ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا
| ئەم بابەتە بەشێکی زنجیرەیییە لەسەر |
| سیاسەتەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکان |
|---|
 |
_US_House_of_Representatives.svg){kind=small}
ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا (بە ئینگلیزی: United States Senate) ئەنجومەنی پیران ژووری باڵای کۆنگرەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە کە لە ئەنجومەنی پیران و ئەنجومەنی نوێنەران پێکدێت کە بە ژووری نزم دادەنرێت. ئەنجومەنی پیران دەکەوێتە باڵی باکووری بینای کاپیتوڵ لە واشنتۆن دی سی دەسەڵاتەکانی ئەنجومەنی پیران بە ماددەی یەکەمی دەستووری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دیاری کراوە. ئەنجومەنی پیران لە ئەندامان پێکھاتووە کە ھەریەکەیان نوێنەرایەتی ویلایەتێک دەکەن. ھەر ویلایەتێک لەلایەن دوو سیناتۆرەوە نوێنەرایەتی دەکرێت کە ماوەی شەش ساڵە بە شێوەیەکی یەک لە دوای یەک خزمەت دەکەن، بۆیە بەزۆری ١٠٠ سیناتۆر ھەن کە نوێنەرایەتی ٥٠ ویلایەت دەکەن. سیناتۆرەکان لەلایەن دەسەڵاتی یاسادانانی ویلایەتەکانەوە لە ساڵی ١٧٩٨ تا ١٩١٣ دامەزران، کاتێک بە دەنگی خەڵک ھەڵبژێردران دوای پەسەندکردنی ھەمواری حەڤدەھەم لە ساڵی ١٩١٣.[١][٢][٣] وەک ئەنجومەنی باڵای کۆنگرێس، ئەنجومەنی پیران دەسەڵاتی زۆری ھەیە کە پەیوەندی بە ئامۆژگاری و ڕەزامەندییەوە ھەیە، لەوانە پەسەندکردنی پەیماننامەکان و پشتڕاستکردنەوەی سکرتێری کابینە، دادوەرەکانی دادگای باڵا، دادوەرە فیدراڵییەکان، ئەفسەرانی ئاڵا، بەرپرسانی ڕێکخستن، باڵیۆز و ئەفسەرانی جێبەجێکاری دیکە. ئەگەر ھیچ کاندیدێک زۆرینەی دەنگدەرانی بۆ پۆستی جێگری سەرۆک وەرنەگرت، ئەوا ئەنجومەنی پیران دەبێت یەکێک لە دوو دەنگدەرە سەرەکییەکە بۆ ئەو پۆستە ھەڵبژێرێت. ھەروەھا ئەنجومەنی پیران دەسەڵاتی ئەوەی ھەیە دادگاییکردنی لێپێچینەوە بۆ ئەو کەسانە ئەنجام بدات کە لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە لێپێچینەوەیان لەگەڵ دەکرێت.[٤][٥]
ئەنجومەنی پیران بە شێوەیەکی بەرفراوان بە دەزگایەکی ڕاوێژکاری زیاتر و بەناوبانگتر دادەنرێت لە چاو ئەنجومەنی نوێنەران بەھۆی درێژخایەنتر و قەبارە بچووکترەکەی و ناوچەی کۆنگرێس لەسەر ئاستی ویلایەتەکان، کە لە مێژوودا بووەتە ھۆی پێکھاتەیەکی کۆمەڵایەتیتر و کەشێکی کەمتر حیزبی. سەرۆکی ئەنجومەنی پیران جێگری سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە و لە غیابی ئەودا، سەرۆک بە شێوەی کاتی - ئەندامی باڵای ئەو حیزبەی کە زۆرینەی بەدەستھێناوە - سەرۆکایەتی دەکات تا گەڕانەوەی جێگری سەرۆک، لەگەڵ کاروباری یاسادانان و جێبەجێکردنی ئەنجومەنی پیران کە لەلایەن سەرۆکی زۆرینەی ئەنجومەنی پیرانەوە دیاری دەکرێت و بەڕێوەدەچێت.[٦][٧][٨]
.jpg)
سەرەتا
[دەستکاری]بەپێی دەستووری بنەڕەتی ئەمریکا، ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی سەنا ھەر دوو ساڵ جارێک بەڕێوە دەچێت، و ئەندامەکان بۆ سێ کۆمەڵە دابەش دەبن. دەستەی یەکەم (٣٣ ئەندام)، دەستەی دووەم (٣٣ ئەندام) و دەستەی سێیەم (٣٤ ئەندام) لە خۆ دەگرێت. ھەر دوو ساڵ جارێک ھەڵبژاردن بۆ یەکێک لەم دەستانە بەڕێوە دەچێت.
لە ساڵی ١٧٨٩ز تا ١٩١٣ سیناتۆرەکان لەلایەن پەڕلەمانەوە دیاری دەکران، بەڵام دوای ١٩١٣ز ڕاستەوخۆ لەلایەن ھاووڵاتیانەوە ھەڵدەبژێردرێن.
مەرجەکان بۆ ھەڵبژاردنی سیناتۆرەکان
[دەستکاری]- تەمەنی سی ساڵ و بەرەو سەر بێت
- بەلانی کەم نۆ ساڵ ھاووڵاتی ئەمریکی بوو بێت
- لە کاتی ھەڵبژاردندا پێویستە ھاووڵاتی ئەم ویلایەتە بێت
- کشتوکاڵ، خۆراک و دارستان
- دیاریکردنی بوودجە
- خزمەتی سەربازی
- بانک، نیشتەجێ بوون
- بوودجە
- بازرگانی، زانست و گواستنەوە
- وزە و سەرچاوە سروشتییەکان
- ژینگە و چالاکییە گشتییەکان
- دارایی
- پەیوەندییە دەرەکییەکان
- بابەتی حکومی
- داد
- پیشە و سەرچاوەی مرۆیی
- یاسا و ڕێساکانی حکوومەت
- چالاکییە بازرگانییە بچووکەکان
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ https://web.archive.org/web/20210109015106/https://www.senate.gov/civics/constitution_item/constitution.htm
- ^ https://web.archive.org/web/20170622060004/http://www.senat.fr/senatsdumonde/english/etats-unis.html
- ^ https://web.archive.org/web/20210107215200/https://www.history.com/topics/us-government/history-of-the-us-senate
- ^ https://web.archive.org/web/20201105035208/https://msa.maryland.gov/msa/mdmanual/39fed/05ussen/html/sen.html
- ^ https://web.archive.org/web/20201116054200/https://www.bbc.co.uk/news/topics/cxvj9prdl5wt/united-states-senate
- ^ Stewart, Charles؛ Reynolds, Mark (1 يناير 1990). "Television Markets and U.S. Senate Elections". Legislative Studies Quarterly. ج. 15 ع. 4: 495–523. DOI:10.2307/439894. JSTOR:439894
- ^ Lee, Frances E. (16 يونيو 2006). "Agreeing to Disagree: Agenda Content and Senate Partisanship, 198". Legislative Studies Quarterly. ج. 33 ع. 2: 199–222. DOI:10.3162/036298008784311000.
- ^ https://web.archive.org/web/20210108164856/https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/the-legislative-branch/
بەستەرە دەرەکییەکان
[دەستکاری]
