مامە ڕیشە

مامەڕیشە
لەدایکبوون	١٩٥٥ تاڵەبان، سلێمانی کوردستان
مەرگ	٢٤ی کانونی دووەمی ١٩٨٥ (٣٠ ساڵ ژیاوە) گەرمیان
ھۆکاری مەرگ	کوژران بە دەستڕێژی گولە
شوێنی گۆڕ	گوندی تاڵەبان
نەتەوە	کورد
پەروەردە	نەخوێندەوار
پیشە	پێشمەرگە
چالاکبوون	١٩٧٠–١٩٨٥
کار	فەرماندەی کەرتی چواری جەباری
حیزبی سیاسی	یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
ئایین	ئیسلام
ھاوسەر	نیشتمان حەسەن

نەجمەدین شکور ڕەئوف زەنگەنە ناسراو بە مامە ڕیشە (١٩٥٥ لە تاڵەبان، سلێمانی - ٢٤ی کانونی دووەمی ١٩٨٥ لە گەرمیان) کەسایەتیەکی شۆڕشگێڕی کوردی باشووری کوردستان بوو. ناوی مامە ڕیشە لە ناو کوردان و عێراقدا، بەھۆی ئازایەتی و چاو نەترسی ناوێکی دیار و ناسراوە، کە پێشمەرگەیەکی قارەمان و ئازا بووە و خەباتی بۆ ئازادی کوردستان کردووە و لەو پێناوەدا جەنگاوەو گیانی خۆی بەخت کردووە، ئەم ئازایەتی و گیانفیداییەی بوو وایکرد کە بەناوبانگ بێت.

ژیان

نەجمەدین شکور ڕەئوف زەنگەنە ساڵی ١٩٥٥ لە گوندی تاڵەبانی قەزای چەمچەماڵ لە ناوچەی گەرمیان، لە بنەماڵەیەکی جوتیاری کوردپەروەر ھاتۆتە دنیاوە، لەبەر ھەژاری و بەھۆی دەستکورتیی بنەماڵەکەی خوێندنی بۆ نەکراوە.

لاوێتی

بەکاریگەری کات و سەردەمی لاوێتی ئەوکاتەی کە سەرەتای شۆڕشەکانی ئازادی گەلان و سەربەخۆیی نەتەوەکان بوو وە شۆڕشی کوردیش گەشتبووە سەقامگیری و بەدەستھینانی ئەو مافانەی کەداوای دەکرد سەرەتای ئاشتی نێوان حکومەتی عێراق و جوڵانەوەی کوردی بوو بەیانی ١١ی ئازار دەرچوو بوو، لەھەمان کاتدا گەرمەی جوڵانەوەی شۆڕشی ئازادیخوازی فەڵەستینیەکان بوو، بۆیە ئەم زاتەش وەک لاوەکانی سەردەمی خۆی خولیای شۆڕشگێڕی لە ناخیدا جوڵابوو ھەر ئەمەش بووە پاڵنەری ئەوەی کە پەیوەندی بکات بە ئازادیخوازانی فەڵەستینەوە و لەگەڵیاندا خەبات بکات و بەشداری جەنگی تشرینی یەکەم بکات و لە تێیدا بریندار بووە.

پێشمەرگایەتی

ساڵی ١٩٧٨ کە ڕژێم شاڵاوی تەعریب و ڕاگواستنی لە کوردستاندا گەیاندە ترسناکترین ئاست، کارەساتی گوندە کاولکراو و جوتیارە ڕاگوێزراوەکان مامە ڕیشەی والێکرد چەکی پێشمەرگایەتی لە شۆڕشی نوێدا بکاتە شان و لە ڕیزی ھەڤاڵەکانیدا دڕ بە شەوەزەنگی داگیرکردن بدات. سەرەتا لەبەر بێ متمانەی و باوەڕ نەبوون پێی لە پێشمەرگایەتی وەرنەگیراوە، ئیتر خۆی بەتەنھا و بە چەکی خۆی گونداوگوند گەڕاوەو پڕوپاگەندەی بۆ پێشمەرگە کردووەو ھەر ئەم ھەڵوێستەش وای لێکردووە کە لە پێشمەرگایەتی وەربگیرێت.

