مەلا ئاوارە
مەلا ئەحمەد شەڵماشی | |
|---|---|
| لەدایکبوون | ١٩٣٤ |
| مەرگ | ٢ی ئەیلوولی ١٩٦٨ سەردەشت |
| ھۆکاری مەرگ | لەلایەن ساواکی ئێرانەوە تیرباران کرا |
| نەتەوە | کورد |
| پیشە | شاعیر، سیاسەتمەدار |
مەلا ئەحمەد شەڵماشی ناسراو بە مەلا ئاوارە یان شەھیدی ڕێگای ئازادی کوردستان کوڕی مەلا محەممەد ئەمینی ھەمەوەند شۆڕشگێڕێکی کورد و یەکێک لە دامزرێنەرانی کۆمیتەی شۆڕشگێڕی حیزبی دێموکراتی کوردستان بوو کە لەلایەن ڕەژیمی محەممەدڕەزا پەھلەوی گولەباران کرا.[١]
ژیاننامە[دەستکاری]
مەلا ئاوارە ساڵی ١٣١٣ی ھەتاوی لە گوندی شەڵماشی سەر بە شارستانی سەردەشت لە دایک بووە. لەلای باوکی خوێندنی دەست پێ کردووە و پاشان چووەتە ناو جەرگەی فەقێیان و لە گوندێکەوە بۆ گوندێکی تر و لە قوتاخانەیەکەوە بۆ قوتابخانەیەکی تر زۆر شوێن و ناوچەی کوردستان گەڕاوە و بە شێلگیرییەوە خوێندوویەتی و بووتە مەلا. مەلا ئاوارە بەھۆی ئەوەیکە مرۆڤێکی ھێژا، ئاگا، دیندار، خاوەن ھەستی نەتەوایەتی و خەڵکدۆست بووە، ھەر لە کاتی خوێندنەوە بینینی نابەرامبەری و حاڵ و باڵی دڵتەزێنی بێدەستان و زۆربێژی و خەڵک ڕووتاندنەوەی دەسەڵاتداران ئازاری داوە و سەرەنجام لێ بڕاوە بە ھەموو گیانییەوە بۆ نەھێشتنی ئەم کارەساتە تێکۆشیاوە و بەم جۆرە چووەتە ناو حیزبی دیموکراتی کوردستانەوە و ساڵی ١٣٤٣ی ھەتاوی لەگەڵ چەند ئەندامی کارای تری حیزبدا گەڕاوەتەوە رۆژھەڵات و لە ناوچەی موکریان، بەتایبەت دێھاتی دەوروبەری سەردەشت و بانە و ئالان و چەند شوێنێکی تر، کەوتووەتە گەڕان و و دانیشتن لەگەڵ خەڵکی چەوساوە و تێگەیاندنیان لە ھۆی دوا کەوتووییان و ئاشنا کردنیان لەگەڵ بەرنامەی حیزبدا.[٢] بانەمەڕی ساڵی ١٣٤٧ (حەسەن سەکر) کوێخای گوندی دیواڵان وەک دارەدەستی شا، بۆ چارەسەرکردنی کێشەیەکی گوندەکەی بانگھێشتی مەلا ئەحمەدی کردووە و ھەر ئەوێ شەوێ ھاوکات لەگەڵ دەرمانداو کردنی حکوومەتی ئاگادار کردووەتەوە و بەیانییەکەی مەلا ئاوارە ھاوڕێ لەگەڵ دوو پێشمەرگەی تر بە ناوەکانی (مەلا کەچە) و (مام ڕەحمانی وەتمان چاوشین) بۆ دادگای سەحرایی جەڵدیان گوازراونەتەوە و دوای چەن مانگ ئەشکەنجە لە ڕۆژی ١١ی خەرمانانی ١٣٤٧ی ھەتاوی لە شوێنێک بە ناوی (خڕی کانی ساردێ) لە شاری سەردەشت تیرباران کراون. بەر لە ئیعدام بوون مەلا ئاوارە وتوویە:" بە کوشتنی من خەباتی ڕزگاری خوازی نیشتمانپەروەرانی کورد دوایی نایەت. "[٣]
مەھدی خانبابا تارانی لە ھاوپەیڤینێک لەگەڵ حەمید شەوکەتدا گوتوویە کە مەلا ئاوارە برای مستەفا شەڵماشی ئەندامی کومیتەی ناوەندیی پارتی دیمۆکراتی کوردستانی ئێران و خوێندکاری یاسا لە زانستگەی تاران بووە و پەیوەندیشی بووە لەگەڵ ڕێکخراوەی شۆڕشگێری پارتی توودەی ئێران.[٤]
بەرھەمەکان[دەستکاری]
مەلا ئەحمەد لە زەمانی فەقێیەتییەوە ھۆگری شیعر بووە و ئەوکاتی کە پێشمەرگە بووە ھەڵبەستی ھۆنیوەتەوە و خاوەنی دیوانێکی شیعرییە.
