ئاو: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Xqbot (لێدوان | بەشدارییەکان) ب بۆت: scn:Acqua (vìppita) وتارێکی بەرزە؛ دەستکاریی جوانکاری |
No edit summary |
||
| ھێڵی ١٣: | ھێڵی ١٣: | ||
}} |
}} |
||
[[پەڕگە:Iceberg with hole near sanderson hope 2007-07-28 2.jpg|300px|left|thumb|ئاو لەهەر سێ شێوەکەیدا: شل، ڕەق ([[سەهۆڵبەند]])، و (نادیار) [[ھەڵمی ئاو]] لە ھەوادا. [[ھەورەکان]]، کۆبووەوەی کۆمەڵێ دڵۆپی ئاون]] |
[[پەڕگە:Iceberg with hole near sanderson hope 2007-07-28 2.jpg|300px|left|thumb|ئاو لەهەر سێ شێوەکەیدا: شل، ڕەق ([[سەهۆڵبەند]])، و (نادیار) [[ھەڵمی ئاو]] لە ھەوادا. [[ھەورەکان]]، کۆبووەوەی کۆمەڵێ دڵۆپی ئاون]] |
||
'''ئاو''' [[ماددەی کیمیایی|ماددەیەکی کیمیایی]]یە، کە بە [[ |
'''ئاو''' [[ماددەی کیمیایی|ماددەیەکی کیمیایی]]یە، کە بە [[H2O|H<sub>2</sub>O]] ھێما دەکرێت. یەک مۆڵگە لە ئاو پێک دێت لە گەردێک [[ئۆکسجین|ئۆکسجینێک]] و دوو گەرد لە [[ھایدرۆجین]] کە بە [[بەندی ھاوبەش]] پێکەوە بەستراون. ئاو [[شل|شلە]] لە [[باری پێوانەیی|باری پێوانەییدا]]، بەڵام لەسەر [[زەوی]] زۆرتر بەشێوەی [[ڕەق]]، [[سەھۆڵبەند]] و بەشێوەی گاز ھەیە. ئاو ٧٠.٩٪ ی ڕووی زەوی دادەپۆشێت. <ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Water ویکیپیدیای ئینگلیزی]</ref> |
||
لەمرۆڤدا، ھەموو [[خانە|خانەکان]]ی لەش لە سەرەوە تا سەری پەنجەکانمان پێویستی بە ئاوە بۆ بەردەوامبوونی [[ژیان]]، لەشی مرۆڤ نزیکەی ٢/٣ (دوو لەسەر سێ) ی پێکھاتەکەی ئاوە، [[ |
لەمرۆڤدا، ھەموو [[خانە|خانەکان]]ی لەش لە سەرەوە تا سەری پەنجەکانمان پێویستی بە ئاوە بۆ بەردەوامبوونی [[ژیان]]، لەشی مرۆڤ نزیکەی ٢/٣ (دوو لەسەر سێ) ی پێکھاتەکەی ئاوە، [[ئەندام|ئەندامێکی]] وەک [[مێشک]] ئاو ٪٩٠ ی پێکدەھێنێت، بۆیە ئەگەر ئاوی پێویست نەگاتە [[مێشک]] و ئەندامەکانی تر، ئەوا [[لەش]] ناتوانێت کارەکانی خۆی بەباشی بەڕێوە بەرێت، ئەگەر ھاوسەنگی ڕێژەی ئاو لە لەشدا ڕانەگیرێت ئەوا زیان و ئازار بەلەش دەگەیەنێت. |
||
کاتێک مرۆڤ [[ماسوولکە]] |
کاتێک مرۆڤ [[ماسوولکە|ماسوولکەکانی]] لەشی بەکار دەھێنێت، بڕێکی زۆر ئاو بەکار دەھێنێت و ونی دەکات، تەنھا لە جوڵەی ئاساییی ڕۆژانەی ماسوولکەکاندا دوو کووپ ئاو بەکار دەھێنێت، [[کرداری ھەناسەدان]]ی ئاساییی مرۆڤ ڕۆژانە نزیکەی ٣-٤ کووپ ئاو لە لەش دەکاتە دەرەوە، سەر باری ئەوەی کە ڕێژەیەکی زۆری ئاو بە [[پاشەڕۆ]] و ئارەقکردنەوە دەکرێتە دەرەوە. |
||
== ئاو لە لەشی مرۆڤدا == |
== ئاو لە لەشی مرۆڤدا == |
||
ئاو لە لەشدا |
ئاو لە لەشدا ڕۆڵی بنەڕەتی ھەیە: |
||
* شێدارکردنی ھەوا لە سییەکاندا بۆ ڕاگرتنی سەلامەتی |
