دەستگیرکردنی سەددام حوسێن

ئۆپەراسیۆنی بەرەبەیانی سوور
بەشێکە لە	شەڕی عێراق
ناونراوە لەدوای	بەرەبەیانی سوور
جێ	دۆر
پۆتانی شوێن	٣٤°٢٨′٢٢″N ٤٣°٤٦′٥٣″E
کاتی ڕوودان	١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٣
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

دەستگیرکردنی سەددام حوسێن یان ئۆپەراسیۆنی بەرەبەیانی سوور، ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی بوو کە لەلایەن ئەمریکاوە ئەنجامدرا و تێیدا سەددام حوسێن سەرۆک کۆماری پێشووی عێراق لە ١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٣ لە شارۆچکەی ئەلدوور لە عێراق دەستگیرکرا. ئۆپەراسیۆنەکە بەناوی فیلمی «بەرەبەیانی سوور»ی ساڵی ١٩٨٤ ناونراوە، ئەرکەکە لەلایەن فیرقەی ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکانی ١٢١ بە پاڵپشتی تیمی شەڕی لیوای یەکەم (بە فەرماندەیی عەقید جەیمس ھیکی) لە فیرقەی پیادەی چوارەم بە فەرماندەیی ژەنەڕاڵ ڕیمۆند ئۆدیێرنۆ ئەنجامدراوە.

تیمەکانی گەڕان لە دەرەوەی شارۆچکەی ئەلدوور دوو شوێن گەڕان بەڵام سەددامیان نەدۆزیەوە. دواجار سەددام حسێن لە کاتژمێر ٨:٣٠ی شەو بەکاتی نێوخۆی عێراق لە ژێرزەمینێکی بچووک لە باکووری شاری ئەلدوور خۆی شاردبووەوە و بەبێ ھیچ بەرگرییەک دەستگیرکرا.

پاشخانی ڕووداوەکان

شوێنی خۆشاردنەوەی سەددام (١٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٣)

سەددام حوسێن دوای ماوەیەکی کەم لە داگیرکردنی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ ون بوو، سوپای ئەمریکا بە «بەنرخترین ئامانجی ژمارە یەک» وەسفی کرد و یەکێکە لە گەورەترین ئۆپەراسیۆنەکانی گەڕان لە مێژوودا.

لە نێوان مانگەکانی تەممووز و کانوونی یەکەمی ٢٠٠٣، فیرقەی ١٢١ی ئۆپەراسیۆنەکانی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە تایبەتە ھاوبەشەکان دوانزە ھەوڵی سەرکەوتوو نەبوویان ئەنجامدا بۆ دۆزینەوەی سەددام، لەگەڵ ٦٠٠ ئۆپەراسیۆنی تر دژی ئامانجی دیکە، لەنێویاندا ٣٠٠ لێپرسینەوە. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٣، شۆفێرێکی پێشوو کەسێکی ئاشکرا کرد بە ناوی محەممەد ئیبراھیم عومەر مووسەللەت (کە یاوەری سەددام بوو)، و لەلایەن بەشی ١٢١ی ئۆپەراسیۆنەکانەوە نازناوی «سەرچاوە» یان «پیاوی قەڵەو»ی لێنرا. لە ماوەی دوو ھەفتەی داھاتوو نزیکەی ٤٠ ئەندامی بنەماڵەی محەممەد مووسەللەت لێکۆڵینەوەیان لەگەڵدا کرا لە ھەوڵێکدا بۆ ئەوەی بە سەددام بگەن. لە ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٣، مووسەللەت لە ھەڵمەتێکدا بۆ سەر ماڵێک لە بەغدا گیرا کە وەک بارەگایەک بوو بۆ ئەوانەی بەرەنگاری داگیرکاری ئەمریکا دەبوونەوە، بەرەبەیانی زوو مووسەللەت شوێنی ئەگەریی سەددامی ئاشکرا کرد. ئەم زانیارییە ھەواڵگرییانە و جگە لە زانیاری ھەواڵگری دیکە لە ئەندامانی پێشووی حیزبی بەعس بە پشتیووانی ھەواڵگری دەزگای ئاسایشی گشتی دواجار سەددام حوسێنیان لە کێڵگەیەک لە باشووری تکریت دۆزییەوە.