- دیوانی مەلا ئاوارە[٥]
نموونەی شیعری[دەستکاری]
| کوڕم تۆ کوردی، تۆ بێچووە شێری | نەتەوەی کاوەی، ئازا و دلێری | |
| باب و باپیرت، خزم و که‌س و کار | زۆریان کێشاوه، مەینەت و ئازار | |
| بۆ پارێزگاری، نامووس و ماڵیان | قەت نەوەستاوە، دەست و گوپاڵیان | |
| تۆش وەک ئەوان بە، نەترس و نەبەز | بازی کێوی بە، نەک کەوی قەفەس |
| تووتنوانێکی ھەژارم | بێ خانوو و زەوی و زارم | |
| بێپووڵ و باغ و بزن و مەڕ | دوورم لە خێر، نزیک لە شەڕ | |
| مناڵم ڕووت و برسییە | ژیانم پڕ مەترسییە |
شیعری لەتیف ھەڵمەت بۆ مەلا ئاوارە[دەستکاری]
لەتیف ھەڵمەت شیعرێکی لەژێر ناوی «بڕگەیەکی بڵاونەکراوە لە ڕۆژژمێرەکەی مەلا ئاوارە، وێنەی نەمر» بۆ مەلا ئاوارە نووسیوە؛ ئەوە دەقی شیعرەکەیە:
- من دڵنیام … چەندێ بژیم
- ڕۆژێ مەرگ دێ بۆ پێشوازیم
- بەڵام ھەزاران ھەزار ساڵ
- لە دوای مردن
- دەرمبێنن لە گۆڕ و چاڵ
- ئەگەر سینگم بە نەشتەرێ ھەڵبدڕن
- ھێشتا دیارە لەسەر برینی دڵی من
- خۆڵەمێشی گوندەکەم و
- جێ زنجیری تانکی دوژمن…!
- بست بە بستی … ئائەم خاکە
- جێ بزماری چەکمەی پاسدار و ساڤاکە…![٦]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ تاریخ مشاھیر کرد، جلد دوم: عرفا، علما، ادبا، شعرا
- ^ مێژووی ناودارانی کورد: بابە شێخ مەردۆخ ڕۆحانی "شیوا" وەرگێڕانی: ماجد مەردۆخ ڕۆحانی، بەرگی دووھەم، لاپەڕەی ٨٣١، لە کتێبەکانی ئەکادیمیای کوردی، ھەولێر، ٢٠١١ ز. چاپی یەکەم
- ^ شەھید مەلا ئاوارە، ڕەحمان نەقشی، ئەیلوولی ٢٠١١
- ^ شوکت، حمید، نگاھی از درون بە جنبش چپ ایران (گفتگو با مھدی خانبابا تھرانی)، تھران: شرکت سھامی انتشار، چاپ دوم: ۱۳۷۲، ص۱۵۴.
- ^ دیوانی مەلا ئاوارە، کۆکردنەوەی: عەوڵا مینایی
- ^ کۆی بەرھەمە شێعرییەکانی لەتیف ھەڵمەت، بەرگی دووھەم، ل ۲۰۱، بڵاوکەرەوەی مانگ، بانە ۲۰۱٦