* شێدارکردنی ھەوا لە سییەکاندا بۆ ڕاگرتنی سەلامەتی سییەکان. |
||
* یارمەتیدانی [[مێتابۆلیسم]]ی لەش. |
* یارمەتیدانی [[مێتابۆلیسم]]ی لەش. |
||
* |
* سەقامگیرکردنی گەرمای لەش لە ئاستێکی جێگیردا. |
||
* پاکردنەوەی لەش لە ماددە زیانبەخشەکان. |
* پاکردنەوەی لەش لە ماددە زیانبەخشەکان. |
||
== سوود و بەکارھێنانەکانی == |
== سوود و بەکارھێنانەکانی == |
||
=== خواردنەوەی ئاو === |
=== خواردنەوەی ئاو === |
||
خواردنەوەی ئاو |
خواردنەوەی ئاو بە ڕێژەی پێویست کۆمەڵێک سوودی زۆری ھەیە کە گرنگە ھەموومان بزانین تا بەردەوام ڕێژەی ئاوی پێویست بخۆینەوە: |
||
* خواردنەوەی ئاو دەبێتە ھۆی دابەزاندنی [[کێش]]، چونکە |
* خواردنەوەی ئاو دەبێتە ھۆی دابەزاندنی [[کێش]]، چونکە یارمەتی شۆردنەوەی لەش دەدات لە پاشماوەی [[ھەرسکردنی چەوری]]، ئاو ھیچ وزەیەکی تێدا نییە کە ئەمەش دەبێتە ھۆی بەکارھێنانی چەوری لەش، خواردنەوەی ئاو برسێتی کەم دەکاتەوە و دەبێتە ھۆی کەمکردنەوەی ئارەزووی خواردن. |
||
* زۆربەی کات [[ژانەسەر]] بەھۆی |
* زۆربەی کات [[ژانەسەر]] بەھۆی کەمیی ڕێژەی ئاوەوەیە لە لەشدا، بۆیە خواردنەوەی ئاو ھۆیەکە بۆ چارەسەری ژانەسەر بە شێوەیەکی سروشتی، گرنگە پێش ئەوەی بیر لە بەکارھێنانی [[دەرمانی ئازارشکێن]] بکەینەوە، ئاو بخۆینەوە. |
||
* ئاو دەبێتە ھۆی شێداری [[پێست]] بەم ھۆیەش پێکھاتە لاستیکیەکەی پێست دەپارێزێت و |
* ئاو دەبێتە ھۆی شێداری [[پێست]] بەم ھۆیەش پێکھاتە لاستیکیەکەی پێست دەپارێزێت و ڕێگری دەکات لە چرچبوون و وشکبوونەوە. |
||
* چالاکی دەبەخشێتە لەش بەھۆی چالاکردنی مێشک و یارمەتیدانی |
* چالاکی دەبەخشێتە لەش بەھۆی چالاکردنی مێشک و یارمەتیدانی ماسوولکەکان. |
||
* ئەو کەسانەی کە وەرزش دەکەن پێویستە |
* ئەو کەسانەی کە وەرزش دەکەن پێویستە ڕێژەی پێویست ئاو بخۆنەوە بە شێوەیەکی ھێمنانە تا یارمەتیی ماسوولکەکان بدات و [[گرژبوونی ماسوولکە|گرژبوون]] و [[ڕەقبوونی ماسوولکە]] کەمبکاتەوە بەھۆی گواستنەوەی خۆراک و ئۆکسجین بۆ ماسوولکەکان و ڕزگارکردنی ماسوولکەکان لە [[پاشەڕۆ خۆراکییەکان]]. |
||
* خواردنەوەی ئاو جگە لەکاتی خواردن، یارمەتیدەرە لە [[کرداری ھەرس]] و دورکەوتنەوە لە [[قەبزی]] و زیادکردنی جوڵەی [[ڕیخۆڵە]]کان، بە پێچەوانەوە زۆر ئاو خواردنەوە لەکاتی نان خواردندا دەبێتە ھۆی |
* خواردنەوەی ئاو جگە لەکاتی خواردن، یارمەتیدەرە لە [[کرداری ھەرس]] و دورکەوتنەوە لە [[قەبزی]] و زیادکردنی جوڵەی [[ڕیخۆڵە]]کان، بە پێچەوانەوە زۆر ئاو خواردنەوە لەکاتی نان خواردندا دەبێتە ھۆی ڕێگری لە کرداری ھەرس بەھۆی دابەزاندنی [[ترشێتی گەدە]] و ھەڵاوسانی. |
||
==== زۆر خواردنەوەی ئاو ==== |