پەڕەیەکی فەرمیی لەلایەن دەزگای لێکۆڵینەوەی فیدڕاڵی و دەرکەوتنی پەنجەمۆرەکانی سەددام حوسێن

وێنەیەک کە لەلایەن ھێزە چەکدارەکانی ئەمریکاوە بڵاوکراوەتەوە، کەرەستەی چێشت لێنان لە چێشتخانەیەکی کاتی کە سەددام حوسێن پێش دەستگیرکردنی لە قەزای ئەلدوور دوایین ژەمی تێدا خواردووە

دۆخی دیلی جەنگ

سەددام حوسێن پاش ماوەیەکی کەم لە دەستگیرکردنی لەلایەن سەربازە ئەمریکییەکان

وتەبێژی پنتاگۆن ڕای گەیاندووە کە تووشی ئەم دۆخە بووە بەو پێیەی سەرۆکی «ھێزە سەربازییەکانی ڕژێمی کۆن» بووە.

وتەبێژ ڕائید مایکل شیڤەرز ڕای گەیاندووە کە سەددام لە مانگی کانوونی یەکەمی ڕابردوودا لەلایەن سەربازانی ئەمریکاوە گیرابوو، مافی ھەموو مافەکانی ھەیە بەپێی ڕێککەوتننامەکانی ژنێڤ. لیژنەی نێونەتەوەیی خاچی سوور داوای کردبوو بە زووترین کات سەردانی سەرکردەی پێشووی عێراق بکەن. و وتەبێژی ئەمریکا وردەکاری زیاتری سەبارەت بە مەرجەکانی دەستبەسەرکردنی سەددام حوسێن نەخستەڕوو.

دۆخی دیلی جەنگ بۆ سەددام حوسێن بەو واتایە بوو کە سەرۆکی پێشووی عێراق مافی دادگاییکردنی دەبێت بەھۆی ئەنجامدانی تاوانەکانی جەنگەوە.

مشتومڕ لەسەر وێنە تەلەڤیزیۆنییەکان دروست بوو کە سەددام حوسێن دوای دەستگیرکردنی پشکنینی پزیشکی بۆ دەکرێت - ئەو گرتە ڤیدیۆییانەی کە لەلایەن ھەندێکەوە بە شکستھێنان لە پاراستنی لە مشتومڕی گشتی سەیر دەکران. یەکێک لە پیاوە ئایینییە دیارەکانی ڤاتیکان دیمەنەکانی بەو شێوەیە وەسف کرد کە سەددام «وەک مانگا مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت» و ھەندێک لە بەشەکانی جیھانی عەرەبی ھەستیان بە سووکایەتی کرد بەھۆی ئەو دیمەنانە. ئەمریکا پێداگری کرد کە وێنەکان بۆ ئەوە نیشان دراون کە بۆ گەلی عێراقی نیشانی بدەن کە چیتر ھیچ شتێکیان نەماوە لێی بترسن.

بەرپرسێکی باڵای بەریتانیا وتی: «سەددام – کە لە شوێنێکی ئاشکرا نەکراودا گیرابوو و لەلایەن دەزگای ھەواڵگری ناوەندییەوە لێکۆڵینەوەی لەگەڵدا دەکرێت – ھێشتا ڕەتیدەکاتەوە ھاوکاری لەگەڵ دەستگیرکراوەکانیدا بکات، بەڵام دەستگیرکردنی سەرۆکی پێشوو لە مانگی پێشوودا ئەنجامی «زۆر لەوە گەورەتری لێ کەوتەوە کە چاوەڕوان دەکرا» و بەرپرسەکە بەو مەرجەی ناوی ئاشکرا نەکرێت بە ڕۆژنامەنووسانی وتبوو.

ئەو بەرپرسە ئاماژەی بەوەشکردووە، ھاوپەیمانییەکە بە سەرۆکایەتی ئەمریکا ئەو بەڵگەنامانەی کە لەگەڵ سەرکردەی پێشوودا دۆزراونەتەوە بەکاریھێناوە بۆ دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنەکانی دژی دڵسۆزانی سەددام.

