مامە ڕیشە
 | ئەم وتارە بۆ سەلماندن پێویستی بە ئاماژەی زیاتر بە سەرچاوەکان ھەیە. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
 | کێشە لەسەر بێلایەنبوونی ئەم وتارە ھەیە. وادیارە ئەم وتارە بە شێوەیەکی لایەنگرانە نووسراوەتەوە. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
مامەڕیشە | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | ١٩٥٥ |
| مەرگ | ٢٤ی کانونی دووەمی ١٩٨٥ (٣٠ ساڵ ژیاوە) |
| ھۆکاری مەرگ | کوژران بە دەستڕێژی گولە |
| شوێنی گۆڕ | گوندی تاڵەبان |
| نەتەوە | کورد |
| پەروەردە | نەخوێندەوار |
| پیشە | پێشمەرگە |
| چالاکبوون | ١٩٧٠–١٩٨٥ |
| کار | فەرماندەی کەرتی چواری جەباری |
| حیزبی سیاسی |  یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان |
| ئایین | ئیسلام |
| ھاوسەر | نیشتمان حەسەن |
نەجمەدین شکور ڕەئوف زەنگەنە ناسراو بە مامە ڕیشە (١٩٥٥ لە تاڵەبان، سلێمانی – ٢٤ی کانونی دووەمی ١٩٨٥ لە گەرمیان) پێشمەرگە و شۆڕشگێڕێکی کورد بوو. ناوی مامە ڕیشە لە ناو کوردان و عێراقدا، بەھۆی ئازایەتی و چاو نەترسی ناوێکی دیار و ناسراوە، کە پێشمەرگەیەکی قارەمان و ئازا بووە و خەباتی بۆ ئازادی کوردستان کردووە و لەو پێناوەدا جەنگاوەو گیانی خۆی بەخت کردووە، ئەم ئازایەتی و گیانفیداییەی بوو وایکرد کە بەناوبانگ بێت.
ژیان
[دەستکاری]نەجمەدین شکور ڕەئوف زەنگەنە ساڵی ١٩٥٥ لە گوندی تاڵەبانی قەزای چەمچەماڵ لە ناوچەی گەرمیان، لە بنەماڵەیەکی جوتیاری کوردپەروەر ھاتۆتە دنیاوە، لەبەر ھەژاری و بەھۆی دەستکورتیی بنەماڵەکەی خوێندنی بۆ نەکراوە.
لاوێتی
[دەستکاری]بەکاریگەری کات و سەردەمی لاوێتی ئەوکاتەی کە سەرەتای شۆڕشەکانی ئازادی گەلان و سەربەخۆیی نەتەوەکان بوو وە شۆڕشی کوردیش گەشتبووە سەقامگیری و بەدەستھینانی ئەو مافانەی کەداوای دەکرد سەرەتای ئاشتی نێوان حکومەتی عێراق و جوڵانەوەی کوردی بوو بەیانی ١١ی ئازار دەرچوو بوو، لەھەمان کاتدا گەرمەی جوڵانەوەی شۆڕشی ئازادیخوازی فەڵەستینیەکان بوو، بۆیە ئەم زاتەش وەک لاوەکانی سەردەمی خۆی خولیای شۆڕشگێڕی لە ناخیدا جوڵابوو ھەر ئەمەش بووە پاڵنەری ئەوەی کە پەیوەندی بکات بە ئازادیخوازانی فەڵەستینەوە و لەگەڵیاندا خەبات بکات و بەشداری جەنگی تشرینی یەکەم بکات و لە تێیدا بریندار بووە.
پێشمەرگایەتی
[دەستکاری]ساڵی ١٩٧٨ کە ڕژێم شاڵاوی تەعریب و ڕاگواستنی لە کوردستاندا گەیاندە ترسناکترین ئاست، کارەساتی گوندە کاولکراو و جوتیارە ڕاگوێزراوەکان مامە ڕیشەی والێکرد چەکی پێشمەرگایەتی لە شۆڕشی نوێدا بکاتە شان و لە ڕیزی ھەڤاڵەکانیدا دڕ بە شەوەزەنگی داگیرکردن بدات. سەرەتا لەبەر بێ متمانەی و باوەڕ نەبوون پێی لە پێشمەرگایەتی وەرنەگیراوە، ئیتر خۆی بەتەنھا و بە چەکی خۆی گونداوگوند گەڕاوەو پڕوپاگەندەی بۆ پێشمەرگە کردووەو ھەر ئەم ھەڵوێستەش وای لێکردووە کە لە پێشمەرگایەتی وەربگیرێت.
لەبەر ھەژموون و گەورەیی ھێزی چەکدار و ھەڵسانەوەی شۆڕش و پەیڕەوی دروست و کۆبوونەوەی جەماوەر و بەھێزترین ھێزی چەکدار و سنوری ناوچەی ڕیشە وەک لانکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان ئەم ھۆکارانە وەھای کرد ببێتە پێشمەرگەی ئەو پارتە سیاسیە.