==== زۆر خواردنەوەی ئاو ==== |
||
خواردنەوەی ئاو |
خواردنەوەی ئاو بەڕێژەیەکی زۆر لەسەریەک، دەبێتە ھۆی [[ژەھراویبوون بە ئاو]] (بە [[ئینگلیزی]]:Water Intoxication)، بە تایبەتی لە [[منداڵی ساوا]]دا کە ڕێژەیەکی زۆر ئاو لەگەڵ [[شیر]] وەردەگرێت (کاتێک کە شیری زۆر ڕوونی پێدەدرێت) یا لەکاتی کەشوھەوای گەرم خواردنەوەی لەسەریەکی ئاو، ئەمەش دەبێتە ھۆی ھەڵاوسانی خانەکانی لەش و کەمبوونەوەی خەستی [[خوێن]] و بەرزبونەوەی [[پەستانی خوێن]] بەھۆی زیادبوونی قەبارەی خوێنەوە. |
||
== دۆخەکانی ئاو == |
== دۆخەکانی ئاو == |
||
ئاو لەسێ دۆخی |
ئاو لەسێ دۆخی جیادا ھەیە: |
||
* [[دۆخی شلی]] |
* [[دۆخی شلی]] |
||
* [[دۆخی ڕەقی]] (بەستوو) |
* [[دۆخی ڕەقی]] (بەستوو) |
||
* [[دۆخی |
* [[دۆخی گازی]] (ھەڵم) |
||
== سەرچاوەکان == |
== سەرچاوەکان == |
||
| ھێڵی ٤٨: | ھێڵی ٤٨: | ||
٢. [http://sbeiy.com/%28A%28oC1CSgvTygEkAAAAMGQ2ZTk2ZjgtOGE5MS00ZjQyLWI3OTMtZTRlNjQ1ZWEyZDMxeAx0uF_Fpo2yIKvg5_--PnjhNqA1%29%29/ku/newsdetail.aspx?id=23396&cat=5 سبەی - ئاو سودبەخشترین مادەیە بۆ ژیان لە ٢٣/١/٢٠١٠] |
٢. [http://sbeiy.com/%28A%28oC1CSgvTygEkAAAAMGQ2ZTk2ZjgtOGE5MS00ZjQyLWI3OTMtZTRlNjQ1ZWEyZDMxeAx0uF_Fpo2yIKvg5_--PnjhNqA1%29%29/ku/newsdetail.aspx?id=23396&cat=5 سبەی - ئاو سودبەخشترین مادەیە بۆ ژیان لە ٢٣/١/٢٠١٠] |
||
[[پۆل:ئاو]] |
[[پۆل: ئاو]] |
||
{{Link FA|eu}} |
{{Link FA|eu}} |
||
وەک پێداچوونەوەی ١٩:٥٩، ٢ی تەممووزی ٢٠١٤
ئاو ماددەیەکی کیمیایییە، کە بە H2O ھێما دەکرێت. یەک مۆڵگە لە ئاو پێک دێت لە گەردێک ئۆکسجینێک و دوو گەرد لە ھایدرۆجین کە بە بەندی ھاوبەش پێکەوە بەستراون. ئاو شلە لە باری پێوانەییدا، بەڵام لەسەر زەوی زۆرتر بەشێوەی ڕەق، سەھۆڵبەند و بەشێوەی گاز ھەیە. ئاو ٧٠.٩٪ ی ڕووی زەوی دادەپۆشێت. [١]
لەمرۆڤدا، ھەموو خانەکانی لەش لە سەرەوە تا سەری پەنجەکانمان پێویستی بە ئاوە بۆ بەردەوامبوونی ژیان، لەشی مرۆڤ نزیکەی ٢/٣ (دوو لەسەر سێ) ی پێکھاتەکەی ئاوە، ئەندامێکی وەک مێشک ئاو ٪٩٠ ی پێکدەھێنێت، بۆیە ئەگەر ئاوی پێویست نەگاتە مێشک و ئەندامەکانی تر، ئەوا لەش ناتوانێت کارەکانی خۆی بەباشی بەڕێوە بەرێت، ئەگەر ھاوسەنگی ڕێژەی ئاو لە لەشدا ڕانەگیرێت ئەوا زیان و ئازار بەلەش دەگەیەنێت. کاتێک مرۆڤ ماسوولکەکانی لەشی بەکار دەھێنێت، بڕێکی زۆر ئاو بەکار دەھێنێت و ونی دەکات، تەنھا لە جوڵەی ئاساییی ڕۆژانەی ماسوولکەکاندا دوو کووپ ئاو بەکار دەھێنێت، کرداری ھەناسەدانی ئاساییی مرۆڤ ڕۆژانە نزیکەی ٣-٤ کووپ ئاو لە لەش دەکاتە دەرەوە، سەر باری ئەوەی کە ڕێژەیەکی زۆری ئاو بە پاشەڕۆ و ئارەقکردنەوە دەکرێتە دەرەوە.