لەبەر ھەژموون و گەورەیی ھێزی چەکدار و ھەڵسانەوەی شۆڕش و پەیڕەوی دروست و کۆبوونەوەی جەماوەر و بەھێزترین ھێزی چەکدار و سنوری ناوچەی ڕیشە وەک لانکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان ئەم ھۆکارانە وەھای کرد ببێتە پێشمەرگەی ئەو پارتە سیاسیە.

ناوبانگ بوون

ڕیشەی قارەمان لە ماوەیەکی کەمدا بە چالاکییە پڕ جەربەزەکانی توانی نەک ھەر دڵسۆزی خۆی بۆ شۆڕش بسەلمێنێ، بەڵکو وەک پاڵەوانێکی کەموێنە ناوبانگی دەرکرد، لەو دەشتە کاکی بەکاکییانەی ناوچەکانی (ھەمەوەند و جەباری و قادرکەرەم و دەوروبەری شاری کەرکوکدا)، گورزە بەھێزەکانی مامە ڕیشە لە ھێزی داگیرکەر ھێندە کاریگەر بوون، کە ھەر ناوبردنی ئەو جەنگاوەرە جوامێرەی گەل بەس بوو بۆ زارەترەک کردنی لەشکری دوژمن.

لە ساڵی ١٩٧٩ەوە ئەم ئازایەتییە دەگمەنەی تێکەڵاوی کاری پێشمەرگانە و پێشخانی شۆڕش کردووە و لە کەرتی (٤)ی بازیان درێژەی بە خەباتی پێشمەرگایەتیدا. لەگەڵ ھەموو چالاکییەکدا ناوبانگی ئەم شۆڕەسوارە بەرزتر دەبووەوە و خۆشەویستییەکەی لە دڵی میللەتدا زیاتر دەبوو.

ئەو سەردەمەش کە کرایە فەرماندەی کەرتی جەباری، ڕژێم لە ترسی شاڵاوی ئەم ھەڵۆیە ھەموو ھاتوچۆیەکی لە نێوان کەرکووک و بازیاندا قەدەغە کرد و ناوی مامە ڕیشە کەوتە ناو سروود و دروشمە جەماوەرییەکان.

زۆربەی داستانە پڕ سەروەرییەکانی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان، ھەر لە شەڕی تەپەعارەبی نەریمان و حەمک تا داستانی ڕزگار کردنی بێتواتە جێپەنجەی مامە ڕیشەی پێوە دیارە، ئەم پێشمەرگە چاونەترسە لە شەڕی پێشمەرگایەتیدا چوار جار بریندار کراوە و لەسەر ئەو ھەڵوێست و ناوبانگەش کاربەدەستانی ڕژێم باوکی مامەڕیشە و ئەحمەدی برایان شەھید کردووە.

مەرگ

مامەڕیشە بە پلانێکی پێشوەختەی ئەوکاتی حکومەتی بەعس و بەکارھێنانی خۆفرۆشان (جاش)، ئەم زاتەیان لەخشتە برد بەناوی دانوسان و ھاتنە ڕیزی پێشمەرگە لەگەڵ کۆمەڵێک لە خۆفرۆشان بچێتە کۆبوونەوە. کاتێک بەڕێدەکەوێت بۆ ناوچەی کۆبوونەوە و شوێنی نھێنی لە ڕێگادا و لە ناوچەی جەباری سەر ڕێگای نێوان گوندی خاڵە بازیانی و گوندی کەوەڵەدا دەکەوێتە بۆسەی خۆفرۆشانەوە. ئەو لە ٢٤ی کانونی دووەمی ساڵی ١٩٨٥ لەگەڵ دوو ھاوڕێ و ھاوسەنگەری بە ناوەکانی (سەردار و موحسین) بە دەستی (تەحسین شاوەیس) کە بە پلانی پێشوەختەو بە فەرمانی مەسعوود مستەفا بارزانییەوە شەھید کرا. داخەوە لە ئێستا دە تیرۆرستان پلەی شەھیدیان پێ بەخشراوە لە ڕۆژی