کاردانەوەکان

• فەلەستین: حکوومەتی فەلەستین ھیچ لێدوانێکی لەسەر ھەواڵی دەستگیرکردنەکە نەدا، بەڵام عەبدولعەزیز ڕەنتیسی، سەرکردەیەکی دیاری بزووتنەوەی خۆڕاگری ئیسلامی (حەماس) وتی:«ئەمریکا باجێکی قورس دەدات لەبەر ھەڵەکەی». دوای گرتنی سەددام، کەشی زاڵ لەنێو فەلەستینییەکان، نکۆڵی و دڵتەنگی بوو.

• ئێران: جێگری سەرۆککۆمار محەمەد عەلی ئەبتاحی خۆشحاڵی خۆی دەربڕی و وتی: «دڵخۆشم کە ھەر تاوانبارێک بێت دەستگیریان کردووە و زۆر دڵخۆشترم چونکە تاوانبارێکە زۆر تاوانی ئەنجامداوە لە دژی ئێرانییەکان» ئەبتاحی بەشداری لە بانگەوازی گەیشتن بە دادپەروەری کرد و ئاماژەی بەوەشکرد: «ئێرانییەکان بەھۆیەوە زیانێکی زۆریان بەرکەوتووە و گۆڕە بەکۆمەڵەکانی عێراق ئەو تاوانانە دەسەلمێنن کە بەرامبەر گەلی عێراق ئەنجامی داوە.
• ئوردن: وتەبێژی حکوومەت ڕای گەیاند، ھیوادارم لاپەڕە لەسەر ڕابردوو لاببرێت و گەلی عێراق بتوانێت بە زووترین کات بەرپرسیارێتی خۆی لە ئەستۆ بگرێت و ویستی خۆی داھاتووی بنیاد بنێت. یەکەم و کۆتا وشە سەبارەت بە گرتن یان چارەنووسی سەددام حوسێن دەبێت بدرێتە گەلی عێراق.
• ئەفغانستان: حکوومەتی ئەفغانستان پێشوازی لە ھەواڵی دەستگیرکردنی سەددام حوسێن کرد، و بە ھۆشداری زانی بۆ سەرکردە نەیارەکانی وەک ئوسامە بن لادن و مەلا عومەر.
• سریلانکا: زیاتر لە ٤٦ پارێزەری سریلانکا پلانیان دانابوو لە دادگاییکردنیدا بەرگری لە سەرۆک کۆماری پێشووی عێراق بکەن. دانیشتووانی گوندی سەددام حوسێن ناگار نائومێدییەکی زۆریان دەربڕی بەھۆی ھەواڵی دەستگیرکردنی.
• فەڕەنسا: لە بەیاننامەیەکی سەرۆک جاک شیراکدا ھاتووە: «سەرۆک زۆر دڵخۆشە بە دەستگیرکردنی سەددام حوسێن».
• ئەڵمانیا: ڕاوێژکار گێرھارد شرۆدەر بە خۆشحاڵییەکی زۆرەوە پێشوازی لە گرتنەکە کرد. لە تەلەگرامێکدا بۆ جۆرج بووش داوای ھەوڵی چڕ و پڕ کرد بۆ ئاوەدانکردنەوەی عێراق.
• ڕووسیا: وەزیری دەرەوە ئیگۆر ئیڤانۆڤ وتی: «پێمان وایە دەستگیرکردنی سەددام یارمەتیدەر دەبێت بۆ بەھێزکردنی ئاسایش لە عێراق و بۆ پرۆسەی ڕێکخستنی سیاسی لە وڵاتەکەدا بە بەشدارییەکی کاریگەر لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکان».
• شانشینی یەکگرتوو: سەرۆکوەزیران تۆنی بلێر، بەھێزترین ھاوپەیمانی سەرۆک بووش لە جەنگی عێراقدا، دەستگیرکردنی سەددامی بە مژدەیەکی خۆش بۆ عێراقییەکان ناوبرد و وتی «ئەو سێبەرە لادەبات کە بۆ ماوەیەکی زۆر بەسەریاندا ھەڵواسرابوو سەبارەت بە کابووسی گەڕانەوەی ڕژێمی سەدام».