ئاو لە لەشی مرۆڤدا
ئاو لە لەشدا ڕۆڵی بنەڕەتی ھەیە:
- شێدارکردنی ھەوا لە سییەکاندا بۆ ڕاگرتنی سەلامەتی سییەکان.
- یارمەتیدانی مێتابۆلیسمی لەش.
- سەقامگیرکردنی گەرمای لەش لە ئاستێکی جێگیردا.
- پاکردنەوەی لەش لە ماددە زیانبەخشەکان.
سوود و بەکارھێنانەکانی
خواردنەوەی ئاو
خواردنەوەی ئاو بە ڕێژەی پێویست کۆمەڵێک سوودی زۆری ھەیە کە گرنگە ھەموومان بزانین تا بەردەوام ڕێژەی ئاوی پێویست بخۆینەوە:
- خواردنەوەی ئاو دەبێتە ھۆی دابەزاندنی کێش، چونکە یارمەتی شۆردنەوەی لەش دەدات لە پاشماوەی ھەرسکردنی چەوری، ئاو ھیچ وزەیەکی تێدا نییە کە ئەمەش دەبێتە ھۆی بەکارھێنانی چەوری لەش، خواردنەوەی ئاو برسێتی کەم دەکاتەوە و دەبێتە ھۆی کەمکردنەوەی ئارەزووی خواردن.
- زۆربەی کات ژانەسەر بەھۆی کەمیی ڕێژەی ئاوەوەیە لە لەشدا، بۆیە خواردنەوەی ئاو ھۆیەکە بۆ چارەسەری ژانەسەر بە شێوەیەکی سروشتی، گرنگە پێش ئەوەی بیر لە بەکارھێنانی دەرمانی ئازارشکێن بکەینەوە، ئاو بخۆینەوە.
- ئاو دەبێتە ھۆی شێداری پێست بەم ھۆیەش پێکھاتە لاستیکیەکەی پێست دەپارێزێت و ڕێگری دەکات لە چرچبوون و وشکبوونەوە.
- چالاکی دەبەخشێتە لەش بەھۆی چالاکردنی مێشک و یارمەتیدانی ماسوولکەکان.
- ئەو کەسانەی کە وەرزش دەکەن پێویستە ڕێژەی پێویست ئاو بخۆنەوە بە شێوەیەکی ھێمنانە تا یارمەتیی ماسوولکەکان بدات و گرژبوون و ڕەقبوونی ماسوولکە کەمبکاتەوە بەھۆی گواستنەوەی خۆراک و ئۆکسجین بۆ ماسوولکەکان و ڕزگارکردنی ماسوولکەکان لە پاشەڕۆ خۆراکییەکان.
- خواردنەوەی ئاو جگە لەکاتی خواردن، یارمەتیدەرە لە کرداری ھەرس و دورکەوتنەوە لە قەبزی و زیادکردنی جوڵەی ڕیخۆڵەکان، بە پێچەوانەوە زۆر ئاو خواردنەوە لەکاتی نان خواردندا دەبێتە ھۆی ڕێگری لە کرداری ھەرس بەھۆی دابەزاندنی ترشێتی گەدە و ھەڵاوسانی.
زۆر خواردنەوەی ئاو
خواردنەوەی ئاو بەڕێژەیەکی زۆر لەسەریەک، دەبێتە ھۆی ژەھراویبوون بە ئاو (بە ئینگلیزی:Water Intoxication)، بە تایبەتی لە منداڵی ساوادا کە ڕێژەیەکی زۆر ئاو لەگەڵ شیر وەردەگرێت (کاتێک کە شیری زۆر ڕوونی پێدەدرێت) یا لەکاتی کەشوھەوای گەرم خواردنەوەی لەسەریەکی ئاو، ئەمەش دەبێتە ھۆی ھەڵاوسانی خانەکانی لەش و کەمبوونەوەی خەستی خوێن و بەرزبونەوەی پەستانی خوێن بەھۆی زیادبوونی قەبارەی خوێنەوە.
دۆخەکانی ئاو
ئاو لەسێ دۆخی جیادا ھەیە:
سەرچاوەکان
٢. سبەی - ئاو سودبەخشترین مادەیە بۆ ژیان لە ٢٣/١/٢٠١٠
داڕێژە:Link FA داڕێژە:Link FA داڕێژە:Link FA داڕێژە:Link FA داڕێژە:Link GA داڕێژە:Link GA داڕێژە:Link GA