته‌وه‌یی و دامه‌زراوه فێرخوازیه‌کان و زۆبه‌ی هه‌ره زۆری بانکه‌کان ، ئه‌مه‌ش له خۆڕا ئه‌م گۆرانکاریانه نه‌هاتوه‌ته پێشه‌وه به‌ڵکو پێویستیه‌کی مه‌رجی ئه‌م دامه‌زراوه زه‌به‌لاحانه‌ی بۆ ئه‌م کاره هانداوه .
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]تێبینییەکان
[دەستکاری]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Linux Online (2008). «Linux Logos and Mascots». لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی ئابی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی ئابی ٢٠٠٩ ھێنراوە. ١ی نیسانی ٢٠٠٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «The Linux Kernel Archives: Frequently asked questions». kernel.org. ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ھێنراوە.
{{cite web}}:|ڕەوشی ناونیشان=noنادروستە (یارمەتی) - ^ «U.S. Reg No: 1916230». United States Patent and Trademark Office. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی نیسانی ٢٠٠٦ ھێنراوە.
{{cite web}}:|ڕەوشی ناونیشان=noنادروستە (یارمەتی) - ^ «Re: How to pronounce Linux?». Newsgroup: comp.os.linux. April 23, 1992. Usenet: 1992Apr23.123216.22024@klaava.Helsinki.FI. لە January 9, 2007 ھێنراوە.
{{cite newsgroup}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|accessdate=و|date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Free On-Line Dictionary of Computing (June 2006). «Linux». لە ١٥ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ Safalra (١٤ی نیسانی ٢٠٠٧). «Pronunciation of 'Linux'». Safalra's Website. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە لینوکس تێدایە. |
ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگەکانی <ref> بۆ گرووپێک بەناوی «kurdish-alpha» ھەن، بەڵام ھیچ تاگێکی ھاوتای <references group="kurdish-alpha"/> نەدۆزرایەوە