ساواک

ساواک
بە فارسی: سازمان اطلاعات و امنیت کشور
دامەزران	٢٠ی ئازاری ١٩٥٧
ناو بە زمانی فەرمی	سازمان اطلاعات و امنیت کشور
وڵات	ئێران
شوێنی بارەگاکان	تاران
گۆڕدراوە لەلایەن	وەزارەتی ھەواڵگری (ئێران)
کۆتاییھاتن	٢٤ی شوباتی ١٩٧٩
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ڕیکخراوەی زانیاری و ئاسایشی وڵات (بە فارسی: سازمان اطلاعات و امنیت کشور‎) بە کورتە ساواک، پۆلیسی نھێنی ڕێکخراوەی سەرەکیی ئاسایشی ناوخۆ و ئاژانسی ھەواڵگریی ئێران لە سەردەمی دەسەڵاتی حکوومەتی پەھلەویدا بوو. ئەم دەزگایە ھێز و دەسەڵاتێکی زۆری پێدرابوو و لە دەسبەسەرکردن و لێکۆڵینەوە لە دژبەرانی حکوومەت ڕۆڵی بەرچاوی ھەبوو. ساواک لە ساڵی ١٩٥٧ دامەزرا و لە ساڵی ١٩٧٩، دوای سەرکەوتنی شۆڕشی ئێران ھەڵوەشایەوە.

مێژوو و کردەوەکانی ساواک

ساواک لە ساڵی ١٩٥٧ی زایینی (١٣٣٥ی ھەتاوی) بە ھاوکاری ھاوبەشی مۆساد و سی ئای ئەی لە ئێراندا دامەزرا و ئامانجی پێکھێنانی بریتی بوو لە دامەزراندنی ھێزی پۆلیسی نھێنی لە ئێران. دامەزرێنەری ئەم ڕێکخراوەیە، سی ئای ئەی وەکوو وێنەیەک بۆ دامەزراندنی دیاری کردبوو. کارناسانی سی ئای ئەی و مۆساد دەستیان کرد بە فێرکردنی میتودەکانی سیخۆڕی و کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر دژبەرانی دەسەڵاتی محەممەدڕەزا شا لە ئێراندا.

ھەڵوەشان

لە ساڵی ١٩٧٩، ھاوکات لەگەڵ بەرزبوونەوەی ڕادەی نائارامییەکان لە ئێراندا، محەممەدڕەزا شا دەستووری ھەڵوەشانەوەی ساواکی دا و بەرپرسی پێشووی ساواک، نیعمەتوڵڵا نەسیری کە لەو سەردەمەدا ھەناردەی ئێران لە پاکستان بوو، بۆ ئێران بانگھێشت کرایەوە و دەستبەسەر کرا. دوای سەرکەوتنی شۆڕشی ١٩٧٩ی ئێران، نیعمەتوڵڵا نەسیری درایە دادگا و لە ئاکامدا لە سێدارە درا. جێگری نەسیری، پەرویز سابتی بۆ دەرەوەی وڵات ڕای کرد. کاربەدەستانی دیکە وەکوو حوسێن فەردووست کە نزیکایەتییان لەگەڵ شا و بەرپرسانی ساواک ھەبوو، دوای سەرکەوتنی شۆڕش لە کار دوور خرانەوە و دواتر کۆماری ئیسلامییان یارمەتی دا بۆ دامەزراندن و ڕێکخستنی وەزارەتی ھەواڵگری.

سەرۆکەکان

ژمارە	وێنە	ناوی سەرۆک	ڕێکەوتی لەدایکبوون و مردن	ماوەی سەرۆکایەتی
١		تیمسار تەیموور بەختیار	١٩١٤–١٩٧٩	١٩٥٧–١٩٦١ (٣–٤ ساڵ)
٢		تیمسار حەسەن پاکڕەوان	١٩١١–١٩٧٩	١٩٦١–١٩٦٥ (٣–٤ ساڵ)
٣		تیمسار نیعمەتوڵڵا نەسیری	١٩١١–١٩٧٩	١٩٦٥–١٩٧٨ (١٢–١٣ ساڵ)
٤		تیمسار ناسر موقەدەم	١٩٢١–١٩٧٩	١٩٧٨–١٩٧٩ (٠–١ ساڵ)

سه‌رچاوه‌کان

• ته‌یمور به‌ختیار‏ (ئینگلیزی).
• وه‌زاره‌تی ئه‌منیه‌ت ساواک‏ (ئینگلیزی).