ناوبانگ بوون
[دەستکاری]ڕیشەی قارەمان لە ماوەیەکی کەمدا بە چالاکییە پڕ جەربەزەکانی توانی نەک ھەر دڵسۆزی خۆی بۆ شۆڕش بسەلمێنێ، بەڵکو وەک پاڵەوانێکی کەموێنە ناوبانگی دەرکرد، لەو دەشتە کاکی بەکاکییانەی ناوچەکانی (ھەمەوەند و جەباری و قادرکەرەم و دەوروبەری شاری کەرکوکدا)، گورزە بەھێزەکانی مامە ڕیشە لە ھێزی داگیرکەر ھێندە کاریگەر بوون، کە ھەر ناوبردنی ئەو جەنگاوەرە جوامێرەی گەل بەس بوو بۆ زارەترەک کردنی لەشکری دوژمن.
لە ساڵی ١٩٧٩ەوە ئەم ئازایەتییە دەگمەنەی تێکەڵاوی کاری پێشمەرگانە و پێشخانی شۆڕش کردووە و لە کەرتی (٤)ی بازیان درێژەی بە خەباتی پێشمەرگایەتیدا. لەگەڵ ھەموو چالاکییەکدا ناوبانگی ئەم شۆڕەسوارە بەرزتر دەبووەوە و خۆشەویستییەکەی لە دڵی میللەتدا زیاتر دەبوو.
ئەو سەردەمەش کە کرایە فەرماندەی کەرتی جەباری، ڕژێم لە ترسی شاڵاوی ئەم ھەڵۆیە ھەموو ھاتوچۆیەکی لە نێوان کەرکووک و بازیاندا قەدەغە کرد و ناوی مامە ڕیشە کەوتە ناو سروود و دروشمە جەماوەرییەکان.
زۆربەی داستانە پڕ سەروەرییەکانی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان، ھەر لە شەڕی تەپەعارەبی نەریمان و حەمک تا داستانی ڕزگار کردنی بێتواتە جێپەنجەی مامە ڕیشەی پێوە دیارە، ئەم پێشمەرگە چاونەترسە لە شەڕی پێشمەرگایەتیدا چوار جار بریندار کراوە و لەسەر ئەو ھەڵوێست و ناوبانگەش کاربەدەستانی ڕژێم باوکی مامەڕیشە و ئەحمەدی برایان شەھید کردووە.
"هەڤاڵ کوێستانی" لە بیرەوەرییەکانی‌دا (ئەو ڕۆژانی نیشتمان هی هەموان بوو) دەڵێ: مامەڕیشە وەهای نێو دەرکردبوو کە ببووە جێی کینەی بەرپرس و فەرماندەکان. لە ئاهەنگی نەورۆزی 1984دا شەپۆلی گوێدێرانی وتاری مام جەلال، لە کاتی هاتنی مامەڕیشەدا هەموو بەرەو لای ئەو دەجمن. دواتر تۆمەتی کوشتنی دوو جەیشی عێڕاقی لە کاتی گفت‌وگۆدا، لە مامەڕیشە دەدەن و بەو هۆیەوە ئەو ئەفسانەی شۆڕشگێڕییە سزا دەدەن؛ ڕیشی دەتاشن، چەکی دەکەن و لە گوندێکی سوورداش دەست‌بەسەری دەکەن.[٢]
مەرگ
[دەستکاری]مامەڕیشە بە پلانێکی پێشوەختەی ئەوکاتی حکومەتی بەعس و بەکارھێنانی خۆفرۆشان (جاش)، ئەم زاتەیان لەخشتە برد بەناوی دانوسان و ھاتنە ڕیزی پێشمەرگە لەگەڵ کۆمەڵێک لە خۆفرۆشان بچێتە کۆبوونەوە. کاتێک بەڕێدەکەوێت بۆ ناوچەی کۆبوونەوە و شوێنی نھێنی لە ڕێگادا و لە ناوچەی جەباری سەر ڕێگای نێوان گوندی خاڵە بازیانی و گوندی کەوەڵەدا دەکەوێتە بۆسەی خۆفرۆشانەوە. ئەو لە ٢٤ی کانونی دووەمی ساڵی ١٩٨٥ لەگەڵ دوو ھاوڕێ و ھاوسەنگەری بە ناوەکانی (سەردار و موحسین) بە دەستی (تەحسین شاوەیس) کە بە پلانی پێشوەختەو بە فەرمانی مەسعوود مستەفا بارزانییەوە شەھید کرا.[٣] داخەوە لە ئێستا دە تیرۆرستان پلەی شەھیدیان پێ بەخشراوە لە ڕۆژی
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ http://www.gksat.tv/details.aspx?jimare[بەستەری مردوو]
- ^ ئەو ڕۆژانەی نیشتمان هی هەموان بوو، هەڤاڵ کوێستانی (٢٠٢٤). چاپخانەی کارۆ، سلێمانی. pp. ٣٥٧-٣٥٩.
{{cite book}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ http://www.historyofkurd.com/2017/01/24/[بەستەری مردوو]
