ساواک
ساواک | |
---|---|
بە فارسی: سازمان اطلاعات و امنیت کشور | |
![]() | |
دامەزران | ٢٠ی ئازاری ١٩٥٧ |
ناو بە زمانی فەرمی | سازمان اطلاعات و امنیت کشور |
وڵات | ئێران |
شوێنی بارەگاکان | تاران |
گۆڕدراوە لەلایەن | وەزارەتی ھەواڵگری (ئێران) |
کۆتاییھاتن | ٢٤ی شوباتی ١٩٧٩ |
ڕیکخراوەی زانیاری و ئاسایشی وڵات (بە فارسی: سازمان اطلاعات و امنیت کشور) بە کورتە ساواک، پۆلیسی نھێنی ڕێکخراوەی سەرەکیی ئاسایشی ناوخۆ و ئاژانسی ھەواڵگریی ئێران لە سەردەمی دەسەڵاتی حکوومەتی پەھلەویدا بوو. ئەم دەزگایە ھێز و دەسەڵاتێکی زۆری پێدرابوو و لە دەسبەسەرکردن و لێکۆڵینەوە لە دژبەرانی حکوومەت ڕۆڵی بەرچاوی ھەبوو. ساواک لە ساڵی ١٩٥٧ دامەزرا و لە ساڵی ١٩٧٩، دوای سەرکەوتنی شۆڕشی ئێران ھەڵوەشایەوە.
مێژوو و کردەوەکانی ساواک[دەستکاری]
ساواک لە ساڵی ١٩٥٧ی زایینی (١٣٣٥ی ھەتاوی) بە ھاوکاری ھاوبەشی مۆساد و سی ئای ئەی لە ئێراندا دامەزرا و ئامانجی پێکھێنانی بریتی بوو لە دامەزراندنی ھێزی پۆلیسی نھێنی لە ئێران. دامەزرێنەری ئەم ڕێکخراوەیە، سی ئای ئەی وەکوو وێنەیەک بۆ دامەزراندنی دیاری کردبوو. کارناسانی سی ئای ئەی و مۆساد دەستیان کرد بە فێرکردنی میتودەکانی سیخۆڕی و کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر دژبەرانی دەسەڵاتی محەممەدڕەزا شا لە ئێراندا.
ھەڵوەشان[دەستکاری]
لە ساڵی ١٩٧٩، ھاوکات لەگەڵ بەرزبوونەوەی ڕادەی نائارامییەکان لە ئێراندا، محەممەدڕەزا شا دەستووری ھەڵوەشانەوەی ساواکی دا و بەرپرسی پێشووی ساواک، نیعمەتوڵڵا نەسیری کە لەو سەردەمەدا ھەناردەی ئێران لە پاکستان بوو، بۆ ئێران بانگھێشت کرایەوە و دەستبەسەر کرا. دوای سەرکەوتنی شۆڕشی ١٩٧٩ی ئێران، نیعمەتوڵڵا نەسیری درایە دادگا و لە ئاکامدا لە سێدارە درا. جێگری نەسیری، پەرویز سابتی بۆ دەرەوەی وڵات ڕای کرد. کاربەدەستانی دیکە وەکوو حوسێن فەردووست کە نزیکایەتییان لەگەڵ شا و بەرپرسانی ساواک ھەبوو، دوای سەرکەوتنی شۆڕش لە کار دوور خرانەوە و دواتر کۆماری ئیسلامییان یارمەتی دا بۆ دامەزراندن و ڕێکخستنی وەزارەتی ھەواڵگری.
سەرۆکەکان[دەستکاری]
ژمارە | وێنە | ناوی سەرۆک | ڕێکەوتی لەدایکبوون و مردن | ماوەی سەرۆکایەتی |
---|---|---|---|---|
١ | ![]() |
تیمسار تەیموور بەختیار | ١٩١٤–١٩٧٩ | ١٩٥٧–١٩٦١ (٣–٤ ساڵ) |
٢ | ![]() |
تیمسار حەسەن پاکڕەوان | ١٩١١–١٩٧٩ | ١٩٦١–١٩٦٥ (٣–٤ ساڵ) |
٣ | ![]() |
تیمسار نیعمەتوڵڵا نەسیری | ١٩١١–١٩٧٩ | ١٩٦٥–١٩٧٨ (١٢–١٣ ساڵ) |
٤ | ![]() |
تیمسار ناسر موقەدەم | ١٩٢١–١٩٧٩ | ١٩٧٨–١٩٧٩ (٠–١ ساڵ) |
سهرچاوهکان[دەستکاری]
- تهیمور بهختیار (ئینگلیزی).
- وهزارهتی ئهمنیهت ساواک (ئینگلیزی).